Zobowiązania i prawo handlowe

Vinculum iuris- „węzeł prawny”; cecha zobowiązania opisująca jego względny charakter - węzeł zobowiązania łączył ze sobą tylko ściśle oznaczone osoby: wierzyciela (creditor) i dłużnika (debitor); Nb 265

Obligare- obowiązywać; związywać, przywiązywać.

In natura- a) w naturze b) w rzeczywistości, faktycznie

Inter partes- między stronami; prawa względne, skuteczne wobec określonych osób; były to np. actiones in personam, czyli powództwa wierzyciela wobec dłużnika, który nie wywiązał się ze zobowiązania; Nb 22

Obligatio naturalis- zobowiązanie naturalne, którego wykonania nie można dochodzić drogą procesu; początkowo obligationes naturales (l. mn.) wynikały z sytuacji, gdy jedna ze stron nie miała zdolności prawnej lub zdolności do czynności prawnych, w p. poklasycznym za obligationes naturales uznawano sytuacje, gdzie spełnienie zobowiązani było zgodne z obowiązkami moralnymi lub społecznymi; Nb 270

Dare- obowiązek dłużnika polegający na wydaniu rzeczy w celu przeniesienia własności (np. zwrot pożyczki, przeniesienie własności rzeczy na podst. stypulacji); Nb 271

Facere - obowiązek dłużnika polegający na wykonaniu jakiejś czynności, lub non facere - powstrzymaniu się od niej; Nb 271, Nb 215

Pati- znosić (np. cudze działanie); Nb 215

Impossibilium nulla obligatio est- do rzeczy nie możliwych nie można się zobowiązywać; zasada głosząca, że zobowiązanie nie powstaje, gdy świadczenie jest niemożliwe do wykonania.

Ius variandi- prawo wyboru; wszechstronne, różne prawo. (prawo zastąpienia jednego przedmiotu innym przy świadczeniu przemiennym; prawo wyboru świadczenia, np. przy legatum optionis)

Genus perire non censetur- “nie wydaje się, żeby gatunek mógł zginąć”; gdy dłużnik zobowiązał się dostarczyć rzecz danego gatunku, a konkretna rzecz, którą miał zamiar dostarczyć zaginęła, nadal ma obowiązek dostarczyć rzecz tego gatunku, gdyż „nie wydaje się, by gatunek mógł zaniknąć”; Nb 273

Species perit ei cui debetur -“rzecz indywidualnie oznaczona ginie na szkodę wierzyciela”; jeśli dłużnik zobowiązał się dostarczyć rzecz indywidualnie określoną, a ta rzecz zostanie utracona/zniszczona, zobowiązanie gaśnie. Jeśli utrata/zniszczenie nastąpiły z winy dłużnika, obowiązek świadczenia przemienia się w obowiązek odszkodowania; Nb 273

Damnum emergens- rzeczywista szkoda majątkowa (rynkowa wartość rzeczy); Nb 315, 337

Lucrum cessans- utracone korzyści; do określenia poniesionej szkody można było doliczyć zysk, którego poszkodowany nie osiągnął; Nb 337

Pretium commune- cena powszechna (cena zwykła, wyrażona ogólnie, wspólna); wspólna własność, publiczne pieniądze, interes publiczny.

Pretium singulare- cena jednostkowa (cena pojedyncza, wyjątkowa, specjalna); należący wyłącznie do kogoś/czegoś.

Pretium affectionis - cena związana z poczuciem przywiązania do rzeczy; nie można było ustalać wartości rzeczy w subiektywnym poczuciu poszkodowanego.

Ius moderandi- prawo umiaru; harmonijne, umiarkowane prawo.

Compensatio lucri cum damno- „potrącenie zysku ze straty” (gdy jeden ze wspólników spowodował stratę, nie mógł odliczyć od niej zysku, który swoją pracą przysporzył spółce); Nb 296

Ius retentionis- prawo zatrzymywania rzeczy (np. części posagu przez męża, który w przypadku rozwodu musiał go zwrócić rodzinie żony); prawo retencji; Nb 127, 200

Ius tollendi- (Np. zabranie drogich szat niewolnikowi) nakłady zbytkowe, tj. zdobiące rzecz, mogły być zabrane przez pozwanego, jeśli to było możliwe bez uszkodzenia rzeczy; Nb 200

Obligatio alternativa- zobowiązanie przemienne. Jest to przypadek, gdy z treści zobowiązania wynika możliwość spełnienia więcej niż jednego świadczenia, spełnienie któregokolwiek zwalnia dłużnika ze świadczenia; Nb 275

Facultas alternativa- upoważnienie przemienne. Jest to przypadek, gdy z treści zobowiązania istnieje tylko jedno świadczenie, jednakże dłużnik może zwolnić się ze swego obowiązku również przez spełnienie innego świadczenia; Nb 276

Datio in solutum- wydanie rzeczy w celu uwolnienia się od zobowiązania; (data uwolnienia, rozwiązania)

Negotium mixtum cum donatione- czynność prawna pomieszana z zamiarem darowizny; czynność zawiązania (najczęściej kontrakt w rozumieniu umowy rodzącej zobowiązanie) pomieszanej z nieformalną umową darowizny.

via facti - droga postępowania, („poprzez fakty”) (res facti - stan faktyczny)

pactum in favorem tertii - korzyść na osobę trzecią

lex commissoria- klauzula przepadku (przy zastawie: w razie zwłoki dłużnika, własność zastawionej rzeczy przechodzi na wierzyciela); Nb 223

contractus innominatus - kontrakt nie nazwany

pactum de contrahendo - umowa o zawarcie umowy

culpa in contrahendo - wina przy zawarciu umowy - niedbalstwo powodujące nieważność aktu prawnego

pacta sunt servanda - umów należy dotrzymywać

rebus sic stantibus - w danym stanie sprawy

exceptio non adimpleti contractus - zarzut nie dopełnienia zobowiązania kontraktu

dolus - podstęp (umyślna wina)

culpa - wina, działanie bezprawne

culpa in eligendo - wina w wyborze (doborze)

casus - kazus prawny(wzięty z praktyki przypadek)

vis maior - siła wyższa

vis cui humana infirmitas resistere potest - siła, w której słabość ludzka nie jest w stanie się oprzeć

conpensatio - potrącanie ( wzajemne zaliczenie długów wobec wierzyciela i wierzytelności), wyrównanie, kompensacja, odszkodowanie

novatio - odnowienie

confusio - połączenie osoby dłużnika i wierzyciela

cessio - odstąpienie, zrzeczenie się

pactum de non cedendo vel non alienando - umowa o nieodstąpieniu, albo o niealienowaniu

cesio legis - odstąpienie od prawa

actio Pauliana - skarga, która mogła być stosowana wobec osób, które odniosły korzyści z nieuczciwych rozporządzeń majątkiem przez dłużnika

emptio rei speratae - kupno rzeczy przyszłej ( np. kupno przyszłych plonów z określonego gruntu, lub dziecka określonej niewolnicy

emptio spei - kupno szansy (np. kupno ryb z połowu, względnie szansy wygranej w grze losowej)

res extra commercium - rzeczy wyłączone z obrotu prawnego

cuius commodum eius periculum - kto ma korzyść, na tym spoczywa ryzyko utraty

dicta et promissa - rzeczy powiedziane i przyrzeczone

pactum reservati dominii - zastrzeżenie własności (umowa)

pactum displicentiae - umowa dodatkowa przy kupnie-sprzedaży: kupujący mógł zwrócić rzecz, jeśli mu się nie spodobała

emptio ad gustum - kupno z zastrzeżeniem, że kupujący może zwrócić rzeczy, które nie będą mu odpowiadały

pactum de retroemendo - umowa o prawie odkupienia przez sprzedawcę sprzedanej rzeczy

locatio conductio operas - kontrakt najmu dzieła
depositum irregulare - depozyt nieprawidłowy
negotiorum gestio- prowadzenie spraw innej osoby bez jej zlecenia
condictio indebiti - spełnienie świadczenia w błędnym przekonaniu o istnieniu długu
indebitium - skarga wobec przyjmującego nienależne świadczenie, który był w błędzie
condictio causa data causa non secuta - roszczenie w przypadku przeniesienia własności na drugą osobę z nadzieją odwzajemnienia przez nią świadczenia, które to odwzajemnienie nie nastąpiło

condictio causa finta - odpadnięcie podstawy prawnej świadczenia
condictio ob causam finitiam - zarzut dla dobra, z powodu zakończenia sprawy.
condictio sine causa - roszczenie z tytułu niesłusznego wzbogacenia się w przypadku świadczenia zapłaty przewyższającą dopuszczalną wysokość

condictio ob turpem vel iniustam causam - o odzyskanie rzeczy → celem odzyskania rzeczy uzyskanych w sposób nieetyczny turpis causa lub niezgodny z prawem
affectio (animus) societatis - poczucie członkostwa
tempus deliberandi - czas do namysłu
pro viribus patrimonii - dłużnik odpowiada za dług wprawdzie całym swoim majątkiem, jednakże tylko do pewnej wysokości ograniczonej liczbowo, np. do wysokości aktywów spadku.

---