Łacińskie paremie:
ABITER DICTA - szczególne, niepowtarzalne, incydentalne cechy rozstrzyganego przypadku
AD HOC - w tym wypadku
ANALOGIA IURIS - analogia z prawa
ANALOGIA LEGIS - analogia z ustawy
ARGUMENTUM A CONTRARIO - jeśli kogoś i tylko jego dotyczy pewien zakaz lub nakaz zachowania, to innych podmiotów wskazanych w hipotezie normy
zakaz lub nakaz nie dotyczy lub, gdy nakazany jest adresatom normy tylko jeden ściśle określony sposób postępowania to wszystkie inne są niedozwolone
ARGUMENTUM A MINORI AD MAIUS - jeżeli komuś zakazane jest czynić coś mniej, tym bardziej zakazane jest mu czynić coś więcej
ARGUMENTUM A SIMILI - wnioskowanie z podobieństwa
ARGUMENTUM PER ANALOGIAM - wnioskowania z podobieństwa mają znaczenie przy usuwaniu luk w prawie
CIVIS - obywatel
CLARA NON SUNT INTERPRETANDA - nie dokonuje się wykładni tego, co jasne
CONSENSUS - zgoda
CONSTITUO - ustanawiam, postanawiam
CONTRA LEGEM - naruszenie prawa
CONTRACTUS FECIT IUS INTER PARTES - uprawnienia i obowiązki między stronami umowy
DE LEGE FERENDA - pod adresem przyszłego ustawodawstwa
DESUETUDO - odwykniecie, zjawisko długotrwałego niestosowania lub nieprzestrzegania normy
DIGNITAS - godność
DISCURSUS - rozmowa, dyskusja
DURA LEX, SED LEX - twarde prawo, ale prawo
ERGA OMNES - skuteczne wobec wszystkich
EX LEGE - z mocy prawa
EX NUNC
EX POST - po fakcie
EX TUNC - od początku
EXCEPTIONES NON SUNT EXTENDENDAE - wyjątki nie powinny być interpretowane w sposób rozszerzający
EXPLICITE - jasno, wyraźnie
FAS - prawo boskie (religijne)
FONTES IURIS CONSUETUDO - przekonanie o długotrwałości zwyczaju
FONTES IURIS ORIUNDI - źródła pochodzenia prawa
GROSSO MODO
IN DUBIO PRO REO - nakaz interpretowania wątpliwości na korzyść oskarżonego
INTER PARTES - pomiędzy ...
INTERPRETATIO CESSAT IN CLARIS - wykładnia odstępuje od tego, co jasne
IURIS COGENTIS - normy prawne imperatywne
IUS CIVILE - prawo obywatela
IUS COGENS - norma imperatywna / norma bezwzględnie wiążąca
IUS DISPOSITIVUM (IURIS DISPOSITIVI - l.m.) - norma względnie wiążąca, norma dyspozytywna
IUS EST ARS BONI ET AEQUI - prawo jest sztuką tego, co dobre i słuszne
IUS EX AUTORITATE PRINCIPIS RESPONDENDI
IUS GENTIUM - prawo ludów
IUS PRIVATUM EST QUOD ADA SINGULORUM UTILIATEM SPECTAT (Ulpian) - prawo prywatne jest prawem dotyczącym korzyści poszczególnych
jednostek
IUS PUBLICUM - prawo publiczne
IUSTITIA EST CONSTANS ET PERPETUA VOLUNTAS IUS SUUM CUIQUE TRIBUENDI - sprawiedliwość jest stałą i trwałą wolą oddania każdemu, co mu się należy
LEGES GENERALES - przepisy ogólne
LEGES PERFECTAE - prawa doskonałe
LEGES SPECIALES - przepisy szczególne
LEX IMPERFECTA - prawo niedoskonałe
LEX POSTERIOR DEROGAT LEGI PRIORI - norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą (pod warunkiem, że norma późniejsza nie jest normą niższego
rzędu -> reguła kolizyjna porządku czasowego
LEX POSTERIOR GENERALIS NON DEROGAT LEGI PRIORI SPECIALI - późniejsze wprowadzenie normy ogólnej nie oznacza uchylenia normy
szczególnej
LEX RETRO NON AGIT - prawo nie działa wstecz
LEX SEVERIOR NON AGIT - zakaz stosowania surowszego prawa wstecz
LEX SPECIALIS DEROGAT LEGI GENERALI - norma szczególna uchyla ogólną (pod warunkiem, że nie jest normą niższego rzędu) -> reguła porządku
treściowego
LEX SUPERIOR DEROGAT LEGI INFERIORI - norma wyżej usytuowana w hierarchii norm wyższego rzędu uchyla normę niższego rzędu -> reguła kolizyjna
porządku hierarchicznego
MALE NOSTRO IURE UTI NON DEBEMUS - nie powinniśmy robić złego użytku z przysługującego nam prawa
MERCATOR - kupiec
NEMO IUDEX IN RES SUA - nikt nie może być sędzią we własnej sprawie
NON OMNE QUAD LICET HONESTUM EST - nie wszystko, co jest dozwolone, jest uczciwe
NULLUM CRIMEN SINE LEGE - nie ma przestępstwa, jeśli nie przewiduje tego ustawa karna
NULLUM CRIMEN, NULLA POENA SINE LEGE - nie ma przestępstwa ani kary bez ustawy
OPINIO NECESSITATIS - przekonanie o niezbędności posługiwania się zwyczajem w przeszłości (s. 135)
PACTA SUNT SERVANDA - umów należy dotrzymywać
POENA CONSTITUITUR IN EMENDATIONEM HOMINUM - karę ustanawia się dla poprawienia ludzi
PRAETER LEGEM - obejście prawa (obok prawa)
PUBLICUM IUS EST QUOD AD STATUM REI ROMANAE SPECTAT (Ulpian) - prawo publiczne jest prawem odnoszącym się do interesu państwa
RATIO DECIDENDI -
QUI VIM FECIT, DOLO MALO FECIT - kto stosuje przemoc, działa bezprawnie
RATIO DECIDENDI - reguła decyzji
RATIO LEGIS - racja przemawiająca za uchwaleniem aktu normatywnego
RES IUDICATA PRO VERITATE ACCIPITUR - rzecz osądzoną przyjmuje się za prawdziwą
SENSU STRICTO - w ścisłym znaczeniu
SUMMUM IUS, SUMMA INIURIA - zbyt formalnie wymierzona sprawiedliwość może stać się krzywdą
TERTIUM NON DATUR - trzeciej możliwości nie ma
VACATIO LEGIS - spoczynek prawa
VOLENTI NON FIT INIURIA - chcącemu nie dzieje się krzywda
1