Prokura

 

A. Pochodzenie instytucji prokury.

Do sierpnia 2003 r. prokura była uregulowana w Kodeksie handlowym. Z dniem 31 grudnia 2000 r. kodeks ten został uchylony, jednakże zachowały moc obowiązującą przepisy dotyczące prokury. Uchyliła je dopiero ustawa z dnia 14 lutego 2003 r. „o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw” zamieszczone w Dz.U. nr 49, poz. 408, która weszła w życie w sierpniu 2003 r. Obecnie prokura jest uregulowana przepisami artykułów od 109¹ do 109⁹ kc.

Prokura jest pewną odmianą pełnomocnictwa , zbliżoną w swej istocie do pełnomocnictwa ogólnego co wyraża artykuł 98 kc., dlatego najpierw czym jest samo przedstawicielstwo.

B. Krótko o pełnomocnictwie.

Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem w imieniu innej osoby, zwanej reprezentowanym, oraz że pociąga

za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Co oznacza że:

• przedstawiciel dokonując pewnych czynności nie podejmuje decyzji we własnym imieniu lecz w imieniu osoby z którą jest związany, umocowany.

• skutki czynności prawnej zawartej z osobą trzecią nie przechodzą na niego, lecz bezpośrednio na osobę którą reprezentuje

Rozróżniamy dwa rodzaje przedstawicielstwa:

• pierwszym jest przedstawicielstwo ustawowe, czyli wynikające z przepisów ustawy, takim posiadają np. rodzice do swych dzieci, kurator dla częściowo ubezwłasnowolnionego i umożliwia osobom, które nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych (wiek, kara) i same działać nie mogą dokonywanie czynności prawnych przez przedstawiciela.

• drugim jest samo pełnomocnictwo, które wynika z woli osoby reprezentowanej (mocodawcy). Może go udzielić każda osoba fizyczna lub prawna, mająca zdolność do czynności prawnych, poprzez jednostronną czynność prawną (do ustanowienia nie jest wymagana zgoda drugiej strony).

Pełnomocnictwo może być:
- ogólne (plenipotencja) - do wszystkich czynności w zakresie zwykłego zarządu;
- rodzajowe -do wielokrotnego powtarzania pewnej określonej czynności
- szczególne - do określonych czynności;
- procesowe - upoważnienie do zastępowania w postępowaniu przed sądem.

C. Prokura.

Kompetencje prokurenta są jednak szersze niż kompetencje pełnomocnika ogólnego. Różnica między nimi polega na tym, iż pełnomocnika ogólnego może ustanowić każdy podmiot prawa cywilnego, prokurenta zaś tylko przedsiębiorca podlegający obowiązkowemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców, jest o tym mowa w artykułach 95 i 109¹ kc. Instytucja ta ułatwia działanie spółki, służy lepszemu i sprawniejszemu zarządzaniu, prokurent bowiem może w imieniu spółki podejmować decyzje ze skutkiem dla niej. Ma on bardzo duże uprawnienia, dlatego też ważne jest dla bezpieczeństwa spółki, aby była to osoba godna zaufania.

Prokura upoważnia do dokonywania czynności sądowych i pozasądowych, które są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokury nie można ograniczać ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Prokura nie upoważnia do:

1. zbycia przedsiębiorstwa;

2. dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania;

3. zbywania i obciążania nieruchomości.

Do dokonania którejkolwiek z powyższych czynności wymagane jest pełnomocnictwo szczególne, do poszczególnej czynności - art. 109¹ §1 i 2, art. 109³ kc.

Prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa. Nosi ona wówczas nazwę „prokury oddziałowej” - art. 109⁵ kc.

D. Udzielenie prokury.

Kto?

Zgodnie z art. 109¹ kc prokury może udzielić przedsiębiorca podlegający obowiązkowemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców.

Komu?

Prokurentem może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Sposób ustanowienia i odwołania prokury określają przepisy o ustroju danej kategorii przedsiębiorców. Nie będzie więc mogła zostać prokurentem osoba fizyczna pozbawiona zdolności do czynności prawnych (osoba ubezwłasnowolniona całkowicie, osoba, która nie ukończyła lat 13).

Jak?

I tak np.: ustanowienia prokury w spółce jawnej wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki, natomiast odwołać prokurę może każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki, wyraża to art. 95 ksh; oraz ustanowienie prokury w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga zgody wszystkich członków zarządu, odwołać zaś prokurę może każdy członek zarządu - art. 201 §6 ksh.

Prokura powinna być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności. Do prokury nie stosuje się przepisu art.99 §1 kc, który stanowi, że jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest forma szczególna, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie - art. 109² §1 kc. Udzielenie i wygaśnięcie prokury wymaga wpisu do rejestru przedsiębiorców. Zgłoszenie prokury do tego rejestru powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej - także sposób jej wykonywania. Do zgłoszenia dołącza się wzór podpisu prokurenta - artykuły 109⁸ i 109⁹kc.

E. Prokura łączna.

Prokura może być udzielona kilku osobą oddzielnie albo łącznie, w tym drugim przypadku mówimy, że jest to prokura łączna. Jeżeli udzielona została kilku osobom oddzielnie, każda z tych osób działa samodzielnie, w ramach kompetencji określonych przepisami prawa. W przypadku prokury łącznej do ważności czynności prawnej wymagane jest współdziałanie dwóch lub większej liczby prokurentów. Jednakże kierowane do przedsiębiorcy oświadczenia lub doręczenia pism mogą być dokonywane wobec jednej z osób, którym udzielono prokury łącznej - art. 109⁴ kc.

F. Przeniesienie prokury.

Prokura nie może być przeniesiona (substytuowana) na inną osobę. Natomiast prokurent może ustanawiać pełnomocników do poszczególnych czynności lub pewnego ich rodzaju - art. 109⁶ kc.

G. Wygaśnięcie prokury.

Prokura może być w każdym czasie odwołana. Prokura wygasa:

1. wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru sądowego;

2. w razie ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy;

3. w razie otwarcia likwidacji przedsiębiorstwa;

4. w razie przekształcenia przedsiębiorstwa;

5. w razie śmierci prokurenta.

Natomiast nie powoduje wygaśnięcia prokury śmierć przedsiębiorcy lub utrata przez niego zdolności do czynności prawnych (art. 109⁷kc).

H. Podpis prokurenta.

Sposób składania przez prokurenta podpisów na dokumentach przedsiębiorcy określa art. 109⁹ kc. Według tego przepisu „Prokurent składa własnoręczny podpis zgodnie ze znajdującym się w aktach rejestrowych wzorem podpisu wraz z dopiskiem wskazującym na prokurę, chyba że z treści dokumentu wynika, że działa jako prokurent”.

Przepisy dotyczące prokury zamieszczone zostały w dziale zatytułowanym „przedstawicielstwo”, zaś z art. 109¹ kc wynika, że „Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę...” . Fakt ten dają pełną podstawę do przyjęcia, że w sprawach nieuregulowanych artykułami od 109¹ do 109⁹ kc do prokury znajdą odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące pełnomocnictwa tj. artykuły 95 - 109 kc.

Źródła:

Bronisław Ziemianin „Prawo Cywilne”

Kodeks Cywilny

Kodeks Spółek Handlowych

---