Prawo spadkowe 1.
Schemat analizy:
1) Określenie miejsca tekstu w dyskusji prawników rzymskich (miejsce w tekście źródłowym oraz informacja podana w inscriptio plus informacje o jurystach - niekiedy informacje w tekście).
2) Rekonstrukcja omawianego w tekście stanu faktycznego (rzeczywisty lub hipotetyczny stan faktyczny).
3) Wskazanie problemu prawnego będącego przedmiotem oceny (kwestia niejasna, dyskusyjna).
4) Nazwanie zasad rozstrzygnięcia (rationes decidendi) przyjętych przez jurystów oraz ich ocena plus znaczenie oraz wykorzystanie w tradycji romanistycznej.
Proszę opracowywać w domu tylko dwa pierwsze punkty!
D. 37.7 (De dotis collatione - o zaliczeniu [otrzymanego wcześniej] posagu do majątku spadkowego).8
Papinianus libro 11 responsorum. Pater nubenti filiae quasdam res praeter dotem dedit eamque in familia retinuit ac fratribus sub condicione, si dotem et cetera quae nubenti tradidit contulisset, coheredem adscripsit. Cum filia se bonis abstinuisset, fratribus res non in dotem datas vindicantibus exceptionem doli placuit obstare, quoniam pater filiam alterutrum habere voluit.
D. 37,7,8 Papinian ks. 11 „Odpowiedzi”. Obok posagu ojciec dał dobra córce, którą pozostawił w rodzinie, i ustanowił współdziedziczką z jej braćmi pod warunkiem, że w rozliczeniu uwzględni posag i inne dobra, wydane jej w związku małżeństwem. Gdy córka powstrzymała się od przyjęcia spadku, bracia wystąpili z rei vindicatio o dobra, które nie należały do posagu. Uznano za właściwe przyznać tu exceptio doli, ponieważ ojciec chciał, aby córka miała i te dobra.
D. 36.1.(Ad senatus consultum Trebellianum - do Senatus Consultum trebellianum) 80.4
Scaevola libro 21 digestorum. Pater puerum et puellam heredes instituit eosque invicem substituit et, si neuter heres esset, eis plures substituit substitutosque invicem substituit his verbis: "substitutos heredes invicem substituo": eorundem filiorum fidei commisit, ut, qui eorum vita superasset et sine liberis intra annum trigensimum moreretur, hereditatem his, quos heredes substituerat, restituat. Filius vita sororem superavit et intra trigensimum annum sine liberis decessit: quaesitum est, ex substitutis uno defuncto ante filium, pars eius, quae ad ceteros substitutos qui superviverent pertinet, utrum pro virilibus an pro hereditariis portionibus, quibus sunt substituti, pertineat. Respondit consequens esse pro his partibus, quibus substituti essent, fideicommissum pertinere.
D. 36.1.80.4 Scewola w ks. 21 „Digestów”. Ojciec ustanowił dziedzicami chłopca i dziewczynkę, których podstawił ich sobie nawzajem, a jeśliby żadne z dwojga nie było dziedzicem, podstawił im licznych substytutów, których nawzajem podstawił w słowach: „podstawionych dziedziców nawzajem podstawiam”. Uczciwości tych dzieci powierzył (fidei commisit), aby - kto drugie przeżyje i umrze bezdzietnie przed 30 rokiem życia - wyda spadek podstawionym dziedzicom. Syn przeżył swą siostrę i zmarł bezdzietnie przed 30 rokiem życia. Jeszcze przed synem zmarł jeden z substytutów, dlatego powstaje pytanie, czy przypadająca na niego część należy się w równych częściach innym substytutom, którzy pozostali przy życiu, czy w udziałach spadkowych, do jakich zostali podstawieni? Odpowiedział, że fideikomis uzyskają w tych częściach, do jakich zostali podstawieni.
D. 37.11 (De bonorum possessione secundum tabulas - o dziedziczeniu pretorskim według tabliczek [testamentu]).8
Iulianus libro 24 digestorum. pr. Si ita scriptum sit: "Sempronius ex parte dimidia heres esto. Titius, si navis ex asia venerit, ex parte tertia heres esto. Idem Titius, si navis ex asia non venerit, ex parte sexta heres esto": Titius non ex duabus partibus heres scriptus, sed ipse sibi substitutus intellegi debet ideoque non ex maiore parte quam tertia scriptus videtur. Secundum hanc rationem cum sextans vacuus relinquatur, bonorum possessionem Titius accipiet non solum tertiae partis, sed eius quoque, quae ex sextante eidem adcrescit.
D. 37.11.8 pr. Julian w ks. 24 „Digestów”. Jeśli tak napisano: „Semproniusz niech będzie dziedzicem w połowie; Tycjusz, jeśli statek przypłynie z Azji, w jednej trzeciej niech będzie dziedzicem; tenże Tycjusz, jeśli statek z Azji nie przypłynie, w jednej szóstej niech będzie dziedzicem”, Tycjusz nie został ustanowiony w dwóch częściach, lecz sam został podstawiony do swej części. Wydaje się więc, że nie ustanowiono go w większej części niż jedna trzecia. Gdy jednak wolna pozostaje jedna szósta, Tytus otrzymuje bonorum possessio nie tylko w jednej trzeciej, lecz przyrasta mu także część z jednej szóstej.