Pytanie: Jak zatrudnić kierowcę na etat?
Odpowiedź: Zatrudnienie etatowego pracownika to dla szefa wiele nowych obowiązków i formalności. Jest ich jeszcze więcej, gdy obsadzamy stanowisko kierowcy. Posyłamy go bowiem dodatkowo na badania psychologiczne i różne kursy. Niektóre z nich są obowiązkowe, a inne zależą od tego, jakie towary szofer ma wozić. Zasadniczo obowiązki związane z zatrudnianiem kierowców można podzielić na: standardowe wynikające z kodeksu pracy oraz szczególne uregulowane m. in. w ustawie o transporcie drogowym. Podpisanie kontraktu pracowniczego z szoferem poprzedzają liczne szkolenia. Przepisy nie regulują jednak, kto ma za nie płacić: pracodawca czy kierowca. Jest to o tyle istotne, że teraz cena rynkowa kursu dokształcającego wynosi ok. 700 zł, ale już za kilka miesięcy za szkolenie okresowe trzeba będzie zapłacić nawet kilka tysięcy złotych. Przedsiębiorca lub inny podmiot wykonujący przewóz drogowy może zatrudnić kierowcę, jeśli: ukończył on 21 lat; Wymóg ten nie dotyczy kierowcy wykonującego przewóz drogowy rzeczy pojazdem samochodowym lub zespołem pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3, 5 tony, ale nieprzekraczającej 7, 5 tony. - ma uprawnienia do kierowania pojazdem; - nie ma przeciwwskazań zdrowotnych i psychologicznych do wykonywania takiej pracy; - uzyskał kwalifikację wstępną i szkolenie okresowe. Takie są ogólne zasady, ale niektóre z nich jeszcze nie obowiązują. Obecnie każdy potencjalny etatowy kierowca musi przejść tylko kurs dokształcający. Tymczasem za kilka miesięcy zostanie on zastąpiony kwalifikacją wstępną i szkoleniem okresowym. Kwalifikację wstępną będą musieli ukończyć już od 10 września tego roku kierowcy autobusów, którym nie wydano prawa jazdy kategorii D do tej daty. Natomiast prowadzący samochody ciężarowe będą musieli przejść te kursy po 10 września 2009 r., jeżeli z kolei do tej daty nie wydano im prawa jazdy kategorii C. Przedsiębiorca pyta, co się stanie, gdy po 10 września zatrudni kierowcę mającego stare prawo jazdy. Wystarczy wtedy, aby szofer miał kurs doszkalający, a za pięć lat ukończył szkolenie okresowe. Przypominamy, że kierowcy małych samochodów mających dziewięć miejsc łącznie z kierowcą nie muszą przechodzić żadnych dodatkowych kursów. Wyjątek dotyczy tych na przewóz towarów niebezpiecznych. Nie stosuje się do nich bowiem w tym zakresie ustawy o transporcie drogowym.
Świadectwo kwalifikacji zawodowej to nie wszystko, co musi przedstawić pracodawcy potencjalny etatowy kierowca. Jeżeli ze względu na więzi osobiste lub zawodowe przebywa co najmniej 185 dni w roku albo wykonuje przewóz drogowy dla firmy z siedzibą w Polsce, to co pięć lat od otrzymania świadectwa kwalifikacji zawodowej przechodzi jeszcze szkolenie okresowe. Ma ono odpowiadać rodzajowi prowadzonego pojazdu. Przedsiębiorca pyta, czy jeśli kierowca będzie jeździć kilkoma pojazdami np. kat. C i D, to na każdy z nich ma mieć inne prawo jazdy. Taki szofer powinien mieć prawo jazdy co najmniej dwóch kategorii, wówczas może ukończyć szkolenie okresowe z zakresu jednego bloku programowego np. dla kategorii C, a dla kategorii D musi uzyskać kwalifikację uzupełniającą (art. 39b2 ustawy). Zatem szkolenie okresowe przechodzą osoby zobowiązane do kwalifikacji wstępnej i tak samo kończy się ono wydaniem świadectwa kwalifikacji zawodowej. Nie wiadomo jeszcze, ile będą kosztowały kursy doszkalające i szkolenia okresowe, ale przewoźnicy już alarmują, że nie są one tanie. Przykładowo w Szwecji 280-godzinny kurs kosztuje ok. 7 tys. euro. Polscy szkoleniowcy twierdzą, że z trudem zamkną się w 6 - 7 tys. zł. Nie wiadomo też, kto będzie finansował te szkolenia: pracodawca czy kierowca. Niewykluczone, że w tej sprawie strony stosunku pracy będą musiały osiągnąć kompromis.
Jeżeli zatrudniony kierowca ma wozić materiały niebezpieczne albo zwierzęta, to przed podjęciem pracy sprawdź, czy ma licencję potwierdzającą kwalifikacje do przewozu zwierząt. O taki dokument opiekun zwierząt (osoba, a nie firma) musi wystąpić do powiatowego lekarza weterynarii. Wynika tak z ustawy o ochronie zwierząt. Opiekunowie, którzy już uzyskali odpowiednie kwalifikacje we wcześniejszych latach, mogą ubiegać się na tej podstawie o licencję bez zdawania odpowiedniego egzaminu. Niewykluczone jednak, że takiego dokumentu nie dostaną lub otrzymają go jedynie na krótki okres. Będzie tak, gdy powiatowy lekarz wie o nieprawidłowościach, których już wcześniej dopuścili się podczas transportu. Ci natomiast, którzy jeszcze nie mają licencji i zechcą ją uzyskać, będą musieli ukończyć odpowiedni kurs i zdać egzamin. Takie same kwalifikacje potrzebne są dla opiekunów spoza UE, którzy zarobkowo przewożą zwierzęta na terenie Wspólnoty. Dlatego niektóre polskie firmy prowadzą szkolenia także w innych językach, np. w rosyjskim dla kierowców z Białorusi, Rosji czy Ukrainy. Szczególne uprawnienia wymagane są także od przewożących produkty niebezpieczne. Mówi o nich ustawa o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych. Do kierowania pojazdem przewożącym towary niebezpieczne potrzebne jest zaświadczenie ADR. Wystawia się je na pięć lat pod warunkiem, że kierowca przeszedł początkowy kurs dokształcający.
Zasadniczo zawarcie z kierowcą umowy o pracę przebiega standardowo jak dla innych zatrudnianych. Wyjątek dotyczy organizacji czasu pracy oraz zaliczenia dodatkowych badań psychologicznych - wyjaśnia “ Rzeczpospolita” ;. Przed podpisaniem umowy o pracę szef wysyła przyszłego pracownika na badania lekarskie. Dotyczy to również kierowców. Te badania zastępują te na zasadach wynikających z kodeksu pracy (art. 229 k. p. ). Art. 39j ustawy o transporcie drogowym narzuca częstotliwość badań lekarskich kierowców. Zawodowy szofer, który nie ukończył 60 lat, musi badać się co pięć lat, a starszy co 30 miesięcy. Ponadto pierwsze badanie mają obowiązek wykonać przed dniem wydania dokumentu potwierdzającego uprawnienia do wykonywania zawodu kierowcy (świadectwo kwalifikacji zawodowej). Natomiast każde następne (do wieku 60 lat) w terminie właściwym do ukończenia szkolenia okresowego (chodzi o kurs na przewóz rzeczy), ale nie później niż do dnia wydania następnego świadectwa kwalifikacji zawodowej. Badania te są wykonywane na podstawie rozporządzenia w sprawie badań lekarskich. Szoferów jeżdżących zawodowo badają jeszcze psycholodzy. W zależności od ich wieku robią to odpowiednio co pięć lat albo co 30 miesięcy. Takie same są również zasady związane z przeprowadzaniem pierwszego testu psychologicznego, przez które przechodzi kierowca (art. 39k ustawy o transporcie drogowym). Tych badań nie należy mylić z tymi, które mają potwierdzać brak przeciwwskazań do kierowania pojazdem. Te regulują przepisy o ruchu drogowym. Przykładowo kierowców karetek albo tramwajów sprawdza się każdego roku, co pięć lub co dwa lata. Sposób przeprowadzania badań psychologicznych kierowców określa rozporządzenie w sprawie badań psychologicznych.
Pracodawca musi również przeszkolić kierowcę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Taki obowiązek ustanawia dla niego art. 2373 § 2 k. p. Szczególne zasady tej edukacji określa rozporządzenie o szkoleniu w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Dzieli ono szkolenia na ogólne i stanowiskowe. Szkolenia bhp nie muszą przechodzić podejmujący pracę na stanowisku, które zajmowali u tego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z nim kolejnej umowy o pracę. Nie dotyczy to zatem podejmujących pracę w tej samej firmie na drugim etacie. Szkolenia bhp odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.
Jeżeli kandydat na kierowcę spełnił wszystkie początkowe wymagania i pracodawca uzgodni z nim warunki zatrudnienia, to strony mogą przystąpić do zawarcia umowę o pracę. Zgodnie z art. 29 § 1 k. p. powinna mieć ona formę pisemną i określać strony umowy, jej rodzaj i datę zawarcia oraz warunki pracy i płacy, a w szczególności: rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie ze wskazaniem jego składników, wymiar czasu pracy, termin rozpoczęcia pracy. Strony podpisują tę umowę w co najmniej dwóch jednobrzmiących egzemplarzach. Jeden dostaje pracownik, drugi pozostaje u pracodawcy. Nawet jeśli szef nie zawarł z zatrudnionym umowy na piśmie, to nie znaczy, że jest ona nieważna. Można przyjąć kontrakt w każdej formie, ale pracodawca najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy pisemnie potwierdza ustalenia co do stron umowy, jej rodzaju oraz warunków (art. 29 § 2 k. p. ). Pracownik rozpoczyna pracę w dniu określonym w umowie, a jeżeli takiego terminu nie ma, to w dniu jej zawarcia (art. 26 k. p. ).