Zaburzenia socjosfery - nikotynizm

Pierwsze doniesienia o paleniu tytoniu pochodzą z XV w., tj. od czasu odkrycia Ameryki przez Kolumba

Nazwa „nikotyna” pochodzi od nazwiska Jana Nicota, posła francuskiego w Portugalii, który podarował królowej Katarzynie de Medici roślinę „wypędzającą choroby z głowy i mózgu”

Palenie tytoniu może doprowadzić do nikotynizmu, czyli nałogu palenia lub żucia tytoniu bądź zażywania tabaki; towarzyszą mu bardzo silne objawy uzależnienia psychicznego i farmakologicznego, porównywalne z narkomanią; w mniejszym stopniu występują też symptomy fizyczne

Głównym składnikiem tytoniu powodującym uzależnienie jest nikotyna - naturalny alkaloid roślinny występujący w liściach tytoniu [kilka procent masy]

Nikotyna szybko wchłania się z błony śluzowej jamy ustnej i pęcherzyków płucnych do krwioobiegu; wydalana z organizmu głównie z moczem w postaci niezmienionej i metabolitów [kotynina], a także ze śliną i sokiem żołądkowym

Silne zatrucie nikotyną:

nudności, wymioty, ślinotok, bóle głowy i brzucha, biegunka, zimne poty, uczucie osłabienia kończyn dolnych, wzrost, a później spadek ciśnienia tętniczego krwi; przy większych dawkach - drgawki i zgon spowodowany niewydolnością krążeniowo - oddechową; u osób niepalących dawka powodująca zgon wynosi 40 - 60 mg nikotyny

Nikotyna nawet w małych dawkach bardzo silnie oddziałuje na ośrodkowy i autonomiczny układ nerwowy [czas pomiędzy zaciągnięciem się papierosem a stymulacja ośrodków mózgowych to zaledwie 10 sekund]

Głębokość uzależnienia bardziej zależy od objętości dymu wdychanego do płuc niż od ilości wypalanych papierosów

W palącym się papierosie stwierdzono obecność ponad 4 tys. związków chemicznych i pierwiastków, z czego ponad 40 ma działanie toksyczne, mutagenne, teratogenne i karcynogenne:

Nikotyna, ciała smołowate, tlenek węgla [czad], wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne [benzopiren], nitrozaminy, pierwiastki promieniotwórcze [Pb²¹⁰, Ra²²⁶, C¹⁴, Po⁶⁰, K⁴⁰], metale ciężkie [arsen, kadm - toksyczny dla mózgu, serca, nerek], estry kwasów tłuszczowych, wolne kwasy tłuszczowe, tlenki azotu, amoniak, cyjanowodór, aldehydy mrówkowy i octowy, fenole, ketony, lotne kwasy, chlorek winylu, aceton, polon, formaldehyd, siarkowodór, toluidyna, toluen, metanol, naftyloamina, piren, uretan, akrydyna

Motywacje palenia papierosów:

• Ciekawość

• Wpływ środowiska

• Udawanie dorosłych

• Bunt młodości

• Łagodzenie napięcia nerwowego

• Usuwanie zmęczenia, senności i głodu

• Stymulacja zmysłowa

• Niskie poczucie własnej wartości

Podobieństwo struktury acetylocholiny i nikotyny sprawia, że receptory cholinergiczne w o.u.n., płytce nerwowo - mięśniowej, nadnerczach reagują na nikotynę

Palenie tytoniu wpływa na:

1. Ośrodkowy układ nerwowy - uczucie odprężenia, zmniejsza zdenerwowanie i napięcie, poprawa koncentracji i pamięci świeżej

2. Układ hormonalny - zwiększenie poziom hormonu antydiuretycznego, somatotropiny, prolaktyny, hormonu adrenokortykotropwego, kortyzolu, katecholamin, serotoniny, dopaminy, unieczynnienie prostacykliny [hormon o działaniu przeciwmiażdżycowym, rozszerzającym naczynia wieńcowe]

3. Układ krążenia - przyspieszenie tętna aż do wywołania tachykardii lub zaburzeń rytmu serca [arytmie komorowe, nadkomorowe, częstoskurcz komorowy, migotanie komór], upośledzenie kurczliwości mięśnia sercowego, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, skurcz naczyń wieńcowych i obwodowych, powstawanie zaburzeń ukrwienia, rozwój choroby niedokrwiennej

4. Metabolizm - podwyższenie we krwi poziom cukru, mleczanów, cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL, zwiększenie tlenowego zapotrzebowania tkanek, zwiększenie stężenia tlenkowęglowej hemoglobiny, zaburzenia metabolizmu wewnątrzkomórkowego, niedobory magnezu i pierwiastków śladowych

5. Hemostazę - wzrasta poziom fibrynogenu, płytkowego czynnika VII i VIII, agregacji i adhezji płytek oraz zwiększenie krzepliwości krwi

6. Układ immunologiczny - pośledzenie syntezy przeciwciał, obniżenie poziomu witaminy C w organizmie

7. Układ oddechowy - długotrwałe zaburzenie ruchu rzęsek nabłonka rzęskowego dróg oddechowych, zwiększenie częstości występowania wielu chorób dróg oddechowych [zakażenia, przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozedma płuc, gruźlica, zapalenie płuc], charakterystyczny kaszel palaczy

8. Przewód pokarmowy - pobudzanie wydzielania histaminy i soku żołądkowego, zmniejszenie wydzielania śluzu przez komórki dodatkowe błony śluzowej żołądka, wpływ na motorykę przewodu pokarmowego [nikotyna w małych dawkach pobudza, w dużych - hamuje], uszkodzenie wątrobę, przewlekłe zapalenie trzustki, nieżyt błony śluzowej przewodu pokarmowego, chorobę wrzodową, zaburzenia trawienia

9. Narządzy zmysłów - obniżenie ostrości widzenia, neuropatia nerwu wzrokowego

10. Zmniejszenie potencji seksualnej i płodności

11. Działanie leków - [beta adrenolitycznych, neuroleptycznych, anksjolitycznych, niestereoidowych przeciwzapalnych, opioidów, metyloksantyn] obniżenie ich stężenia we krwi

U palących ciężarnych stwierdzono częstsze występowanie ciąży pozamacicznej, poronienia samoistne, krwawienia we wczesnej ciąży, porody przedwczesne i martwe, niską masę urodzeniową noworodków, przedwczesne oddzielenie i uszkodzenie łożyska

Toksyczne składniki dymu tytoniowego przenikają do mleka matki i powodują u dziecka brak apetytu, nudności, biegunki, bezsenność, gorszy rozwój psychofizyczny

Palenie tytoniu zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe, rozwoju miażdżycy, zawału mięśnia sercowego

33 - 50% zawartości dymu tytoniowego wydalanego do aerosfery wdycha palacz bierny

Objawy zespołu odstawienia nikotyny:

• Nieprzeparta chęć zapalenia papierosa

• Irytacja

• Stany lękowe

• Pogorszenie nastroju

• Trudności w koncentracji

• Niepokój

• Bezsenność

• Zmęczenie

• Obniżenie tętna

• Wzmożony apetyt

• Bóle głowy

---