skrypt - konstytucyjne- wersja robacza, wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela w tym skarga konstytucyjna


WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA

  1. Racjonalizacja konstytucyjnej regulacji prawa jednostki

Istnieje wiele Argumentów uzasadniających potrzebę konstytucjonalizacji praw jednostki:

Zastrzeżenia dot. przede wszystkim konstytucyjności Praw gospodarczych, społecznych, kulturalnych,eksponując zbędność dublowania w konstytucji materii właściwej dla ust. Zwykłych oraz nawiązują do „nadmiernej” stabilności ustaw zasadniczych,co może mieć negatywne odbicie na adekwatność konstytucyjnego zbioru praw do zmieniających się realiów społeczno-gospodarczych państwa.

Współczesna praktyka akceptuje pogląd o konieczności zamieszczania w ust. Zasadniczych stosownych postanowień dotyczących szeroko rozumianych PC.

Ustawa zasadnicza jest aktem regulującym całokształt

  1. opcja uniwersalistyczna(prymat celów i interesów państwa)

  2. indywidualistyczna(prymat interesów człowieka, a struktury państwowe powinny być im podporządkowane)

Ostateczny kształt konstytucyjnej regulacji praw człowieka jest każdorazowo zdeterminowany przez czynnik ideologiczny.

Polska konstytucja z 1952r. Roz. VIII (Podstawowe prawa i obowiązki obywatela) 27 art. w tym tylko 3 odnoszą się doo klasycznych praw cywilnych:

Sposób regulacji praw jednostki:

Obawa czy zamieszczanie w konstytucji tak specyficznej i rozległej materii jaką jest kwestia praw człowieka nie spowoduje niepotrzebnego a zarazem szkodliwego przekształcenia tej ustawy w kolejny kodeks. Dobra konstytucja to konstytucja maksymalnie zwięzła, pozbawiona zbędnych detali, a przez to przejrzysta i czytelna.

Każda konstytucja musi być podporządkowana jasno określonej wizji aksjologicznej gdyż jej funkcją jest proklamacja tych wartości, które są uznawane za podstawowe zarówno ze społecznego jaki i indywidualnego punktu widzenia.

Porządek konst. Nie będzie mógł być ani aksjologicznie spójny, ani skuteczny w praktyce, bez niezbędnego odniesienia do praw jednostki. Konstytucyjna regulacja ma eksponować wspólne wartości, ma sprzyjać prawidłowemu rozwiązaniu sytuacji konfliktowych wynikających z ewentualnej korozji interesów indyw. I społ. Funkcją norm konstytucyjnych dot. wolności i praw jest także wskazanie granic dopuszczalnej ingerencji państwa w sferę tych wolności i praw.

Funkcja stabilizacyjna konstytucji a prawa jednostki

Funkcja, która powoduje, uniezależnienie chronionych w konstytucji wartości od ewentualnych zmian politycznych. Zastrzeżeniem jest to, iż zbytnia stabilność konst. Może się w konsekwencji obrócić przeciwko jakości regulacji PC. Jednak praktyka światowego konstytucjonalizmu pokazuje np. amerykańskiego pokazuje, że poprzez instytucję poprawek do ust. Zasadniczej wprowadza element niezbędnej i ciągle bezpiecznej elastyczności.

Prymat Konstytucji. Konstytucja stanowi najważniejszy pnkt odniesienia dla pozostałych elementów składowych danego porządku prawnego. W przypadku wystąpienie sprzeczności aktow prawnych z konst. Dojdzie do uruchomienia stosownych procedur mających na celu eliminację tych aktów z porządku prawnego.

Międzynarodowe prawo praw człowieka. Z międzynarodowych dokumentów nie wynika expressis verbis obowiązek państw wprowadzania na poziomie krajowym ochrony pranej gwarancji rangi konstytucyjnej, jednak uważa się, iż obowiązek taki jest logiczną konsekwencją powinności państwa w zakresie tworzenia systemu gwarancji odpowiednio skutecznych,

Prawo międzynarodowe pc wywiera istotny wpływ na zakres i ostateczną zawartość substancjalną regulacji konstytucyjnych.

Dwa rodzaje oddziaływania norm prawa międzynarodowego ochrony pc na regulację konstytucyjną:

  1. treść norm konst. Jest odpowiednio uzgadniana z treścią standardów międzynarodowych np. ustawa zasadnicza RFN

  2. normy konstytucyjne są interpretowane zgodnie z treścią standardu np.. konstytucja hiszpańska, portugalska

Zakres regulacji praw jednostek. Konst. Nie jest miejscem na rozstrzyganie kwestii o bardzo szczegółowym czy wręcz technicznym charakterze. Powinna formułować regułę ogólną i nakreślać granice dopuszczalnej od niej wyjątków na tyle precyzyjnie by eliminować nieuniknione w praktyce zakusy nadużywania możliwości ograniczania owych praw. Każdorazowo zasada ta musi być wszak odnoszona do konkretnego prawa czy wolności jednostki.

PRAWA CZŁOWIEKA:

Funkcja prawna konstytucji. Konst. Powinna stanowić regulację o RZECZYWSTEJ NORMATYWNOŚCI, taką regulację która zapewni nie tylko maksymalną precyzję swoich postanowień, ale umożliwi gdy stanie się to konieczne ich prawną egzekwowowalność. Nadanie jej takiego charatkteru gwarantuje, iż konstytucja nie będzie wyłącznie „manifestem ideologicznym” a stanie się faktycznym instrumentem prawnym. Dzisiaj koncepcja tej tzw. „konstytucji prawnej” wymaga maksymalnego ograniczenia w tekście ustawy zasadniczej deklaracji intencji czy wskazówek dotyczących celów polityki państwa. Największe problemy pojawiły się na tle sposobu unormowań praw II generacji, uznawanych nie tyle za prawa podmiotowe jednostki, ile bardziej za cele polityki państwa. Prawa te zobowiązują państwo do starannego działania a nie do natychmiastowego rezultatu. Taki punkt widzenia ulega stopniowo zmianie. Za podstawowy punkt odniesienia przyjmuj się obecnie tezę, zgodnie, z którą prawami człowieka są wyłącznie te prawa, które służą jednostce w sposób bezpośredni. Są to prawa, których przedmiot jest dostatecznie realny i który można precyzyjnie określić, w sensie wskazania uprawnienia jednostki i korelatywne zawiązanego z nimi zobowiązania państwa oraz ustalenie faktu ewentualnego naruszenia zobowiązania i prawnych tego konsekwencji. Prawna egzekwowalność jako podstawowe kryterium przesądzające o zakwalifikowaniu danego prawa do grupy praw konstytucyjnych nie musi być równoznaczna z koniecznością formułowania roszczenia w sensie cywilnoprawnym.

Jednolitość zbioru praw człowieka. Możliwy i pożądany jest model integracyjny konstytucyjnej regulacji pc tj. obejmujący prawa pierwszej i drugiej generacji. Potrzeba łącznej regulacji prawa jednostki wynika z zasady jednolitości zbioru praw człowieka. Pogląd eksponujący jednolitość zbioru praw można odnaleźć w doktrynie jak również w oficjalnych wypowiedziach formułowanych na forum organizacji międzynarodowych. Stanowisko ZO ONZ → „korzystanie z praw cywilnych i politycznych jaki i gospodarczych, społecznych, kulturalnych jest wzajemnie powiązane i zależne. Człowiek pozbawiony praw g,s,k nie reprezentuje jednostki ludzkiej, która PDPC uznaje za ideał człowieka wolnego .

Prawa 3 generacji mogą być niewątpliwie traktowane jedynie w charakterze celów polityki państwa i nie jest możliwe ujęcie ich ochrony w kategorii podmiotowych praw jednostki.

Jeśli chodzi o prawa mniejszości narodowych ustawodawcy z reguły formułują osobne klauzule ochronne.

Zasada bezpośredniego stosowania konstytucyjnych praw jednostki oznacza możliwości stosowania odpowiednich norm konstytucyjnych bez pośrednictwa innych norm ustawowych, a więc wydawaniu konkretnych aktów indywidualnych przez odpowiednie organy bezpośrednio i wyłącznie na mocy normy konstytucyjnej. Po raz I zasada została sformułowana została art.8 ust.2 konst. Z 1997r. Nie jest to zasada bezwarunkowa, gdyż dopuszcza stosowanie wyjątków („przepisy konstytucji stosuje się bezpośrednio chyba, że Konst. Stanowi inaczej”)

Dopełnieniem potencjału gwarancyjnego konstytucyjnej regulacji praw jednostki jest instytucja SKARGI KONSTYTUCYJNEJ czyli instytucji pozwalającej jednostce, której prawa konstytucyjne zostały naruszone na bezpośrednie powoływanie się na te prawa i poszukiwanie sprawiedliwości przed włąściwum organem sądowym → TK.

2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA NOWEJ POLSKIEJ REGULACJI KONSTYTUCYJNEJ PRAW JEDNOSTKI

Roz.II „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela” , 6 podtytułów

Inspiracje:

W porównaniu do konst. Z 1952r. Jest to całkowicie inne i niewątpliwie nowoczesne spojrzenie na problematykę praw jednostki. Przyjęto model integracyjny. Korekta i uporządkowanie praw I i II generacji. Pojawiają się tez prawa III gen. np. prawo „współczesnych i przyszłych pokoleń do bezpieczeństwa ekologicznego”

Twórcy uczynili z praw jednostki wartość centralną. Do PC odwołano się w:

Nowa konstytucja regulacja praw i wolności odpowiada koncepcji konst. Prawnej

Nasza konst. Jest efektem pluralizmu polityczno-ideologicznego. Katalog praw i wolności jednostki jest zatem pewną wypadkową inspiracji aksjologicznej wywodzącej się z różnych kręgów tj opcji liberalno- demok., socjaldemo. I chrześcijańsko-demo.

KWESTIE TERMINOLOGCZNE

Regulacja konstytucyjna posługuje się kilkoma kategoriami normatywnymi. Precyzyjne ograniczenie pojęcie „wolności” i „prawa” nie jest zabiegiem łatwym, stąd też niektórzy przedstawiciele doktryny używają tych kategorii zamiennie, bądź traktują wolność jako specyficzny rodzaj praw człowieka.

Wolności i prawa ujmowane są w kategorii naturalnych uprawnień jednostki do szeroko pojętych sytuacji. W przypadku wolności są to sytuacje, w których człowiek może w sposób swobodny określać swoje zachowanie w określonej dziedzinie życia. Wolność to naturalna zdolność człowieka do podejmowania aktów woli wraz z możliwością swobodnej ich realizacji. Prawa to wszystkie sytuacje, które należą się jednostce ze względu na posiadane przez nią konkretne właściwości czy cechy egzystencji.

Prawa i wolności przybierają postać praw podmiotowych, a więc 3 związanych ze sobą możności:

  1. swobodnego podejmowani dec. Co do sposobów i celów dokonywania określonych czynności wywołujących skutki prawne

  2. swobodnego wykonywania tych dec.

  3. Domagania się określonych świadczeń ze strony innych podmiotów prawa

Wolność to możność postępowania wg woli osoby zainteresowanej tj. możność wyboru przez nią różnego sposobu zachowania. Granice tej wolności zawsze zakreśla prawo przedmiotowe (wolności prawnie reglamentowane). Faktyczna treść wolności zależy od niego samego tj, od tego jak dana jednostka zechce z przyznanej jej wolności ostatecznie skorzystać (w granicach określonych prawem)

Obowiązująca u nas konst. Formułuje zasadę ochrony prawnej wolności człowieka z jednoczesnym wskazaniem iż nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. We wcześniejszych projektach istotę wolności oddawano przy użyciu formuły pozytywnej → każdy może czynić to czego mu nie zabrania ustawa. Taka optyka sięga korzeniami do DPCiO z 1789.

Istotą prawa jest natomiast możność zgłaszania roszczenie określonego w prawie przedmiotowym. Prawo „do czegoś” wynika z faktu zaistnienia dwustronnego stosunku obligacyjnego, w którym jedna ze stron jest uprawniona do określonego świadczenia, druga zaś jest zobowiązana do zrealizowania tego świadczenia.

Rzymska koncepcja różnicy między prawem a wolnością odnosiła się do charakteru korelatywnego obowiązek. Wolność chroniona była obowiązkiem o charakterze negatywnym (non facere) a prawo obowiązkiem pozytywnym (dare, facere, praestare) Współczesna percepcja obowiązków państwa wobec jednostki nie wyczerpuje istoty tych obowiązków w sferze wyłącznie negatywnej. Skuteczna ochrona wolności jednostki będzie wymagała określonej aktywności organów państwowych.

Pomiędzy tymi kategoriami występują różnica. Nie jest właściwym używania ich zamiennie. W przypadku używanej czasami „zbitki” pojęć typu „prawo do wolności osobistej”, „prawo do wolności sumienia” chodzi o ochronę wskazanych wolności.

Wolności i prawa mają swój naturalny rodowód, który wynika z przyrodzonej godności osobowej istoty ludzkiej („Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”) Konsekwencją tego jest to, że normy konstytucyjne dot tych praw i wolności mają charakter norm deklaratoryjnych a nie konstytutywnych. Normy kosnt. Mogą jedynie stanowić, i faktycznie stanowią prawne zabezpieczenie praw i wolności posiadanych przez jednostkę, w sposób niezależny od woli ustawodawcy. W doktrynie akcentuje się,że prawidłowa jest jedynie konstatacja → jestem człowiek a więc mam określone prawa, a nie jej przeciwieństwo „mam prawa, a więc jestem człowiekiem”

Obowiązki jednostki to skierowane do jednostki nakazy prawne dotyczące określonego zachowania których celem jest ochrona i rozwój najważniejszych dóbr społ. Istotnych zarówno dla interesu indywidualnego, jak i powszechnego. Wprowadzenia obowiązków do koncepcji PC stara się odnaleźć zdrowy kompromis pomiędzy często kolidującymi lintersami jednostki i wspólnoty. A istnienie i rozwój wspólnoty jest warunkiem się que non realizacji praw indywidualnych. Art. 29 PDPC „każdy człowiek ma obowiązek wobec wspólnoty, bo tylko w niej możliwy jest swobodny i pełny rozwój jego osobowości” W naszej konstytucji art. 31 ust2. „każdy jest obowiązany szanować wolności i praw innych” → ochronie prawnej podlegają tylko takie zachowania jed. Które nie naruszają praw i wolności innych osób, oraz które pozostają w zgodnie z wyższymi interesami społecznymi.

Ograniczenia korzystania z konstytucyjnych wolności i praw. Nie mogą naruszać istoty wolności i prawa, a mogą być ustanowione tylko w ustawie, i tylko wtedy, gdy ograniczenia takie są:

  1. konieczne w demokratycznym państwie, a

  2. konieczność takka dyktowana jest bezpieczeństwem lub porządkiem publicznym,bądź ochroną środowiska, zdrowa, moralności publicznej albo wolności i praw innych

Art. 31 ust. 3 („Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw”) → klauzula ograniczająca. Przejmuje najważniejsza kryteria ograniczeń stosowanych w międzynarodowym prawie praw człowieka tj.

Wszystkie 3 wymogi spełnione muszą być łącznie, a zatem naruszenie choćby jednego z nich powoduje uznanie, iż stosowne ograniczenie sprzeczne jest z wiążącym standardem.

Klauzula z art. 31 wprowadza dość znaczne modyfikacje w tej materii

  1. jest to klauzula ogólna, co oznacza, ze może mieć zastosowanie do wszystkich praw i wolności regulowanych w Konst. Syt. Taka nie jest znana w traktatach międzynarodowych, w których klauzule ograniczające przypisane są każdorazowo do poszczególnych praw poddanych działaniu takich ograniczeń. Analogia do PDPC.

  2. W katalogu dóbr znalazła się m.in. ochrona środowiska, co również nie znajduje swojego odpowiednika w standardach praw człowieka.

Jesteśmy po prostu oryginalni, to wcale nie musi oznaczać skutków pozytywnych.

PRAWA CZŁOWIEKA Z PRAWA OBYWATELA

Cechą charakterystyczną jest łączne korzystanie w tych dwóch rożnych kategorii. W czasach rewolucji francuskiej prawa człowieka ujmowane były jako prawa przyrodzone. Prawa obywatela („poddanego władzy państwowej”) pochodziły od władzy państwowej i dotyczył jedynie tych jednostek, które z państwem łączył węzeł obywatelstwa. W stosunku do praw człowieka prawa obywatelskie posiadały zatem swoiście wtórny charakter. Obecnie mamy do czynienia z uniwersalizacją podmiotową praw człowieka. Efektem jest ograniczenie praw obywatelskich do niezbędnego minimum jakim pozostają zwłaszcza prawa wyborcze (także dostęp do urzędów i służby publicznej) Jednak w tym zakresie dochodzi do spektakularnej ewolucji → Łączenie praw wyborczych już nie tyle ze statusem obywatela ile z faktem ustalonego domicylu np. w państwach skandynawskich albo TUE wprowadził kategorię obywatelstwa europejskiego (uzależnienie praw wyborczych od faktu posiadania obywatelstwa kraju pobytu)

Dominującą kategorią jest kategoria praw człowieka - przerodzonych możliwości każdego człowieka. Możliwości te są co do istoty indywidualne chociaż społecznie zdeterminowane, są równe choć ich sytuacyjne zrelatywizowanie nakazuje uwzględniać indywidualną sytuację każdego człowieka. Są możliwościami niezbywalnymi oraz uniwersalnymi w sensie podmiotowym, przedmiotowym terytorialnym i czasowym. Są możliwościami koniecznymi, gdyż bez ich prawnego zabezpieczanie nie może być mowy zarówno o ludzkiej egzystencji jaki i istnieniu demokratycznego porządku prawnego.

Prawa obywatelskie są szczególną kategorią praw człowieka. Wiążą się z wymogiem występowania specyficznej więzi obywatelstwa pomiędzy konkretnym człowiekiem a danym państwem. Źródło mają w ludzkiej godności i w tym sensie nie są tworzone czy przyznawane przez państwo.

Współczesna koncepcja praw człowieka za dobro najwyższe i wartość centralną, z której wywodzone są wszystkie prawa człowieka przyjmuje godność osobową jednostki ludzkiej.

GODNOŚĆ LUDZKA stała się kategorią normatywną. Jest tym, co stanowi prawdziwą istotę człowieczeństwa w każdym człowieku, coś co pozwala odróżnić go od od innych istot żywych (rozum, samoświadomość, zdolność do podejmowania wolnych decyzji i wolnego działanie oraz odpowiedzialność za własne postępowanie)

GODNOŚĆ OSOBISTA(osobowościowa)jest synonimem czci, dobrego imienia, zależna jest od samo percepcji jednostki oraz od postaw innych ludzi.

PRAWA CUDZOZIEMCÓW. Znajdują się aktach prawnych regulujących prawa człowieka. Międzynarodowe prawo praw człowieka dopuszcza możliwość ograniczenia przez państwo niektórych praw cudzoziemców znajdujących się na jego terytorium. EKPC dopuszcza, że państwo może nakładać ograniczenia w zakresie działalności politycznej cudzoziemców, choćby ograniczenia te stanowiły faktyczną ingerencję w

Art. 37 „1. Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji. 2.Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa.” Dopełnieniem jest art. 55 ust. 2. zakaz ekstradycji osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn politycznych. Oraz art. 56 prawo azylu do uzyskania statusu uchodźcy zgodnie z wiążącymi Polskę umowami międzynarodowymi. Szczegółowa problematyka dot. syt. Cudzoziemców w Polsce może być uregulowana jedyne na poziomie ustawodawstwa zwykłego. Obecnie ustawa z dn. 13.06. 2003 o cudzoziemcach.

WERTKALNE DZIAŁANIE PC → człowiek jest podmiotem uprawnionym, natomiast państwo podstawowym podmiotem zobowiązanym. Jedynie relacja wertykalna podlega ewentualnemu osądowi organów międzynarodowej ochrony praw człowieka.

HORYZONTALNE DZIAŁANIE PC → wyrażone jest w podstawowym obowiązku każdego człowieka poszanowania analogicznych wolności i praw drugiego człowieka. Wyczerpuje się zasadniczo na poziomie krajowej ochrony prawnej. Na poziomie procedur międzynarodowych podlega ciekawej ewolucji. W świetle działań organów kontrolnych EKPC zdarzały się syt. W których istota rozpoznawanego konfliktu była czysto prywatna. Warunkiem było

3.KATALOG KONSTYTUCYJNYCH WOLNOŚCI I PRAW JEDNOSTKI

Zasada równości oraz zakaz dyskryminacji. Obie znajdują się w zbiorze zasad ogólnych dot. praw i wolności jednostki. Wiodące zasady także prawa międzynarodowego praw człowieka, Zakaz dyskryminacja traktowana jest jako negatywna strona zsady równości praw. Dopełnieniem jest zasada równouprawnienia mężczyzn i kobiet w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.

Postulat równości:

Cechą praw człowieka jest ich sytuacyjność(sytuacyjne rozwarstwienie). Z tego wynika obowiązek dla organów państwa niwelowania istniejących różnic pomiędzy jednostkami, tak,by osiągnąć faktyczny parytet równości. Tym uzasadnione są proceduralne gwarancje dla nieletnich, osób\

niepełnosprawnych.

Dyskryminacja:

Konstytucyjna klauzula anty dyskryminacyjna.

Konst. Z 1952r. Posługiwała się klauzula zamkniętą. Co prawda podano liczne kryteria, to jednak nie poza katalogiem pozostawały przekonania polityczne. W aktualnej klauzuli zrezygnowana w niej z wyliczenia przykładowych kryteriów niedopuszczalnej dyskryminacji. Spore emocje budziła kwesta wprowadzenia kryterium wprowadzenia orientacji seksualnej(wzorem kanadyjskiej Kart praw człowieka, konst. RPA, Kart Praw Podstawowych UE) Ostatecznie „Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny”

Mniejszości narodowe i etniczne. W naszej konst. Wyskrobino ich sytuację. Inne gr. mniejszościowe pozostawiono w zasięgu działanie ogólnej klauzuli równości i zakazu dyskryminacji.

Art. 35 „Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury”

Mniejszości narodowe mają prawo do:

Uzupełnieniem jest art.27 „W Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski. Przepis ten nie narusza praw mniejszości narodowych wynikających z ratyfikowanych umów międzynarodowych”

Polski ustawodawca zastosował metodę regulacji polegającą na powiązaniu ochronnego działania klauzuli niedyskryminacyjnej z pozytywną formułą indywidualno-grupową(pozytywne wskazanie praw przysługujących zarówno członkom mniejszości jak i mniejszości jako grupie) Regulacja ta jest umiarkowana w stosunku do międzynarodowych standardów np. Europejskiej Konwencji ramowej na rzecz ochrony mniejszości nard. Z 1995 ratyfikowanej przez PL w 2000r. (przyjmuje ona model mieszany regulacji tj indywidulano-grupowy, jednak łączy prawa osób przynależnych do mniejszości z wymogiem posiadania przez nie obywatelstwa danego państwa oraz ogranicza prawa mniejszości wyłącznie do sfery edukacyjno-kult-religijno. Podobnie kwestia ta została uregulowana w ustawie z 2005r. O mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.

Problem z rozumieniem pojęcia >mniejszość narodowa<

RE w zaleceniu z 1990 → „oddzielne lub odróżniające się grupy, dobrze określoe i zadomowione na tertrium państwa, których członkowie są obywatelami tego państwa i posiadają pewne cechy religijne, językowe, kulturowe lub inne cechy char. Odróżniające te osoby od większości populacji danego państwa” Obecnie raczej odchodzi się od tak nakreślonych stosunków sztywnych kryteriów. Komitet PC w uwagach ogólnych z 1994 rezygnuje z wymogu obywatelstwa oraz odpowiedniej długości pobytu na terytorium danego państwa jako warunków przesądzających o bycie prawnym mniejszości.

Wolności i prawa osobiste.

  1. Prawo do życia. Należało do praw najżywiej dyskutowanych. Ostatecznie przyjęto prostą klauzulę zobowiązującą państwo do zapewnienia każdemu człowiekowi prawnej ochrony życia. Kwestie szczeg. Rozwiązano na poziomie ustawodawstwa zwykłego, w ust. Z 7.01.1993 o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerwania ciąży.

  1. Zakaz przymusowego poddawania eksperymentom naukowym (Europejska Kone. Bioetczyna z 1997)

  2. Zakaz tortur, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania bądź karania, w tym zakaz kar cielesnych. (Konwencja ONZ z 1984, i RE z 1987)

2 i 3 to zakazy absolutne, prawa niederogowane nawet w syt. Nadzwyczajnych.

  1. Nietykalnośći i wolność osobiste. Występowała w konst. Z 1952r. W aktualnej konst. Usankcjonowano zasadę sądowego stosowania aresztu tymczasowego, która funkcjonuje w polskim prawie procesowym od 1996. Nowa regulacja ustanawia ogólną regułę zgodnego z prawem działania org. Stosujących środki pozbawiające wolności oraz formułuje katalog minimalnych gwarancji przysługujących osobie, której wolność pozbawiono

Uwagę zwraca Przedłużenie dopuszczalnego czasu zatrzymania osoby z 48 do 72 godzin (48 w dyspozycji organu pozasądowego, 24 w dyspozycji organu sądowego) Z gwarancyjnego punktu widzenia zmiana ta nie jest korzystna, a dyktowana jest wyłącznie interesem prakseologicznym.

Reguły karnoprawne:

  1. nullum crime, nulla poena sine lege anteriori

  2. lex retro non agit

  3. prawo podejrzanego do obrony we wszystkich stadiach postępowania

4. domniemanie niewinności

3 zasady pojawiły się po raz I na poziomie polskiej ustawy zasadniczej. Jest to spełnienie zgłaszanych już od dawna w polskiej doktrynie postulatów.

Ostateczny kształt tej regulacji może rodzić pewne wątpliwości. Pojawiają się one na tle fomuły domniemania niewinności. Art. 42 ust. 3 „Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu” Możliwość obalenia domniemanie jedynie w drodze prawomocnych wyroków. Z polskiego prawa karnego procesowego wynika, że obalenie domniemanie niewinności może nastąpić także na mocy innego prawomocnego orzeczenia sądu np. nakazu karnego, postanowienia o warunkowym umorzeniu postępowania. Brak jest niezbędnej synchronizacji pomiędzy regułą konstytucyjną a art.5 k.p.k. Międzynarodowe prawo praw człowieka także prezentuje bardziej elastyczną formułę → obowiązek ustalenia winy oskarżonej musi nastąpić „zgodnie z prawem”

Jeśli chodzi o przepadek rzeczy to „Przepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu” → drastyczne przykłady z praktyki korzystania z kary przepadku rzeczy w praktyce kolegiów ds wykroczeń w latach 80tych.

  1. Prawo do sądu. Art. 45 „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd”

Wyjątki od zasady jawności:

Nie zawarto tatuuj ograniczenie przedmiotowego tego prawa, w sensie powiązania prawa z konkretna kategorią spraw, w których prawo to przysługuje. W standardach międzynarodowych prawo to ograniczone zostało tylko do spr. karnych i cywilnych.

Szczególną rolę pełni wymóg rozpoznani sprawy „bez nieuzasadnionej zwłoki”. Od 2004r. W systemie prawa polskiego funkcjonuje odrębna skarga strony na naruszenie jej prawa do rozpoznawania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

Zasada dwuinstancyjności. Znowu wykraczamy poza minimalny standard międzynarodowy, który prawo do zaskarżania wyroków sądowych pierwszej instancji łączy explicite z procesem karnym. Art.78 „Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa”Obecnie wymiar sparw. Sprawują jedynie sądy. Wcześniej doktryna wysuwała zastrzeżenia pod adresem tzw „małego wymiaru sprawiedliwości” sprawowanego przez kolegia do spraw wykroczeń. Działały przy sądach rejonowych, mogły orzekać ws o wykroczenia tylko przez okres 4 lar od dnia wejścia w życie konst. Pozbawione są prawa orzekania kary aresztu, która należy do wyłącznej kompetencji sądów.

Sądy o charakterze wyjątkowym oraz tryb doraźny postępowania mogą być ustalone wyłącznie na czas wojny.

  1. zakaz ekstradycji obywateli polskich. W świetle aktualnego stanu prawnego zakaz konstytucyjny będzie miła zawsze pierwszeństwo( umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie mają pierwszeństwo jedynie wobec ustaw zwykłych a nie wobec konst.)

KLASYCZNE PRAWA I WOLNOŚCI często określane jako „KAMIENIE WĘGIELNE”DEMOKRACJI

  1. prawo do ochrony prawnej, życia prywatnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. W najbardziej lakonicznym ujęciu utożsamia się z to z „right to be let alone”. Składniki:

→ znajdują się w odrębnych przepisach

* wyraźne wskazanie na możliwości zastosowania ograniczeń

  1. Prawa jednostki do ochrony informacji dot. jej osoby. (szczegółowo w ust. O ochronie danych osobowych)

  1. Swoboda poruszania się po terytorium Polski. Przysługuje każdemu człowiekowi i łączy się z jego prawem do

Ograniczenia określone ustawą. Szczególną ochronę zagwarantowano obywatelom polskim w tym sensie, że osób takich nie można wydalić przymusowo z kraju, jak również nie można zakazać im powrotu do kraju.

  1. Wolność sumienia i religii. Inspiracje z prawa międzynarodowego. Konst. Z 1952 zawierała bardzo skromną regulację.

Obejmuje:

Żadna osoba nie może być zmuszana do uczestnictwa w praktykach religijnych.

Ograniczenia tylko w formie ustawy. Dopuszczalne gdy jest to konieczne dla:

Problem nauczania religii w szkołach. Ustawodawca polski zdecydował jednoznaczni, iż religia kościoła lub innego zw wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, z zastrzeżeniem jednak poszanowani wolności sumienia i religii innych osób. Żadna osoba nie może być zobowiązana przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania. Szczegółowe kwestie → Ustawa o systemie oświaty.

  1. Prawo rodziców do wychowania dzieci. Rodzice decydują o wychowaniu i nauczaniu moralnym i religijnym swoich dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Z tym, że należy uwzględnić stopień dojrzałości dziecka, a także jego własną wolność sumienia i wyznania oraz przekonań.

  2. Wolność wypowiedzi (swoboda ekspresji)

W polskiej regulacji wolność wypowiedzi poddana została działaniu jedynie ogólnej klauzuli ograniczającej. W prawie międzynarodowym klauzule ograniczające ad casum zawierają wskazanie takich dóbr jak:

Fakt szczególnego wyeksponowania wolności wypowiedzi mass mediów jest w pełni zrozumiały. Jest to dzisiaj najszersza z form realizacji swobody ekspresji oraz prawa do info. Jesto to nawiązanie do jednej z zasad ogólnych, zgodnie z którą Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu.

4. WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE

Stwarzają jednostce szanse wpływu na

Zasadnicza funkcją jest upodmiotowienie człowieka w stosunkach ze strukturami państwowymi, a tym samym umożliwienia mu aktywnego zaistnienia w życiu polityczno-społecznym. Wolności i prawa osobiste mają zapewnić wolność „od” arbitralnej państwowej ingerencji. Wolności i prawa polityczne wolność „do” państwa, dostępu do jego instytucji.

Rodzaje praw i wolności ze względu na ich zakres podmiotowy:

  1. uniwersalne

Zgromadzenie to spotkanie w określonym celu co najmniej kilku osób (manifestacje, wiece, pochody), nie musi mieć char. Sformalizowanego. Wolność dotyczy zarówno organizowania zgromadzeń jaki i uczestnictwa w nim. Osoby w nim uczestniczące mogą w ten sposób manifestować swoje poglądy i w ten sposób wolność ta warunkuje możliwość realizacji np. swobody ekspresji.

Prawo zrzeszania się oznacza nie tylko swobodę tworzenia zrzeszenia, ale także możliwość przystępowania do już funkcjonującego. Dot. To zrzeszeń takich jak: partie polityczne, zw. zawodowe,stowarzyszenia i inne organizacje społeczne, pod warunkiem, że ich cel lub działalność nie są sprzeczne z konst. Lub ustawą. Szczeg. → ustawa, prawo do stowarzyszeń, prawo do zgromadzeń.

Związki zawodowe to dobrowolne organizację zrzeszające podmioty świadczące pracę i mające na celu obronę interesów zawodowych tych podmiotów. Prawo do strajku (to prawo do zbiorowego zaprzestania wykonywania pracy)może być ograniczone lub całkowicie zakazane na mocy ustawy w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach. Ust. Ograniczenia dot. wolności zrzeszenia się w zw. Zaw. Muszą być zgodę z wiążącymi Polskę umowami międzynarodowymi dot. tej sfery. Podstawowym punktem są konwencje MOP. Ust. Z 23.V.1991 o zw. Zawodowych;organizacjach pracodawców oraz o rozwiązywaniu sporów zborowych.

  1. stricte obywatelskie (przysługujące wyłącznie osobom posiadającym obywatelstwo polskie)

Kategoria służby publicznej nie jest tożsama z pojęciem służby cywilnej, gdyż dot. osób zatrudnionych w obrębie wszystkich istniejących w państwie struktur władzy.

W katalogu wolności i prawa politycznych zabrakło tradycyjnego prawa jakim jest bierne prawo wyborcze. Zostało ono zamieszone w różnych rozdziałach dot. organów wł.pub. Powoływanych w wyborach powszechnych.

OGRANICZENIA. Należy wskazać niezbędne warunki. Np.


5. WOLNOŚCI I PRAWA EKONOCZMINA, SOCJALNE, KULTURALNE

Pojawiły się Istotne kontrowersje dotyczące uznania tych prawa za prawa konstytucyjne. Głownie obawiano się, z e to może osłabić prawny charakter konstytucji. Chodzi przy tym o to, aby konstruując katalog tych praw maksymalnie ograniczyć posługiwanie się klauzulami nieostrymi, o char. Stricte ocennym.

W przypadku tych praw Zakres obowiązków państwa jest niezwykle szeroki. Prawa te w doktrynie określa się jako „wolności poprzez państwo” tj. za pośrednictwem jego środków,jego aktywnego działania na rzecz stworzenia możliwości realizacji tych praw. Racjonalny ustawodawce musi zawsze pamiętać o praktycznych konsekwencjach płynących z zastosowanego sposoby regulacji konstytucyjnej dot. praw II generacji.

Polskiemu ustawodawcy udało się w tej części zachować char. Prawny konst. W konst. Nie ma bowiem natłoku tzw. Deklaracji socjalnych czy socjalnych norm zadaniowych.

  1. prawo do własności, innych praw majątkowych oraz dziedziczenia (art. 64) Wywłaszczenie dopuszczalne jest jedynie ze względu na cele publiczne i z jednoczesnym zapewnieniem słusznego odszkodowania. Zrównano także ochronę różnych typów własności czy form własności (pryw. I społ). (takie stanowisko absolutnie korzystne ze względu na interes indyw. Jak również procesami restrukturyzacji)Stosowanie ograniczeń jest dopuszczalne jedynie w takim zakresie w jakim istota prawa pozostaje nienaruszona. Rodzi się wrażenie ustanowienia standardu krajowego o większym potencjale gwarancyjnym jako, że prawo międzynarodowe formuły „prawo własności.”

  2. prawo do pracy. Wiąże się z wolnością wyboru zwodu i wolnością wyboru miejsca pracy. (Art. 65 )Zastrzeżenia:

To wszystko nawiązuje do zobowiązań międzynarodowych. Zabrakło jedynie stwierdzenia o zakazie tzw. Pracy przymusowej. Zakaz ten ciężko wyprowadzić z reguły „obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawodawcę” Jednak międzynarodowy zakaz dopuszcza wpędzenie przez ust. Krajowego obowiązku pracy w ściśle określonych przypadkach

ZASADA OCHRONY DZIECI.(art. 65 ust 3) + art. 72 -> wprowadza regułę ochrony praw dziecka in genere czyli ochronę dziecka przed przemocą, okrucieństwem,wyzyskiem i demoralizacją. Ochrona jet obowiązkiem władz publicznych, a jej uskutecznienia może dogadać się każda osoba.

Wprowadzono także obowiązek władz publicznych prowadzenia walki z bezrobociem. Szczegółowe uregulowania -> kodeks pracy ze zmianami ust. O zw. Zawodowych, org. pracodawców o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.

  1. prawa pracownicze:

Odstąpiono od tradycyjnie dookreślonej kategorii jaką jest „urlop wypoczynkowy” i sformułowania zasady w zakresie maksymalnych norm czasu pracy

Konstytucja pomija także jedną z najważniejszych instytucji służących urzeczywistnieniu idei zabezpieczenia społecznego tj ubezpieczenie społeczne.(instytucja tworzona dzięki składkom osób zainteresowanych powoduje roszczeniowość świadczeń przysługującym tym osobom)

  1. ochrona rodziny, macierzyństwa i rodzicielstwa

art. 18 „Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej”

art. 71 „1.Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. 2.Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa”

  1. prawo do ochrony zdrowia

art.68. Prawo to przysługuje każdemu człowiekowi, chociaż jedynie obywatele polscy korzystają z równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Władze publiczne mają:

Różne dylematy. Ust. 1 mówi o prawie KAŻDEGO człowieka do ochrony zdrowia bez uzależnienia tego od jakichkolwiek kryteriów np. zatrudnienie, ubezpieczenie.

  1. prawa kulturalne:

Swoboda nauczania nie wyklucza obowiązku nauczania do 18r życia. Nauka w szkołach publicznych bezpłatna. Rodzie dysponują swobodą wyboru szkoły dla swoich dzieci. Państwo może posiłkować się inicjatywami osób prywatnych, ale wyłącznie o obywatelstwie polskim. W prawie wspólnotowym ograniczenie możliwości zakładania szkół prywatnych wyłącznie do obywateli własnych zostało uznane za naruszenie tego prawa. Władze pub. Mają zapewnić obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia,a w realizacji tej zasady mają się posługiwać systemami indywidualnej pomocy finansowej dla uczniów i studentów.

  1. polityka pro mieszkaniowa; zaspokajającej potrzeby mieszkaniowe obywateli oraz zapewnienia prawnej ochrony praw lokatorów. Prawo do „dachu nad głową” rodzi dla władz pub. Obowiązki w zakresie:

  1. ochrona konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu, oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.

Obowiązki państwa na tle na tle wolności i praw socjalnych, ekonomicznych, kulturalnych

6. OBOWIĄZKI JEDNOSTKI:

O statusie jednostki w państwie można się wypowiadać dopiero po zestawieniu jej wolności z ciążącymi na niej obowiązkami.

Kategorie obowiązków:

  1. „Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej”.(art.83)

  2. „Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie” (art.84)

  3. „Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa”. (art.86) → odpowiedzialność za sam fakt spowodowania pogorszenia stanu środowiska.

  1. „Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne”. (art. 82) → czyli obowiązek - w zależności od sytuacji - wstrzymania się lub aktywnego przeciwdziałania temu wszystkiemu, co może szkodzić insertom państwa.

  2. „Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny. Zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa. Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie”

Katalog obowiązków odpowiada współczesnej wizji powinności człowieka wobec innych i wobec państwa. Stylistyka jest bardzo nowoczesna i słusznie pozbawiona wielu nieprecyzyjnych i mających złe konotacje zwrotów np. „sumienne wypełnianie obowiązków wobec państwa”, „strzeżenie własności społecznej”, „czujność wobec wrogów narodu”

7.ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI i PRAW JEDNOSTKI.

Są to de facto gwarancje stworzone przez ustawodawcę w celu umożliwienia podmiotom uprawnionym dochodzenia konsekwencji prawnych naruszeń konkretnych wolności lub praw. Oferowane środki zasługują na pozytywna ocenę, zwłaszcza w kontekście braku podobnego zestawu zabezpieczeń w poprzednio obowiązującym stanie prawnym.

Gwarancje prawno-instytucjonlane:

Art.81 enumeratywnie wskazuje wolności i prawa, które mogą być dochodzone w granicach określonych w ustawie → nie możność bezpośredniego stosowania norm w tych przypadkach:

SKARGA KONSTYTUCYJNA → instytucja służąca os. Fiz. v Pr. (publicznej v prywatnej) do ochrony w drodze szczególnego postępowania przed sądem konst. Przysługujących jej praw konst. W razie ich naruszenia (przez akty org. Albo przez ich bezczynność)

Powszechnie, współcześnie rozwój skargi jest pełnie uzasadniony. Jest tto cecha charakterystyczna systemu kontynentalnego. Nie przypadkowo inkorporowano ją od krajów wychodzących z systemów totalitarnego czy autorytarnego.

Jest efektywnym szczególnie ważnym gwarantem praw i wolności jednostki.

Cele:

Geneza skargi konstytucyjnej sięga do idei ochrony praw człowieka, a więc można uznać za początek wydanych w Anglii - Wielkiej Karty Swobód i Habeas Corpus Act.. na podstawie tym aktów prawnych obywatelom przysługiwały pewne środki ochrony względem państwa i posiadali oni instrumenty prawne do tej ochrony.

Sama skarga konstytucyjna ukształtowała się wraz z nowoczesnymi konstytucjami pisanymi (XVIII i XIX wiek). Pierwowzorem była

Skarga w obecnym znaczeniu ukształtowała się w Austrii(pierwszym w świecie twórcą Trybunału Konstytucyjnego był w 1920 r. Hans Kelsen), gdzie występowała jako skarga do Trybunału Państwa za naruszenie praw konstytucyjnych. Mankamentem tej instytucji było to, że orzeczenia Trybunału Państwa nie miały charakteru wiążącego. Instytucja skargi kształtowała się na obszarach niemieckich, nie występowała w krajach anglosaskich, ani w prawie amerykańskim - inny system sądownictwa. We Francji również się nie kształtowała, gdyż tam, system konstytucyjny opierał się na założeniu, że konstytucja zawiera idee prawne, na które nie trzeba się powoływać a przy tym konstytucja była wyrazem woli ludu - suwerena. Popularność skargi wzrosła po II wojnie światowej, okazało się, że jedną z podstawowych słabości krajów europejskich był brak instytucji ochrony praw człowieka. Powstał wniosek, że źródłem wolności człowieka jest godność, a państwo nie może tych praw znosić albo ograniczać. Współczesny model skargi został więc ukształtowany w Niemczech po II wojnie światowej. Pierwszy okres - lata 70-te, kiedy zmieniano konstytucje w Europie (m.in.: Hiszpania - 1978), następny okres to lata po 1989 roku - po obaleniu systemu komunistyczneg:

W Polsce skarga nie może być uznawana za środek odwoławczy (zażalenie, apelacja ewentualnie kasacja). TK nie może być związku ze skargą traktowany jako nadinstancja.

ZAKRES:

„Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji” (art.79)

Każda osoba lub każdy inny podmiot występujący w obrocie prawnym np. TK w pozytywnym i negatywnym trybie wskazywał jakie podmioty np. spółki cywilne, z.o.o gr. pracodawców, spółdzielnia. Nie dopuszczono skargi Rady Gminy, wojewody why? Bo są to podmioty prawa publicznego. Skarga nie może być wykorzystana przez podmiot reprezentujący państwo przeciwko państwu. Słowo „każda” nie może być interpretowana zbyt szeroko.Os. Fizyczna.np. Skarga nie przysługuje cudzoziemcom, uchodźcom, a to dlatego, że nie może potrzeby tworzyć dodatkowych środków ochrony, bo takowe znajdują się w prawie międzynarodowym. Albo np. gdy chodzi o prawo do ochrony zdrowa to można przyznać skargę spółce z.o.o? Nieee! Bo podmiot ten nie może korzystać z prawa ochrony zdrowia. Prawa polityczne czy prawa do nauki są ściśle związane z osobami fizycznymi. Ale np. prawo do sądu, prawo własności, prasy,działalności gospodarczej, stowarzyszeń, fundacji może być dla osoby fiz. i prawnej. Do os. prawnej tyle o ile mogą być podmiotami prawa. Prawo do skargi mają także apatrydzi. Polska przeżyła 2 fale apatrydów:

Skargę może wnieść tylko osoba bezpośrednio dotknięta wyrokiem, rozstrzygnięciem niezgodnym z konstytucją. Musi działać wyłącznie we własnej sprawie. Nie jest dopuszczalna skarga abstrakcyjna. Naruszenie musi być bezpośrednie (Skarżący jest adresatem normy pr.) TK ocenia zaś czy naruszenie jest uzasadnione. Dopuszczalne jest reprezentowanie przez przedstawicieli ustawowych np. w przypadku dziecka, albo małoletniego v osoby ubezwłasnowolnionej prawomocnym orzeczeniem sądu.

Organem powołanym do ochrony praw i wolności jest ombudsaman. W Hiszpani - Obrońca Ludu,we Włoszech - obrońca Obywateli. Ma własną legitymację do wniesienia skargi. Nasz nie ma. Legitymację może posiadać prokurator.

RPO musi być bezwzględnie poinformowany o każdej skardze do TK. Może wesprzeć skargę. Obywatel nie może żalić się na odmowę. RPO przystępuje gdy stan faktyczny lub prawny jest b. skomplikowany, albo RPO uzna, że problem ma szerszy wymiar. Składa stosowne pismo to TK. Zawsze uczestnikiem postępowania jest prokurator.

Skarga musi być sporządzona przez adwokata v radcę prawnego (przymus adwokacko-radcowski) z wyjątkiem osób, które wykonują zawód. Sporządzanie zażalenia też jest objęte takim przymusem. Problem z osobami ubogimi. Mogą do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania przedstawić dokumenty, że nie jest w stanie ponieść kosztów. Sąd może im przydzielić radcę albo adwokata z urzędu. Wtedy termin nie biegnie. Termin zawity- nie można go przywrócić. TK wraz z wyrokiem postanawia o zwrocie kosztów. Jak skarga nieuwzględniona to nie zwraca, chyba ustawa przewiduje, albo zwrot kosztów będzie uzasadniony.

Skarga nie podlega wpisowi (zniesione za czasów A. Kwaśniewskiego)

Skarga konstytucyjna jest wolna od opłaty sądowej

Do skargi konstytucyjnej należy dołączyć:  
- pełnomocnictwo do sporządzenia skargi konstytucyjnej (w przypadku skargi sporządzonej przez pełnomocnika z urzędu należy dołączyć kopię postanowienia sądu rejonowego o ustanowieniu takiego pełnomocnika oraz decyzji organu samorządu adwokackiego lub radcowskiego wyznaczającą konkretnego adwokata lub radcę prawnego pełnomocnikiem z urzędu); ponadto - w przypadku osób prawnych - aktualny wyciąg ze stosownego rejestru;  
- kopię orzeczenia organu władzy publicznej, z którego wydaniem skarżący łączy naruszenie przysługujących mu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym;  
- kopię orzeczeń wydanych w związku z wyczerpaniem przez skarżącego przysługujących mu środków odwoławczych lub środków zaskarżenia, łącznie z orzeczeniem wydanym przez organ pierwszej instancji.

Skargę konstytucyjną wraz z załącznikami należy składać w 5 egzemplarzach. 

Schemat sporządzenia skargi konstytucyjnej
a) Informacje ogólne:
     1) miejsce i data sporządzenia skargi konstytucyjnej;
     2) imię i nazwisko skarżącego, a w przypadku skarżącego nie będącego osobą fizyczną należy podać nazwę, osobę (osoby) upoważnioną do reprezentacji danego podmiotu oraz określenie podstawy reprezentacji;  
    3) adres skarżącego;  
    4) imię i nazwisko pełnomocnika skarżącego;  
    5) adres kancelarii oraz nr wpisu na listę adwokatów lub radców prawnych.  
b)Określenie przedmiotu skargi konstytucyjnej:  
    1) dokładne określenie zaskarżonego aktu normatywnego ze wskazaniem konkretnego przepisu (lub przepisów), nazwy aktu, daty wydania oraz miejsca publikacji;  
    2) dokładne wskazanie przepisów Konstytucji RP, których naruszenie zarzuca się w skardze konstytucyjnej.  
b) Określenie podstaw skargi konstytucyjnej:  
    1) wskazanie orzeczenia organu władzy publicznej, z którym skarżący łączy naruszenie przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych (należy podać organ wydający orzeczenie, datę wydania, sygnaturę sprawy);  
    2) wskazanie podmiotowych praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym, których naruszenie skarżący łączy z wydaniem orzeczenia określonego w pkt 1 wraz z podaniem przepisów Konstytucji RP, z których prawa te lub wolności są wywodzone;  
    3) dokładne określenie tego, w jaki sposób orzeczenie, o którym mowa w pkt 1, prowadzi do naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności skarżącego;  
    4) przedstawienie argumentów wskazujących na ostateczny charakter orzeczenia, o którym mowa w pkt 1, a w szczególności, uzasadniających przekonanie, iż skarżący wyczerpał przysługujące mu środki zaskarżenia lub inne środki odwoławcze;  
    5) podanie daty doręczenia skarżącemu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie będącej podstawą skargi konstytucyjnej;  
    6) w przypadku sporządzenia skargi przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu:  
      - podanie daty złożenia przez skarżącego wniosku do sądu rejonowego o ustanowienie pełnomocnika z urzędu celem sporządzenia skargi konstytucyjnej;  
      - podanie daty doręczenia skarżącemu pisma informującego o tym, który adwokat lub radca prawny został wyznaczony do sporządzenia skargi konstytucyjnej;  
    7) podanie argumentów przemawiających za tym, iż zakwestionowane w skardze konstytucyjnej regulacje prawne stanowiły podstawę wydania orzeczenia, o którym mowa w pkt 1.  
c) Uzasadnienie zarzutu niezgodności z Konstytucją, w tym dokładne określenie na czym, zdaniem skarżącego, polega niezgodność zakwestionowanych regulacji prawnych z będącymi przedmiotem skargi przepisami konstytucyjnymi. 

+ musi być podana data doręczenia. Muszą być załączone dokumenty, że skarżący wyczerpał tok instancji, chyba, że info o tym znajduje się w orzeczeniu.

JAKIE AKTY PODLEGAJĄ ZAKARŻENIU:

  1. Dekret z mocą ustawy

  2. rozporządzenie z mocą ustawy

  3. rozporządzenie wykonawcze

  4. zarządzenie

  5. uchwała

  6. instrukcje

  7. pisma ogólne

Skarga konstytucyjna musi precyzyjnie określać jakie i które przepisy zaskarżamy. Wskazanie przepisu i daty, tzw. PRZEDMIOTU ZASKARŻANIA jest warunkiem sine qua non skargi. Brak sprecyzowania uniemożliwia rozpatrzenie skargi. Nieistnienie przepisu nie może być przedmiotem skargi. TK umorzy postępowanie jeżeli zaskarżona ustawa v w tej części, której skarga dotyczyła została uchylona w całości. Problem: czy wystarczającą podstawą skargi może być powołanie się na ogólną zasadę pr. np. na zasadę demokratycznego państwa prawnego. Nie może być samoistną podstawą! Może być tylko subsydiarną. Przedmiotem skargi nie mogą być również prawa bezroszczeniowe np.prawo do pracy. Przedmiotem musi być akt prawny niezgodny z subiektywną oceną. Nie można skarżyć się na interpretację albo na zastosowanie złego art, albo na niezastosowanie jakiegoś art. TK orzekł „przedmiotem badania TK nie może być stosowanie ustawy przez sąd inny organa publiczny, a więc badanie czy treść ustawy została prawidłowo odczytana z pkt. Widzenia określonych w konst. Wolności i praw. TREŚĆ przepisów a nie jego STOSOWANIE stanowi przedmiot badania TK” Przedmiotem musi być orzeczenie ostateczne ( czy jest analogiczne do prawomocności wyroku sądowego? Jeżeli sąd I instancji to s.a - s. okręgowy, jak s.o - I instancja, to s.a - II instancją. SN nie jest III instancji, ale jest sądem kasacyjnym. Wyrok sądu II instancji staje się wyrokiem prawomocnym. Kasacja wyroku prawomocnego np. w wydaniu wyroku uczestniczył nieten skład, albo iudex suspectus (nie powinien brać udziału ze względu np. na pokrewieństwo. Może sam się wyłączyć albo być wyłączony np. jedno orzeczenie w przypadku zabójstwa górników w czasie stanu wojennego. Normalnie 2 sędziow i 3 ławników. W kodeksie, że w syt. Skomplikowanych 3ba sędziego zapasowego np. na wypadek śmierci, choroby, wypadku itp. Zapasowy bierze udział od początku do końca. W sytuacji, gdy kiedy w następstwie uprawomocnienia się wyroku korzysta się z kasacji to nie ma jeszcze ostatecznego orzeczenia)

Orzeczenie → Każde rozstrzygnięcie które w sposób władczy określa syt. Skarżącego. W rozumieniu konstytucji nie są takimi pisma zawierające jak należy interpretować (lex telex) czy pisma o zakresie stosowania. Skarga dopuszczalna będzie gdy skarżący nie będzie miał literalnie możliwości dochodzenia przed odpowiednimi organami rozstrzygnięć. Np. jak skarżący nie dopilnował terminów, nie występował z zażaleniem to wtedy staje się ostateczne na niekorzyść. W przypadku nie wypełnienia wymogów formalnych sąd nie może orzec co do ostateczności i skarga będzie nie dopuszczalna.

Wstępne rozpoznanie. Wstępne rozpoznanie jest instytucją pozwalającą na realizację szybkiego i wnikliwego rozpatrzenia skargi. Skarga konstytucyjna podlega wstępnemu postępowaniu , w którego trakcie są badane przesłanki formalne i merytoryczne. Art. 49 ustawy o TK odsyła w tym zakresie odpowiednio do regulacji zawartych w art. 36.

      W trakcie tego postępowania Prezes TK wydaje zarządzenie o skierowaniu skargi konstytucyjnej do wstępnego rozpoznania na posiedzeniu niejawnym i wyznacza sędziego. Kompetencje do decydowania o przejściu skargi konstytucyjnej do następnego etapu rozpatrywania posiada zatem jednoosobowo sędzia TK. Wydaję on postanowienie o nadaniu albo nienadaniu skardze biegu. Wymaga ono również uzasadnienia.

      Postanowienie o odmowie nadania skardze biegu sędzia podejmuje, jeżeli:

  1. Skarżący nie usunął wad formalnych w wyznaczonym terminie (7 dni)

  2. Skarga została złożona po terminie wyznaczonym w ustawie

  3. Skarga jest oczywiście bezzasadna

      Wstępna faza rozpoznania skargi ma zatem na celu - poza wyeliminowaniem braków formalnych skargi, które w fazie rozpoznawczej uniemożliwiałyby TK zbadanie wszystkich istotnych okoliczności sprawy - zbadanie jej merytorycznej zasadności.

      Po nadaniu skardze dalszego biegu TK informuje Rzecznika Praw Obywatelskich oraz pozostałych uczestników o wszczęciu postępowania.

      Jeżeli skarga odpowiada wymogom określonym w rat. 46 ust. 1, art. 47 i art. 48 ustawy o TK, to prezes TK kieruje ja do właściwego składu orzekającego. Uwzględnia się przy tym kolejność wpływu skarg. Formie zarządzenia prezes TK wyznacza skład orzekający, w tym przewodniczącego i sędziego sprawozdawcę.

      Co najmniej 14 dni przed wyznaczonym terminem rozprawy (posiedzenia) udostępnia się uczestnikom postępowania, w godzinach pracy Sekretariatu TK, akta sprawy. Uczestnicy postępowania mogą przeglądnąć akta; mogą również sporządzać dla swoich potrzeb odpisy i wyciągi z nich, jednak z wyjątkiem dokumentów tajnych ze względu na bezpieczeństwo i ochronę państwa. 

      4. Rozprawa

      Polska skarga konstytucyjna rozpoznawana jest na rozprawie na zasadach o w trybie przewidzianym dla rozpoznania wniosku o stwierdzenie zgodności ustaw z Konstytucją oraz innych aktów normatywnych z Konstytucją lub ustawami.

      Uczestnikami postępowania przed TK są skarżący i organ, który wydał zakwestionowany akt normatywny. Jako uczestnik postępowania może wystąpić Rzecznik Praw Obywatelskich pod warunkiem, że zgłosi w nim swój udział, a jeżeli sprawy są rozpatrywane w pełnym składzie także Prokurator Generalny oraz Prokuratoria Generalna SP(PGSP), jeżeli Rada Ministrów wyznaczyła PGSP do reprezentowania RM lub ministrów przed TK. Uczestnicy mogą działać osobiście lub przez umocowanego przedstawiciela, w tym że udział ich na rozprawie nie jest obowiązkowy.

      Rozprawa przed TK jest posiedzeniem jawnym, które zapewnia uczestnikom postępowania bezpośredni i aktywny udział we wszystkich czynnościach procesowych na tym etapie postępowania. Jawność oznacza prawo każdego do przysłuchania się jej przebiegowi. Jedynym odstępstwem od tej zasady jest posiedzenia niejawne, tylko wtedy, gdy z przedstawionych na piśmie stanowisk uczestników postępowania wynika bezspornie, że kwestionowana w skardze podstawa prawna orzeczenia sądu lub organu administracji jest niezgodna z normami konstytucyjnymi.

      Rozprawa nie może się odbyć wcześniej niż po upływie 14 dni od doręczenia zawiadomienia o jej terminie. Samo przygotowanie rozprawy należy do składu orzekającego TK w danej sprawie a zasadniczo do przewodniczącego składu, który w tym celu wydaje niezbędne zarządzenia.

      W przebiegu rozprawy w sprawie skargi konstytucyjnej można wyróżnić następujące stadia:

  1. wywołanie sprawy. Ma m.in. na celu powiadomienie stron o przystąpieniu do rozpoznania ich sprawy oraz sprawdzenie obecności stron od tego momentu skarżący nie może już wycofać skargi, której głównym włodarzem staje się TK,

  2. przedstawienie i wyjaśnienie stanowisk stron

  3. postępowanie dowodowe.

  TK ma ono na celu zbadać, zgodnie z zasadą legalności konstytucyjnej, wszystkie istotne okoliczności sprawy w celu wszechstronnego jej wyjaśnienia. W trakcie tego postępowania będą miały zastosowanie odpowiednie przepisy działu III KPC „dowody” oraz inne przepisy KPC, o ile dotyczą dowodów.

  Zgodnie z zasadą kontradyktoryjności uczestnicy postępowania są obowiązani do udzielania TK wszelkich informacji dotyczących sprawy oraz do zgłaszania dowodów potrzebnych do jej wyczerpującego wyjaśnienia. Trzeba przypomnieć, że TK nie jest związany wnioskami dowodowymi uczestników postępowania i może z urzędu dopuścić dowody, jakie uzna za celowe dla wyjaśnienia sprawy.

  Do najczęściej wykorzystywanych dowodów w postępowaniu przed TK należą, dowody z dokumentu, opinii biegłych i zeznań świadków.

  Jednym z najczęściej występujących dowodów w postępowaniu przed TK jest dowód z dokumentu. Mają tu odpowiednie zastosowanie niektóre postanowienia procedury cywilnej. Dokumenty urzędowe sporządzone przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działania i w przepisowej formie stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Zasadę tę stosuje się odpowiednio do dokumentów urzędowych sporządzonych przez organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielczej inne w zakresie poruczonych im przez ustawę spraw z dziedziny administracji państwowej.

  1. analiza jego wyników

  2. zamknięcie rozprawy,

Zgodnie z art. 64 ustawy o TK przewodniczący składu orzekającego TK zamyka rozprawę, gdy trybunał uzna sprawę za dostatecznie wyjaśnioną

  1. wydanie orzeczenia.

 

5.Orzeczenie

      Rozprawa przed TK, o ile nie nastąpiło umorzenie postępowania, kończy się wydaniem merytorycznego orzeczenia, zaś w przypadku skargi konstytucyjnej będzie to wyrok. Ma on charakter dychotomiczny - zakwestionowana ustawa (inny akt prawny) jest albo nie jest zgodna z konstytucją(konstytucyjnymi prawami i wolnościami)

      Wyrok w sprawie skargi wraz z ustaleniem treści orzeczenia i jego pisemnym uzasadnieniem zapada na niejawnej naradzie odbytej po przeprowadzeniu rozprawy. Uczestniczą w niej wyłącznie członkowie składu orzekającego TK. Narada kierowana jest przez przewodniczącego składu, natomiast do sędziego sprawozdawcy należy sporządzenie projektu orzeczenia wraz z podaniem jego zasadniczych motywów oraz pisemnym uzasadnieniem. W sytuacji gdy TK ma do czynienia ze sprawą o szczególnej zawiłości trybunał może odroczyć wydanie wyroku na okres nieprzekraczający 14 dni.

      W sprawie skargi konstytucyjnej TK orzeka:

  1. w pełnym składzie, jeżeli:

    1. sprawa jest szczególnie zawiła,

    2. z taką inicjatywą wystąpił prezes TK,

    3. odpowiedni wniosek złoży skład orzekający wyznaczony do rozpoznania danej sprawy

    4. skład orzekający zamierza odstąpić od poglądu wyrażonego w orzeczeniu wydanym wcześniej w pełnym składzie;

  2. w składzie pięciu sędziów jeżeli bada zgodność z Konstytucja ustaw bądź ratyfikowanych umów międzynarodowych;

  3. w składzie trzech sędziów, jeżeli bada zgodność z Konstytucją innych aktów normatywnych

      Wyrok TK zapada większością głosów, przy czym przewodniczący składu orzekającego zbiera głosy sędziów według ich wieku, poczynając od najmłodszego, sam zaś głosuje ostatni. Wyrok podpisuje cały skład orzekający, nie wyłączając sędziego sprawozdawcy(art. 68 ustawy o TK)

      Każdy merytoryczny wyrok powinien zawierać wymienienie składu orzekającego i protokolanta, datę i miejsce wydania, wymienienie wnioskodawcy i innych uczestników postępowania, dokładne określenie aktu normatywnego, którego dotyczy orzeczenie, przedstawienie zarzutów wnioskodawcy lub składającego skargę konstytucyjną oraz rozstrzygnięcie TK. Nie później niż w terminie miesiąca od ogłoszenia orzeczenia, TK ma obowiązek sporządzić w formie pisemnej jego uzasadnienie, które następnie podpisują sędziowie, którzy głosowali nad wyrokiem.

      Postępowanie przed TK w sprawie skargi jest wolne od opłat (w tym od wpisu), które w myśl ustawy ponosi Skarb państwa. Trybunał wydając wyrok uwzględniający skargę orzeka więc jednocześnie o zwrocie kosztów postępowania przed nim nawet gdy nie uwzględni skargi konstytucyjnej.

      Wyrok zostaje ogłoszony na posiedzeniu jawnym, po czym publikowany jest w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Wyroki TK orzekające niezgodność aktu normatywnego z Konstytucją podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie publikacyjnym, w którym akt był ogłoszony, a gdy przeczenie dotyczy aktu nieogłoszonego w organie publikacyjnym - w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „monitor Polski”. Ogłoszenie wyroków w organie publikacyjnym zarządza prezes Trybunału. 

SKUTKI SKARGI KONSTYTUCYJNEJ:

WYJĄTKI:

  1. termin 18 miesięcy - ustawy

termin 12 miesięcy - inny akt normatywny

→ oznacza to, że przez ten czas organy sotusjące prawo mogą stosować normę niekonstytucyjna ← słabość! Tragikomiczna sytuacja.

  1. W oparciu o zakwestionowany przepis wydano ostateczne rozstrzgnięcie. Wówczas orzeczenie TK będzie stanowić podstawę do

art.190 ust.1 „Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne” → skutek erga omnes,wobec wszystkich podmiotów, które uczestniczą w obornie prawnym.

SKARGA INDYWIDUALNA DO ORGANÓW MIĘDZYNARODOWYCH:

→ udostępnienie zainteresowanym podmiotom mechanizmów kontraolnych związanych z międzynarodową ochroną PC. Chodzi o uznanie skargi indywidualnej do :

8.WOLNOŚCI I PRAWA JEDNOSTKI W SYTUACJACH NADZWYCZAJNYCH:

Sytuacje takie niosą za sobą największe zagrożenie dla wolności i praw człowieka, stąd należy je bardzo precyzyjnie uregulować.
W doktrynie prawa międzynarodowego PC, sytuacja nadzwyczajna - stan wynikający z przejściowych warunków stawiających instytucje państwowe w zagrożonej pozycji, i który to stan powoduje, iż władze państwowe czują się usprawiedliwione w czasowym zawieszeniu stosowania pewnych zasad (tzw derogacja). Aby władze mogły skorzystać z konsekwencji prawnych wystąpienia syt. Nadzwyczajnych muszą spełnić łącznie:

  1. niebezpieczeństwo musi być bezpośrednie i rzeczywiste

  2. skutki muszą dotyczyć całego narodu

  3. niebezpieczeństwo zagraża kontynuacji zorganizowanego życia społecznego

  4. niebezpieczeństwo na tyle wyjątkowe, że nie można go opanować za pomocą zwyczajnych środków zaradczych będących w dyspozycji państwa, w tym zwłaszcza dozwolonych przez prawo ograniczeń szczególnych

Samo zagrożenie interesów organów państwowych nie upoważnia tych organów do „ratowania się” poprzez czasowe ograniczenie praw i wolności jednostek. Derogacja bowiem ma służyć interesom NARODU, a nie interesom państwa (nie zawsze muszą być tożsame)

Nasza konst. (roz XI) stan nadzwyczajny - w zależności od potrzeby przebierać może postać

Stan nadzwyczajny można wprowadzić tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowym podaniu do publicznej wiadomości. Zakres ograniczeń wolności i praw musi być każdorazowo określony ustawą. Ustowa także może określać postawy, zakres i tryb wyrównania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw jednostki.

W prawie międzynarodowym pc występuje kategoria praw niederogowalnych. W naszej konstytucji też występuje taka kategoria, ale w dwojaki sposób:

  1. zakres ograniczeń praw jednostki w stanie klęski żywiołowej. Uregulowano w sposób pozytywny,wyliczono wolności i prawa, które mogą podlegać ograniczeniom

  1. zakres ograniczeń praw jednostki w stanie wojennym i wyjątkowego; prawo do:

Posłużono się klauzulą o char. Zamkniętym co jest pewnym dysonansem.

Polski katalog wykracza poza zobowiązania międzynarodowe. Tendencja prawidłowa, w kontekście zasady minimalnego standardu międzynarodowej ochrony PC. Dopuszczalność stosowania ustawowych ograniczeń musi respektować nie tylko warunek legalności, celowości ale również proporcjonalności.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
konstytucja RP WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA
Prawa i obowiązki człowieka i obywatela, USTAWY,KODEKSY
Prawa i obowiązki człowieka w świetle aktów prawnych, szkola
16 PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA
Prawa i obowiązki człowieka w świetle aktów prawnych
rozprawka prawa i obowiązki człowieka(1)
Według prawa obowiązującego w Izraelu obywatelem tego kraju może zostać tylko ten, kto zadeklaruje s
skrypt - konstytucyjne- wersja robacza, STANY NADZWYCZAJNE
skrypt - konstytucyjne- wersja robacza, referendum, inicjatywa,Formy państwa - uzupełnione o wykład
skrypt - konstytucyjne- wersja robacza, TK
Skrypt z Praw i wolności człowieka i obywatela, WPiA Administracja, Licencjat, Konstytucyjna ochron
Prawo konstytucjne Wolności i prawa człowieka i obywatela (2)
skrypt - konstytucyjne- wersja robacza, roz 3 system organów państwowych Mona
skrypt - konstytucyjne- wersja robacza, Sejm, SEJM RP
skrypt - konstytucyjne- wersja robacza, Finanse publiczne - Edyta J roz 20
skrypt - konstytucyjne- wersja robacza, roz.19 KRRiT - Mona
IV.CZŁOWIEK WALCZĄCY O WOLNOŚĆ I PRAWA, Walka Polaków – praca domowa, Walka Polaków - praca domowa

więcej podobnych podstron