Zagadnienia na egzamin ustny z prawa karnego (9 i 10 czerwca, od godziny 9 w Sali 6)
Pojęcie przestępstwa i wykroczenia(gdy ktoś nie będzie umiał nic, egzaminator pyta o te pojęcia, jest to koło ratunkowe. Kary za przestępstwo i za wykroczenie:
Przestępstwo- jest to czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.
Wykroczenie- jest to czyn społecznie szkodliwy, zawiniony, zabroniony pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5000tys złotych lub nagany, przez ustawę obowiązującą w czasie popełnienia czynu.
Zbrodnia i występek (podział przestępstw).Różnica pomiędzy zbrodnia a występkiem
Zbrodnia-jest to czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat albo kara surowsza (artykuł 7 kk)
Występek- jest to czyn zabroniony zagrożony grzywna powyżej 30 stawek dziennych, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.(artykuł 7 kk)
Różnica pomiędzy zbrodnia a występkiem:
Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie. Występek natomiast można popełnić również nieumyślnie, jeżeli tak stanowi szczególny przepis prawa.
Okoliczności wyłączające winę:
-wiek,
-błąd(tego nie musimy się uczyć, egzaminator nam odpuszcza)
-niepoczytalność(z tego bardzo egzaminator lubi pytać. Na czym polega?, jakie są przyczyny i konsekwencje tej niepoczytalności?)
Wiek- nieletni (osoba, która w chwili popełnienia czynu nie ukończyła 17 lat. Odpowiada ona karnie tylko w szczególnych przypadkach, określonych w art. 10 § 2 KK oraz w art. 13 i art. 94 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z 1982 r.) Nieletniość wyłącza winę. (art. 10kk).
Nieletni nie popełnia przestępstwa tylko czyn zabroniony. Nieletni odpowiada według ustawy o postepowaniu w sprawach nieletnich ,w której to ustawie nie ma kar, tylko są środki wychowawcze, poprawcze i profilaktyczne. Stosując wszelkie środki wychowawcze lub poprawcze sąd powinien kierować się dobrem nieletniego. Nieletni odpowiada z zasady przed sądem rodzinnym
Kodeks karny przewiduje obniżenie odpowiedzialności, przesuniecie wieku z 17 do 15lat w związku z popełnieniem najcięższych przestępstw.
Przestępstwa za które nieletni czyli osoba, która nie ukończyła 17 roku życia w chwili czynu zabronionego odpowiada na zasadach określonych w kodeksie karnym:
-katastrofa w ruchu lądowym, zamach na prezydenta, gwałt, zabójstwo, ciężki uszczerbek na zdrowiu, rozbój.
Młodociany - w prawie karnym to osoba, która w chwili popełnienia czynu zabronionego nie osiągnęła 21 roku życia i w chwili orzekania przed sądem pierwszej instancji nie osiągnęła 24 roku życia (Art. 115 § 10 k.k.)
Art. 54 §1Kodeksu karnego wprowadza dyrektywę ogólną, że wymierzając karę młodocianemu, sąd kieruje się przede wszystkim tym, aby sprawcę wychować. Z tych samych powodów, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze, sąd może zastosować w stosunku do młodocianego nadzwyczajne złagodzenie kary (art. 60 §1 kk).
Błąd-jest to pełna sytuacja w której występuje rozbieżność między świadomością, a rzeczywistością.
nieświadomość- np. na polu pada śnieg, a my tego nie wiemy
urojenie - np.: wychodzimy z domu, ubieramy się na cebulkę, jesteśmy świadomi że jest zimno, coś czego nie ma ktoś inny tej sytuacji nie widzi.
Wyróżniamy trzy rodzaje błędu (KK):
(art. 28kk) -> co do faktu
(art. 29kk) -> co do kontratypu czynu
(art. 30kk) -> co do bezprawności (prawa) -błąd co do prawa
Wyróżniamy dwa rodzaje błędu (KW):
błąd co do zmiany
błąd co do bezprawności
(art30) błąd co do prawa -wyjątek od reguły -każdy powinien znać prawo
(art. 281) paserstwo umyślne
Niepoczytalność- (art31kk)- jest to sytuacja w której osoba z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych nie jest w stanie rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postepowaniem. Taka osoba nie może odpowiadać za swoje zachowanie.
niepoczytalność MUSI istnieć w chwili czynu
nie każde zaburzenie psychiczne powoduje niepoczytalność
Konsekwencje niepoczytalności:
-brak popełnienia przestępstwa z powodu braku winy
-niepoczytalny- niezdolny do przypisania winy
-ale czyn niepoczytalnego- czynem bezprawnym, uprawniającym do obrony koniecznej.
- można wobec sprawcy zastosować środki zabezpieczające(np. umieszczenie w zakładzie zamkniętym)
Pełna niepoczytalność- osoba w pełni niepoczytalna nie podlega odpowiedzialności karnej, bo jest to okoliczność całkowicie wyłączająca winę.
Ograniczona niepoczytalność(art. 31§2kk)- Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowana postepowaniem była w znacznym stopniu ograniczona-sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Nie wyłącza winy stan poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej.
Art. 31§3-wyłącza możliwość korzystania z dobrodziejstwa procesowego sprawcy, który wprawił się w stan odurzenia alkoholowego lub innego odurzenia powodującego wyłączenie tej poczytalności.
Konsekwencje stosowania §3:
- sprawca, mimo niepoczytalności, ponosi pełna odpowiedzialność karną, sprawca z ograniczoną poczytalnością nie korzysta z możliwości nadzwyczajnego złagodzenia kary.
4.) Okoliczności wyłączające bezprawność czynu:
-obrona konieczna
-stan wyższej konieczności
Okoliczności wyłączające bezprawność czynu(Kontratypy) -są to okoliczności w których sprawca wyczerpuje wszystkie znamiona przestępstwa. Zaliczamy do nich: obronę konieczną i stan wyższej konieczności.
Obrona konieczna(art. 25kk)- polega na odpieraniu bezpośredniego bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem, przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa zamachu.
Obrona konieczna składa się z 2 elementów:
-zamach(pochodzi tylko od człowieka)
-zamach musi być bezprawny, bezpośredni i rzeczywisty
Zamach- polega na działaniu lub zaniechaniu zagrażającym naruszeniem dobra prawego.
Zamach jest bezpośredni- jeżeli zagrożone dobro może być naruszone w najbliższym czasie tzn. dla zapobieżenia jego naruszeniu konieczne jest podjęcie działania (obronnego) gdyż w przeciwnym razie zamach może okazać się skuteczny.
Zamach rzeczywisty- musi stanowić realne zagrożenie.
Zamach bezprawny- naruszający prawo (nie tylko prawo karne).
Rodzaje granic przekroczenia obrony koniecznej:
-eksces intensywny(zachodzi wtedy gdy broniący się stosuje sposób obrony, który nie był konieczny dla odparcia zamachu albo zachodzi sytuacja rażącej dyspozycji dóbr.
-eksces ekstensywny(polega na spóźnionym działaniu obronnym (gdy zamach już ustał) albo na działaniu przedwczesnym. Tj. gdy zamach nie miał jeszcze charakteru bezpośredniego.
Zarówno eksces intensywny jak i ekstensywny skutkuje odpowiedzialnością karną. Ktoś to przekracza granice obrony koniecznej popełnia przestępstwo.
Stan wyższej konieczności(art. 26kk)- jest wtedy kiedy dobru chronionemu prawem grozi niebezpieczeństwo. Nie ma zamachu ale jest niebezpieczeństwo, zamach pochodzi tylko od człowieka, a niebezpieczeństwo może również pochodzić od sil przyrody np. atak zwierzęcia .
Zasada proporcjonalności dóbr(częste pytania na egzaminie, zasada ta obowiązuje tylko przy stanie wyżej konieczności)- polega na tym, że można poświecić dobro ratowane, jeżeli ono nie przedstawia wartości większej niż dobro poświęcone.
Zasada subsydialności- (art26/2kk) - stan wyższej konieczności oparty jest na tej zasadzie. Zachowanie polegające na poświęceniu jakiegoś dobra było jedynym wyjściem z sytuacji (niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć).Stan wyższej konieczności jest instytucją pomocniczą, zapewniającą sprawcy bezkarność tylko wtedy, jeżeli działał w ostateczności.
Różnice pomiędzy obroną konieczną a stanem wyższej konieczności:
-punktem wyjścia przy obronie koniecznej był „bezprawny zamach” zaś przy stanie wyższej konieczności „niebezpieczeństwo”.
-w stanie wyższej konieczności zachowanie osoby działającej polega na poświeceniu jakiegoś dobra a w obronie koniecznej na odpieraniu zamachu.
-stan wyższej konieczności różni się od obrony koniecznej zasada subsydiarności.
5.) Formy popełnienia przestępstwa:
-zjawiskowe
- stadialne
Współsprawstwo i pomocnictwo czym się różnią?
Odpowiedzialność za te formy, w wykroczeniach tez musimy znać.
Formy stadialne popełnienia przestępstwa:
-przygotowanie(art.16 i 17 kk)
-usiłowanie(art.13 i15 kk ;11Kw)
-dokonanie
Przygotowanie do wykroczenia nigdy nie jest karalne, przygotowanie do przestępstwa w przypadku prawa karnego materialnego jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi(art. 16§ 2kk)
Przygotowanie- zachodzi wtedy gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zamierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia sobie środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania.
(art. 17/1kk) -< czynny żal
Nie podlega karze za przygotowanie, kto dobrowolnie od niego odstąpił, w szczególności zniszczył przygotowane środki lub zapobiegał skorzystaniu z nich w przyszłości; w razie wejścia w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia czynu zabronionego, nie podlega karze ten kto nadto podjął istotne starania zmierzające do zapobieżenia dokonaniu.
Usiłowanie-.Opowiada za usiłowanie, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego, swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, który jednak nie następuje.
Usiłowanie na gruncie KK jest karalne zawsze z wyjątkiem przestępstw nieumyślnych.
W kodeksie wykroczeń usiłowanie jest karalne gdy ustawa tak stanowi.
Rodzaje usiłowań: (art13§1 i 2kk):
-usiłowanie udolne(art13§1 )- zachodzi wtedy gdy sprawca ma na celu popełnienie czynu, który jednak nie następuje np.: przyczyny techniczne/zależne/niezależne
-usiłowanie nieudolne(art. 13&2 KK ; art. 14 KW)- zachodzi wtedy gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego. ( z góry jest ustalone na niepowodzenie)
Czynny żal(art. 15§ 1 i 2kk)- nie podlega każe za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od dokonania lub zapobiegał skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego. Sad może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do sprawcy, który dobrowolnie starał się zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię czynu.
Dokonanie-polega na realizacji przez sprawce wszystkich znamion czynu zabronionego.
Dokonanie na gruncie KK i KW karalne zawsze!!!
Z formami stadialnymi związany jest czynny żal - sprawca dobrowolnie rezygnuje z czynności przestępczych, pojawia się na etapie przygotowania (zaprzestanie czynności przygotowawczych ,np. zniszczenie planu działania) lub usiłowania (odstąpienie od dokonania albo zapobieżenie skutkowi);Nie podlega karze, kto wykonuje czynny żal. Nie odpowiada się za czyn objęty czynnym żalem ale za inne zachowania podjęte po tym. W prawie karnym na etapie przygotowania i usiłowania `premią' za czynny żal jest bezkarność. Na etapie dokonania czynu premią jest złagodzenie kary. Warunkiem czynnego żalu w KK jest działanie dobrowolne, sprawca sam z własnej woli nieprzymuszony przez czynniki zewnętrzne rezygnuje z przestępstwa. Gdy czynny żal na gruncie KK i KW jest nieskuteczny to nie zostajemy bezkarni tylko sąd może złagodzić karę
Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa:
-pomocnictwo(art. 18§3kk)
-podżeganie(art. 18§2kk, art. 12-14 KW)
-sprawstwo(art. 18§1kk)
-współsprawstwo
-sprawstwo polecające
-sprawstwo kierownicze
sprawcze postacie współdziałania - sprawstwo pojedyncze(art. 18&1 KK), Współsprawstwo (art. 18&1 KK), Sprawstwo kierownicze (art. 18&1 KK), Sprawstwo polecające
niesprawcze postacie zjawiskowe - podżeganie i pomocnictwo.
Pomocnictwo(ułatwianie)- odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo, także ten kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie.
Odpowiada za pomocnictwo, kto z zamiaru:
zamiar bezpośredni- aby inna osoba dokonała czynu zabronionego
zamiar ewentualny- swoim zachowaniem ułatwia dokonanie tego czynu :np.: dostarcza narzędzia
Formy pomocnictwa(odmiany):
pomocnictwo psychiczne- „udzielanie informacji” lub „udzielanie rady”.
pomocnictwo fizyczne- „dostarczanie narzędzi” lub „dostarczanie środka przewozu
Istotą w współsprawstwie jest porozumienie między sprawcami, przy pomocnictwie nie ma porozumienia
Karalność pomocnictwa:
Pomocnictwo do wykroczenia jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Pomocnictwo w prawie karnym jest karalne. Pomocnik nie ponosi odpowiedzialności karnej, jeżeli dobrowolnie zapobiegł popełnieniu czynu, przy którym udzielał pomocy (tzw. czynny żal). Przy nieskutecznym czynnym żalu sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
Podżeganie (nakłanianie)- odpowiada za podżeganie, kto chcąc aby inna osoba dokonała czynu zabronionego nakłania ją do tego. Podżeganie można popełnić tylko i wyłącznie z zamiaru bezpośredniego.
Karalność podżegania:
Każde podżeganie jest karalne. Podżegacz nie ponosi odpowiedzialności karnej, jeżeli dobrowolnie zapobiegł popełnieniu czynu, do którego nakłaniał (tzw. czynny żal). Przy nieskutecznym czynnym żalu sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
Podżegacz- MUSI BYĆ SKUTECZNY!!
-nakłania i musi być skuteczny, nakłania konkretna osobę, postać zamiaru bezpośredniego.
-namawia druga osobę, aby zrobiła to, co podżegacz oczekuje. On namawia druga osobę poprzez szantaż, namowy, zastraszania, lub otrzymanie korzyści majątkowej.
-podlega odpowiedzialności karnej tak jak sprawca
- podżegacz będzie bezkarny gdy wystąpi czynny żal. Sąd może odstąpić od wymierzenia kary, lub zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
(art.19/1) -> sąd wymierza karę a podżeganie lub pomocnictwo w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo.
(art.14)
(art. 19/2) -> wymierzając karę za pomocnictwo, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
fałszywy podżegacz- odpowiada jak za podżeganie, kto w celu skierowania przeciwko innej osobie postępowania karnego nakłania ja do popełnienia czynu zabronionego.
(art.,24kk ) -> prowokacja- jest zawsze karalna, brak instytucji czynnego żalu.
Są przepisy które dopuszczają legalność prowokacji.
(art. 18/2) -> odpowiada za podżeganie, kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ja do tego.
Sprawstwo- sprawcą jest ten kto swoim zachowaniem bezpośrednio wykonuje wszystkie znamiona czynu zabronionego.
Sprawstwo (odpowiednik dokonania) dzieli się na :
-polecające- polega na wykorzystaniu uzależnienia innej osoby od siebie i w związku z tym poleca jej wykonanie popełnienia czynu zabronionego.
-kierownicze- polega na tym, że jedna osoba kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez drugą osobę. Mamy sprawce bezpośredniego (który wykonuje, odpowie na ogólnych zasadach)i
sprawce głównego, który nie bierze bezpośredniego udziału w wykonaniu konkretnego przestępstwa, nie wypełnia własnoręcznie znamion czynu zabronionego, kieruje przebiegiem akcji; ma wpływ na rozpoczęcie i zakończenie tej akcji, odpowie na podobnych zasadach jak sprawca bezpośredni
Główna cecha sprawcy kierowniczego:
Sprawca kierowniczy ma możliwość w każdym momencie przerwania realizacji czynu zabronionego.
Każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swej umyślności lub nieumyślności niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współdziałających.
sprawstwo pojedyncze (art. 18&1 KK) - wszystkie znamiona czynu od początku do końca realizuje jeden sprawca.
Współsprawstwo- Polega na zrealizowaniu ustawowych znamion czynu zabronionego wspólnie i w porozumieniu z inną osobą (lub osobami). Porozumienie zawarte przed lub w trakcie czynu; Współsprawcy muszą dogadać się co do roli w dokonaniu czynu , odpowiadają wspólnie za całość czynu, ale za to co było uzgodnione , nie za ` ekces' współsprawcy.
Wymiar kary za współsprawstwo:
Współsprawca nie podlega karze, jeżeli dobrowolnie zapobiegł popełnieniu czynu zabronionego (czynny żal). Natomiast jeżeli współsprawca dobrowolnie starał się zapobiec popełnieniu czynu zabronionego (bezskuteczny czynny żal), sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
Różnice pomiędzy pomocnictwem a współsprawstwem:
-przy współsprawstwie jest porozumienie i podział ról między sprawcami, natomiast przy pomocnictwie nie ma porozumienia
- czynności pomocnika maja jedynie ułatwić popełnienie przestępstwa ,zaś współsprawca ma tak ważną rolę, że bez niego czyn nie zostałby popełniony w tej formie w danym miejscu i czasie
-wymiar kary za pomocnictwo i współsprawstwo jest znacząco różny.
6.)Kary i środki karne:
2 Formy kary ograniczenia wolności i obowiązki z tego wynikające. Środki karne-kiedy fakultatywnie a kiedy obligatoryjnie i okresy na które te środki są orzekane, kiedy na zawsze?
Karami przewidzianymi w kodeksie karnym są(art. 32 kk):
- grzywna,
- ograniczenie wolności,
- pozbawienie wolności,
- 25 lat pozbawienia wolności,
- dożywotnie pozbawienie wolności.
Grzywna(art. 33 kk)- wymierza się ją w stawkach dziennych określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki. Jeżeli nie stanowi ustawa, najniższa liczba stawek wynosi 10 a najwyższa 540.
Co wpływa na ilość stawek dziennych?:
Liczba stawek dziennych od 10 do 540 uzależniona jest przede wszystkim od społecznej szkodliwości czynu
Co sąd bierze pod uwagę ustalając stawkę dzienną?:
Dochody sprawcy, jego warunki osobiste ,rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.
Ile stawka dzienna może wynosić(art. 33&3 kk)?:
Od 10 do 2000zł
Formy kary grzywny:
-grzywna samoistna
-grzywna kumulatywna- sad może(fakultatywnie) orzec jest obok kary pozbawienia wolności
Uiszczanie grzywny (art. 44 KK ):
- skazanego sąd wzywa do uiszczenia w ciągu 30 dni,
- jeśli nie uiści to ściąga w drodze egzekucji,
- jeśli nie uiści, a grzywna nie przekracza 120 stawek dziennych to zmienia na pracę społecznie użyteczną (10 stawek = l miesiąc),
- wyższa grzywna lub sprawca nie chce odpracować zamienia się na zastępczą karę pozbawienia wolności (1 dzień = 2 stawki dzienne), kara zastępcza nie może przekraczać 12 miesięcy.
Kara ograniczenia wolności (art.. 34 kk)- trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 12 miesięcy, wymierza się ją w miesiącach.
Skazany w czasie odbywania kary:
-nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu
- jest obowiązany do wykonania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne
-ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary
2 formy(sposoby) orzeczenia kary ograniczenia wolności:
- od miesiąca do 12 miesięcy i sprawca ma obowiązek wykonywania pracy wskazanej przez sąd(przeważnie jest to praca na cele społeczne).
- od miesiąca do 12 miesięcy i sąd może(fakultatywnie) orzec zamiast obowiązku wykonania nieodpłatnej kontrolowanej pracy, potracenie od 10 do 25% wynagrodzenia za prace w stosunku miesięcznym na wskazany przez siebie cel społeczny.
Kara pozbawienia wolności (art. 37 KK) - trwa najkrócej 1 miesiąc a najdłużej 15 lat. Wymierza się ją w miesiącach i latach.
Środki karne:
terminowe(kodeks karny):
1.)Pozbawienie praw publicznych
2.)Zakaz prowadzenie pojazdów - 6 miesięcy do 3 lat (KW)
3.)Zakaz wykonywania zawodu
4.)Zakaz uprawiania hazardu
5.)Nakaz opuszczenia lokalu
__________________________________________ 1-10 lat
1.)Zakaz kontaktu
2.)Zakaz wykonywania działalności edukacyjnej
__________________________________________ 1-15 lat lub na zawsze
1.)Zakaz wstępu na imprezę masową (2-6 lat)
Jednorazowe(kodeks wykroczeń):
1.)Przepadek
2.)Nawiązka - do 100 tys.zł
3.)Obowiązek naprawiania szkody
4.)Świadczenie pieniężne - do 20 tys.zł /do 60 tys.zł. (jazda w stanie nietrzeźwości).
5.)Publikacja orzeczenia [Podanie orzeczenia do publicznej wiadomości).
Pozbawienie praw publicznych- (art.40kk)- jest najsurowszym środkiem karnym, który orzekany jest fakultatywnie . Polega na pozbawieniu lub uszczupleniu określonych praw politycznych i obywatelskich obejmuje utratę:
- czynnego i biernego prawa wyborczego do Sejmu, Senatu i organu samorządu terytorialnego lub zawodowego (np. lekarskiego, gospodarczego)
- prawa do udziału w wymiarze sprawiedliwości ( w charakterze sędziego, prokuratora, ławnika)
Wg kk. Orzekanie o pozbawieniu praw publicznych pozostawione zostało ocenie sądu (fakultatywnie) wynosi od 1-10 lat i może nastąpić w razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat
Zakaz prowadzenia pojazdów -(art. 42kk)- jest orzekany:
Fakultatywnie:
Sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez te osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji. Sąd może orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze, jeżeli sprawca popełnia przestępstwo, którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, albo w czasie popełnienia przestępstwa był w stanie nietrzeźwości, środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia. W wypadku ponownego skazania za takie przestępstwo orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na zawsze jest obligatoryjne
Obligatoryjnie ( sąd musi ):
Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju, jeżeli sprawca w czasie popełnienia czynu popełnia przestępstwo, był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia
Przepadek przedmiotów(art. 44 kk)- jest taka instytucją, która niszczy owoce przestępstwa. Sąd orzeka (obligatoryjnie czyli na zawsze)przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa.
Nawiązka(art. 47 kk)- nawiązka w przeciwieństwie do grzywny jest kara pieniężną tzn. jest karą polegającą na tym ,że sprawca musi zapłacić określoną kwotę pieniędzy. Nawiązkę orzeka się w wysokości do 100 000tys złotych. Nawiązkę sąd może (fakultatywnie) orzec w razie skazania za przestępstwo umyślne przeciwko życiu i zdrowiu, albo za inne umyślne przestępstwo, którego skutkiem jest śmierć, ciężki uszczerbek na zdrowiu. Nawiązkę można orzec na rzecz instytucji, stowarzyszenia, fundacji..
Różnica pomiędzy nawiązką a karą grzywny:
-kare grzywny orzeka się zawsze na rzecz skarbu państwa. Nawiązka i świadczenie pienieżnę są też dolegliwością finansową, ale nie na rzecz skarbu państwa ,tylko i wyłącznie np. na rzecz pokrzywdzonego, albo na inny cel społeczny(szpital)
Świadczenie pieniężne(art. 49 kk)- odstępując od wymierzania kary, sąd może(fakultatywnie) orzec świadczenie Pieniężne na rzecz instytucji, fundacji. Świadczenie pieniężne nie może przekroczyć 20 000 tys. złotych, ale może być zwiększone do 60 000 tys. złotych w przypadku dotyczącym prowadzenia pojazdów w stanie nietrzeźwości, ale również przestępstw dotyczących bezpieczeństwa w ruchu drogowym.
Obowiązek naprawienia szkody(art. 46 kk)- w razie skazania sąd może(fakultatywnie) orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka(obligatoryjnie), obowiązek naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części.
Karami w kodeksie wykroczeń są:
-areszt
-ograniczenie wolności
- grzywna
-nagana
Areszt(art. 19 kw)- polega na pozbawieniu wolności. Areszt trwa najkrócej 5 dni, najdłużej 30 dni. Można ją orzec gdy przewiduje to konkretny przepis. Areszt stosowany jest wyjątkowo, jest alternatywną karą. Wymierza się ja w dniach.
Areszt orzekamy gdy:
- popełniono wykroczenie umyślnie i jednocześnie
- przemawia waga czynu lub okoliczności sprawcy uzasadniają o demoralizacji sprawcy lub zasługuje na potępienie.
Można orzec areszt gdy orzeczono grzywnę ponad 500 zł i nie można jej ściągnąć. Nie orzeka się aresztu, gdy warunki osobiste sprawcy uniemożliwiają odbycie kary aresztu.
7.) Zasady wymiaru kary:
- sądowy
- ustawowy
Co sąd bierze pod uwagę przy wymierzaniu kary?
Sądowy wymiar kary (sędziowski wymiar kary)- orzeczenie kary przed sąd konkretnemu sprawcy w konkretnej sprawie karnej
Ustawowy wymiar kary- ustanawia granice kary, które ustawa zakreśla dla danego sprawcy za popełnienie zarzucanego mu przestępstwa
Ogólne dyrektywy sądowego wymiaru kary(co sąd bierze pod uwagę przy wymierzaniu kary, art. 51&1 kk i art. 3 kk):
-stopień winy sprawcy(wyznacza górny pułap kary)
-humanitaryzm kary(kara nie może naruszać godności człowieka, nie może być nie humanitarna)
-stopień szkodliwości społecznej czynu(ma działać w obydwie strony przeciwko
zbytniemu zaostrzeniu jak i zbytniemu złagodzeniu kary)
-cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do skazanego(prewencja indywidualna, zapobieganie popełnienia w przyszłości przestępstw przez samego skazanego)
- potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa (prewencja ogólna, polega na odstraszaniu od popełnienia przestępstw)
8.) Występek o charakterze chuligańskim(art. 115& 21 kk).(Za jakie przestępstwa?)
Występkiem o charakterze chuligańskim jest występek polegający na umyślnym zamachu na zdrowie, na wolność, na cześć lub nietykalność cielesną, na bezpieczeństwo powszechne, na działalność instytucji państwowych lub samorządu terytorialnego, na porządek publiczny, albo na umyślnym niszczeniu, uszkodzeniu lub czynieniu niezdatną do użytku cudzej rzeczy, jeżeli sprawca działa publicznie i bez powodu albo z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego
Kara za występek o charakterze chuligańskim (art. 57a kk):
Skazując za występek o charakterze chuligańskim, sąd wymierza karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości nie niższej od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę
9.) Nadzwyczajne złagodzenie kary? (Na czym polega i co to jest?)
Polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo wymierzeniu łagodniejszego rodzaju kary.
Szczegółowe zasady wymierzania kary złagodzonej:
a) jeżeli czyn stanowi zbrodnię, zagrożoną co najmniej karą 25lat pozbawienia wolności, sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą od jednej trzeciej dolnej granicy ustawowego zagrożenia
b) jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolna granica ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności nie niższa od roku, sąd wymierza grzywnę, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności
c) jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności niższa od roku, sąd wymierza grzywnę albo karę ograniczenia wolności
10.) Nadzwyczajne obostrzenie (art. 38 kk):
Instytucja prawa karnego materialnego polegająca na wymierzeniu kary powyżej górnej lub dolnej granicy zagrożenia przewidzianego w sankcji za dane przestępstwo. Kara nadzwyczajnie obostrzona nie może przekroczyć 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 15 lat pozbawienia wolności, karę ograniczenia wolności wymierza się w miesiącach i latach.
Katalog sytuacji, w których sąd może lub musi zastosować nadzwyczajne obostrzenie kary:
- sprawca przestępstwa popełnił je w warunkach recydywy specjalnej lub multirecydywy
-sprawca popełnił występek o charakterze chuligańskim,
-sprawca wypadku drogowego był w stanie nietrzeźwości
Recydywa-czyli powrót do przestępstwa, jest okolicznością obostrzającą karę.
2 postacie recydywy:
•Art. 64§1 - recydywa podstawowa
•Art.64§2 - multirecydywa (dwukrotne skazanie w warunkach recydywy
podstawowej)
Recydywa podstawowa - jeżeli sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.
Recydywa wielokrotna - jeżeli sprawca uprzednio skazany w warunkach recydywy podstawowej, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia, sąd wymierza karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.
11.Srodki związane(środki probacyjne) (rozdział 8 kk)(Najbardziej ulubiony temat egzaminatora, często pytania z tego są):
- warunkowe umorzenie,
- warunkowe zawieszenie wykonania kary,
- warunkowe przedterminowe zwolnienie,
Warunkowe umorzenie(art. 66 kk)- Polega na uniknięciu przez sprawcę nie tylko kary ale również wyroku skazującego. Jest na etapie postepowania przygotowawczego, prokurator zbiera materiał dowodowy, ocenił, że stopień społecznej szkodliwości czynu nie jest znaczny i umorzył warunkowo tzn. wystąpił z wnioskiem do sądu o warunkowe umorzenie śledztwa.
Sąd może(fakultatywnie) warunkowo umorzyć postepowanie karne jeżeli(przesłanki):
- wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne
- okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości
- sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwo umyślne
- istnieje pozytywna prognoza co do tego, że sprawca pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni nowego przestępstwa.
- popełnione przestępstwo jest zagrożone karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności
Warunkowe umorzenie może być jednak zastosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nieprzekraczającą 5 lat, w wypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody.
Wyjątek:
Warunkowo umorzone postepowanie może być umorzone w przypadku przestępstwa powyżej 3 lat zagrożenia karą pozbawienia wolności.
Okres warunkowego umorzenia (art. 67§1):
Umorzenie następuje na okres próby, który może wynosić od 1 roku do 2 lat
Sąd umarzając warunkowo postepowanie karne może(fakultatywnie)(art. 67§2):
W okresie próby oddać sprawce pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, instytucji, do której należy pomoc skazanym. Sąd zobowiązuje sprawce do naprawienia szkody w całości lub w części-art. 67§3.
Co się dzieje z umorzonym postepowaniem podjętym warunkowo?
Takie postępowanie toczy się na normalnych warunkach w sądzie.
Kiedy obligatoryjnie sąd podejmuje warunkowo umorzone postepowanie?(art. 68 kk)-to pytanie jest zawsze na egzaminie:
Sąd (obligatoryjnie) podejmuje postepowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany( w okresie próby od roku do 2 lat, to samo przestępstwo umyślne).
Kiedy fakultatywnie sąd podejmuje warunkowo umorzone postepowanie?(art. 68§2):
Jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne niż określone w §1 przestępstwo umyślne. ,jeżeli uchyla się od dozoru wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego.
Warunkowo umorzone postepowanie nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.
Warunkowe zawieszenie wykonania kary(art. 69 kk)- sąd może(fakultatywnie) warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności lub grzywny orzeczonej jako kara samoistna.
To jest polskie uniewinnienie ponieważ stopień społecznej szkodliwości czynu, którego sąd może przy wymierzeniu kary warunkowo zawiesić jest duży. Sąd zawiesza wykonanie kary czyli nie idziemy do więzienia.
Przesłanki zastosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary w polskim prawie karnym są następujące:
-orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat, karę ograniczenia wolności albo grzywnę samoistną (tj. grzywnę nie obok kary pozbawienia wolności).
- wymierzenie kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania jest wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa (pozytywna prognoza kryminologiczna).
Zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby:
2 - 5 lat →warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności ;
1 - 3 lata → warunkowe zawieszenie wykonania grzywny lub ograniczenia wolności;
3 - 5 lat → młodociany i multirecydiwista;
Warunkowe przedterminowe zwolnienie- polega na skróceniu okresu pobytu skazanego w zakładzie karnym, gdy taki dalszy pobyt nie jest już konieczny. Zasadnicze znaczenie ma przesłanka w postaci pozytywnej prognozy kryminologicznej w stosunku do skazanego.
Podstawową przesłanką warunkowego zwolnienia jest odbycie przez skazanego pewnej części kary, na którą został skazany.
Przesłanki materialne:
Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy:
jego postawa,
jego właściwości i warunki osobiste,
sposób życia przed popełnieniem przestępstwa,
okoliczności popełnienia przestępstwa,
zachowanie po popełnieniu przestępstwa i w czasie odbywania kary,
Uzasadniają przekonanie, iż skazany po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności - nie popełni ponownie przestępstwa (art. 77 kk).
Przesłanki formalne:
Generalna zasada - po odbyciu 1/2 kary (nie wcześniej niż po 6 miesiącach)
Recydywa specjalna - po odbyciu 2/3 kary (nie wcześniej niż po roku)
Recydywa specjalna wielokrotna - po odbyciu 3/4 kary (nie wcześniej niż po roku)
25 lat pozbawienia wolności - po odbyciu 15 lat kary
Dożywotnie pozbawienie wolności - po odbyciu 25 lat kary
Warunkowe przedterminowe zwolnienia na zasadach szczególnych
Skazanego można warunkowo zwolnić w każdym czasie bez ograniczeń wynikających z ww. przesłanek formalnych, jeżeli skazany:
- korzystał co najmniej przez jeden rok z przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności,
- odbył co najmniej 6 miesięcy kary,
- kara lub suma kar do odbycia nie przekracza 3 lat pozbawienia wolności.
Okres próby
Czas pozostałej do odbycia kary stanowi okres próby.
- W razie warunkowego zwolnienia - nie może on być krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż 5 lat.
- Odnośnie skazanego - multirecydywisty, jak i skazanego w warunkach art. 65 § 1 k.k. - okres próby nie może być krótszy niż 3 lata.
- W razie warunkowego zwolnienia z kary dożywotniego pozbawienia wolności - okres próby wynosi 10 lat.
12. Przedawnienie i zatarcie skazania
Przedawnienie- w prawie karnym polega na tym, że po upływie określonego czasu nie można zrealizować odpowiedzialności karnej za popełnione przestępstwo.
W polskim prawie karnym można wyróżnić trzy rodzaje przedawnienia:
- przedawnienie ścigania
- przedawnienie wyrokowania
- przedawnienie wykonania kary
Przedawnienie ścigania - karalność przestępstwa ustaje jeśli od czasu jego popełnienia upłynęło lat:
30 lat -zbrodnia zabójstwa
20 lat - inna zbrodnia
15 lat- gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat
10 lat - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata
5 lat - gdy chodzi o pozostałe występki
Przedawnienie wyrokowania - gdy wszczęto postępowanie w okresie przedawnienia ,terminy karalności ulegają przedłużeniu o 10 lat w przypadku zbrodni i o 5 lat w przypadku pozostałych występków.
Przedawnienie wykonania kary- liczy się od uprawomocnienia się wyroku. Nie można wykonać kary, jeżeli od tego momentu upłynęło lat:
30 lat - w razie skazania na karę pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat albo karę surowszą,
15 lat - w razie skazania na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat,
10 lat - w razie skazania na inną karę,
Zatarcie skazania -polega na przyjęciu pewnej fikcji prawnej. Fikcja ta polega na tym, że po spełnieniu określonych przesłanek uważa się osobę skazaną za niekaraną, zaś wpis o skazaniu usuwa się z rejestru.
Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.
Z kodeksu wykroczeń:
Recydywa wykroczeniowa(wielokrotna)(art. 38 kw)- Ukaranemu co najmniej dwukrotnie za podobne wykroczenia umyślne, który w ciągu dwóch lat od ostatniego ukarania popełnia ponownie podobne wykroczenie umyślne, można wymierzyć karę aresztu, choćby było zagrożone karą łagodniejszą.