71. JAKIE RODZAJE EGZEKUCJII WYRÓŻNIA PRAWO CYWILNE

RODZAJE EGZEKUCJI:

• orzeczenia sądowe i niektórych innych organów. Do tej grupy należą przede wszystkim orzeczenia sądowe prawomocne lub natychmiast wykonalne, nakazy zapłaty wydane w postępowaniu nakazowym i upominawczym przez państwowe biuro notarialne, wyroki sądów polubownych.

• ugody zawarte w trakcie postępowania sądowego, ugody zawarte przed sądami polubownymi

• inne akty podlegające wykonaniu w trybie egzekucji sądowej.

72. JAKIE SPRAWY REGULUJE PRAWO PRACY

Podstawowym źródłem prawa pracy jest kodeks z 1974 r. kodeks pracy. Reguluje w sposób kompleksowy wszystkie podstawowe zagadnienia związane z pracowniczymi stosunkami pracy zasady prawa pracy, formy nawiązania stosunek pracy i jego rozwiązanie, wynagrodzenia za pracę, obowiązki pracowników i obowiązki zakładu pracy, odpowiedzialność materialną pracowników, zasady ustalania czasu pracy, urlopy pracownicze, zatrudnienie młodocianych i ich ochronę oraz ochronę kobiet, bezpieczeństwo i higienę pracy, wreszcie rozstrzyganie sporów między pracownikami i zakładami pracy.

73. W JAKI SPOSÓB POWSTAJE STOSUNEK PRACY MIĘDZY PRACOWNIKIEM A PRACODAWCĄ

Nawiązanie stosunku pracy między pracownikiem i zakładem pracy powodują:

• Umowa

• Powołanie

• Wybór

• Mianowanie

• Spółdzielcza umowa o pracę

Podstawową formą stosunek pracy jest umowa o pracę. Dotyczące umowa o pracę przepisy stosowane są w dość szerokim zakresie także do stosunek pracy wynikających z mianowania, wyboru i innych źródeł.

W drodze powołania nawiązuje się stosunek pracy z niektórymi pracownikami służby państwowej - w wojsku, służbie zdrowia. Osoby na te stanowiska powołuje właściwy organ. Pracownik zatrudniony na podstawie powołania może być w każdym czasie odwołany ze stanowiska.

Na podstawie wyboru nawiązuje się stosunek pracy wówczas, gdy z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze prac.

W drodze mianowania powstaje stosunek pracy niektórych kategorii pracowników państwowych.

Spółdzielcza umowa o pracę jest źródłem stosunku pracy między spółdzielnią pracy a jej członkami.

74. NA JAKICH ZASADACH NASTĘPUJE ROZWIĄZANIE UMOWY O PRACĘ

Umowa o pracę ulega rozwiązaniu w następujących przypadkach:

• na mocy porozumienia stron

• wskutek wypowiedzenia przez jedną ze stron

• w razie rozwiązania umowy bez wypowiedzenia

• z upływem czasu, na który umowa była zawarta

• z dniem ukończenia pracy, dla której wykonana umowa była zawarta.

61. CZYM RÓŻNI SIĘ GWARANCJA OD RĘKOJMII.

R ę k o j m i a

Na sprzedawcy ciąży szczególny rodzaj odpowiedzialności wobec kupującego. Jest to odpowiedzialność za jakość i stan prawne sprzedanej rzeczy. Kodeks cywilny nazywa to rękojmią za wady fizyczne i prawne rzeczy. Odpowiedzialność z tytuły rękojmia jest instytucją ustawową stanowiącą automatyczną konsekwencję umowy sprzedaży, jeżeli strony nie umieściły w umowie specjalnych postanowień. Stronom można wyłączyć, ograniczać lub rozszerzyć. Sprzedawca ponosi odpowiedzialność bez względu na swoją winę i bez względu na to, czy o wadze rzeczy wiedział.

G w a r a n c j a

Nazywana przez ustawę gwarancją jakości, jest drugą obok rękojmi instytucją prawną chroniącą interesy nabywcy rzeczy dotkniętej wadami. Od dana stosowana jest w handlu, zwłaszcza w sprzedaży maszyn i urządzeń, samochodów, komputerów, zegarków, kamer video, sprzętu domowego itp. W odróżnieniu od rękojmi gwarancja nie jest instytucja ustawową, kiedy to uprawnienia kupującego wynikają z przepisów, lecz umową. Sprzedana rzecz jest objęta gwarancją, gdy kupujący otrzymał od sprzedawcy dokument gwarancyjny, wystawiony bądź przez samego sprzedawcę, bądź przez producenta, zapewniający o dobrej jakości rzeczy.

62. cO RÓŻNI UMOWĘ o Dzieło od UMOWY Zlecenia.

Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuję się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.

Charakterystyczną cechą umowy zlecenia jest to, że przyjmujące zlecenie zobowiązuję się do dokonania jakiejś czynności lub usługi z dołożeniem należytej staranności, natomiast przedmiotem umowy o dzieło może być tylko taki rezultat pracy i umiejętności przyjmującego zamówienie, niezależnie od dalszego działania twórcy.

Umowa zlecenia może być odpłatna lub nieodpłatna, zlecenie jest nieodpłatne, jeżeli strony wyraźnie tak się wmówiły lub, jeżeli wynika to z okoliczności np.: matka prosi sąsiadkę o nadzór nad dziećmi w czasie jej nieobecności, za co nie ma zwyczaju brać wynagrodzenia. Natomiast umowa o dzieło jest zawsze odpłatna.

63. CZYM RÓŻNI SIĘ UMOWA Najmu OD UMOWY DZIERŻAWY

Przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a najemca zobowiązuję się płacić wynajmującemu umówiony czynsz.

Przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuję się oddać rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a dzierżawca zobowiązuję się płacić umówiony czynsz. Przedmiotem umowy dzierżawy mogą być rzeczy indywidualne oznaczone, tak samo jak przy najmie, lecz przepisy o dzierżawie stosuje się odpowiednio także na dzierżawy praw. Największa różnica polega na tym, że najemna może rzeczy użytkować, natomiast dzierżawca może rzeczy użytkować tzn. używać oraz pobierać z rzeczy pożytki. W umowie dzierżawy czynsz jest płatny z dołu w terminie zwyczajowo przyjętym, a w braku odpowiedniego zwyczaju półrocznie z dołu. W umowie najmu czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju np.: najemca w zamian za wynajęcie roweru zobowiązuje się kupić do niego nowe opony.

64. CO RÓŻNI UMOWĘ POŻYCZKI OD UMOWY UŻYCZENIA

Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuję się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, albo rzeczy gatunkowo oznaczonych, a biorący zobowiązuję się zwrócić taką samą ilość pieniędzy, albo rzeczy tego samego gatunku i jakości.

Przez umowę użyczenia używający zobowiązuję się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nie oznaczony na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. W umowie pożyczki pożyczone rzeczy lub pieniądze przechodzą na własność pożyczkobiorcy. Natomiast w umowie użyczenia biorący rzecz w używanie obowiązany jest zwrócić tę samą rzecz w nie pogorszonym stanie.

Pożyczka może być odpłatna lub nieodpłatna użyczenie zawsze jest bezpłatne.

Przedmiotem pożyczki mogą być jedynie pieniądze lub inne rzeczy gatunkowo oznaczone, natomiast przedmiotem użyczenia może być każda rzecz indywidualnie oznaczona, ruchoma lub nie ruchoma.

Prawo własności pożyczonych rzeczy przechodzi na biorącego pożyczkę, który po pewnym czasie przenosi na dającego pożyczkę prawo własności takiej samej ilości takich samych rzeczy, natomiast w umowie użyczenia, własność pozostaje przez cały czas przy użyczającym, a biorący rzecz w użyczenie jest jedynie posiadaczem zależnym otrzymanej od kontrahenta rzeczy.

65. CZYM RÓŹNI SIĘ UMOWA PRZECHOWANIA OD UMOWY HotelowEJ

Przez umowę przechowania przechodawca zobowiązuję się zachować w stanie nie pogorszonym rzecz ruchomą oddaną mu na przechowanie.

Przez umowę hotelową hotel zobowiązuję się dać gościowi używanie pokoju lub miejsca w hotelu oraz spełniać ewentualnie dodatkowe usługi i świadczenia, a także czuwać nad wniesionymi przez gościa rzeczami w zamian za umówioną zapłatę.

Przechowanie jest umową realną, natomiast umową hotelową jest to umową mieszaną łączącą w sobie składniki: najmu, przechowania, umowy zlecenia i umowy o dzieło.

66. NA CZYM PLEGA PORĘCZENIE

Poręczenie jest umową, w której poręczyciel zobowiązuję się wobec wierzyciela do wykonania zobowiązuję dłużnika w przypadku gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.

Poręczenie ma na celu zabezpieczenie cudzej wierzytelności w związku z tym jest umową wtórną w stosunku do istniejącego między wierzycielem i dłużnikiem stosunku zobowiązaniowego. W poręczeniu mamy do czynienia z zazębiającymi się interesami trzech osób: wierzyciela, dłużnika i poręczyciela. Poręczenie dotyczy najczęściej długu, który już istnieje albo równocześnie powstaje. Umową poręczenia dochodzi do skutku między poręczycielem i wierzycielem. W umowie poręczyciel oświadcza, że wykona zobowiązanie, gdyby dłużnik tego nie zrobił. Gdy dług główny już istnieje, poręczyciel odpowiada za ten dług. Gdy natomiast poręczenie dotyczy długu przyszłego lub warunkowego, konieczne jest kwotowe określenie górnej granicy odpowiedzialności poręczyciela, w przeciwnym razie poręczenie jest nieważne.

68. JAKIE SPRAWY REGULUJE PRAWO SPADKOWE

Prawo spadkowe odgrywa w stosunkach międzyludzkich bardzo istotną rolę. Wiąże ono majątkowo członków rodziny i osoby bliskie, powoduje wzrost zamożności kolejnych pokoleń stwarza majątkowe podstawy podejmowania działalności gospodarczej lub innej przez ludzi młodych, którzy dziedziczyli majątek. Ma także znaczenie dla niektórych innych osób fizycznych prawnych w tym wierzycieli zmarłego.

67. CZYM RÓŻNI SIĘ WEKSEL OD CZEKU

Weksel to sporządzony w przewidzianej prawem formie dokument zobowiązujący wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwzględnego zapłacenia w oznaczonym czasie i do rąk określonej osoby wymienionej w tym dokumencie kwoty pieniężnej.

Czek jest papierem wartościowym zawierającym skierowane do banku polecenia wypłacenia okazicielowi lub określonej imiennie osobie podanej w nim kwoty pieniężnej z rachunku wystawcy.

W naszych warunkach społeczno - gospodarczych weksle nie mają tego znaczenia, co w stosunkach kapitalistycznych. W obrocie wewnątrz krajowym występują w postaci weksli własnych, podczas gdy weksle trasowane znajdują zastosowania niemal wyłącznie w obrocie międzynarodowym.

Mimo utraty znaczenia, jakie ma w gospodarczych warunkach państw kapitalistycznych, czek znajduje zastosowanie także w polskich stosunkach.

69. CZYM RÓŻNI SIĘ DZIEDZICZENIE USTAWOWE OD DZIEDZICZENIA TESTAMENTOWEGO

Dziedziczenie ustawowe, jeżeli spadkobierca nie zostawił testament, dziedziczenie następuje według reguł podziału majątku między spadkobierców, zawartych w prawie spadkowym. Mamy wtedy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym. Dziedziczenie to zachodzi także, gdy testament okazał się nieważny, gdy wszyscy powołania w testament odrzucili spadek, gdy spadkobiercy zostali uznani za niegodnych. Dziedziczenie to może zachodzić także, co do części spadku, np.: gdy spadkodawca objął testamentem jedynie część swojego majątku.

Dziedziczenie testamentowe, jeżeli spadkobierca pozostawi testament, dziedziczenie następuje zgodnie z jego treścią, zarówno, co do osób jak i przypadającego im majątku. Sporządzić testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Testament może zawierać rozporządzenie tylko jednego spadkodawcy. Testament może być sporządzony tylko osobiście, nie można się, więc posłużyć pełnomocnikiem Testament może być w każdej chwili odwołany. Odwołanie testamentu może nastąpić zarówno przez jego zniszczenie lub pozbawienie cech, od których zależy jego ważność, jak i sporządzenie nowego.

70. JAKIE ŚRODKI DOWODOWE. WYRÓŻNIAMY W PROCESIE CYWILNYM

Do dowodów w procesie cywilnym zaliczamy:

• dowód dokumentów dokumenty dzielą się na urzędowe i prywatne. Urzędowe to dokumenty sporządzone w przepisanej formie przez organy państwowe i niektóre organizacje. Dokumenty prywatne stanowią jedynie dowód na to, że zawarte w nich świadczenie pochodzi od osoby, która dokument podpisała.

• dowód z zeznań świadków złożenie zeznań przez świadka jest obowiązkiem każdej osoby wezwanej przez sąd w tym charakterze. Obowiązek ten może być wymuszony przez nałożenie grzywny pozbawienie wolności i przymusowe doprowadzenie świadka do sądu.

• dowód opinii biegłych stosuje się, gdy do rozstrzygnięcia sprawy potrzebne są specjalne wiadomości z określonej dziedziny wiedzy.

• dowód z oględzin przeprowadzony przez sąd często z udziałem biegłych polega na bezpośrednim zbadaniu osoby, przedmiotu pomieszczenia miejsca.

• dowód z przesłuchania stron ma charakter pomocniczy stosowany jest, bowiem tylko wówczas, gdy za pomocą innych dowodów nie da się sprawy wyjaśnić w stopniu wystarczającym dla wydania orzeczenia.

• Inne środki dowodowe to dowód z grupowego badania krwi, filmu, taśm dźwiękowych.

51. JAKIE OGRANICZENIA PRAW RZECZOWYCH WYRÓŻNIA K.C

Kodeks cywilny odróżnia pięć rodzajów ograniczonych praw rzeczowych:

• użytkowanie

• zastaw

• służebność

• spółdzielcze prawo od lokalu

• hipoteka.

52. CO RÓŻNI HIPOTEKĘ OD ZASTAWU

Różnica między hipoteką a zastawem polega przede wszystkim na tym, że zastaw może obciążać tylko rzecz ruchomą, a hipoteka może być ustanowiona jedynie na nieruchomości. Obciążenie nieruchomości hipoteką dokonuje się w umowie zawartej w formie aktu notarialnego, oraz przez odpowiedni wpis w księdze wieczystej. Zamiast umowy podstawą wpisu może być orzeczenie sądu. Natomiast zastaw może być ustanowiony przez zawarcie odpowiedniej umowy między stronami lub powstaje w określonych okolicznościach z mocy samej ustawy (zastaw ustawowy).

53. CO TO JEST KSIĘGA WIECZYSTA I JAKIE ZAWIERA ELEMENTY

Księgi wieczyste są instytucją prawa rzeczowego. Odgrywającą bardzo istotną rolę przy określeniu stanu prawnego nieruchomości, a przede wszystkim stosunków związanych z własnością nieruchomości. Stanowią one rodzaj urzędowego dokumentu, w którym ujawnia się właściciela nieruchomości, ograniczone prawa rzeczowe i inne prawa obciążające nieruchomości prawa przysługujące każdorazowo właścicielowi nieruchomości, umowy sprzedaży i inne czynności prawne, których przedmiotem była dana nieruchomość.

Księga wieczysta zawiera cztery działy:

1. dział I poświęcony wpisom

• charakteryzującym nieruchomość pod względem faktycznym jej położenie z powołaniem się na plan, rodzaj zabudowy

• zawierającym prawa rzeczowe ustanowione na korzyść danej nieruchomości

2. dział II w ten dział wpisuje się właściciela nieruchomości

3. dział III poświęcony jest wpisom praw rzeczowych obciążających nieruchomość z wyjątkiem hipoteki

4. dział IV zawiera wpisy hipotetyczne. Do każdej księgi wieczystej dołączony jest zbiór dokumentów, które stanowią podstawę wpisów (np.: notarialna umowa sprzedaży nieruchomości).

54. CO RÓŻNI POSIADANIE OD DZIERŻENIA

Posiadanie polega na sprawowaniu rzeczywistego władztwa nad rzeczą.

Dzierżenia polega na sprawowaniu władztwa nad rzeczą, ale w odróżnieniu od posiadania nie jest władaniem we własnym interesie, lecz w interesie posiadacza. Dzierżenie i posiadanie pozostają w ścisłym związku, przy czym dzierżenie jest podporządkowane posiadaniu. W większości przypadków między stronami zachodzi tego rodzaju stosunek prawny, że dzierżyciel powinien się stosować do wskazówek posiadacza, odnoszących się do rzeczy.

55. JAKI STOSUNEK PRAWNY NAZYWAMY ZOBOWIĄZANIEM I W WYNIKU, JAKICH ZDARZEŃ PRAWNYCH POWSTAJĄ ZOBOWIĄZANIA.

Zobowiązaniem nazywamy stosunek prawny, w którym jedna ze stron może domagać się od drugiej strony określonego zachowania, czyli świadczenia.

Jak wszelkie stosunki prawne, zobowiązanie powstają w wyniku zdarzeń prawych. Źródłami zobowiązań są następujące rodzaje zdarzeń prawnych:

• czynności prawne stanowią w obrocie cywilnym najczęstsze i najważniejsze źródło stosunków zobowiązaniowych

• czynności niedozwolone w wyniku, których powstaje szkoda, naruszenie czyjegoś prawa podmiotowego powodują powstanie stosunku zobowiązaniowego między sprawcą lub inną osobą odpowiedzialną, a tym, komu wyrządzono szkodę

• akty administracyjne, czyli jednostronne indywidualne decyzje organów administracji państwowej stanowią specjalne źródło zobowiązań.

56. NA, CZYM POLEGA ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA ORAZ JAKIE SĄ JEJ RODZAJE.

Odpowiedzialność cywilna charakteryzuje się tym, że ma postać wyłącznie majątkową owe konsekwencje mogą dotknąć tylko mienie osoby odpowiedzialniej. Odpowiedzialność cywilna przyjmuje przeważnie postać obowiązku naprawienia szkody. Bez szkody nie ma odpowiedzialności cywilnej.

Rodzaje odpowiedzialności cywilnej:

• odpowiedzialność umowna powstaje wówczas, gdy przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy kontrahent poniósł szkodę

• odpowiedzialność pozaumowna powstaje przy wszystkich innych przypadkach wyrządzenia szkoda, gdy strony nie były do momentu powstania szkody związane stosunkiem prawnym

57. JAKIE PRAWO CYWILNE OKREŚLA SIŁĘ WYŻSZĄ

Siła wyższa jest każde zdarzenie zewnętrzne występujące z takim natężeniem, że jego szkodliwym skutkom nie da się zapobiec zwyczajnie używanymi środkami.

58. JAKIE RODZAJE UMÓW WYRÓŻNIA PRAWO ZOBOWIĄZANIOWE.

Wśród umów zobowiązaniowych wyróżnia się:

• umowa nazwana to każda umowa uregulowana w kodeksie cywilnym. Niektóre umowy nazwane unormowane są w przepisach pozakodeksowych. Chodzi tu o ukształtowane historycznie typy umów, często się powtarzające jak: sprzedaż, najm, zlecenie, umowa o dzieło.

• umowa nienazwana występuje wtedy, gdy treść umowy zawartej przez strony nie odpowiada żadnej z umów nazwanych ani nie zawiera elementów różnych umów nazwanych.

• umowa mieszana dochodzi do skutku, gdy strony tak ukształtują jej treść, że składa się ona z elementów różnych umów nazwanych.

59. W JAKI SPOSÓB WYGASAJĄ ZOBOWIĄ ZANIA

Zobowiązanie gaśnie, wtedy, gdy zostaje osiągnięty cel, dla którego powstało. Celem tym jest zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Dlatego naturalnym i najczęściej zachodzącym powodem zgaśnięcia zobowiązania jest jego wykonanie, polegające na spełnieniu przez dłużnika wszystkich tych świadczeń, do jakich był zobowiązany.

Poza wykonaniem zobowiązania gasną także z innych przyczyn można tu wymienić:

• świadczenie w miejsce wykonania,

• potrącenie,

• odnowienie,

• złożenie do depozytu sądowego,

• zwolnienie z długu.

60. CO NAZYWAMY UMOWĄ SPRZEDAŻY

Sprzedawca zobowiązuje się do przeniesienia na kupującego własność rzeczy i wydania mu jej, natomiast kupujący zobowiązuje się ją odebrać i zapłacić sprzedawcy uzgodnioną cenę.

Na sprzedawcy ciąży szczególny rodzaj odpowiedzialności ściśle związany z rękojmią za wady fizyczne i prawne rzeczy.

Obok rękojmi między producentem (sprzedawcą), może być zawarta dodatkowa umowa dotycząca wad fizycznych, którą nazywamy gwarancją.

Spory pomiędzy kupującym a sprzedającym mogą rozstrzygać polubowne sądy konsumenckie.

Szczególne rodzaje sprzedaży:

• sprzedaż na raty

• sprzedaż z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej

• sprzedaż na próbę albo z zastrzeżeniem zbadania rzeczy przez kupującego

• sprzedaż z prawem odkupu

• prawo pierwokupu

41.CO NAZYWAMY PRAWEM PODMIOTOWYM

Prawem podmiotowym jest przyznana i zabezpieczona przez normy prawa cywilnego oraz wynikająca z stosunku prawnego możność postępowania w określony sposób.

Podział prawa podmiotowego:

Prawa podmiotowe bezwzględne są to prawa podmiotowe skuteczne przeciwko każdej osobie. Prawo podmiotowe przysługujące tylko względem oznaczonej osoby jest prawem podmiotowym względnym

42. CO TO JEST OSOBA FIZYCZNA I JAKIE POSIADA ZDOLNOŚCI

Osobą prawną jest człowiek. Każdy człowiek od momentu urodzenia, aż do śmierci posiada zdolność prawną, czyli możliwość występowania podmiotu w stosunkach cywilno - prawnych.

Od zdolności prawnej, należy odróżnić zdolność do czynności prawnej, czyli możliwość nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych.

Wyróżniamy:

• pełna zdolność do czynności prawnych, dotyczy osób, które uzyskały pełnoletność

• ograniczoną zdolność do czynności prawnych dotyczy osób od 13 do 18 roku życia i częściowo ubezwłasnowolnionych

• brak zdolności do czynności prawnych dotyczy osób do 13 roku życia i całkowicie ubezwłasnowolnionych.

Ubezwłasnowolnienie jest to pozbawienie praw i obowiązków poprzez orzeczenie sądu, dotyczy to osób dotkniętych chorobą psychiczną niedorozwojem.

Ubezwłasnowolnienie całkowite pozbawia osobę fizyczną zdolności do czynności prawnych. Ubezwłasnowolnione całkowicie mogą być osoby, które posiadały pełną lub ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

Zaginięcie osoby fizycznej pociąga za sobą poważne powikłania życiowe i prawne przede wszystkim dla członków rodziny. Z tego powodu zaginiony może być uznany za zmarłego poprzez orzeczenie sądu, jeżeli upłynęło 10 lat od jago zaginięcia (5 lat, jeżeli posiadał 70 lat).

Inne okresy wymagane są w związku z katastrofami statków lub samolotów.

43. CO RÓŻNI OSOBĘ FICZYNĄ OD OSOBY PRAWNEJ

Osoba fizyczna to człowiek

Osoba prana jest to wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zgodnie z obowiązującymi przepisami może występować jako samodzielny podmiot prawa. Jest ona tworem sztucznym, powoływanym przez człowieka.

44. JAKIE RODZAJE OSÓB PRAWNYCH WYRÓŻNIA K.C.

Rodzaje osób prawnych wyróżnionych przez k.c.

• skarb państwa,

• spółki kapitałowe, przedsiębiorstwa państwowe,

• banki, państwowe jednostki organizacyjne,

• spółdzielnie,

• fundacje,

• stowarzyszenia,

• inne jednostki organizacyjne o zróżnicowanym charakterze

45. CO TO JEST CZYNNOŚĆ PRAWNA I JAKIE ELEMENTY ZAWIERA JEJ TREŚĆ

Czynność prawna jest to taka czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli.

Na treść czynności składają się elementy:

• treść oświadczenia woli złożonego przez stronę lub strony

• skutki wynikające z ustawy dla danego rodzaju czynności prawnych

• skutki wynikające z zasad współżycia społecznego

• skutki wynikające z ustalonych zwyczajów.

46. JAKIE PRZESŁANKI SĄ NIEZBĘDNE DLA WAŻNOŚCI CZYNNOŚCI PRAWNEJ

Przesłanki ważności czynności prawnej można sformułować jak następuje:

• osoba dokonująca czynności prawnej musi posiadać zdolność Prawną oraz zdolności do czynności prawnej

• czynność prawna nie może być sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego

• do przesłanek ważności czynności prawnej należy dokonanie jej w przewidzianej formie, jeżeli przepisy wymagają określonej formy pod rygorem nieważności

• czynność prawna powinna być wolna od wad.

47. W JAKIM TRYBIE MOGĄ BYĆ ZAWIERANE UMOWY CYWILNO prawnE

Umowy cywilno prawne mogą być zawierane:

1. w drodze oferty

2. w drodze przetargu

3. w drodze rokowań

Oferta jest to oświadczenie woli osoby fizycznej lub prawnej skierowane do innej osoby fizycznej lub prawnej, które zawiera propozycje zawarcia umowy i określa jej istotne postanowienia.

Przetarg w kodeksie cywilnym stanowi szczególny tryb zawierania umów, na który składają się następujące etapy:

1. ogłoszenie przetargu,

2. składanie ofert,

3. przyjęcie wybranej oferty.

Rokowania są w praktyce stosowane wówczas, gdy chodzi o zawarcie umowy skomplikowanej dotyczącej znaczących przedsięwzięć gospodarczych, dużych inwestycji, wielkich dostaw towarów, współpracy finansowej.

48. JAKA JEST RÓŻNICA MIĘDZY PRZEDSTAWICIELSTWEM A PEŁNOMOCNICTWEM

Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem w imieniu innej osoby zwanej reprezentantem oraz pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.

Pełnomocnictwo rodzaj przedstawicielstwa, w którym prawo przedstawiciela do dokonywania czynności prawnej w cudzym imieniu opiera się na woli osoby reprezentowanej (mocodawcy).

Rodzaje pełnomocnictwa:

• pełnomocnictwo ogólne jest upoważnieniem do dokonywania różnych czynności prawnych w imieniu mocodawcy, za wyjątkiem sprzedaży, wynajęcia i wydzierżawienie nieruchomości

• pełnomocnictwo rodzajowe jest upoważnieniem dl wielokrotnego dokonywania czynności prawnych określonego rodzaju np.: sprzedawca w sklepie

• pełnomocnictwo szczególne jest upoważnieniem do dokonania w imieniu mocodawcy konkretnej czynności

49. JAKIE SPRAWY REGULUJE PRAWO RZECZOWE ORAZ CO PRAWO CYWILNE NAZYWA RZECZĄ ORAZ PODZIAŁ RZECZY

Prawa rzeczowe charakteryzują się dwiema cechami. Po pierwsze należą one do grupy praw podmiotowych bezwzględnych w odróżnieniu od praw wynikających z zobowiązań, które mają charakter względny. Prawa rzeczowe służą przeciwko wszystkim.

Po drugie prawa rzeczowe dotyczą rzeczy są przedmiotami odnoszącymi się do określonej rzeczy ruchomej lub nieruchomej.

Rzeczami w rozumieniu prawa cywilnego są przedmioty materialne na tyle wyodrębnione, że w obrocie mogą być traktowane jako dobra samoistne.

Podział rzeczy:

• podstawowym podziałem rzeczy jest podział na rzeczy nieruchome (nieruchomości) i ruchome (ruchomości)

• rzeczy dzielą się także na podzielne i nie podzielne

• rzeczy dzielą się także na indywidualne oznaczone i gatunkowo oznaczone

• istotne znaczenie gospodarcze ma podział na rzeczy znajdujące się w obrocie i rzeczy wyjęte z obrotu

• w obrębie sektora socjalistycznego występuje podział na środki trwałe i obrotowe

• wreszcie występuje podział na rzeczy zużywalne i nie zużywalne.

50. CZYM RÓŻNI SIĘ PRAWO WŁASNOŚCI OD WSPÓŁWŁASNOŚCI

Własność jest najszerszym prawem do rzeczy, pozwalającym właścicielowi korzystać z niej i rozporządzać nią z wyłączeniem innych osób.

Współwłasność jest szczególną odmianą własności charakteryzującą się wielkością podmiotów prawa własności. O współwłasności mówimy wówczas, gdy rzecz stanowi jednocześnie własność kilku osób.

31. JAKA JEST RÓŻNICA MIĘDZY OBRONĄ KONIECZNĄ A STANEM WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI

Obroną konieczną nazywamy takie działanie człowieka, które zmierza do odparcia bezpośredniego bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro społeczne lub jakiekolwiek dobro jednostki.

Ze stanem wyższej konieczności mamy do czynienia wtedy, gdy ktoś poświęca cudze dobro w celu zapobieżenia bezpośredniemu niebezpieczeństwu, grożącemu jakiemukolwiek dobru społecznemu lub dobru jednostki.

Szczególną formą obrony koniecznej jest wystąpienie w celu przywrócenia porządku lub spokoju publicznego. Wszelkie działania podjęte w tym celu, także przez osoby nie zobowiązane do tego służbowo, uznaje ustawa za obronę konieczną w rezultacie nigdy nie pociągają one za sobą odpowiedzialności karnej. Ma to na celu umocnienie porządku publicznego i skłonienie obywateli do występowania w jego obronie.

Istotą stanu wyższej konieczności jest istnienie niebezpieczeństwa, wskutek czego powstaje pewna kolizja interesów. Działający ma do wyboru albo zgodzić się na szkodę, która grozi, albo niebezpieczeństwo odwrócić powodując inną szkodę.

33. JAK JEST RÓŻNICA POMIĘDZY AMNESTIĄ ABOLICJĄ ORAZ PRAWEM ŁASKI

Amnestia jest generalnym aktem łaski państwa. Akt ten nie odnosi się - jak przy prawie łaski (ułaskawieniu) - do konkretnego człowieka, lecz do szerokiej rzeszy osób odbywających kary. Osoby podlegające amnestii oznaczone są najczęściej według rodzaju popełnionych przestępstw bądź według wysokości wymierzonej kary.

Amnestia polega na całkowitym lub częściowym darowaniu kar prawomocnie orzeczonych za przestępstwa popełnione przed określoną w ustawie amnestyjną datą. Amnestia jest ogłaszana w formie ustawy. Jedynym organem uprawnionym do podjęcia decyzji o powszechnym akcie łaski jest Sejm.

Abolicja jest ściśle związana z amnestią i ma zbliżony charakter. Przepisy o abolicji zawarte są w tej samej ustawie. Abolicja jest generalnym aktem łaski odnoszącym się do tych przestępców, którzy nie zostali jeszcze prawomocnie osądzeni. Zakazuje ona wszczynania postępowania karnego w sprawach o określone przestępstwa, a tam gdzie postępowanie zostało już wszczęte - nakazuje je umorzyć.

Pod względem merytorycznym amnestia i abolicja są dwiema odmianami tej samej instytucji prawnej.

Prawo łaski to indywidualny akt łaski państwa wobec przestępcy skazanego na karę sądową. Prawo łaski przysługuje zawsze głowie państwa. Prawo łaski jest aktem indywidualnym, gdyż jest stosowane wobec konkretnego przestępcy i tym różni się od amnestii i abolicji.

Zastosowanie prawa łaski polega na darowaniu kary w całości, zmniejszeniu jej wymiaru albo zamianie na łagodniejszą.

Prośba o ułaskawienie jest wstępnie rozpatrywana w specjalnym postępowaniu sądowym prowadzonym z udziałem prokuratora generalnego. Prośbę może złożyć skazany, jego obrońca, małżonek, krewni w linii prostej i inne osoby bliskie wymienione w ustawie.

34. JAKIE WYRÓŻNIAMY W PRAWIE KARNYM RODZAJE PRZEDAWNIEŃ

Przedawnienie jest instytucją prawną związaną z upływem czasu.

Zależnie od tego, na jakim etapie jest postępowanie karne w momencie, gdy zaczyna biec przedawnienie, rozróżniamy:

• Przedawnienie ścigania gdy postępowania w ogóle nie wszczęta

• Przedawnienie wyrokowania wówczas gdy postępowanie karne zostało wszczęte lecz nie doszło do wydania wyroku

• Przedawnienie wykonania kary wówczas gdy postępowanie karne już się odbyło i zostało zakończone prawomocnym wyrokiem skazującym, ale kara z jakiejś przyczyny nie została wykonana.

35. CZYM RÓŻNI SIĘ PRZESTĘPSTWO FAŁSZYWEGO ZEZNANIA OD FAŁSZYWEGO OSKARŻENIA ORAZ TWORZENIA FAŁSZYWYCH DOWODÓW

Fałszywe zeznania polegają na zeznaniu nieprawdy lub zatajeniu prawdy w postępowaniu sądowym lub innym prowadzonym na podstawie przepisów. Przestępstwa tego nie może dopuścić się świadek, a w niektórych przypadkach także inny uczestnik postępowania. Warunkiem odpowiedzialności za fałszywe zeznania jest uprzedzenie zeznającego o odpowiedzialności karnej lub odebranie przyrzeczenia.

Fałszywe oskarżenie polega na oskarżeniu jakiejś osoby przed organem powołany do ścigania o dopuszczenie się przestępstwa wykroczenia lub przewinienia dyscyplinarnego, którego osoba ta w rzeczywistości nie popełniła.

Tworzenie fałszywych dowodów jest przestępstwem mającym na celu skierowanie postępowania karnego przeciwko określonej osobie i z tego względu jest podobne do fałszywego oskarżenia. Różni się tym, że sprawca nikogo nie oskarża i najczęściej nie występuje osobiście - oskarżają fabrykowane przez niego dowody.

37. NA CZYM POLEGA PRZESTĘPSTWO PASERSTWA

Pasterstwo utożsamia się na ogół z handlem skradzionymi rzeczami, ale w rzeczywistości zakres tego pojęcia jest znacznie szerszy. Paserstwa dopuszcza się każdy, kto rzecz uzyskaną za pomocą przestępstwa nabywa lub pomaga w jej zbyciu albo w celu osiągnięcia korzyści majątkowej tę rzecz przyjmuje lub pomaga ukryć

36. CZYM RÓŻNI SIĘ PRZESTĘPSTWO POŚWIADCZENIA NIEPRAWDY OD WYŁUDZENIA POŚWIADCZENIA NIEPRAWDY

Poświadczenie nieprawdy przestępstwa tego dopuszcza się funkcjonariusz publiczny lub inna osoba upoważniona do wystawienia dokumentów, która w dokumencie takim poświadczy nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenia prawne.

Wyłudzenie poświadczenie nieprawdy ma miejsce wtedy gdy sprawca w celu uzyskania fałszywego poświadczenia wprowadza w błąd funkcjonariusza publicznego lub inną osobę uprawnioną do wystawienia dokumentów.

38. NA CZYM POLEGA PRZESTĘPSWTO „PRANIA BRUDNYCH PIENIĘDZY”

Przestępstwo zwane potocznie „pranie brudnych pieniędzy” w rzeczywistości odnosi się nie tylko do środków płatniczych, ale także do papierów wartościowych, wartości dewizowych, praw majątkowych oraz rzeczy ruchomych i nieruchomości. Polega ono na podejmowaniu zróżnicowanych działaniach zmierzających do legalizacji pieniędzy i innych wymienionych wartości pochodzących m.in. z wytwarzania lub handlu narkotykami, przemytu, fałszowania pieniędzy lub papierów wartościowych, handlu bronią, materiałami wybuchowymi lub rozszczepialnymi, wymuszenia okupu.

39. JAKIE SPRAWY REGULUJE PRAWO CYWILNE I JAK SIĘ DZIELI

Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami.

Podział prawa cywilnego

• część ogólna zawiera te normy które regulują zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego.

• prawo rzeczowe reguluje prawne formy korzystania z rzeczy, ukształtowane w postaci praw podmiotowych bezwzględnych, tzn. skutecznych względem każdej osoby trzeciej. Jest to przede wszystkim prawo własności, a dalej tzw. ograniczone prawa rzeczowe.

• prawo zobowiązaniowe normuje stosunki zobowiązaniowe (zobowiązania), które powstają między wierzycielem i dłużnikiem, dające temu pierwszemu prawa podmiotowe względne, skuteczne względem dłużnika

• prawo spadkowe reguluje przejście praw i obowiązków zmarłego na inne podmioty prawa

40. CO RÓŻNI STOSUNEK CYWILNOPRAWNY OD STOSUNKU ADMINISTARCYJNEGO

Stosunkiem administracyjnym jest stosunek społeczny uregulowany przez przepisy prawa administracyjnego.

Stosunki cywilno - prawne to zachodzące między równorzędnymi prawnie stronami stosunki społeczne na tle majątkowym oraz nieliczne stosunki osobiste regulowane przez normy prawa cywilnego.

21. CO NAZYWAMY AKTEM ADMINISTRACYJNYM I JAKIE PRZESŁANKI SĄ NIEZBĘDNE DO JEGO WAŻNOŚCI

Akt administracyjny to jednostronne władcze wyrażenie woli organu administracji państwowej załatwiające konkretną sprawę i skierowane do oznaczonego adresata.

Akt administracyjny charakteryzuje się następującymi cechami:

• jest wydawany przez organ administracji państwowej. Niekiedy także inny organ państwa lub jednostka ma prawo wydawania aktów administracyjnych

• przy wydawaniu aktu administracyjnego organ państwowy korzysta z posiadanych uprawnień prawnych (imperium), występuje w stosunku do adresata jako rozkazodawca.

• akt administracyjny nakłada na adresata określone obowiązki lub przyznane mu odpowiednie uprawnienia powodujące zmianę lub zniesienie stosunku prawnego,

akt administracyjny jest więc zdarzeniem prawnym

Akt administracyjny dotyczy zawsze konkretnego stosunku pranego lub taki stosunek tworzy.

25. CO NAZYWAMY PRZESTĘPSTWEM I JAKIE ZAWIERA ELEMENTY

Przestępstwo jest to zawiniony czyn człowieka społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary. W każdym przestępstwie występują następujące cztery cechy:

• podmiot przestępstwa - lub podmioty nazywamy sprawcę lub sprawców

• przedmiot przestępstwa - jest dobro, przeciwko któremu przestępstwo było bezpośrednio skierowane: skradziona rzecz, życie człowieka, jego dobre imię, wolność, mienie

• strona przedmiotowa przestępstwa - sposób popełnienia czynu i okoliczności faktyczne w jakich do niego doszło, a więc zewnętrzną, dostrzegalną zmysłami, obiektywnie istniejącą stronę przestępstwa (czas, miejsce, użycie narzędzia, pozostawione ślady)

• strona podmiotu przestępstwa - subiektywne okoliczności sprawy, okoliczności związane z psychiką sprawcy. Należy do nich przede wszystkim wina sprawcy.

27. CO NAZYWAMY ZWIĄZKIEM PRZYCZYNOWYM

Mówiąc o związku przyczynowym w prawie karnym mamy na myśli związek zachodzący między działaniem sprawcy a skutkiem przestępnym, wywołanym przez działanie występuje jedynie przy przestępstwach materialnych.

10. JAK ROZUMIAŁ PAŃSTWO MONTESKIUSZ

W myśl teorii Monteskiusza państwo powstało w wyniku umowy społecznej zawartej przez ludzi w celu ochrony ich interesów bezpieczeństwa i wolności. Wolność i inne dobra były jednak zawsze albo ograniczone lub odbierane ludziom. Niezbędne jest znalezienie prawdziwej gwarancji wolności.

Zdaniem Monteskiusza może nią być tylko oddzielenie od siebie trzech władz:

• władza ustawodawcza (należy do parlamentu)

• władza sądownicza (sprawuje głowa państwa i rząd)

• władza wykonawcza (sprawują nie zawisłe sądy)

Monteskiusz w swej teorii nie postulował jednak całkowitej równości władz.

Wolność obywateli stanowi główny przedmiot teorii Monteskiusza. Gwarantem wolności jest praworządne państwo, w którym prawa są dobre i przesiąknięte „duchem”, umiarkowania a władze od siebie oddzielone. Władze powinny wzajemnie się równoważyć i wpływać na siebie hamująco.

28. CO ROZUMIEMY PRZEZ WINĘ W PRAWIE KARNYM I JAKIE SĄ JEJ ELEMENTY

Na ogół przez winę rozumie się określony psychicznie stosunek sprawcy do popełnionego czynu.

Zależnie od stopnia świadomości i natężenia złej woli, prawo karne odróżnia winę.

• umyślna występuje 2 dwóch przypadkach:

1. zamiar bezpośredni zachodzi gdy sprawca chce popełnić czyn zbrojny

2. zamiar ewentualny ma miejsce wówczas gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to.

• nieumyślna

1. lekkomyślność zachodzi wówczas gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa lecz bezpodstawnie przypuszcza że zdoła go uniknąć

2. niedbalstwo ma miejsce gdy sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego choć powinien i może przewidzi

Jeśli popełniono czyn zakazany przez prawo karne, a w działaniu sprawcy nie ma w ogóle winy, tzn. sprawca ani go nie chciał popełnić, ani nie przewidział, ani nie mógł i nie powinien przewidzieć - mamy do czynienia z przypadkiem. Za taki czyn sprawca nie odpowiada. Czyn nie jest przestępstwem za względu na brak winy.

30. JAKIE OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄ ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ

Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną:

1. okoliczności wyłączające winę

• niepoczytalność jest to określony stan psychiczny człowieka polegający na tym że nie rozpoznaje on znaczenia swoich czynów lub nie może kierować swoim postępowaniem. Przyczyną nie poczytalności może być niedorozwój umysłowy, choroba psychiczna, bądź inne zakłócenia czynności psychicznych, chociażby przejściowe. Jest to albo choroba intelektu albo choroba woli.

Wina jest uwarunkowana prawidłowym funkcjonowaniem świadomości i woli sprawcy. Dlatego nie poczytalność należy do okoliczności wyłączających winę.

• błąd jest drugą okolicznością wyłączającą winę. Zgodnie z przepisami kodeksu karnego nie popełnia przestępstwa kto dopuszcza się czynu pod wpływem błędu, co do okoliczności stanowiących znamię czynu zabronionego. Jest to tzw. błąd faktyczny. Wyłącza on winę, wówczas, gdy nie został przez sprawcę zawiniony.

Oprócz błędu faktycznego istnieje błąd prawny. Sprawca działa pod wpływem błędu prawnego, gdy nie wie, że popełniony przez niego czyn jest zabroniony. Błąd prawny wyłącza winę, a w rezultacie odpowiedzialność karną, gdy jest usprawiedliwiony.

1. okoliczności wyłączające bezprawność czynu:

• obrona konieczna takie działanie człowieka które zmierza do odparcia bezpośredniego. Bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro społeczne lub jakiekolwiek dobro jednostki.

Człowiek działający w obronie koniecznej używa takich środków, jakie w innych warunkach byłyby przestępstwem i pociągałyby za sobą ukaranie sprawcy. Czyn taki jest społecznie pożyteczny.

Przedmiotem obrony koniecznej może być jakiekolwiek dobro chronione prawem, własne lub cudze - życie, zdrowie, mienie, dobre imię

Zamach przeciwko, któremu jest kierowane działanie w obronie koniecznej musi być bezprawny. Zamach musi być także bezpośredni, tzn. musi zagrażać lub trwać w chwili podjęcia obrony koniecznej.

Zamach musi być wreszcie rzeczywisty, a nie urojony. Nie wystarczy subiektywne przekonanie sprawcy, że do napadu doszło, jeśli w rzeczywistości nie miał on miejsca.

• stan wyższej konieczności występuje wtedy, gdy ktoś poświęca cudze dobro w celu zapobieżenia bezpośredniemu niebezpieczeństwu, grożącemu jakiemukolwiek dobru społecznemu lub dobru jednostki.

Poświęcenie cudzego dobra jest dopuszczalne, tylko wtedy, jeśli niebezpieczeństwa nie można odwrócić w inny sposób. Poświęcone dobro nie może przedstawiać wartości większej w sposób oczywisty większej niż dobro chronione.

W razie przekroczenia granic wyższej konieczności sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenia kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

• rozkaz przełożonego ma szczególne znaczenie w wojsku a także w organizacjach paramilitarnych, jak policja, straż graniczna itp. ze względu na panującą tam dyscyplinę.

• zgoda pokrzywdzonego jest okolicznością wyłączającą bezprawność czynu jedynie w odniesieniu do tych przestępstw, które są skierowane wyłącznie przeciwko interesom jednostki nie zaś przeciwko interesom społecznym. Jeśli czyn zagraża jednocześnie interesom jednostkowym i społecznym - zgoda zainteresowanej osoby nie może wyłączyć karalności.

• działanie w granicach uprawnień lub obowiązku prawnego nie jest bezprawnym działanie osób, które dopuszczą się czynów w innych warunkach zabronionych realizując ciążący na nich obowiązek urzędowy, zawodowy lub wychowawczy.

W wielu przypadkach wykonywanie określonego zawodu daje prawo do działań normalnie zabronionych. Zranienie człowieka jest surowo karane.

Przeważa pogląd, że również osoby, wykonujące ciążący na nich obowiązek wychowawczy, przede wszystkim rodzice, nie popełniają przestępstwa wymierzając dziecku karę cielesną

• ryzyko nowatorstwa wszelki postęp zwłaszcza w dziedzinie techniki, związany jest z podejmowaniem przez ludzi określonego ryzyka. Doświadczenia próby eksperymenty prowadzą niekiedy do wystąpienia skutków zabronionych przez prawo karne.

Nie popełnia przestępstwa, kto podejmuje decyzje o przeprowadzeniu eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeśli oczekuje się po nim istotnych korzyści. Eksperyment wymaga udzielenia uczestnikowi wyczerpujących informacji i jego zgody na udział, którą może wycofać na każdym etapie eksperymentu.

1. RÓŻNICE POMIĘDZY NORMĄ MORALNĄ A NORMĄ PRAWNĄ

Norma praw to wynikająca z przepisów prawa reguła postępowania wydana lub usankcjonowana przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym.

Norma moralna pozwala ocenić wzajemne zachowanie się ludzi, zachowanie się wobec społeczeństwa, wobec państwa, a także postępowanie wobec przyrody.

2. RÓNICE POMIĘDZY ŚWIADOMOŚCIĄ PRAWNĄ A PRAWORZĄDNOŚCIĄ

Świadomość prawna nie oznacza jedynie znajomość przepisów i instytucji prawnych przez społeczeństwo, choć ta jest bardzo pożądana i decyduje w poważnym stopniu o kulturze prawnej społeczeństwa.

Świadomość Prawna to ocena obowiązującego prawa przez społeczeństwo i postulaty dotyczące zmiany prawa w pożądanym przez społeczeństwo kierunku.

Oczywiście wyobrażenia są różne stąd i świadomość prawna nie jest w całym społeczeństwie jednakowa. Im większa jest różnica między prawem, które w rzeczywistości istnieje, a takim, które zdaniem społeczeństwa powinno istnieć, tym większa rozbieżność między prawem a świadomością prawną. Prawo i świadomość prawna wywierają na siebie wzajemny wpływ. Długotrwałe i konsekwentne stosowanie przez państwo przepisów, które początkowo wzbudzają sprzeciw społeczeństwa, może stopniowo doprowadzić do przyzwyczajenia i w końcu do ich zaakceptowania. Świadomość prawną tworzy się pod wpływem wyobraźni, o tym, co sprawiedliwe i niesprawiedliwe. Niezgodność obowiązującego prawa ze świadomością prawną osłabia działanie prawa.

PRAWORZĄDNOŚĆ ,jest to taki stan faktyczny, w którym podstawowe dziedziny stosunków społecznych są uregulowane przepisami prawnymi i przepisy te są przez organy państwowe ściśle przestrzegane.

Na praworządność jak to wynika z przytoczonej definicji składają się dwie przesłanki:

- pierwsza przesłanka praworządności to istnienie stosunkowo szerokiej regulacji prawnej, obejmującej wszystkie istotne dziedziny życia. Nie można mówić o praworządności tam, gdzie prawo jest dopiero w zalążku. Przyjmuje się, że są w państwie, co najmniej dwie dziedziny życia społecznego wymagające uregulowania.

1. sfera stosunków majątkowych między wszystkimi podmiotami prawa, związanych z wytwarzaniem i wymianą dóbr materialnych

2. sfera stosunków między państwem i obywatelami, w których państwo występuje z pozycji władczych

Zwłaszcza ta druga dziedzina ma wielkie znaczenie.

- drugim elementem praworządności jest przestrzeganie prawa, przez wszystkie organy państwowe. Powinny one przestrzegać prawo zarówno wtedy, gdy wypełniają swe ustawowe obowiązki wobec obywateli, jak i wtedy, gdy zmierzają do wyegzekwowania ciążących na obywatelach obowiązków. Szczególne znaczenie ma rygorystyczne stosowanie się do przepisów organów uprawnionych do stosowania przymusu i organów wymiaru sprawiedliwości. Każde naruszenie prawa przez te organy nad wyraz niebezpieczne, prowadzące z reguły do naruszenia swobód obywateli.

Praworządność w państwie stwarza atmosferę zaufania i daje każdemu obywatelowi pewność, że jego prawa będą respektowane i chronione, a jego obowiązki - podobnie jak obowiązki innych - skrupulatnie egzekwowane. Łamanie praworządności przez organy państwowe natychmiast podważa zaufanie do aparatu państwowego, a jego odbudowa jest procesem trudnym i długotrwałym. Dlatego naruszenie praworządności powinno być szczególnie bezlitośnie tępione.

Ustroje współczesnych państw stwarzają zazwyczaj warunki do wprowadzenia pełnej praworządności. Warunki te nazywane są nie, kiedy - z pewną przesadą - materialnymi gwarancjami praworządności. System taki składa się z poszczególnych form społecznej kontroli. Formy te nazywamy formalnymi albo prawnymi gwarancjami praworządności. Najskuteczniejszym środkiem zapewnienia praworządności w działaniu administracji państwowej jest wprowadzenie sądownictwa administracyjnego tzn. sądów rozstrzygających skargi obywateli na decyzje organów administracji państwowej i ustalających, czy są one zgodne z prawem i czy mieszczą się w ramach kompetencji danego organu. Stopień poszanowania prawa przez obywateli decyduje jedynie o ładzie i jest wykładnikiem stopnia świadomości prawnej społeczeństwa.

3. JAKIE ELEMENTY SKŁADAJĄ SIĘ NA NORMĘ PRAWNĄ

Norma prawna jest elementarną cząstką prawa, toteż jej definicja jest zbliżona do definicji prawa.

Norma prawna to wynikająca z przepisów reguła postępowania wydana lub usankcjonowana przez pastwo, zagwarantowana przymusem państwowym.

Normę prawną charakteryzuje się następującymi cechami:

- ma charakter ogólny i nie indywidualizuje osoby, której ciąży wynikający z niej obowiązek. Każdy, kto znajdzie się w sytuacji opisanej przez normę, ma obowiązek zachowywać się tak, jak norma nakazuje.

- norma prawna ma charakter dwustronny. Z każdej normy wynika dla jednej osoby obowiązek, a dla drugiej prawo, będące korelatem tego obowiązku. Jeśli dłużnik ma obowiązek zwrócenia długu w oznaczonym terminie, to w tym samym terminie wierzyciel ma prawo domagać się zwrotu pożyczonej kwoty. Jedno i drugie wynika z tej samej normy prawnej.

Norma prawna jest zagwarantowana przymusem państwowym, stosowanie się do niej nie jest, więc zależne od woli zainteresowanych osób.

Norma prawna zbudowana jest z trzech części, w jej skład wchodzą: - hipoteza

- dyspozycja

- sankcja

Każda norma prawna znajduje zastosowanie tylko w pewnej sytuacji. Sytuację tę określa część normy zwana hipotezą.

Dyspozycja jest to ta część normy prawnej, która wskazuje obowiązujący - w danej sytuacji- sposób zachowania. Co zależy zrobić, a co jest zabronione - o tym informuje właśnie dyspozycja. Jest ona kluczową częścią normy.

Sankcja jest to ta część normy prawnej, która mówi, jakie ujemne skutki pociągnie za sobą niezastosowanie się do dyspozycji.

4. CO NAZYWAMY STOSUNKIEM PRAWNYM I JAKIE ZAWIERA ELEMENTY

Człowiek w swoim powszechnym dniu wiele razy styka się z ludźmi, a także instytucjami, przedsiębiorstwami. Dochodzi do powstawania więzi zwanych stosunkami społecznymi. Stosunki społeczne są bardzo zróżnicowane. Występują w nich stosunki krótkotrwałe i trwające długo. Jedne stosunki społeczne rozwijają się łatwo, rozwiązywanie innych jest trudne, a w pewnych przypadkach nawet zupełnie nie możliwe, za przykład niech służy stosunek wynikający z pokrewieństwa. Stosunek społeczny zachodzi między conajmniej dwiema osobami, z których przynajmniej jedna oddziaływa na drugą lub, których postępowanie wobec siebie albo innych osób jest w jakiś sposób uregulowane.

Stosunkami stanowionymi (tetycznymi) nazywają się te stosunki społeczne, których dotyczy jakaś norma postępowania (prawna, moralna, towarzyska, sportowa). Wskazuje ona uczestnikom stosunku, jakie mają wobec siebie obowiązki i jakie prawa. Pozostałe stosunki społeczne, do których nie odnosi się żadna reguła postępowania, noszą nazwę stosunków faktycznych.

Wśród pojmowanych stosunków społecznych wyodrębnia się grupa stosunków, które są ze społecznego punktu widzenia, a więc także z punktu widzenia interesów państwa ważne. Państwo nie jest obojętne, jak w pewnych przypadkach ludzie będą wobec siebie postępowali. Chcąc ich skłonić do postępowania korzystnego dla siebie, państwo reguluje te stosunki za pomocą norm prawnych. Takie stosunki nazywamy stosunkami prawnymi.

Stosunkiem Prawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez prawo.

Osoby lun grupy osób uczestniczące w stosunku prawnym nazywają się podmiotami albo stronami stosunku prawnego. W każdym stosunku uczestniczą przynajmniej dwa podmioty. Istotą stosunku prawnego jest to, ze podmiot stosunku prawnego może żądać od drugiego podmiotu określonego zachowania i sam może wobec niego postępować w określony sposób. W każdym stosunku prawnym występuje 5 elementów: - prawo podmiotowe

- obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu

- podmiot prawa

- podmiot obowiązku

- podmiot stosunku prawnego

Za elementy stosunku prawnego uważa się strony tego stosunku oraz prawa i obowiązki, które im przysługują a nadto przedmiot stosunku, czyli to, o co w danym stosunku chodzi.

Mówiąc o prawie można mieć na myśli zarówno przepisy, jak i tak zwane prawo podmiotowe. Z tym ostatnim spotykamy się właśnie w stosunku prawnym.

Prawo Podmiotowe to przysługująca określonemu podmiotowi możliwość domagania się od innego podmiotu prawa pewnego zachowania się (oddania pieniędzy, udzielenia urlopu, wykonania zamówienia). Prawa podmiotowe wynikają z przepisów prawnych.

5. CO NAZYWAMY ZDARZENIEM PRAWNYM I JAK JE DZIELIMY

Przez zdarzenie prawne należy rozumieć każde zdarzenie, pociągające za sobą powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego.

Podział zdarzeń prawnych.

Zdarzenia prawne

Działania zdarzenia Sensu Stricto czyny Akty prawne czyny dozwolone czyny niedozwolone akty administracyjne orzeczenia sądowe czynności prawne konstytucyjne jednostronne dwustronne

Podział Zdarzeń Prawnych

Zdarzenia prawne dzielą się na zdarzenia i na działania. Różnica między nimi polega na tym, ze pierwsze są niezależna, a drugie zależne od woli człowieka. Zdarzenia w ścisłym tego słowa znaczeniu tworzą niewielką grupę i nie podlegają dalszemu podziałowi. Działania natomiast tworzą rozgałęziony system.

Działania dzielą się na czyny i akty prawne. Czynami są takie zdarzenie, które zostały dokonane bez zamiaru wywołania skutków pranych. Natomiast aktami prawnymi są zdarzenia wywołane w zamiarze spowodowania skutków prawnych. Czyny dzielą się z kolei na dozwolone i nie dozwolone. Czynem nie dozwolonym jest każdy czyn zabroniony przez prawo. Czynem dozwolonym jest natomiast czyn, którego prawo nie zabrania, łącząc z nimi jednak określone skutki prawne. Czyn dozwolony jako zdarzenie prawne nie oznacza, więc każdego czynu zgodnego z prawem, lecz tylko taki, który rodzi stosunek prawny albo powoduje jego zanik lub zmianę. Akty prawne dzielą się na: czynności prawne, akty administracyjne, orzeczenia sądowe konstytucyjne

6. CO NAZYWAMY WYKŁADNIĄ PRAWA I JAK SIĘ ONA DZIELI

pojęcie wykładni prawa

W procesie stosowania prawa przez organy wymiaru sprawiedliwości i organy administracyjne, a także w wielu sytuacjach - w jakich znajdują się obywatele korzystający z przepisów- dochodzi nie jednokrotnie do wątpliwości, co do znaczenie takiego lub innego przepisu. Wykładnia prawa jest środkiem pozwalającym na ich przezwyciężenie.

Wykładnią, czyli interpretacją prawa jest zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych zawartych w przepisach.

Wątpliwości powodujące konieczność posługiwania się wykładnią wywoływane są różnymi przyczynami. Do najważniejszych należą:

• popełnione przy formułowaniu przepisów błędy językowe

• rozbieżność między gramatycznym sformułowaniem normy a celem, dla realizacji, którego powołana jest norma lub akt normatywny

• zmiana ustroju społeczno-gospodarczego lub politycznego i inne poważniejsze zmiany w stosunkach społecznych, które narzucają konieczność odmiennego rozumienia niektórych norm prawnych

• ogólny (abstrakcyjny) charakter norm prawnych mogący powodować wątpliwości, czy norma odnosi się do konkretnego stanu faktycznego.

Stosowanie wykładnie pozwala na uelastycznienie przepisów prawny i dostosowanie ich do nowych sytuacji, jakie życie tworzy.

rodzaje wykładnie ze względu na podmiot

Przyjmując za kryterium podziału organ lub osobę dokonującą wykładni wyróżniamy:

Wykładnia autentyczna to wykładania dokonywana przez ten sam organ, który wydał interpretowany przepis. Wykładnia autentyczna ma charakter obowiązujący i nie może od niej odstąpić.

Wykładnia legalna dokonywana jest przez organ państwowy, któremu to zadanie zostało specjalnie powierzone, z reguły w konstytucji. Wykładnia legalna ma charakter obowiązujący.

Wykładania praktyczna to wykładania dokonywana przez organ państwowy w toku stosowania prawa, przy rozstrzyganiu konkretnych spraw. Wykładnią praktyczną zajmują się organy wymiaru sprawiedliwości i organy administracji państwowej. Podstawowe znaczenie,a wykładnia organów wymiaru sprawiedliwości, szczególnie sądów, czyli wykładnia sądowa. Wykładnia sądowa nie ma charakteru obowiązującego. Sądy są związane jedynie wykładnią sądy wyższej instancji w konkretnej sprawie.

Wykładnia doktrynalna (naukowa) zawarta jest w naukowej literaturze prawniczej: monografiach, artykułach, recenzjach. Nie ma charakteru obowiązującego, a jej znaczenie jest duże.

rodzaje wykładni ze względu na metodę

Ze względu na stosowaną metodę wyróżnia się:

Wykładnia słowna (gramatyczna, językowa, werbalna) polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez analizę struktur językowych przepisów, znaczenia poszczególnych wyrazów i zwrotów, zastosowanej interpretacji. Wykładnia słowa jest podstawową metodą interpretacji.

Wykładnia celowościowa (teleologiczna, funkcjonalna), polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie celu, dla którego normy zostały wydane.

Wykładnia systemowa polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie miejsca, jakie dana norma zajmuje w ramach aktu normatywnego, czy w ramach całego ustawodawstwa.

Wykładnia historyczna polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych za pomocą materiałów historycznych. Poddaje się analizie przepisy obowiązujące poprzednio w danym zakresie, wyciąga się wnioski z okoliczności towarzyszących powstawaniu aktu prawnego. Stosowana jest najczęściej w literaturze naukowej

rodzaje wykładni ze względu na wynik

Z punktu widzenia rezultatu, jaki przyniesie wykładnie wyróżnia się:

Z wykładnią rozszerzającą mamy, doczynienia wtedy, gdy dana wykładnia nakazuje interpretowaną normę rozumieć i stosować szerzej niżby to wynikało z wykładni słownej.

Wykładnia ścieśniająca jest odwrotnością wykładni rozszerzającej i występuje wtedy, gdy dana wykładnia każe interpretowaną normę rozumieć węziej niż to wynika z wykładni słownej.

Wykładnia stwierdzająca (adekwatna)nazywa się taką interpretację, która nakazuje normę rozumieć dokładnie tak samo, jak wykładnia słowna.

7. CO NAZYWAMY ŹRÓDŁEM PRAWA I JAKIE ŹRÓDŁA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄ W POLSCE

pojęcie źródeł prawa

Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej zawierający przepisy prawne.

Prawem jest tylko taka wola państwa, która przejawia się w wymaganej formie i odpowiednim trybie.

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa polskiego są:

1. konstytucja

2. ustawy

3. ratyfikowane umowy międzynarodowe

4. rozporządzenia

5. akty prawa miejscowego

Źródła prawa tworzą hierarchicznie zbudowany system, w którym każde źródło ma swoje miejsce. Ma to określone konsekwencje. Źródło prawa niższego szczebla nie może zawierać przepisów sprzecznych z przepisami wyższej rangi. Np. rozporządzenie nie może naruszać przepisów ustawy.

Poza prawem powszechnie obowiązującym zawartym w wymienionych wyżej źródłach, jest jeszcze tzw. prawo wewnętrzne. Tworzą je: - uchwały Rady ministrów

- zarządzenia premiera i ministrów wydawane na podstawie ustaw

Akty prawa wewnętrznego obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi, który je wydał.

ustawa

1. przedmiot ustawy

Do wydania ustaw upoważniony jest Sejm, z istotnym udziałem Senatu. Sejm jest jedynym organem mającym prawo stanowienia ustaw i prawo tego nie może przekazać - w żadnych warunkach- innemu organowi państwowemu.

Na podstawie szeregu przepisów konstytucji oraz praktyki konstytucyjnej można sformułować kilka bardziej szczegółowych zasad określających te przypadki, w których wymagane jest wydanie ustawy.

1. Wydanie ustawy konieczne jest w przypadku ustanowienia obowiązków prawnych obywateli

2. Forma ustawy jest nie zbędna w przypadku regulowania najważniejszych zagadnień organizacyjno-ustrojowych organów ustawodawczych i administracji państwowej, sądownictwa, prokuratury, kontroli państwowej

3. Sejm powinien wydawać ustawy w tych wszystkich sprawach, które już poprzednio były regulowane w drodze ustawowej, chociażby tego żaden szczególny przepis nie wymagał

1. tryb uchwalania ustaw

Proces uchwalania ustawy jest uregulowany przepisami konstytucyjnymi i regulaminów. Sejm i Senat oraz praktyka konstytucyjna. Proces ten jest dość skomplikowany i składa się z szeregów etapów.

Przez inicjatywę ustawodawczą należy rozumieć prawo przedstawienia Sejmowi gotowego projektu ustawy z tym skutkiem prawnym, że Sejm takim projektem musi się zająć, może go później w głosowaniu odrzucić, lecz nie może pozostawić bez rozpatrzenia.

Inicjatywę ustawodawczą posiadają:

• posłowie

• Senat

• Prezydent

• Rada Ministrów

• Grupa 100000 obywateli mających prawo wybierać do sejmu

Inicjatywa ustawodawcza posłów przybiera postać zgłoszenia projektu ustawy bądź też grupa licząca, co najmniej 15 posłów.

Do uchwalenia ustawy w normalnym trybie prowadzi tzw. system trzech czytań. Przez czytanie należy rozumieć pewien etap pracy Sejmu nad projektem ustawy, obejmujący zrelacjonowanie projektu, pracę i dyskusję nad projektem oraz podjęcie uchwały kończącej dany etap. W systemie trzech czytań każdy projekt ustawy jest kilkakrotnie rozważany - w komisjach sejmowych i na plenarnym posiedzeniu Sejmu.

Pierwsze czytanie projektu odbywa się z zasadzie na posiedzeniu właściwej komisji. Tylko projekty ustaw dotyczące spraw fundamentalnych przechodzą pierwsze czytanie na plenarnym posiedzeniu Sejmu.

Projekt ustawy rozpatruje komisja sejmowa właściwa za względu na przedmiot projektu, albo dwie lub kilka komisji, które pracują łącznie. Jedną z komisji jest zawsze komisja ustawodawcza.

Drugie czytanie obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawowania komisji o projekcie ustawy, debata oraz zgłoszenie poprawek i wniosków.

Trzecie czytanie obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji i głosowanie. Jeżeli projekt nie był skierowany do komisji, poseł sprawozdawca przedstawia zgłoszone w trakcie drugiego czytania poprawki i wnioski. Głosowanie odbywa się w ustalonym przez regulamin sejmowy projektu: najpierw przeprowadza się głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie projektu w całości - jeśli taki wniosek został zgłoszony, później nad poszczególnymi poprawkami, wreście nad całym projektem.

Po uchwaleniu ustawy marszałek Sejmu przekazuje ją Senatowi do rozpatrzenia. Senat w ciągu miesiąca, po przeprowadzeniu debaty, może ustawę przyjąć, odrzucić albo wprowadzić poprawki. Jeżeli w ciągu miesiąca senat nie zajmuje stanowiska, ustawę uważa się za przyjętą. Sejm może odrzucić uchwałę Senatu bezwzględną większością głosów - za odrzuceniem musi się wypowiedzieć więcej niż połowa głosujących - w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

1. wejście ustawy w życie

Istotną rolę w procesie ustawodawczym odgrywa Prezydent. Znajduje ona wyraz w przepisie konstytucyjnym, zgodnie, z którym ustawa do swojego wejścia w życie wymaga podpisu Prezydenta. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od przedłożenia mu jej przez marszałka Sejmu. Przed podpisaniem może skierować ustawę do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawdzenia jej zgodności z konstytucją. Ponowne uchwalenie ustawy wymaga kwalifikowanej większości 3/5 głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W razie ponownego uchwalenia Prezydent nie może już skierować ustawy do Trybunału Konstytucyjnego. Ogłoszenia ustawy, podobnie jak i innych aktów zawierających prawo powszechnie obowiązujące, jest warunkiem jej wejścia w życie. Ustawy ogłasza się w Dzienniku Ustaw. W licznych przypadkach zachodzi potrzeba wydłużenia okresu między ogłoszeniem ustawy o doniosłym znaczeniu, regulującym ważne zagadnienia społeczne i gospodarcze, także aktów bardzo obszernych np. kodeks i szereg innych ustaw. Okres ten nosi nazwę spoczywanie ustawy. Jest on konieczny by adresaci nowych przepisów - obywatele, przedsiębiorcy, instytucje i inni mieli realną możliwość zapoznania się z ustawą oraz przygotowania się do jej przestrzegania i stosowania.

umowa międzynarodowa

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa polskiego są ratyfikowane przez Polskę umowy międzynarodowe, ratyfikuje je Prezydent. Ogłaszane są w Dzienniku Ustaw. Ratyfikacja niektórych umów wymaga uprzedniej zgody sejmu, wyrażonej w ustawie.

Należą do nich umowy dotyczące:

1. pokoju, sojuszy, układ ów politycznych i społecznych

2. wolności praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji

3. członkostwa Polski w organizacji międzynarodowej

4. spraw wymagających regulacji ustawowej

5. znacznego finansowego obciążenia państwa

W przypadku innych umów międzynarodowych, prezes Rady Ministrów powiadamia Sejm o zamiarze przedłużenia umowy Prezydentowi do ratyfikacji.

W umowie międzynarodowej państwo polskie może przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu np. Unii Europejskiej, kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

rozporządzenie

Prawo wydawania określonych w ustawach komitetów. Rozporządzenie może być wydawane na podstawie wyraźnego, szczególnego upoważnienia zawartego w ustawie.

Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydawania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści rozporządzenia. Upoważnienie, jedno lub kilka jest zazwyczaj zawarte w jednym z końcowych przepisów ustawy. Celem, któremu służy rozporządzenie jest wykonywanie uregulowanych w sposób ogólny w ustawie. Nie zbędnym warunkiem uzyskania przez rozporządzenie mocy prawnej jest jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.

akty prawa miejscowego

Prawo miejscowe jest prawem powszechnie obowiązującym na obszarze działania organów, który je ustanowił, np. województwa lub gminy.

Na podstawie przepisów ustawy o samorządzie terytorialnym organy gminy mogą wydawać przepisy gminne dotyczące wewnętrznego ustroju gminy, organizacji urzędów i instytucji gminnych, zasad zarządu mieniem gminy oraz zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

Przepisy porządkowe mogą być wydawane, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Przepisy te mogą mieć również charakter karno-administracyjny i przewidywać za ich naruszenie karę grzywny, wymierzoną w trybie i na zasadach przewidzianych w prawie o wykroczeniach.

Przepisy gminne ustanawia rada gminy w formie uchwały. Przepisy porządkowe może wydawać zarząd w formie zarządzenia.

Prawo miejscowe to również przepisy wydawane przez wojewodę na podstawie upoważnień zawartych w ustawach i obowiązujące na terenie województwa lub jego części.

Szczególnym rodzajem prawa miejscowego są rozporządzenia porządkowe. Nie wymagają one upoważnienia zawartego w ustawach szczególnych, gdyż podstawą ich wydawania przez wojewodę stanowi przepis kompetencyjny zawarty w ustawie o terenowych organach rządowej administracji ogólnej. Wojewoda może wydać rozporządzenie porządkowe, jeżeli jest to nie zbędne dla ochrony Życia lub zdrowia obywateli. Rozporządzenia porządkowe pozwalają np. na zapewnienie porządku z okazji wizyt mężów stanu, zgromadzeń społecznych. Rozporządzenia wykonawcze wojewody wymagają w zasadzie ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Wchodzą one w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia.

8. JAKA JEST RÓŻNICA MIĘDZY PRAWEM MATERIALNYM A FORMALNYM

Do prawa materialnego należą te normy, które ustanawiają merytoryczne obowiązki prawa, regulują zachowanie się ludzi i różnych instytucji w społeczeństwie. Normy prawa materialnego mają charakter pierwotny.

Prawo formalne tworzą te wszystkie normy, które odnoszą się do organizacji aparatu dbającego o przestrzeganie prawa materialnego oraz do trybu dochodzenia praw o egzekwowania obowiązków wyznaczonych przez prawo materialne. Niektóre części prawa formalnego nazywane są prawem procesowym albo postępowaniem.

9. JAKIE SPRAWY REGULUJE PRAWO ADMINISTARCYJNE

Konstytucja określa podstawowe zasady ustroju politycznego i ustroju społeczno - gospodarczego państwa. W szczególności w konstytucji unormowana jest w głównych zarysach struktura organów państwowych i sposób ich powoływania, kompetencje tych organów oraz ich wzajemne związki, wreszcie podstawowe prawa i obowiązki obywateli.

Konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w państwie. Z punktu widzenia systemu źródeł prawa jest ustawą, ale ustawą o szczególnym znaczeniu, ustawą zasadniczą.

11. WYMIEŃ ORGANY WEWNĘTRZNE SEJMU

Organami Sejmu są;

• marszałek Sejmu

• prezydium Sejmu

• konwent seniorów

• komisje sejmowe

Marszałek kieruje pracami Sejmu, a w szczególności stoi na straży praw i godności Sejmu, czuwa nad tokiem prac Sejmu i jego organów, reprezentuje Sejm, przewodniczy obradom sejmu, nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym, kieruje pracami Prezydium Sejmu, sprawuje pieczę nad spokojem i porządkiem na terenie Sejmu, zapewnia dyscyplinę obrad, mianuje i zwalnia pracowników kancelarii Sejmu.

Prezydium Sejmu składa się z marszałka w wicemarszałków, wybieranych przez Sejm spośród posłów.

Do zadań prezydium należy:

• ustalanie planów prac Sejmu

• zwoływanie posiedzeń Sejmu i ustalanie porządku obrad

• dokonywanie wykładni regulaminu Sejmu

• utrzymywanie stosunków z Senatem

• udzielanie posłom pomocy w ich pracy.

Konwent seniorów składa się z marszałka i wicemarszałków oraz przewodniczących klubów poselskich. Do jego grona mogą być w razie potrzeby dokooptowani dalsi posłowie. Obrady konwentu toczą się pod przewodnictwem marszałka Sejmu. Konwent seniorów jest organem doradczym prezydium Sejmu, a jego główne zadanie polega na zapewnieniu współdziałania organizacji zrzeszających posłów na terenie Sejmu, a więc klubów poselskich.

Komisje sejmowe są organami specjalistycznymi Sejmu. Komisje te są powoływane przez Sejm, na początku kadencji. W skład komisji wchodzą posłowie. Kompetencje Sejmu obejmują wszelkie dziedziny życia publicznego, zaś posłowie mają pełne rozeznanie oparte na własnej znajomości rzeczy jedynie w niewielkiej ilości spraw.

Komisje dzielą się na:

• stałe

• nadzwyczajne.

Komisje nadzwyczajne powoływane są dla zbadania określonej sprawy.

Komisje stałe są wewnętrznymi, pomocniczymi organami Sejmu, powołanymi dla określonego rodzaju spraw w celu ich przygotowania i wyrażenia opinii, zanim staną się przedmiotem obrad na posiedzeniu Sejmu, oraz celem współdziałania w wykonywaniu kontroli nad określonymi ogniwami aparatu państwowego.

Każda komisja wybiera ze swojego grona prezydium, które kieruje jej pracami. W skład prezydium komisji wchodzą przewodniczący komisji i jego zastępcy.

Komisje stałe powołuje się przede wszystkim dla poszczególnych dziedzin zarządu państwowego. Komisje stałe mają szczególne znaczenie dla całokształtu pracy Sejmu. Wynika to stąd, że parlament jako całość nie jest w stanie, dokładnie i wnikliwie rozważyć na posiedzeniach plenarnych pewnych spraw z reguły skomplikowanych, wynikających dla ich prawidłowego rozstrzygnięcia kameralnego trybu pracy oraz specjalistycznych wiadomości i fachowego doświadczenia.

Do zadań komisji sejmowych należy między innymi:

• rozpatrywanie projektów ustaw

• wysłuchiwanie sprawozdań i informacji kierowników resortów, urzędów oraz instytucji lub ich zastępców

• przeprowadzanie analizy działalności poszczególnych działów administracji państwowej

• rozpatrywanie spraw związanych z wprowadzeniem w życie i wykonywaniem ustaw i uchwał Sejmu.

Kierownicy resortów obowiązanie są na każde żądanie komisji przedstawić sprawozdania oraz udzielić informacji. Odmienny charakter, inny niż resortowy, ma kilka komisji sejmowych, należą do nich:

• komisja regulaminowa i spraw poselskich

• komisja ustawodawcza

• komisja odpowiedzialności konstytucyjnej

• komisja spraw samorządowych

Poza omówionymi wyżej organami wewnętrznymi, w pracach Sejmu, a zwłaszcza w trakcie obrad plenarnych, znaczącą rolę odgrywają sekretarze, są oni wybierani prze Sejm na początku kadencji w liczbie dwudziestu. Sekretarze prowadzą listę mówców i protokoły posiedzeń Sejmu, dokonują obliczanie wyników głosowania i pełnią inne czynności zalecone przez marszałka.

12. KOGO MOŻE KONTROLOWAĆ NIK W RAMACH KONTROLI OBLIGATORYJNEJ ORAZ FAKULTATYWNEJ

Najwyższa Izba kontroli zajmuje szczególne miejsce w systemie organów państwa - jest naczelnym organem kontroli państwowej i podlega Sejmowi. Podstawowym zadaniem Najwyższej Izby Kontroli jest kontrolowanie działalności organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prywatnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować także działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych.

Najwyższa Izba Kontroli podejmuje kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów oraz z własnej inicjatywy.

Jednostki państwowe są kontrolowane pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. W odniesieniu do tych jednostek Najwyższa Izba Kontroli sprawdza nie tylko to czy prowadzą one działalność zgodnie z przepisami, ale czy ich działalność jest prowadzona dobrze i celowo, czy osiągają najlepsze wyniki kosztem możliwie małego nakładu sił i środków, czy właściwie wykorzystują przydzielone im mienie i fundusze, czy eliminują ze swojej działalności złą organizację, nieporządek, niegospodarność.

Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, z czym łączy się wniosek w sprawie absolutorium dla rządu, a także informacje w wynikach kontroli zleconych przez Sejm lub jego organy, Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów oraz innych ważniejszych kontroli.

Ma obowiązek przedstawić Sejmowi wynikające z kontroli zarzuty, dotyczące działalności członków Rady Ministrów, kierowników urzędów centralnych, Prezesa NBP i osób kierujących instytucjami wskazanymi przez ustawę (Kancelaria Prezydenta, Kancelarie Sejmu i Senatu, Trybunał Konstytucyjny, Rzecznik Praw Obywatelskich, Krajowa Rada Radiofonii i telewizji). Prezes najwyższej Izby Kontroli może wystąpić do trybunału Konstytucyjnego z wnioskami o stwierdzenie zgodności ustawy z konstytucją, albo innego aktu normatywnego z konstytucją lub ustawą.

13. JAK JEST RÓŻNICA POMIĘDZY TRYBUNAŁEM STANU A TRYBUNAŁEM KONSTYTUCYJNYM

Trybunał Konstytucyjny jest organem państwowym powołanych do ochrony tak zwanej konstytucyjności, to znaczy zgodność ustaw i innych aktów tworzących system polskiego prawa z konstytucją, a także do wykonywania niektórych innych, związanych z tych zadań.

W szczególność Trybunał Konstytucyjny orzeka w następujących sprawach:

• zgodność ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją

• zgodność ustaw z umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody Sejmu wyrażonej w ustawie

• zgodność przepisów wydanych przez centralne organy państwowe z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami

• zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych

• skargi konstytucyjnej

• innych

Kontrola konstytucyjności konkretnego aktu normatywnego lub niektórych zawartych w nim norm odbywa się w dwóch formach, nazwanych w piśmiennictwie naukowym kontrolą abstrakcyjną i kontrolą konkretną.

Kontrola abstrakcyjna oznacza podjęcie postępowania w oderwaniu od toczącej się sprawy sądowej lub administracyjnej, a więc bez związku a aktualnym stosowaniem danego aktu normatywnego w praktyce.

Kontrola konkretna powiązana jest z rozstrzyganiem indywidualnej sprawy przez organ orzekający i dochodzi do niej na tle danej sprawy, gdy w trakcie jej rozpatrywania pojawi się wątpliwość, czy stosowanie w sprawie przepisy są zgodne z aktem normatywnym wyższego rzędu.

Wszczęcie postępowania przed trybunałem Konstytucyjnym następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej. Z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego może wystąpić Prezydent, premier, marszałkowie obu izb parlamentu i większość pozostałych organów np. 50 posłów, 30 senatorów, pierwszy prezes Sądy Generalnego, prezes Najwyższej Izby Krajowej, Rzecznik Praw Obywatelskich, Krajowa Rada sądownicza, organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, ogólnokrajowego władze związków zawodowych.

Skargę konstytucyjną może wnieść każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone. Skargę można zarzucić z konstytucją ustawy lub innego akty normowanego, na którym sąd lub organ administracji publicznej oparł orzeczenie o jego wolnościach, prawach lub obowiązkach.

Trybunał Konstytucyjny rozpatruje wniosek, pytane prawne lub skargę konstytucyjną w rozprawie, o której powiadamia uczestników. Rozprawa jest w zasadzie jawna. W toku postępowania Trybunał może przesłuchać biegłych, żądać od organów i instytucji państwowych okazania akt i dokumentów oraz przeprowadzać inne dowody, które uzna za niezbędne dla wyjaśnienia sprawy.

Orzeczenia trybunału mają postać wyroków lub postanowień. Trybunał wydaje wyroki w sprawie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją oraz innych podstawowych sprawach. Wyroki stwierdzające niezgodność aktu normatywnego z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą są ogłaszane w organie publicznym, w którym akt było głoszony, a gdy nie był ogłoszony - w Monitorze Polskim. Wszystkie inne wyroki ogłasza się w Dzienniku Ustaw.

Publikowane są również postanowienia w niektórych sprawach, a mianowicie:

• sporu kompetencyjnego

• istnienia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta

• powierzenia marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta.

Trybunał Stanu został powołany do określenia tak zwanej odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Jest on organem ściśle związanym z Sejmem, przez niego powoływanym i podejmującym czynności sądowe na jego zlecenie. Do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu mogą być pociągnięte następujące osoby:

- Prezydent

• premier i członkowie rządu

• prezes Narodowego banku Polskiego

• prezes Najwyższej Izby Kontroli

• członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

• osoby, którym premier powierzył kierowanie ministerstwem

• naczelny dowódca sił zbrojnych

• posłowie i senatorowie - za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego albo nabywania takiego majątku.

Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej może być złożony przez komisję sejmową, grupę posłów liczącą, co najmniej 50 osób lub Trybunał Konstytucyjny.

Trybunał Stanu stwierdzając winę oskarżonego orzeka następujące kary:

• utratę czynnego i biernego prawa wyborczego

• utratę wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz zdolności do ich uzyskania

• zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych.

Trybunał Stanu zajmuje wybrany na pierwszym posiedzeniu Sejmu na okres jego kadencji, z wyjątkiem przewodniczącego, który jest z urzędu pierwszy prezes Sądy Najwyższego. W skład Trybunału Stanu wchodzi przewodniczący, jego dwóch zastępców i 16 członków. Co najmniej połowa osób wchodzących w skład trybunału winna mieć kwalifikacje sędziowskie.

14. JAKIE KOMPETENCJE POSIADA PREZYDENT POLSKI W ZAKRESIE UPRAWNIEŃ PERSONALNYCH

Prezydent jest głową państwa i najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.

Prezydent wybierany jest na 5 lat w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Do wyboru konieczne jest uzyskanie bezwzględnej większości ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów biorących udział w wyborach nie uzyska bezwzględnej większości głosów, przeprowadza się drugie głosowanie.

Kandydat na urząd Prezydenta musi mieć skończone 35 lat i korzystać z pełni praw wyborczych. Kandydować ponownie może tylko raz. Prezydent jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych. W tej roli ratyfikuje umowy międzynarodowe, zawiadamiając o tym obie izby parlamentu, mianuje i odwołuje przedstawicieli dyplomatycznych Polski w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych, przyjmuje listy uwierzytelniające przedstawicieli obcych państw i organizacji międzynarodowych.

W stosunkach wewnętrznych prezydent jest najważniejszym zwierzchnikiem sił zbrojnych, którą to funkcjonuje w czasie pokoju sprawuje za pośrednictwem ministra obrony narodowej. Mianuje szefa sztabu generalnego o doradców rodzajów sił zbrojnych, na czas wojny na wniosek premiera mianuje naczelnego dowódcę sił zbrojnych, w razie niebezpieczeństwa zarządza mobilizację i użycie sił zbrojnych.

Prezydent stosuje również:

• prawo łaski

• nadawanie obywatelstwa polskiego

• zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu

• skracanie kadencji Sejmu i Senatu w przypadkach określonych w konstytucji

• zarządzanie referendum

• inicjatywę ustawodawczą

• podpisywanie lub odmawianie podpisania ustaw

• desygnowanie i powoływanie premiera

• przyjmowanie dymisji rządu, powoływanie sędziów

Na podstawie ustaw i w celu ich wykonania Prezydent wydaje rozporządzenia i zarządzenia.

Przed upływem kadencji opróżnienie urzędu Prezydenta powodują następujące przyczyny:

• śmierć

• zrzeszenie do urzędu

• uchwała Zgromadzenia narodowego podjęta większością co najmniej 23 głosów w obecności połowy ogólnej liczby posłów i senatorów, uznająca trwałą niezdolność do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia

• złożenie z urzędu orzeczenia Trybunału Stanu

• stwierdzenia nieważności wyboru.

Za naruszenie konstytucji lub innych ustaw Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności, jednakże tylko przed Trybunałem Stanu. O postawieniu Prezydenta w stan oskarżenia decyduje Zgromadzenie Narodowe. Z wnioskiem w tej sprawie musi wystąpić, co najmniej 140 posłów i senatorów. Uchwała wymaga kwalifikowanej większości 23 głosów ogólnej liczby posłów i senatorów.

15. JAKIE FUNKCJE I KOMPETENCJE PRZYSŁUGUJĄ RADZIE MINISTRÓW

Rada Ministrów jest organem władzy wykonawczej, który, na co dzień kieruje państwem. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną z zagraniczną. Stoi na czele całego systemu administracji rządowej. Do Rady Ministrów należą decyzje we wszystkich sprawach polityki państwa, których ustawy nie zastrzegły dla Prezydenta, albo innego organu administracji państwowej lub samorządu terytorialnego.

W szczególności Rada Ministrów:

1. zapewnia wykonanie ustaw

2. wydaje rozporządzenia

3. koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej

4. chroni interesy Skarbu Państwa

5. uchwala projekt budżetu państwa i kieruje jego wykonaniem

6. zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne państwa oraz porządek publiczny

7. sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi

8. zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz potwierdza i wypowiada inne umowy

9. sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju.

Rada Ministrów składa się z Prezes Rady Ministrów (premier) i ministrów. Ponadto mogą być powołani wiceprezesi Rady Ministrów, a także przewodniczący określonych przepisami komitetów.

Tryb powoływania i odwoływania Rady Ministrów określa konstytucja.

Organami mającymi decydujący wpływ na powołanie i skład rządu są Prezydent i Sejm.

Etap pierwszy: powołanie rządu należy do Prezydenta. Desygnuje on premiera i powierza mu misję sformowania rządu, a następnie powołuje rząd w składzie zaproponowanym przez premiera. Powinno nastąpić to w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniego gabinetu.

Etap drugi: inicjatywa w sprawie powołania rządu przechodzi w ręce Sejmu. W ciągu 14 dni Sejm wybiera Radę Ministrów i proponowany przez niego skład rządu. Wymaga to uchwały podjętej bezwzględną większością głosów.

Etap trzeci: inicjatywa wraca do Prezydenta. Powołuje on Prezesa Rady Ministrów i rząd w takim samym trybie jak poprzednio z tym jednak, że w Sejmie do uchwalenia votum zaufania wystarczy zwykła większość głosów.

We wszystkich głosowaniach nad powołaniem rządu konieczny jest udział, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Należy też zauważyć decydujący wpływ premiera na skład rządu.

Rada Ministrów podaje się do dymisji w następujących przypadkach:

• po wyborach, na pierwszym posiedzeniu Sejmu

• w razie nieuchwalenia przez Sejm votum Zaufania

• wyrażenia przez Sejm votum nieufności

• rezygnacji prezesa rady Ministrów

16. ORGANIZACJA WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI W POLSCE.

Wymiar sprawiedliwości sprawują

• Sąd najwyższy

• Sądy powszechne

• Sądy administracyjne

• Sądy wojskowe

Obok wymienionych sądów pewną rolę odgrywają sądy polubowne, zwłaszcza w sprawach gospodarczych, czyli sporach między przedsiębiorstwami. Łączy ich to, że każdy z nich w określony sposób, stosownie do swoich zadań i kompetencji, współdziała z sądami. Współdziałanie polega bądź na udziale w samym postępowaniu sądowym lub innym i udzielaniu pomocy jednej ze stron, bądź na przygotowaniu sprawy sądowi, bądź na wykonaniu innych zadań.

W procesie wymierzania sprawiedliwości występują również - w różnym charakterze - inni uczestnicy.

Można do nich zaliczyć przede wszystkim:

• prokuraturę

• adwokaturę

• radców prawnych

• notariat

Sądy

Zadaniem sądów jest wymierzenie sprawiedliwości. Wykonując to zadanie sądy opierają się na przepisach prawa.

Charakterystyczną cechą sądów, różniącą je od innych organów państwowych i znamionującą ich działalność, jest niezawisłość (zasada niezawisłości sędziowskiej).

Niezawisłość oznacza, że przy rozpatrywaniu sprawy i wydawaniu orzeczenia sędzia jest niezależny. Nie podlega nikomu, nawet najwyższym organom państwowym, ma jedynie obowiązek kierować się przepisami prawa.

Drugą charakterystyczną cechą sądów jest oparcie ich funkcjonowania na zasadzie instancyjności. Polega ona na tym, że od wydanego orzeczenia każdej stronie przysługuje prawo odwołania się do sądu wyższego szczebla, czyli sądu drugiej instancji. Wskutek wniesienia odwołania następuje ponowne rozpatrzenie sprawy, skontrolowanie prawidłowości postępowania sądy pierwszej instancji i trafności wydanego orzeczenia.

Sąd drugiej instancji może zaskarżone orzeczenie utrzymać w mocy, zmienić lub uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, nie może natomiast nakazać sądowi pierwszej instancji wydania orzeczenia o określonej treści, gdyż naruszałoby to niezawisłość tego sądu. Kontrola instancyjna następuje tylko na skutek wniesienia odwołania.

Sądy dzielą się na:

• sądy powszechne

• sądy szczególne

Kompetencje sądów szczególnych są w przepisach proceduralnych wyraźnie określone, natomiast sądy powszechne rozpatrują wszystkie pozostałe sprawy.

Podstawową rolę odgrywają sądy powszechne:

• rejonowe

• wojewódzkie

• apelacyjne

Najważniejszym organem sądowym jest Sąd Najwyższy, zarówno w odniesieniu do sądów powszechnych, jak i do sądów szczególny. W ten sposób sądownictwo wojskowe jest także podporządkowane Sądowi Najwyższemu.

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy jest naczelnym organem sądowym w Polsce, sprawującym nadzór w zakresie orzekania nad wszystkimi innymi sądami - powszechnymi i szczególnymi.

Sąd Najwyższy może opiniować projekty ustaw, które zostaną mu w tym celu przekazane.

W celu wykonywania swoich funkcji Sąd Najwyższy posługuje się środkami przekazanymi mu przez ustawę. Należą do nich:

• rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądowych, stosowanie przepisów prawa procesowego, w tym kasacji w sprawach cywilnych i karnych

• rozpoznawanie rewizji nadzwyczajnych od prawomocnych orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego

• podejmowanie uchwał zawierających interpretację przepisów, które budzą wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołuje rozbieżność w orzecznictwie sądowym

• udzielenie odpowiedzi na pytania prawne, formułowane przez sądy rozpoznające konkretną sprawę

• rozpoznawanie innych spraw przewidzianych przez ustawy (np. podejmowanie uchwały w sprawie ważności wyborów prezydenckich).

Uchwały Sądy Najwyższego podjęte w większych składach uzyskują automatycznie moc zasad prawnych. Skład siedmiu sędziów także może nadać swojej uchwale moc zasady prawnej.

Sędziów Sądu najwyższego powołuje Prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Stanowisko to mogą objąć sędziowie i niektóre inne osoby wyróżniające się wysokim poziomem wiedzy prawniczej, odpowiadające kryteriom wymienionym w ustawie.

Sąd najwyższy dzieli się na cztery izby:

• Izba Cywilna

• Izba Karna

• Izba Administracyjne, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

• Izba Wojskowa

Na czele Sądu Najwyższego stoi pierwszy prezes powoływany przez Prezydenta, spośród kandydatów przedstawionych przez zgromadzenie ogólne sędziów Sądu Najwyższego. Jego zastępcami są prezesi, których również powołuje Prezydent.

Sądy powszechne

Sądy powszechne są podstawowym rodzajem sądów ze względu na ilość i wagę rozstrzyganych spraw. Rola i znaczenie sądów powszechnych każą w nich widzieć najważniejsze ogniwo systemu wymiaru sprawiedliwości w Polsce.

Do sądów powszechnych należą:

• sądy apelacyjne tworzone są dla obszaru kilku województw. Ich zadaniem jest rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądów wojewódzkich wydanych w pierwszej instancji

• sądy wojewódzkie są tworzone dla poszczególnych województw.

Do zadań sądu wojewódzkiego należy:

• rozpatrywanie odwołań od orzeczeń sądów rejonowych; w tym przypadku sąd wojewódzki występuje w charakterze sądu drugiej instancji

• rozstrzyganie ważniejszych spraw w charakterze sądu pierwszej instancji

Do kompetencji sądu wojewódzkiego jako sądu pierwszej instancji należą następujące sprawy cywilne:

1. sprawy o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone prawa majątkowe, oprócz spraw o ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa i macierzyństwa oraz przysposobienie

2. sprawy o ochronę praw autorskich i wynalazcach oraz praw wynikających z rejestracji wzorów użytkowych, zdobniczych i znaków towarów

3. sprawy o roszczenia wynikające z prawa prasowego

4. sprawy w prawa majątkowe, których wartość przewyższa kwotę 1500 zł. Z wyjątkiem spraw o alimenty i kilku innych

5. inne

Ponadto sąd wojewódzki rozpatruje w pierwszej instancji następujące sprawy karne:

1. zbrodnie (tzn. przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat trzech albo karą surowszą)

2. przestępstwa przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodarczym państwa

3. uprzywilejowanie formy zabójstwa (np. zabicie człowieka pod wpływem silnego wzburzenia, eutanazja i inne)

4. puszczanie w obieg fałszywych pieniędzy lub dokumentów

5. sprowadzenie powszechnego niebezpieczeństwa w znacznych rozmiarach (spowodowanie zagrożenia epidemicznego, uszkodzenie ważnych urządzeń użyteczności publicznej)

6. inne

• sądy rejonowe obejmują swoim działaniem obszar kilku lub kilkunastu jednostek podziału terytorialnego kraju stopnia podstawowego. Zadaniem sądów rejonowych jest rozpoznawanie w pierwszej instancji spraw cywilnych i prawnych.

Szczególnym rodzajem spraw rozpatrywanych przez sądy powszechne w postępowaniu cywilnym są tzw. sprawy gospodarcze. Sprawą gospodarczą jest sprawa pomiędzy stronami zajmującymi się zawodowo działalnością gospodarczą i na tle tej działalności. Sprawy te w znacznej większości były poprzednio rozstrzygane przez komisje arbitrażowe, w szczególności wtedy, gdy występujące w nich strony były jednostkami gospodarki uspołecznionej.

Drugim szczególnym rodzajem spraw rozstrzyganych przez sądy powszechne są sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych i ze stosunku pracy. Pierwsze z nich to spory między osobą uprawnioną do świadczenia z ubezpieczenia społecznego a organem rentownym, którym w większości spraw jest Państwowy Zakład Ubezpieczeń, na tle decyzji tego organu. Osoba niezadowolona z decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, albo z jego wysokości, może tę decyzję zaskarżyć do sądu.

W rozpoznaniu sprawy i wydaniu wyroku nie uczestniczy oczywiście cały sąd, lecz tak zwany skład orzekający sądu. Na przykład sprawy cywilne sąd pierwszej instancji rozpoznaje w zasadzie w składzie jednego sędziego. Sprawy cywilne szczególnie zawiłe, lecz o charakterze precedensowym mogą być rozpoznawane w składzie trzech sędziów zawodowych.

Sąd drugiej instancji, którym może być sąd wojewódzki lub sąd apelacyjny, rozpoznaje odwołanie bez udziału ławników, najczęściej w składzie 3-osobowym.

Sędziowie i ławnicy

Sędziowie sądów rejonowych, wojewódzkich i apelacyjnych są mianowani przez Prezydenta, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Sędziowie są nieusuwalni z wyjątkiem przypadków wymienionych w ustawie.

Ławnicy sądów rejonowych i sądów apelacyjnych są wybierani przez rady gmin. Zasady i tryb sądów określa ustawa.

Aktem prawnym regulującym organizację i zadania sądów powszechnych jest ustawa z 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Sądy szczególne są powołane do sadzenia określonych rodzajów spraw. W przeciwieństwie do sądów powszechnych, mających charakter uniwersalny, sądy szczególne są sądami specjalistycznymi i mają ściśle wytyczony zakres działania.

Do sądów szczególnych należą obecnie jedynie sądy wojskowe.

Sądy wojskowe sprawują wymiar sprawiedliwości w stosunku do osób wojskowych. Osoby cywilne podlegają sądom wojskowym, tylko wyjątkowo, w sprawach o określone przestępstwa np. szpiegostwo. Jurysdykcja sądów wojskowych obejmuje, więc jedynie ograniczony okrąg osób. Sądy wojskowe rozpatrują sprawy karne. Nadzór nad sądami wojskowymi sprawuje Sąd Najwyższy (Izba Wojskowa).

Sądy administracyjne

Zadaniem sądów administracyjnych jest kontrolowanie legalności decyzji organów administracji publicznej. Przewidziany w konstytucji system sądów administracyjnych jest dopiero w stadium tworzenia i zacznie wypełniać swoje zadania za kilka lat.

Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent na wniosek Krajowej rady Sądownictwa. W zakresie orzekania sędziowie są niezawiśli i podlegają tylko ustawom. Do Prezydenta należy również powoływanie i odwoływanie prezesa oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Przedmiotem kontroli sądu jest legalność decyzji administracyjnej, czyli jej zgodność z prawem. Sąd nie jest natomiast powołany do oceniania, czyli decyzja jest merytorycznie trafna, rozumna, w danych warunkach najlepsza.

Naczelny Sąd Administracyjny jest uprawniony również do badania w toku postępowania legalności aktów normatywnych, na których była oparta zaskarżona decyzja.

Sądy polubowne

Są to sądy szczególnego rodzaju, różniące się w sposób zasadniczy od omówionych już organów sprawiedliwości. Nie mają one z reguły charakteru stałego i nie są sądami państwowymi.

Sądy polubowne mogą być powołane na podstawie umowy stron w celu rozstrzygnięcia istniejącego między nimi sporu majątkowego lub w celu rozstrzygnięcia przyszłych sporów. Umowa, w której strony poddają swój spór rozstrzygnięciu sądu polubownego, nosi nazwę zapisu na sąd polubowny. Sąd polubowny nie może rozstrzygać spraw alimentacyjnych i spraw ze stosunku pracy.

Wyroki sądu polubownego podlegają wykonaniu na równi z wyrokami sądów powszechnych w drodze egzekucji prowadzonej przez komornika.

Kolegia do spraw wykroczeń

Kolegia do spraw wykroczeń są organami pełniącymi funkcje orzecznicze w sprawach, w których podejrzanemu zarzuca się popełnienie czynu o stosunkowo niewielkiej szkodliwości.

Do zadań kolegiów należy rozpatrywanie spraw o tzw. wykroczenia. Należą do nich czyny, za które ustawa przewiduje karę aresztu do 3 miesięcy, ograniczenia wolności do 3 miesięcy, grzywny do 5000 złotych lub nagany. Podstawę do wszczęcia postępowania przeciwko osobie podejrzanej o popełnienie wykroczenia stanowi wniosek z ukaranie, złożony przez organ państwowy, urząd, organ policji, pokrzywdzonego.

Kolegium działa przy sądzie rejonowym. Zgodnie z przepisami konstytucji kolegia do spraw wykroczeń w ciągu kilku najbliższych lat ulegną likwidacji. Prowadzone przez nie sprawy przyjmują sądy powszechne.

Prokuratura

Prokuratura jest organem państwowym powołanym do strzeżenia praworządności oraz czuwania nad ściganiem przestępstw. Drugie z wymienionych zadań koncentruje się na czynach naruszających prawo karne. Natomiast strzeżenie praworządności ma szerszy charakter i nie ogranicza się do obszaru prawa karnego, lecz przejawia się w dziedzinach podejmowanych również na gruncie innych gałęzi prawa.

Ustawa przewiduje, że prokuratura określone wyżej zadania wykonuje między innymi przez:

• prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami.

• wytyczanie powództw i składanie wniosków oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych oraz w sprawach ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli wymaga tego ochrona praworządności, interes społeczny lub inne ważne względy

• podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w różnych rodzajach postępowania (sądowym, administracyjnym, w sprawach wykroczeń i innych)

• sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem wyroków w sprawach karnych, postępowań o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności

• prowadzenie badań nad przestępczością oraz zapobieganie i zwalczanie jej

• zaskarżanie do sądu decyzji administracyjnych niezgodnych z prawem oraz udział w toczącym się w związku z tym postępowaniem sądowym

• koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw prowadzonej przez inne organy państwowe

• współdziałanie z różnymi organami, jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa

• opiniowanie aktów normatywnych

• podejmowanie innych czynności przewidzianych prawem

Dochodzenie najczęściej prowadzą organy policji pod nadzorem prokuratora, a w niektórych sprawach także inne uprawnione organy.

Działanie prokuratora w czasie postępowania przygotowawczego powinna cechować wszechstronność i skrupulatność, powinien dążyć do wyszukiwania okoliczności obciążających podejrzanego.

Prokuraturę stanowi prokurator generalny wraz z podległym mu aparatem. Podstawową część aparatu prokuratury stanowią prokuratury rejonowe, wojewódzkie, apelacyjne. Prokuratorem generalnym jest z urzędu minister sprawiedliwości.

Adwokatura i obsługa prawna jednostek gospodarczych

Adwokatura składa się z ogółu adwokatów i aplikantów adwokackich na terenie kraju. Jej zadaniem jest udzielenie pomocy prawnej nieograniczonemu kręgowi osób i organizacji - przede wszystkim jednak ludności.

Zadaniem adwokata jest udzielenie fachowych porad prawnych oraz prowadzenie spraw klientów przed sądami i innymi organami wymiaru sprawiedliwości, a także organami administracyjnymi. Adwokaci prowadzą działalność w formie indywidualnych kancelarii, bądź też łączą się w spółki.

Obok adwokatury wykształcił się inny zawód prawniczy - zawód radcy prawnego. Był on związany od początku z działalnością gospodarczą prowadzoną przez przedsiębiorstwa państwowe i inne tzw. jednostki gospodarki uspołecznionej, a później również spółki i inne podmioty gospodarcze. Radca prawny jest częściowo zatrudniony na stałe w jednostce gospodarczej i spełnia wobec niej, tą samą funkcję, co adwokat wobec indywidualnego klienta.

Poza adwokatami i radcami prawnymi prowadzą również działalność różnego rodzaju kancelarie prawnicze, doradcy podatkowi.

Notariat

Notariat jest instytucją, mającą na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego i jego zgodności z obowiązującym prawem.

Do zakresu czynności notariatu należy przede wszystkim sporządzanie aktów normatywnych. W formie aktu normatywnego strony zawierają ważniejsze umowy i dokonują innych czynności prawnych. Niektóre umowy, np. sprzedaż nieruchomości, wymagają do swej ważności formy aktu notarialnego.

Notariusze przy sporządzaniu aktów notarialnych występują w charakterze osób zaufania publicznego, tzn. takich organów, do których strony zawierają umowę i wszelkie inne osoby mają pełne zaufanie.

Sądy wojskowe

Sprawują wymiar sprawiedliwości w stosunku do osób wojskowych. Osoby cywilne podlegają sądom wojskowym tylko wyjątkowo w sprawach o określone przestępstwa. Jurysdykcja sądów wojskowych obejmuje więc jedynie ograniczony krąg osób. Sądy wojskowe rozpatrują wyłącznie sprawy karne. Nadzór nad tymi sądami sprawuje Sąd Najwyższy.

17. JAKIE SPRAWY REGULUJE PRAWO ADMINISTRACYJNE

Administracja jest wszystko, co nie jest ustawodawstwem i wymiarem sprawiedliwości

Prawem Administracyjnym nazywamy zespół norm regulujących:

• strukturę, kompetencje organów administracji państwowej

• stosunki prawne powstające w toku wykonawczo - zarządzającej działalności tych organów.

18. JAKIE ORGANY ADMINISTARCJI PAŃSTOWEJ ZALICZAMY DO CENTRALNYCH A JAKIE DO TERENOWYCH

Organami centralnymi są te ograny administracji, które obejmują swoim działaniem teren całego kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i w innych organach kompetencjami. Wśród centralnych organów administracji państwowej specjalną grupę stanowią organy naczelne.

Centralnymi organami są m.in. :

• rada ministrów

• ministrowie

• Główny Urząd Kontroli Prasy,

• Publikacji

• Widowisk

Organem terenowym nazywamy taki organ, którego kompetencje rozciągają się jedynie na określaną część terytorium państwa, odpowiadającą z reguły jednostce podziału administracyjnego (gmina, województwo)

20. JAKIE FORMY DZIAŁANIA STOSUJĄ W SWOJEJ DZIAŁALNOŚCI ORGANY ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ

Działalność organów administracji państwowej, prowadzona w celu zrealizowania stojących przed nimi zadań, przejawia się w kilku formach. Przez formę działania administracji należy rozumieć określony prawnie typ konkretnej czynności organu administracyjnego.

Znane są następujące formy działania administracji:

stosowanie przepisów prawnych

Organ administracyjny ma prawo posługiwania się w swej działalności aktami normatywnymi, za pomocą, których ustanawia powszechnie obowiązujące przepisy prawa.

Organ stosujący najwyżej w hierarchii administracji państwowej - Rada Ministrów - wydaje przede wszystkim rozporządzenia i podejmuje uchwały. Ministrowie wydają rozporządzenia i zarządzenia, podobnie jak przewodniczący komisji i komitetów stojący na czele samodzielnych resortów.

wydawanie aktów administracyjnych

Stanowi ono podstawową formę prawną działania administracji. Większość konkretnych spraw, których załatwianie należy do zakresu zadań danego organu, jest rozstrzygana w postaci aktu administracyjnego. Kończy on postępowanie administracyjne i stanowi załatwienie wniosku zainteresowanej osoby lub instytucji.

zawieranie porozumień administracyjnych

Porozumienie administracyjne występuje między organami, które nie są sobie podporządkowane, a więc, między którymi nie ma stosunku służbowej podległości. Dopuszczalność zawierania porozumień wynika z faktu, ze wzajemne współdziałanie stanowi obowiązek wszystkich organów administracji państwowej. Porozumienie może być zawarte tylko w sprawach objętych kompetencjami stron i regulowanych prawem administracyjnym. Sankcję, która może być zastosowana w razie naruszenia porozumienia przez jedną ze stron, stanowią środki nadzorcze organów nadrzędnych.

Zasadniczo porozumienia stanowią platformę współdziałania organów administracyjnych w ciągu dłuższego czasu, w dziedzinie spraw powtarzających się.

zawieranie umów

Umowa, która jest typową czynnością cywilnoprawną i ze względu na swą istotę stanowi w prawie element obcy, jest także wykorzystywaną jako jedna z form działalności organów administracyjnych.

Istotą umowy jest porozumienie dwóch lub więcej stron, które w danej sytuacji są prawie równorzędne. Umowa jest aktem dwustronnym, inaczej niż akt administracyjny. Wymaga do swego powstania zgodnej woli dwóch stron.

prowadzenie działalności społeczno - organizatorskiej

Działalność tego rodzaju jest tzw. Działalności w formach, niewładczych. Prowadząc tę działalność organy nie występują z pozycji władzy, jak przy wydawaniu aktów administracyjnych, lecz w podobnym charakterze jak organizacje społeczne zajmujące się organizowaniem działalności ludzi za pomocą namowy, perswazji i innych środków oddziaływań.

Działalność społeczno - organizacyjna ma wielkie znaczenie. Jest, bowiem wiele poważnych zadań ciążących na organach administracyjnych, które nie mogą być wykonane na innej drodze, jako że ustawa nie wskazuje konkretnych środków prawnych do ich realizacji. Społeczno - organizacyjna działalność administracji i samorządu terytorialnego pobudza aktywność społeczną, wdraża ludzi do zespołowego działania i tworzenia na tej drodze wspólnych wartości.

wykonywanie czynności materialno - technicznych

Czynności materialno - techniczne są to wszystkie czynności faktyczne organu administracyjnego i jego funkcjonariuszy, wykonywane w toku urzędowania.

Przykładem czynności materialno - technicznych jest prowadzenie akt i archiwów w urzędzie wojewódzkim, dokonywanie zestawień statystycznych przez urzędnika, zainkasowanie należności podatkowej, doprowadzenie do poddania dziecka obowiązkowemu szczepieniu.

Wśród omawianych czynności można wyróżnić dwie grupy:

• czynności dokonywane wewnątrz organu (sporządzenie sprawozdania, napisanie protokołu)

• czynności, z którymi organ administracyjny występuje na zewnątrz (czynności egzekucyjne, doprowadzenie dziecka do szkoły z zastosowaniem przymusu)

22. JAKIE ZASADY SĄ STOSOWANE W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM

Do podstawowych zasad postępowania administracyjnego należą:

Zasada prawdy obiektywnej oznacza ciążący na organie administracyjnym prowadzącym postępowanie obowiązek dążenia do możliwie najwierniejszego odtworzenia rzeczywistego stanu faktycznego, na postawie, którego ma nastąpić wydanie decyzji.

Zasada udziału stron w postępowaniu oznacza, ze postępowanie administracyjne toczy się przy aktywnym udziale zainteresowanych w treści przyszłej decyzji stron. Jest to niezbędne przede wszystkim z uwagi na konieczność wiernego ustalenia stanu faktycznego, co bez wyjaśnień stron, a więc osób najlepiej zorientowanych, nie byłoby z reguły w pełni możliwe.

Zasada kontroli społecznej nad postępowaniem administracyjnym wynika z tego, że społeczeństwo jest zainteresowane w ścisłym przestrzeganiu prawa przy wydawaniu decyzji administracyjnych.

Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu stron zmierza do podkreślenia, iż organ administracyjny powinien mieć na uwadze z jednej strony interes społeczny, z drugiej zaś nie wolno mu dopuścić do naruszenia słusznego interesu uczestnictwa postępowania.

Poza omówionymi zasadami, mającymi charakter podstawowy, postępowanie administracyjne opiera się na szeregu zasad pomocniczych. Należą do nich:

• zasada odrębności

• zasad oficjalności

• zasada dwuinstancyjności

• zasada swobodnej oceny dowodów

• zasada dyspozycyjności

• zasada prostoty i koncentracji

• zasada ograniczonego formalizmu

• zasada trwałości decyzji administracyjnej

23. JAKIE ŚRODKI ODWOŁACZE OD DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ PRZEWIDUJE KODEKS POSTĘPOWANIA ADMINISTARCYJNEGO (K.P.A.)

Jedną z gwarancji praworządności w działaniu organów administracji państwowej jest oparcie postępowania administracyjnego na zasadzie instancyjności.

Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego znają trzy środki odwoławcze:

Odwołanie od decyzji administracyjnej wnosi strona w ciągu 14 dni od ogłoszenia lub doręczenia decyzji. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał decyzję, do organu wyższego szczebla. Odwołanie nie wymaga szczególnego uzasadnienia. Wystarczy żeby wynikało z niego wyraźnie, iż strona jest niezadowolona z decyzji.

W wyniku wniesienia odwołania następuje wydanie drugiej decyzji w taj samej sprawie przez organ nadrzędny, która może być zmieniona w całości, częściowo lub utrzymania mocy, jeśli jest trafna. Decyzja organu odwoławczego jest ostateczna i nie podlega zaskarżeniu. Uchylenie decyzji ostatecznej może być tylko w trybie nadzoru sprawowanego przez organy zwierzchnie nad organami podległymi. Organ nadrzędny może zmienić zaskarżoną decyzję w całości lub części, uwzględniając w ten sposób odwołanie strony.

Zażalenie przysługuje stronom od zapadających w toku postępowania postępowań, ale tylko w przypadkach wyraźnie wskazanych w kodeksie postępowania administracyjnego. Zażalenie wnosi się w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia lub doręczenia postępowania.

Wniosek o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym. Zmierza on do podjęcia na nowo postępowania, które zostało zakończone wydaniem ostatecznej decyzji

Wznowienie postępowania może nastąpić, gdy:

1. decyzja wydana została w wyniku przestępstwa (np. przekupieniu urzędnika)

2. dowody, na których oparł się organ okazały się fałszywe ( np. podrobione dokumenty)

3. wyjdą na jaw nowe okoliczności, nie znane w chwili wydania decyzji

24. JAKIE SRAWY REGULUJE PRAWO KARNE I CO JEST JEGO ŹRÓDŁEM

źródła prawa karnego

Podstawowym źródłem prawa karnego jest kodeks karny (k.k.) z 6 kwietnia 1997 r.

kodeks karny składa się z trzech części;

• ogólnej

• szczególnej

• wojskowej

1. w części ogólnej zostały uregulowane podstawowe zagadnienia prawa karnego:

• zasady odpowiedzialności karnej

• formy popełnienia przestępstwa

• okoliczności wyłączające odpowiedzialność karna

• kary

• przedawnienie

• zatarcie kazania

2. cześć szczegółowa to zbiór przepisów, z których każdy odnosi się do jakiegoś konkretnego przestępstwa:

• Art. 278 - kradzież

• Art. 286 - oszustwo

• Art. 280 - rozbój

3. cześć wojskowa zawiera ogólne i szczegółowe przepisy karne odnoszące się do żołnierzy

Oprócz kodeksu karnego przepisy prawa karnego zawierają również niektóre inne akty normatywne (np. kodeks handlowy).

Zakres obowiązków prawa karnego

Obowiązywanie prawa karnego w czasie:

• na podstawie ustawy karnej mogą być sądzone tylko te przestępstwa, które zostały popełnione w czasie jej obowiązywania. Nie można sądzić i skazać sprawcy za popełnienie czynu zabronionego przez ustawę przed jej wejściem w życie, ani po jej uchyleniu. Jest to zasada obowiązująca we wszystkich cywilizowanych państwach.

Obowiązywanie prawa karnego w przestrzeni:

• zależnie, kto popełnił przestępstwo oraz gdzie zostało popełnione polska ustawa karna znajduje lub nie znajduje zastosowania

• polskie przepisy karne stosuje się do wszystkich osób, które popełniły przestępstwo na terytorium polski oraz na polskim statku wodnym lub powietrznym. Nie ma znaczenia obywatelstwo sprawcy.

Nie podlegają sprawcy polskim przepisom ani orzecznictwu polskich sądów:

1. szefowie przedstawicielstw państw obcych uwierzytelnieni w Polsce ( np. ambasador, poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny)

2. osoby należące do personelu tych przedstawicielstw

3. osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw

4. członkowie rodzin wymienionych wyżej osób, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej

5. inne osoby korzystające z immunitetu dyplomatycznego

2. polską ustawę karną stosuje się do obywateli polskich, którzy popełnili przestępstwo za granicą. Wszczęciu postępowania karnego nie przeszkadza fakt, że sprawca został już za to ukarany za granicą. W razie skazania w polsce osoby, ukaranej za ten sam czyn za granicą, sąd polski zalicza na poczet kary wykonaną za granicą całość lub część kary

3. Polskie prawo karne może być stosowane do cudzoziemca, który popełnił przestępstwo za granicą, w dwóch przypadkach:

• jeśli przestępstwo jest skierowane przeciwko interesom państwa polskiego, polskiego obywatelstwa, polskiej osoby prawnej lub innej polskiej jednostki organizacyjnej

• jeśli przestępstwo bez względu na jego charakter jest w polskim prawie karnym zagrożone karą przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności, a sprawca przebywania na terytorium Polski i nie postanowiono go wydać. Warunkiem odpowiedzialności jest uznanie czynu za przestępstwo również w miejscu popełnienia.

4. bez względu na przepisy obowiązujące w miejscu popełnienia i obywatelstwo podejrzanego, polskie prawo karne stosuje się w razie popełnienia przestępstwa:

• przeciwko bezpieczeństwu państwa polskiego

• przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym

• przeciwko istotnym interesom gospodarczym

• fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego

• ściganego na mocy umów międzynarodowych

26. JAKIE WYRÓŻNIAMY RODZAJE PRZESTĘPSTW

1. ze względu na wysokość kary:

• zbrodnia - czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat

• występek - czyn za który grozi kara pozbawienia wolności przekraczająca miesiąc

2. z uwagi na skutek, przestępstwa dzielą się na:

• materialne

• działanie sprawcy

• skutek tego działania.

Wystąpienie obu tych elementów jest konieczne. Należą do nich kradzież, rozbój, zabójstwo, uszkodzenia ciała.

• formalne - do jego popełnienia dochodzi przez samo działanie sprawcy, bez względu na skutek. Skutek może wystąpić i przestępstwo przez to nie staje się materialnym

3. ze względu na rodzaj winy sprawcy:

• umyślne - umyślna wina sprawcy ( w postaci zamiaru bezpośredniego lub zamiaru ewentualnego)

• nie umyślne - popełnione z winy nieumyślnej (w postaci lekkomyślności lub niedbalstwa)

4. ze względu na sposób zachowania się sprawcy:

• popełnione przez działanie - polega na aktywnym zachowaniu się człowieka, na pewnym działaniu

• popełnione przez zaniechanie - powstrzymanie się od aktywności, bierne zachowanie się, zaniechanie wykonania obowiązku, jaki w danej sytuacji prawo na człowieka nakłada

5. przestępstwa można także podzielić na:

• zasadnicze - można wyodrębnić grupę przestępstw, przy czym jedno z nich odgrywa rolę zasadniczą, a pozostałe różnią się dodatkowymi cechami

• kwalifikowane - przestępstwo posiadające takie cechy dodatkowe, które powodują, ze jest ono społecznie niebezpieczne od zasadniczego. Kara za przestępstwa kwalifikowane jest też odpowiednio wyższa.

• Uprzywilejowane - jest czymś odwrotnym niż kwalifikowane. Posiada takie dodatkowe cechy, które czynią je mniej niebezpiecznymi niż przestępstwo zasadnicze. Stąd też i kara za przestępstwo uprzywilejowane jest niższa a niżeli za zasadnicze

6. ze względu na sposób ścigania:

• ściganie z urzędu - przez oskarżyciela publicznego najczęściej prokuratora. Należą do nich wszystkie poważniejsze przestępstwa

• ściganie z oskarżenia prywatnego - należą do nich przestępstwa popełnione na szkodę jednostki, o nie wielkiej szkodliwości społecznej

7. ze względu na rodzaj dóbr chronionych przez prawo karne:

• polityczne - skierowane przeciwko podstawom ustroju państwa, a sprawca działa z pobudek politycznych

• pospolite - zalicza się wszystkie pozostałe przestępstwa. Wyróżnia się przestępstwo przeciw życiu i zdrowiu, przestępstwa przeciwko wolności, przeciwko obyczajowości, przeciwko mieniu, przeciwko wymiarowi sprawiedliwości i szereg innych.

28. JAKIE WYRÓŻNIAMY FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA

1. Sprawstwo - sprawcą jest przede wszystkim ten, kto wykonuje czyn zabroniony pod groźbą kary, sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą (np. współsprawcą, pełnomocnikiem). Jako sprawce przestępstwa prawo karne traktuje tego, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę, a także tego kto wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie takiego czynu.

2. przygotowanie - polega na tym że sprawca, chcąc popełnić czyn zabroniony, wykonuje czynności mające stworzyć po temu odpowiednie warunki, np. sporządza plan działania. Przygotowanie z reguły nie jest karalne. Z karalnością czynności przygotowujących mamy do czynienia tylko w przypadkach wyraźnie przewidzianych przepisami szczególnymi prawa karnego.

3. podżeganie - polega na nakłanianiu innej osoby do popełnienia określonego przestępstwa. Istotą podżegania jest budzenie i umacnianie woli popełnienia czynu zabronionego. Podżeganie występuje zazwyczaj w formie ustnej namowy, ale może też przybrać inną postać. W pewnej sytuacji pewne gest mogą być różne wymowne jak słowa. Za podżeganie sąd uzna, więc każde zachowanie, mające skłonić drugą osobę do popełnienia przestępstwa.

4. pomocnictwo - polega na ułatwieniu sprawcy popełnionego przestępstwa. Pomocnik, chcąc by sprawca dopuścił się czynu zabronionego, swoim zachowaniem umożliwia lub ułatwia mu osiągnięcie tego celu. Pomocnictwo może wystąpić w rozmaitych formach, będzie nim np. dostarczenie narzędzi lub środków transportowych, udzielenie rad lub informacji potrzebnych sprawcy

5. usiłowanie - polega na tym, że sprawca w zamiarze popełnienia przestępstwa, swoim zachowaniem (działaniem lub zaniechaniem) bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje. Brak rezultatu stanowi istotę usiłowania. Obojętna jest przyczyna, dla której przestępne działanie nie zostało uwieńczone powodzeniem .

odróżnić trzeba:

• usiłowanie udolne - ma miejsce wtedy, gdy osiągnięcie zamierzone celu jest obiektywnie rzecz biorąc możliwe, lecz sprawcy staje coś na przeszkodzie

• usiłowanie nieudolne - gdy sprawca nie uświadamia sobie, że w okolicznościach, w jakich działa, osiągnięcie zamierzonego celu nie jest w ogóle możliwe.

---