Pierre Corneille

„Cyd”

Jan Andrzej Morsztyn (1662)	Ludwik Osiński (1801)	Stanisław Wyspiański (1907)
Akt I
prolog: Wisła opowiada o swojej drodze przez zimę i Rzeczpospolitą, składa hołd parze królewskiej.	-	prolog: opis wystawienia Cyda przed Janem Kazimierzem i Marią Ludwiką w 1661 r.
1) Elwira, służąca Chimeny, rozmawia z jej ojcem, Gomesem o zalotnikach Chimeny, Roderyku i Sanktym.	-	-
2) Elwira informuje Chimenę o przychylności jej ojca dla Roderyka i mającym wkrótce przyjść w dziewosłęby Diego.	1) Chimena i jej towarzyszka Elwira rozmawiają o zalotnikach Szimeny, Rodrygu i Sanchezie. Gomez, ojciec Chimeny, skłania się ku Rodrygowi.	1) rozmowa Szimeny i Elwiry o Don Rodrygo, Don Sanszo i Don Gomezie
3) Królewna opowiada swojej towarzyszce, Leonorze, o mającym w przyszłości nastąpić ślubie Roderyka i Chimeny, który sama zresztą zaaranżowała. Leonora domyśla się, że Księżniczka zakochana jest w Rodrryku, a ta potwierdza.	-	2) Infantka zwierza się Eleonorze ze swej miłości.
4) Gomes i Diego - ojciec Roderyka - kłócą się. Gomes twierdzi, że Diego nie zasłużył na urząd państwowy bardziej niż on, a król nagrodził go ze względu na podeszły wiek. Gdy Diego stwierdza, że widocznie Gomes nie zasłużył na nagrodę, ten policzkuje go. Dochodzi do pojedynku, jednak staremu Diego szabla wypada z ręki.	2) kłótnia i pojedynek Gomeza i Diego	3) kłótnia i pojedynek Don Gomeza i Don Diego
5) Diego rozpacza nad swoją starczą niemocą.	3) monolog Diego	4) monolog Don Diego
6) Diego nakazuje Roderykowi pomścić swoją hańbę, pomimo tego, że Gomes jest ojcem ukochanej.	4) prośba Diego do Rodryga	5) prośba Don Diego do Rodryga
7) Roderyk jest w rozterce, waha się. Ostatecznie postanawia zemścić się.	5) Rodryg w rozterce	6) Rodrygo w rozterce
Akt II
1) Arias przychodzi do Gomesa z posłannictwem od Króla, który zamierza ukarać zuchwalstwo hrabiego. Dumny Gomes nie zgadza się na wyrok twierdząc, że bez niego królestwo się zawali.	1) Arias i Gomez	1) Don Arias i Don Gomez
-	2) Gomez uważa, że próba przebłagania Diego byłaby plamą na honorze.	-
2) Roderyk wyzywa Gomesa na pojedynek. Hrabia wyśmiewa brak doświadczenia młodzieńca i nakłania do odstąpienia próby ze względu na własne dobro. Rozgniewany Roderyk ponawia wyzwanie, wychodzą.	3) wyzwanie Rodryga	2) wyzwanie Rodrygo
3) Królewna uspokaja Chimenę po wieści o kłótni ojca z Diego. Chimena jest jednak pewna, że ojciec się nie upokorzy, co zresztą pochwala. Królewna obawia się zemsty ze strony Roderyka.	-	3) Infantka uspokaja Szimenę
4) Królewna rozkazuje Pacholęciu sprowadzić Roderyka, lecz ten informuje o pojedynku z Gomesem. Chimena wybiega.	-	4) Paź informuje o pojedynku
5) Leonora pyta Królewnę o powód jej zmartwienia; ta odpowiada, że ma nadzieję iż Roderyk wygra pojedynek.	-	5) rozmowa Eleonory z Infantką

6) Król jest oburzony nieposłuszeństwem Gomesa. Sankty próbuje go bronić, lecz tylko rozdrażnia Króla. Król oznajmia też, że kraj jest atakowany przez Murzynów.	4) oburzenie Króla Ferdynanda I;	6) oburzenie Don Fernanda pierwszego, króla Kastylii; obrona Don Sanszo, informacja o atakach Maurów.
			5) obrona Don Sanszo, informacja o atakach nieprzyjaciela
7) Alfons informuje Króla, że hrabia został pokonany przez Roderyka. Do komnaty zbliża się zrozpaczona Chimena i Diego.	6) Alonzo informuje Króla o śmierci hrabiego	7) Don Alonzo informuje Don Fernanda o śmierci hrabiego
8) Chimena i Diego przekrzykują się w uzasadnianiu swoich próśb: Chimena chce zgładzić mordercę, Diego broni syna. Król zapowiada rozpatrzenie sprawy na wielkiej Radzie.	7) prośby Diega i Chimeny	8) prośby Don Diega i Szimeny
Akt III
1) Roderyk pojawia się w domu Gomesa, a Elwira usiłuje go przezornie wyprosić. Nadchodzi Chimena, więc Roderyk kryje się.	1) Rodryg w domu hrabiego Gomeza	1) Don Rodrygo w domu hrabiego Gomeza
2) Sankty towarzyszący Chimenie ofiaruje jej swoje usługi. Chimena woli zdać się na wolę króla, więc dziękuje za propozycję. Sankty odchodzi.	2) oferta Sancheza	2) oferta Don Sanszo
3) Chimena lamentuje nad zaistniałą sytuacją. Postanawia, że musi pomścić ojca, nie dając dojść do głosu miłości do Roderyka.	3) lament Chimeny	3) lament Szimeny
4) Roderyk wychodzi z ukrycia, wręcza Chimenie swoją szpadę i prosi, by go zabiła. Chimena nie chce i mówi o wyborze, którego musi dokonać. Żegnają się, lecz Roderyk nie widzi celu w swoim życiu.	4) Don Rodrygo podaje Chimenie miecz	4) Don Rodrygo podaje Chimenie miecz
5) Diego zastanawia się nad konsekwencjami zabicia hrabiego, martwi się o Roderyka	5) monolog Diego	-
6) Diego wychwala czyn syna, ten jednak szuka śmierci. Diego widzi wyjście - Roderyk może walczyć z Murzynami, zyskać sławę i przebaczenie.	6) walka z Maurami wyjściem dla Rodryga	5) walka z Maurami wyjściem dla Don Rodrygo
Akt IV
1) Chimena w rozmowie z Elwirą opowiada o rosnącej sławie Roderyka walczącego z Murzynami; martwi się o jego los, a równocześnie mówi o zemście.	1) rozmowa Elwiry i Chimeny	1) rozmowa Elwiry i Szimeny
2) Przychodzi Królewna, która usiłuje przekonać Chimenę do zmiany zdania o Roderyku, który stał się bohaterem narodowym. Namawia ją, by zapomniała o Roderyku jako mordercy i ukochanym.	-	2) wizyta Infantki
3) Król wita zwycięskiego Roderyka, prosi go o opowieść o mężnych czynach. Roderyk opowiada o działaniach w walce z Murzynami.	2) prośba Króla, opowieść Rodryga	3) Don Fernand prosi Don Rodrygo o opowieść
				4) Dopełnienie do „Cyda”; (scena umieszczona osobno); Rodrygo streszcza swoje działania w walce z Maurami.
	4) Alfons zapowiada Chimenę, Król prosi Roderyka, aby się ukrył. Diego i Król dobrze wiedzą, że Chimena kocha Rodryga, postanawiają sprawdzić jej prawdziwe uczucia	3) Alonzo zapowiada Chimenę. Rodrygo kryje się.	5) Rodrygo rozpoczyna opowiadanie, lecz Don Alonzo zapowiada Szimenę. Rodrygo kryje się.
		4) Plan Don Diego i Don Fernanda	6) Plan Don Diego i Don Fernanda

5) Król informuje Chimenę, że Roderyk zginął w walce. Chimena blednie, jednak gdy Król wyznaje prawdę, Chimena wszystkiemu przeczy i żąda kary. Prosi o rycerza, który mógłby bronić jej honoru w pojedynku z Roderykiem - Sankty ofiaruje swoje usługi. Z woli Króla ma się odbyć tylko jeden pojedynek, a Diego ustala, iż pojedynek odbędzie się natychmiast. Zwycięzca ma zostać mężem Chimeny. Król musi się zgodzić, lecz oświadcza, iż nie pojawi się na miejscu pojedynku.	5) skarga Chimeny, oferta Sancheza, zapowiedź pojedynku	7) skarga Szimeny, oferta Don Sanszo, zapowiedź pojedynku
Akt V
1) Roderyk przychodzi pożegnać Chimenę, gdyż zamierza zginąć w pojedynku; Chimena prosi go, by wygrał i uwolnił ją od Sanktego.	1) Wizyta Rodryga	1) Wizyta Don Rodrygo
2) monolog Królewny, kochającej Roderyka; postanawia zamilknąć, aby nie zniszczyć miłości Roderyka i Chimeny, a także poddać się woli ojca i dworu.	-	2) monolog Infantki
3) Leonora informuje Królewnę o warunkach pojedynku i niemal pewnym ślubie Roderyka i Chimeny. Gani uczucie Królewny do człowieka niższego stanu - przeznaczone jej są rody królewskie. Królewna przypomina, że Roderyk, zwany przez Maurów „Cyd” („potężny”) jest bohaterem, a nie sługą. Jednak zamierza postąpić wedle wcześniej ustalonych zasad.	-	3) rozmowa Infantki z Eleonorą
4) Chimena jest w rozterce, czeka na wynik pojedynku. Elwira zastanawia się co będzie jeśli wygra Sankty, lecz Chimena każe jej zamilknąć i wyznaje swoją miłość do Roderyka.	2) Chimena i Elwira	4) Szimena i Elwira
5) Wchodzi Sankty i próbuje coś powiedzieć, lecz zrozpaczona Chimena okrzykuje go zdrajcą i oskarża o zabicie jej miłości. Nie pozwala mu dojść do słowa.	3) wejście Sancheza	5) wejście Don Sanszo
6) Wchodzą: Król i Dwór, zrozpaczona Chimena pragnie ukryć się w klasztorze i nie zaznać więcej miłości. Sakty relacjonuje pojedynek, w którym Roderyk wytrącił mu miecz i kazał powiedzieć o zwycięstwie Chimenie.	4) wejście Króla, relacja Sancheza	6) wejście Don Fernando, relacja Don Sanszo
7) Królewna wprowadza Roderyka ku Chimenie, Król przeznacza jej go za męża. Zanim nastąpi ślub, Roderyk zostaje wysłany do walki przeciw Murzynom na ich własnych ziemiach jako wódz wojsk królewskich.	5) Roryg klęka przed Chimeną, zapowiedź ślubu i kolejnej wyprawy.	7) Infantka wprowadza Don Rodrygo, zapowiedź ślubu i kolejnej wyprawy.

---