1 Psychoterapia 7.IX.00
Stosując określenie formy oddziaływania stosuje się je w sposób zamierzony i świadomy.
Metody pomocy psychologicznej:
Poradnictwo psychologiczne- najczęstsza forma pomocy psychologicznej stosowana poza psychoterapią - counseling- powszechna • zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Jest to pomoc osobom zdrowym w poradzeniu sobie z bieżącą trudną sytuacją, której oni sami rozwiązać nie mogą. Czyli muszą być spełnione następujące warunki, żebyśmy mogli powiedzieć, że tej osobie jest potrzebny counseling: l-osoba taka nie może być chora w rozumieniu klasyfikacji chorób i zaburzeń, z jednym wyjątkiem, że poradnictwo psychologiczne najczęściej jest stosowane wobec osób chorych na choroby, które nie są psychicznymi zaburzeniami. Oznacza to, że problem bieżący nie jest bezpośrednią przyczyną.... osób, które mają jakby inny rodzaj choroby czy inwalidztwa (np.:
osoby, które utraciły zdolność chodzenia, widzenia itd.) i fakt zaistnienia choroby sprawia, że oni nie mogą rozwiązywać problemów natury' psychologicznej w swoim codziennym funkcjonowaniu. Czyli zasada: NIE MA ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH. 2-jest łatwy do zakwalifikowania czynnik, który sprawił, że powstał aktualny problem pacjenta; ten problem może być bardzo różny, najczęściej jest on stosunkowo jasny do określenia np.: lęk dziecka przed chodzeniem do szkoły, tzw. fobia szkolna- niektóre postaci fobii szkolnych są klasyfikowane jako zaburzenia mieszczące się w kategorii zaburzeń psychicznych , ale bardzo często jest to wynik określonego zdarzenia bądź pewnej sytuacji w szkole, w środowisku rodzinnym. Najczęściej mówi się, że poradnictwo psychologiczne to jest metoda pomagania ludziom , którzy znajdują się w etapie kryzysu rozwojowego. Kryzys rozwojowy łączy się z pojęciem rozwoju, z przechodzeniem z fazy do fazy rozwojowej. Każdy okres przejścia np.:
faza przejścia z okresu dziecięcego do wczesnej młodzieńczości, okres adolescencji i przejście do okresu wczesnej dorosłości, tzw. kryzys wieku średniego, -tzw. kryzys związany z przejściem od aktywności zasadowej na czas emerytury, -kryzys związany ze zmieniającą się rodziną- dzieci dorastające i opuszczające dom, śmierć jednego ze współmałżonków itd. Każdy najzdrowszy człowiek reaguje na te kryzysy albo lękiem, albo depresja, najczęściej jednym i drugim co skutkuje w efekcie tym, że ma poczucie, że nie potrafi rozwiązać tego co stoi na przeszkodzie w tej chwili dalszego funkcjonowania.
Jeżeli tak to poradnictwo psychologiczne składa się z następujących etapów procesu udzielania pomocy:
1- musi być zidentyfikowany problem, na czym on polega- to może być objaw taki jak lęk, depresja, bezsenność, smutek, spadek aktywności, ale też nieumiejętność znalezienia sobie pracy, czy nieumiejętność przystosowania się do warunków szkolnych, nieumiejętność wykonywania bieżących zadań, które wynikają z obowiązków rodzinnych, zawodowych.
2- znalezienie czynników, które podtrzymują utrzymywanie się tego problemu, te czynniki są bardzo wielorakie, najczęściej są kontekstualne tzn. nie są ulokowane w jednostce, one są ulokowane w kontekście społecznym, w którym dana jednostka funkcjonuje np.: to może być interakcja paskudnego nauczyciela ze zbyt wrażliwym uczniem, lub np.:
rozwód rodziców, zmiana miejsca pracy, która stawia nie tyle nowe wymagania, którym jest w stanie podołać, ale fakt poprzedniego doświadczenia, które może się kojarzyć z nową pracą, sprawia, że nie radzimy sobie z rozwiązaniem danej kwestii. Rola poradnictwa po zidentyfikowaniu tych czynników, które podtrzymują problem to jest zaproponowanie takich działań, które maja usunąć przy czyny utrwalania, utrzymywania istnienia niemożności.
Na ogół taka forma pomocy jak poradnictwo psychologiczne sprowadza się do znalezienia
bardzo konkretnych zachowań czy zmian, które są do zrealizowania w krótkim czasie, one
muszą być konkretne i wykonalne. 3- to musi przynieść szybki efekt, ludzie muszą mieć wzmocnienia, muszą wiedzieć, że to
działa. Mądrość psychologa w tej sytuacji polega na tym, żeby wspólnie ze swoimi
klientami wymyślił takie działanie, które da efekt.
Jeżeli mówimy o poradnictwie w stosunku do osób, które utraciły coś (zdrowie itp.) to tu też jest ta sama zasada. Oczywiście nie wyleczymy człowieka w takim sensie, że on odzyska np.: sprawność kończyn dolnych po urazie kręgosłupa, ale możemy mu znaleźć jakby przeformułowanie pewnych celów, zadań życiowych takich, które będą dostosowane do jego kalectwa czyjego niepełnosprawności.
Interwencja kryzysowa- stosuje -się wobec osób, które nie mają problemów rozwojowych, tylko u których w życiu wydarzyło się coś ekstra traumatycznego, co się wydarzyło w sposób niespodziewany, zaburzyło ich dotychczasowe widzenie sensu życia, albo pozbawiło możliwości jakichś. Takie reakcje występują najczęściej w wyniku kataklizmów (powódź, pożar itp.)- tego często doświadczają strażacy, policjanci itp. takie wydarzenia wzbudzają ogromne napięcie emocjonalne, paraliżują możliwość działania z jednej strony, a z drugiej strony pozostawiają taki efekt, że myśli nawracające, wspomnienia, bezsenność itp.
Reakcje kryzysowe, wobec których interwencja kryzysowa jest metodą z wyboru pomocy psychologicznej, to są też takie kiedy mamy do czynienia z ostrymi kryzysami np.;
małżeńskimi, rodzinnymi, zawodowymi (strata pracy). Interwencja kryzysowa- umiejętność poradzenia sobie pacjentowi z bardzo silnymi emocjami, które zostały wywołane faktem, zdarzeniem traumatycznym. To polega głównie na uwolnieniu. Z jednej strony takie zdarzenie traumatyczne sprawia, że takie przeżycia są bardzo silne, ale one są natychmiast równocześnie blokowane, one są tak silne, że właściwie odcinają świadomość od rozpoznawania. Główna metoda interwencji, pomocy w sytuacji, reakcji kryzysowej jest odtworzenie przeżycia- przeżycie jeszcze raz, tym razem świadome w towarzystwie osoby, do której ma się zaufanie i w której się ma oparcie- musimy się z tą sytuacją oswoić.
Wsparcie społeczne albo psychospołeczne- bardzo wielu ludzi doświadcza różnych strat, problemów życiowych, chorób, defektów związanych z chorobami albo funkcjonowaniem społecznym doświadcza bardzo wielu ograniczeń w swoim własnym domu- jest wiele ludzi (dotyczy to zwłaszcza osób chronicznie chorych), którzy w wyniku zmian zachodzących pod wpływem procesu chorobowego maja bardzo ograniczone możliwości, często są skazani na pomoc innych itp. tacy ludzie są niezwykle samotni, mają poczucie bezradności, bezsensu. Dla wielu tych ludzi jedyną formą pomocy jest zmniejszenie negatywnych konsekwencji zdarzeń- poprzez danie im wsparcia psychicznego, społecznego, stworzenie im warunków takich, żeby oni nie byli sami, żeby mieli poczucie przynależności, poczucie tożsamości (że ja jestem najważniejszy, odrębnym, inny itd.) potrzeba przynależności (ludzie upośledzeni w jakichś sposób, tacy którzy mają zmniejszone możliwości realizowania ich potrzeb muszą, żeby ich życie miało sens, żeby żyć z satysfakcją, znaleźć takie warunki, które przynajmniej w ograniczonym stopniu dadzą mu okazję do doświadczenia tego, że oni są ważni, potrzebni, że przynależą , że są użyteczni itd.) Najczęstszą formą organizowania pomocy poprzez wsparcie społeczne jest organizowanie tzw. grup samopomocy- te grupy bardzo często są inicjowane przez profesora, asystentów psychologów, lekarzy. Ludzie uczestniczący w tych grupach wchodzą w małą społeczność dając sobie doświadczenia wzajemne, dają to sobie poczucie wsparcia, czasem fizyczną pomoc np.: jeżeli mam bezwładne ręce to przynajmniej mogę kogoś wysłuchać itp.
Psychoedukacja- tu ludzi uczymy, dostarczamy im wiedzy potrzebnej do tego, żeby oni tę wiedzę wykorzystywali w rozwiązywaniu swoich problemów, które niesie im życie. najczęstszą formą w psychoedukacji są ...........edukacyjne dla rodzin osób chorych na
poważne zaburzenia psychiczne, ale też somatyczne. Mianowicie wzięło się to stąd , że Anglicy zauważyli, że ilość nawrotów i powrotów schizofrenii mierzonej ilością powrotów do szpitala psychiatrycznego jest bardzo ściśle związana z jakością i ilością emocji ujawnianych
w rodzinie, zwłaszcza emocji krytycznych, albo emocji, które się wiązały z nadopiekuńczością, z pozbawieniem człowieka stanu działalności. W oparciu o takie obserwacje zaczęli myśleć o metodach, które by miały doprowadzić do zmniejszenia poziomu intensywności tych uczuć ujawnianych w związku z chorobą członka rodziny chorego na schizofrenię. Zaczęto poszukiwać jakie rodzaje informacji przekazywane .............mogą..............: - okazało się, że podstawową ważną informacja jest nauczenie
członków rodzin psychopatologii; np.: w depresji endogennej chory ma poczucie , że jest ciężarem dla rodziny, a rodzina stara się nim jak najlepiej opiekować, zajmować, przytulać itd., to taki chory widząc, że oni tyle wysiłku w to wkładają, bo i rezygnują z czegoś, są z-męczeni, ma poparcie swojego myślenia \v tym co widzi i ta osoba zaczyna sobie obwiniać jeszcze mocniej, bo ma przykłady. Informacja o tym, że chory na depresję ma takie objawy, to wcale nie oznacza, że musimy coś z tym zrobić: ani go pocieszać, ani odwracać uwagę, ani być z nim- najlepiej żyć swoim życiem, a chorobą niech się zajmie doktor, psycholog. Informacja zapobiega nawrotowi choroby, bo widzą jakie mogą być objawy nawrotu choroby i takie osoby szybciej trafiają do lekarza i dostana środki zapobiegające rozwojowi tej choroby. Psychoedukacja dotyczy też rodziców dzieci, które mają problemy szkolne, rozwojowe. Dlaczego ta edukacja nazywa się „psycho"? Ta edukacja odbywa się nie tylko poprzez dostarczanie informacji , ale też poprzez poruszanie emocji, dostarczenie wiedzy poruszając emocje. Jeżeli mówimy o grupach psychoedukacyjnych dla osób z rodzin... to wtedy nie lekarz jest tym, który daje wiedzę, ale to są członkowie rodzin, oni opowiadają o własnych przeżyciach, co przeżyli w relacjach ze swoim chorym synem, ojcem itd. informacja członka rodziny jak bardziej przekonywująca, bo widać, że on wie o czym mówi, bo on tego doświadczył, jeżeli jemu to wyszło to znaczy, że to ma sens.
Rehabilitacja i resocjalizacja- przywracanie pewnych umiejętności, które człowiek stracił w wyniku czegoś. Klasycznym przykładem rehabilitacji jest rehabilitacja neuropsychologiczna, która najczęściej jest stosowana wobec osób z różnego rodzaju ubytkami mózgowymi i wraz z tymi ubytkami są utracone pewne funkcje za które odpowiadają dane ośrodki mózgowe np.: mowa, niedowłady itd. Neuropsychologowie znaleźli wspaniałe metody uruchamiania tych samych funkcji poprzez inne obszary mózgu (niektóre funkcje mogą być przechowane przez inne części mózgu). Rehabilitacja oznacza nie tylko takie czynności jak uczenie. Bardzo często ludzie w wyniku zdarzeń życiowych utracili umiejętność wykonywania pewnych czynności , zachowań. Przykładem rehabilitacji psychiatrycznej jest trening umiejętności społecznych gdzie wiadomo, że choroba schizofrenia powoduje utratę tego co wymagane jest od człowieka, począwszy od ubierania, zakupów, przygotowywania posiłków. Rehabilitacja polega na uczeniu człowieka odzyskiwania tych wszystkich umiejętności, które są potrzebne. Resocjalizacja jest troszkę inna, ale ma to samo założenie: próbujemy nauczyć pewnych umiejętności podstawowych człowieka, który albo się nie nauczył w wyniku procesów rozwojowych takich jak np.:
przestrzeganie norm, rozumienie tego co znaczy „nie zabijaj, nie kradnij" itd. , albo utracił umiejętności w wyniku oddziaływań wieloletnich, często traumatycznych- tu resocjalizacja jest niczym innym jak tylko uczeniem na nowo rzeczy, które utracił, albo które powinien był nabyć. Większość z tych działań , które się nazywają rehabilitacją czy resocjalizacją to jest poprzez działanie- oddziaływanie na wiedzę, na emocje, na różne poznawcze struktury człowieka. Tutaj mamy do czynienia z całym wachlarzem technik behawioralnych- człowiek musi się zachowywać aby zobaczyć konsekwencje swojego zachowania. Nie wystarczy powiedzieć: nie kradnij to życie ci coś przyniesie, ale trzeba dostarczyć takich warunków, żeby on mógł mieć korzyści nie kradnąc.
Pomoc w rozwoju- uczenie człowieka pewnych umiejętności, które mu są potrzebne na różnych etapach. To nie jest tak jak w sytuacjach, kiedy wybieramy poradnictwo psychologiczne, gdzie człowiek mówi „ nie wiem co robić, mam 28 lat i nie wiem co robić, żeby założyć rodzinę". W przypadku tzw. pomocy w rozwoju to są takie sytuacje gdzie ludzie mówią Ja chcę być lepszy, bardziej sprawny, bardziej przekonywujący w rozmowach o
pracę, żebym osiągał sukcesy, żeby mnie podziwiano" itd. - ludzie świadomie szukają możliwości nauczenia się np.: rozpoznawania własnych emocji, używania tych emocji i siły płynącej z emocji do tego, aby napędzać własne działania; szukają możliwości wpływania na innych. Zasada jest taka : ludzie, którzy przychodzą wiedzą czego chcą.
Promocja zdrowia psychicznego- oddziaływania, które mają na celu stworzyć warunki jednostce do tego, żeby rozwijała adekwatne do swoich możliwości potrzeby..., żeby mogła konsekwentnie zaspokajać te potrzeby i swoje możliwości, które ma rozpoznając w sobie. Jest to dostarczanie okazji do tego, żeby człowiek rozwijał się w taki sposób niezagrażający... , zaburzenia psychicznego, żeby on nie' rozwijał w sobie form które są później dla niego samego.... Aspekty w ramach promocji zdrowia psychicznego: l- edukacja dla zdrowia psychicznego w szkole- uczenie dzieci jak radzić sobie z sytuacjami trudnymi, jak zamieniać zadania narzucane w szkole, innych instytucjach, na zadania własne, gdzie motywacja do ich wykonania jest indywidualna, a nie tylko zewnętrzna, 2- uczyć profesjonalistów, którzy pracują z dziećmi i młodzieżą, żeby uczyć dostarczać tym bardzo zróżnicowanym jednostkom możliwości do tego, żeby one się rozwijały w sposób prawidłowy tzn. żeby ta edukacja, wsparcie, opieka była dopasowana do indywidualnych możliwości i opierała się raczej na szukaniu mocnych stron i skorygowaniu słabych stron, 3- tworzenie warunków zewnętrznych w jakich funkcjonuje człowiek, takich które by zmniejszały ryzyko zagrożeń dla zdrowia psychicznego. Dla młodzież}' takimi warunkami są zazwyczaj rodzaj szkoły, atmosfera tej szkoły, to co się tam dzieje, stosunek nauczycieli do dziecka. Tak samo jest z miejscem pracy i zdrowiem psychicznym- próbuje się wpływać na pracodawców, głównie poprzez argumenty' ekonomiczne, próbuje się wpływać na zmiany warunków pracy jakie stwarzają pracodawcy. ..
Psychoterapia- jest to metoda leczenia określonych zaburzeń, której celem jest usunięcie psychicznych (psychologicznych)przyczyn tych zaburzeń. Takie zlikwidowanie oznacza, że psychoterapia jest metodą leczenia takich form zaburzeń, które są spowodowane przyczynami psychologicznymi. W standardach psychoterapii opracowanych przez PTP wyróżnia się także taki dział jak „wskazania". Wyróżnia się wskazania bezwzględne tzn. pisze się, że psychoterapia jest podstawową metodą leczenia z wyboru następujących chorób, wszystkich zaburzeń które są w ICD10 określane jako zaburzenia nerwicowe i zaburzenia osobowości. Psychoterapia także jest częścią kompleksowego leczenia innych zaburzeń; wśród takich zaburzeń wymienia się psychozy: zaburzenia schizofreniczne, albo zaburzenia afektywne. Tu oprócz psychoterapii stosuje się farmakoterapię i oddziaływanie społeczne. Zalecana jest też psychoterapia do uzależnień. Zalecana jest też we wszystkich innych chorobach gdzie istotną rolę dla procesu leczenia, dla procesu utrzymania zdrowia odgrywają czynniki psychologiczne- tu chodzi o taki rzeczy jak choroby nowotworowe, wieńcowe.
Czyli psychoterapia jest to usuwanie przyczyn psychologicznych, które są albo wynikiem choroby, albo są źródłem trudności w leczeniu innych chorób.
Psychoterapia ma swoją terminologię, swoją motorykę i ona jest nieco inna w zależności od tego kogo prowadzimy do psychoterapeuty, to nie jest tak, że to jest ta sama psychoterapia dla każdego z wyżej wymienionych.