KAPUSTA- oprócz glukozydów znajdują się azotany. Przebieg zatruć jest na ogół ostry. Po kilku dniach żywienia pastewną kapustą obserwowano spadek mleczności, utrudnione wstawanie, chwiejny chód, ogólne osłabienie, przyspieszenie tętna i oddechów oraz znaleziono białko i krew w moczu. U bydła żywionego 10-26 dni normalnymi dawkami makucha rzepakowego pojawiły się objawy alergiczne: zapalenie spojówek i nozdrzy, wyprysk na skórze głowy i rzadziej na całym tułowiu oraz świąd. Obserwowano ostre zatrucia u koni karmionych mieszanką przeznaczoną dla bydła w skład której wchodziła poekstrakcyjna śruta rzepakowa. Zwierzęta karmione makuchem bez dodatku kalarepy nie chorowały. Prawdopodobnie mirozyna znajdująca się w kalarepie uwalniała olejki gorczyczne z glukozydów makucha.
GORCZYCA- zwana pod nazwą ognichy. U koni karmionych sianem z lucerny zawierającymi 40-50% kwitnącej ognichy występują ciężkie zatrucia, objawy dotyczą ukł. oddechowego. U krów żywionych makuchem z białej gorczycy obserwowano spadek mleczności, u owiec obrzęk płuc, zaburzenia ze strony układu pokarmowego. U świń zaburzenia w przewodzie pok. i zaburzenia ruchowe. Kurczęta - krwawe biegunki.
STARZEC JAKUBEK - wyosobniono jakobinę, jakodynę, jakoninę. Alkaloidy pyrolizydynowe mają właściwości kumulacyjne i uszkadzają wątrobę. Zmiany dotyczą komórek miąższowych wątroby. Wybroczynowość, zmiany martwicze, przerost tk.łącznej, w przewlekłych zatruciach ciałka wtrętowe. Objawy kliniczne u koni: zmienny apetyt, zaparcia, pogorszenie stanu ogólnego, zmęczenie, niechęć do poruszania się, stopniowe chudnięcie, objawy nerwowe, senność, utrata świadomości, niedowłady, szerokie rozstawienie kończyn oraz chwiejny lub czasem koguci chód. We krwi i w moczu stwierdza się obecność bilirubiny. U bydła: rozszerzenie źrenic, silny odruch rogówkowy, szklisty wygląd oczu, zaburzenia wzrokowe do ślepoty włącznie, wypadanie odbytu, biegunki, Zmiany anatomopatologiczne: w zatruciu przewlekłym- wychudzenie, powiększona wątroba, obrzęk płuc, plamiste wybroczyny w j. cienkim, przekrwienie i tłuszczowe zwyrodnienie nerek. W zatruciu ostrym - wątroba powiększona, krucha i przekrwiona, w przew. pok. przekrwienie wybroczyny niekiedy krwotoczne zapalenie. U bydła zmiany w wątrobie niekiedy obrzęk ścian trawieńca. Rokowanie: złe, zwłaszcza w przewlekłych zatruciach, wysoka śmiertelność.
LEN - znajduję się cyjanotwórczy glukozyd linamaryna i enzym linamaraza odczepiający z linamaryny kwas pruski. U jałówek stwierdzono osłabienie, chwiejny krok, wzdęcia. Sekcyjnie stwierdzono jedynie rozpulchnienie błony śluzowej trawieńca i początkowego odcinka j. cienkiego. U koni osłabienie, sztywny chód i duszność. Sekcyjnie stwierdzono krwotocznie zapalenie przewodu pokarmowego, wylew krwi do worka osierdziowego oraz wybroczyny na mm. pośladkowych.
KONICZYNA BIAŁA - ciałem trującym jest cyjanotwórczy glukozyd - lotaustralina odczepiająca pod wpływem enzymu linamarazy kwas pruski. U chorych zwierząt biegunki, zaburzenia wzrokowe, chwiejny chód, objawy alergiczne: ataki silnej duszności, kaszlu oraz wypływ z nozdrzy. W koniczynie znajdują się saponiny i białka, których produkty hydrolizy obniżają napięcie powierzchniowe wody. Powoduje wzdęcia.
WYKA - cyjanotwórczy glukozyd - wicjanina. Choroba może przebiegać wśród objawów uczulenia na światło, znane zachorowania kończące się zejściem śmiertelnym ( 50%). Po 2 dniach karmienia ziarnem siewnej wyki pojawiła się u konia żółtaczka oraz przyspieszenie tętna i oddechów. U krów mleko staje się gorzkie. W zatruciu wyką przebieg jest gwałtowny i zwierzęta giną w ciągu krótkiego czasu. U świń po spożyciu większej ilości nasion wyki zaobserwowano: ślinotok, wymioty, duszności, chwiejny chód, utrata równowagi, bezwiedne oddawanie kału i moczu oraz zapaść. Sekcyjnie stwierdzono przekrwienie błon śluzowych przew. pok. oraz wybroczyny w wątrobie i nerkach i pod oponami mózgu. Kury padają po 2-3h.
LUCERNA - zatrucia przebiegają masowo wśród objawów uczulenia na światło. Zachorowania dotyczą do 30-50% pogłowia i krów i młodzieży, woły i buhaje nie chorują. W pewnych przypadkach zaobserwowano zmiany uczuleniowe na niepigmentowanej skórze, zmiany zapalne na skórze wymienia i tylnych kończynach, zapalenie śluzawicy i j. ustnej, ślinotok,
KUKURYDZA - związkiem toksycznym jest kw. pruski. Nagłe zmiany pogody wpływają na wzrost HCN. U chorych zwierząt obserwuje się : zmniejszenie wrażliwości na bodźce, brak apetytu, ślinotok, atonię przedżołądków, zaburzenia ruchowe, częściowe porażenia zadu i osłabienie krążenia. Temp. w normie. U krów obniża się wydajność mleka Śmiertelność i uboje z konieczności ( 40-50%) chorującego pogłowia. Podawać środki przeczyszczające, nasercowe i ogólnie wzmacniające.
NAPARSTNICA- ciałami czynnymi są glukozydy o znanym działaniu nasercowym, ich zawartość w suchych liściach dochodzi 1 %. Śmiertelna dawka suchy liści wynosi dla konia 25g , dla psa 5g . w łagodniejszym zatruciu występują: wymioty, brak apetytu, silna biegunka, posmutnienie, zwolnienie czynności serca. W ostrym zatruciu : zaburzenia krążenia, postępująca arytmia, głośne tony serca, wzrost ciśnienia krwi, Śmierć następuje wskutek zatrzymania serca przy rozszerzeniu przedsionków i skurczu komór. Sekcyjnie stwierdza się: obrzęk, przekrwienie błon śluzowych przewodu pokarmowego, zastoinowe przekrwienie płuc, wybroczyny w przew.pok, pod nasierdziem i wsierdziem oraz podtorebkowe w nerkach i w wątrobie. Leczenie: środki podtrzymujące czynność serca, przeczyszczające, adsorpcyjne i osłaniające. Przy zwolnieniu akcji serca stosuje się parenterlanie atropinę.
SZCZAW - związkiem szkodliwym są szczawiany ( ich ilość w liściach szczawiu zwyczajnego wynosi około 1,36%). Szczawiany wiążą się z Ca czego następstwem są zaburzenia w równowadze mineralnej ustroju. Najbardziej wrażliwe są owce. Choroba przebiega ostro. Objawy kliniczne: u koni - zaburzenia ruchowe, skurcze i drżenie mięśni, rozszerzenie źrenic, osłabienie czynności serca, duszność, ślinotok, biegunki oraz wzmożone wydalanie moczu. U krów: obniża się mleczność, a mleko w krótkim czasie ścina się. Owce chorują wśród zaburzeń ruchowych i porażeń, obserwuje się biegunki i atonię żwacza. Sekcyjnie stwierdza się zapalenie przew. pok. i nerek ( w nich odkładają się szczawiany). Leczenie: woda wapienna, środki osłaniające i przeczyszczające, dożylnie-preparaty wapniowe.
DZIURAWIEC - ciałem czynnym jest fluoryzujący barwnik hyperycyna której najwięcej zawiera dziurawiec zwyczajny. Zatrucie przebiega wśród objawów uczulenia na światło słoneczne. Prócz zmian na skórze u bydła występuje: niepokój pobudzenie nerwowe, chwiejny chód, potykanie się, drżenie mięśni, rozszerzenie źrenic, osłabienie wzroku i słuchu, przyspieszenie tętna i oddechów, pienisty wypływ z nozdrzy. Sekcyjnie stwierdzono nieżyt przew.pok., przekrwienie narządów miąższowych, i zwiększoną ilość żółci. Madejski opracował metodę pośmiertnego rozpoznawania zatruć dziurawcem. Wyciągi pirydynowe z treści przew.pok. mają trwałą jasnoczerwoną fluorescencję w świetle lampy kwarcowej. Przyżyciowo w świetle lampy kwarcowej w ciemnym pomieszczeniu obserwuje się podobną fluorescencję bł. śluzowych j.ustnej, nosa i spojówek.
PROSO - zatrucia przebiegają wśród typowych objawów uczulenia na światło słoneczne. Śmiertelność jest wysoka i waha się w granicach 30-80%
GRYKA- zwyczajna inaczej hreczka i tatarka. Zatrucia gryką występują u zwierząt roślinożernych, trzody chlewnej i drobiu, Sekcyjnie stwierdza się: obrzęk skóry głowy, zapalenie opon mózgowych, silny obrzęk i przekrwienie mózgu, obecność płynu surowiczego w klatce piersiowej, jamie brzusznej i worku osierdziowym, krwotocznie zapalenie jelit i miąższowe zwyrodnienie wątroby. U macior karmionych hreczką występują zmiany uczuleniowe na skórze głowy; prosięta przy maciorach wykazywały brak apetytu, biegunki, posmutnienie, zaburzenia ruchowe oraz świąd i zmiany na skórze głowy.
KONICZYNA SZWEDZKA - ma uczulające działanie na światło słoneczne. Najbardziej narażone na zatrucia zwierzęta pozbawione pigmentu. Przebieg może być ostry lub przewlekły. U koni na skórze głowy, szyi i kończyn pojawiają się plamiste zaczerwienienia oraz obrzęki i pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym. Nieco później powstają owrzodzenia, strupy. W cięższym przebiegu obserwuje się brak apetytu, zażółcenie widocznych błon śluzowych, przyspieszenie tętna i oddechów, wodniste biegunki, atonię jelit, ciemne zabarwienie moczu ( obecność krwi i barwników żółci) , czasami dołączają się objawy nerwowe. Przebiega ciężej u koni zimnokrwistych. U bydła występuje zapalenie spojówki czasami rogówki, zaczerwienienie i niekiedy pęcherzykowate zapalenie bł.śluzowej j.ustnej, tracą apetyt, wokół wymion pojawia się świąd, skóra szczególnie w miejscach pozbawionych pigmentu zaczerwieniona, obrzękła, gorąca i bolesna. Może wystąpić spadek mleczności. U owiec zmiany na skórze głowy, w okolicy uszu, nozdrzy, warg później na przedpiersie i przednie kończyny. Przebieg u jagniąt może być bardzo ciężki: widoczne błony śluzowe zaczerwienione lub żółte, zapalenie spojówek i rogówki i jej owrzodzenie, objawy nerwowe, dochodzi do martwicy małżowin usznych. U dorosłych świń zmiany umiejscawiają się na skórze głowy, krwotoki z nozdrzy, u prośnych macior -ronienia. Zmiany anatomopatologiczne: u jagniąt silne wychudzenie, nacieki i galaretowate obrzęki w podskórnej tk. łącznej, niekiedy żółte zabarwienie otrzewnej, wątroba powiększona, krucha, są w niej ogniska martwicze, w nerkach drobne wybroczyny, obrzęk i przekrwienie płuc, wybroczyny w p.pok., pęcherzu moczowym, nasierdziu i wsierdziu. Leczenie: chronić przed światłem, podawać środki przeczyszczające, osłaniające, cukier gronowy, metioninę. W przypadku wtórnych zakażeń sulfonamidy, antybiotyki. W okresie rekonwalescencji należy podawać koniom wit. C i preparaty żelaza.
KONICZYNA CZERWONA - zachorowanie indyków, typowe objawy uczulenia na światło.
SPORYSZ - w sporyszu obok licznych alkaloidów znajdują się: cholina, acetylocholina, histamina, tyramina, biologicznie czynne alkaloidy sporyszu oraz ich nieczynne izomery ujmuję się w 3 gupy: 1.ergotamina i ergozyna i ich izomery ergotaminina,ergozynina, 2. ergotoksyna i jej izomer ergotynina. Ergotoksyna jest mieszaniną trzech alkaloidów: ergokrystyny, ergokryptyny, ergokorniny, 3. ergometryna i jej izomer ergometrynina.
Ergotamina i ergotoksyna kurczą mm.gładkie macicy i naczyń włosowatych ( ergotoksyna działa silniej). Ergometryna kurczy mm. macicy, na naczynia krwionośne działa słabiej. W zatruciu sporyszem zostają uszkodzone śródbłonki naczyń włosowatych co powoduje zastój krwi, zaczopowanie włośniczek i suchą zgorzel. Objawy kliniczne: w zatruciu przewlekłym obserwuje się : biegunkę, kulawiznę, sztywność i oziębienie kończyn, brak wrażliwości kończyn na dotyk. Później pojawia się sucha zgorzel skóry. U bydła zmiany spotyka się na wymieniu i ogonie. U świń na uszach, ryju, ogonie i kończynach. U drobiu na grzebieniu, kolczykach, dziobie i języku. U koni niekiedy wypadanie włosów, u świni może dojść do martwicy i odpadnięcia ogona lub małżowin usznych , u drobiu grzebienia i kolczyków, u bydła strzyków. Przy zatruciach ostrych : nadwrażliwość, drżenie, silne skurcze mięśni, zwłaszcza kończyn, ślepotę, ślinotok, biegunka, boleści, depresja, niedowłady, porażenia,
KOKORNAK - w roślinie znajduje się kwas aristolochiowy, alkaloidy i olejek eteryczny, kwas aristolochiowy jest silnym jadem kapilarnym. Alkaloid aristolochina działa przeczyszczająco, podobnie do aloesu lecz silniej. U koni-spadek temp, zaburzenia w krążeniu, depresja, zaburzenia w równowadze, wzmożone wydalanie moczu, białko w moczu, oraz neutrofilię i uszkodzenie kanalików nerkowych. Sekcyjnie stwierdza się wysięk surowiczy w jamach ciała, galaretowate nacieki w podskórnej tk. łącznej, zwyrodnienie narządów miąższowych, wybroczyny w p. pok. , pod osierdziem i wsierdziem oraz zapalenie błony śluzowej pęcherza moczowego. Rozpoznanie : analiza botaniczna.
BURAK - w całej roślinie znajdują się szczawiany i azotany. Podczas powolnego oziębiania i dłuższego przechowywania gotowanych buraków azotany ulegają redukcji i przechodzą w silnie trujące azotyny. Długotrwałe i jednostronne żywienie liśćmi buraczanymi wywołuje zaburzenia w równowadze fosforowo-wapniowej. U mlecznych krów objawy typowe objawy dla hipokalcemii. W 1 dniu choroby stwierdzono w treści żwacza spadek ilości lotnych kwasów tłuszczowych, obniżenie pH, wzrost poziomu kwasu mlekowego, poziom ciał ketonowych i histaminy wzrasta. Leczenie: zastosować 2% roztwór błękitu metylenowego w dawkach 0,5 ml/kg m.c. , oprócz tego stosuje się dożylnie sole wapnia, środki przeczyszczające i podtrzymujące krążenie.
ŁUBIN - znajdują się alkaloidy : lupanina, lupinina, hydroksylupinina, lupinidyna. Najsilniejsze właściwości trujące ma lupanina. Alkaloidy łubinu należą do jadów porażających ośrodki w rdzeniu przedłużonym. W ostro przebiegającym zatruciu śmierć następuje przez uduszenie. Miejscowo alkaloidy łubinu działają drażniąco na błony śluzowe przew. pok., po wchłonięciu powodują osłabienie krążenia, i uszkadzają wątrobę w następstwie czego pojawia się żółtaczka. Alkaloidy łubinu wydalane są z moczem i mlekiem. Leczenie: olej rycynowy, glukozę, środki podtrzymujące krążenie i oddychanie. Jako odtrutkę stosuje się rozcieńczone kwasy, najczęściej w postaci wody zakwaszonej octem. Nie należy podawać środków zasadowych oraz soli glauberskiej gdyż ułatwiają one wchłanianie alkaloidów.
NOSTRZYK - znajdują się glukozydy, z których uwalnia się kumaryna. Nieszkodliwa w zasadzie kumaryna pod wpływem pewnych czynników przechodzi w niebezpieczny dla organizmu dwukumarol - hamuje on tworzenie się protrombiny w wątrobie i zmniejsza krzepliwość krwi, nie hamuje natomiast aktywności protrombiny znajdującej się we krwi w chwili dostanie się jego do organizmu. Wyraźny spadek aktywności protrombiny i przedłużenie czasu krzepnięcia występują po pewnym czasie, kiedy zapas protrombiny krwi zostanie całkowicie zużyty. Leczenie: duża dawka środków wzmagających krzepliwość krwi (wit.K), transfuzja krwi.
Nerecznica samcza Ziele nerecznicy samczej stosowano w medycynie ludowej jako lek przeciw pasożytom jelitowym, zawiera bowiem silną truciznę-filidynę.
Konwalia- Zawiera on glikozydy kardenalidowe (konwalatoksynę, konwalozyd, lokundiozyd i in.), flawonoidy (izoramnetynę, kwertycynę), saponiny steroidowe (konwalaryne), kwasy organiczne (m. in. chelidonowy). Działanie: nasercowe, ale i silnie (śmiertelnie) trujące. Wzmacnia skurcze serca, pogłębia i zwalnia jego akcję, co poprawia krążenie krwi. Konwalia ma również właściwości moczopędne. Olejek eteryczny konwalii otrzymywany z kwiatów (farnezol) wykorzystywany jest w kosmetyce i perfumerii