1. Równowaga ciała człowieka.

1. Utrzymanie pionowej postawy ciała

1. utrzymanie postawy ciała oraz kierowanie ruchami związane jest ze złożonymi procesami zachodzącymi w organizmie człowieka

2. ciało człowieka charakteryzuje się :

• budowa wielosegmentowa :

• układ kostny

• układ stawowy,

• układ mięśniowy

• ciało człowieka posiada znaczna wysokość,

• podparte jest w jednym punkcie, w miejscu styku stóp z podłożem.

3. kład nerwowy w sposób ciągły kontroluje postawę człowieka, odbierając i wysyłając informacje nerwowe mające na celu utrzymać pionowa postawę ciała:

• ten typ równowagi nazywamy równowaga chwiejna

• cały czas nasze ciało poddawane jest działaniu siły grawitacji, która powoduje powstawanie zjawiska utraty równowagi,

• utrata równowagi jest kompensowana ruchami poprawczymi zapobiegającymi utracie równowagi ciała.

Do najważniejszych narządów odpowiedzialnych za postawę ciała człowieka zaliczamy :

1. błędnik,

2. proprioreceptory mięśni szkieletowych ,

3. proprioreceptory mięśni szyi,

4. narząd wzroku,

5. móżdżek,

6. pień mózgu,

7. korę mózgowa.

Narząd równowagi znajdujący się w błędniku:

1. układ równowagi znajduje się w układzie przedsionkowym i obejmuje pozasłuchową część błędnika która składa się z następujących elementów :

• łagiewki - reaguje na zmiany położenia głowy w przestrzeni i liniowe przyspieszenia i zwolnienia.

• woreczka - wykrywa ruchy o niskiej częstotliwości czyli takie, które wywołują chorobę lokomocyjną

• trzech kanałów półkolistych - wykrywają przyspieszenia kątowe (np.: związane z obrotami ciała wokół własnej osi).

woreczek i łagiewka

• w plamkach woreczka i łagiewki znajdują się komórki zmysłowe zaopatrzone w rzęski,

• pokryte są one masą galaretowatą z osadzonymi na niej kryształkami soli wapiennych zwanych otolitami,

• podczas ruchu kamyczki błędnikowe przemieszczają się, powodując napięcie włosów i pobudzenie komórek rzęskowatych. Powstaje impuls, który jest przekazywany w I neuronie czuciowym w zwoju przedsionkowym.

• kanały półkoliste :

• w bańkach błędnikowych znajdujących się w końcowej części kanałach półkolistych znajduje osklepek,

• zbudowany jest z komórek rzęsatych zlepionych masą galaretowata,

• jeżeli następuje wychylenie osklepka w kierunku przedsionka do powstaje depolaryzacja komórek rzęsatych i zwiększenie impulsów w I neuronie czuciowym zwoju przedsionkowego,

• jeżeli osklepek wychyla się w kierunku kanału następuje repolaryzacja i zmniejszenie częstotliwości impulsów.

• przebieg pobudzenia z narządu przedsionkowego :

• impuls przewodzony jest z narządu równowagi nerwem przedsionkowym do jąder przedsionkowych : górnych, dolnych, bocznych, i przyśrodkowych w rdzeniu przedłużonym (kolor czerwony).

• drogi doprowadzające pobudzenie z jąder przedsionkowych do mięśni gałek ocznych (kolor zielony) :

• droga przedsionkowo podłużna : jądro przedsionkowe górnego → jądro nerwu bloczkowego → jądro nerwu okruchowego → włókna nerwowe przechodzą na przeciwna stronę → mięśnie gałki ocznej od strony przyśrodkowej,

• II droga w kontrlateralnym w pęczku podłużnym przyśrodkowym : jądro przedsionkowe środkowe → przejście włókien nerwowych na przeciwna stronę →jądro nerwu bloczkowatego → włókna biegną w pęczku podłużnym przyśrodkowym →jądro nerwu okruchowego → mięśnie gałki ocznej w części przyśrodkowej,

• III droga kontrlateralna w nerwie odwodzącym : jądro przedsionkowe środkowe → włókna nerwowe przechodzą na druga stronę →jądro nerwu odwodzącego → stąd nerwem odwodzącym włókna dochodzą do zewnętrznych mięśni gałki ocznej.

• drogi doprowadzające impulsy do ośrodków odpowiedzialnych za odruchy posturalne (kolor niebieski) :

• droga przedsionkowo - rdzeniowa boczna (wiąże się z odruchami posturalnymi ciała) : jądro przedsionkowe boczne → droga przedsionkowo rdzeniowa

• droga przedsionkowo - rdzeniowa przyśrodkowa ( wiąże się z kontrolą napięcia mięśni szyi) : jądrze przedsionkowe przyśrodkowe → biegnie częściowo po tej samej stronie a częściowo po stronie przeciwnej .

• drogi doprowadzające impulsy do zakrętu poza środkowego mózgu i płata ciemieniowego kory mózgowej (następuje częściowe uświadomienie położenia ciała w przestrzeni),

• droga przedsionkowo - móżdżkowa - doprowadzenie impulsów do kory móżdżku.

• zadania narzadu równowagi :

• odruchowe utrzymanie wzroku na obserwowanym obiekcie poprzez odruchy przedsionkowo oczne,

• utrzymanie prawidłowej postawy ciała poprzez odruchy posturalne, przedsionkowo - rdzeniowe..

• Proprioreceptory

1. za pomocą proprioreceptorów odbierane są pobudzenia z mięśni , ścięgien i więzadeł,

2. receptory te informują Centralny Układ Nerwowy o

• położeniu stawów w przestrzeni,

• o długości mięśni,

• wielkości napięcia mięśniowego itp.

• rodzaje propiorceptorów :

• ciałka zmysłowe : występują w torebkach stawowych i ścięgnach, wolno adaptują się i reagują silne na zmiany położenia stawów, zwłaszcza przy nadmiernym zgięciu i prostowaniu,

• ciałka blaszkowate : występują w niewielkiej ilości w stawach, w ścięgnach i powięźiach mięśniowych, należą do receptorów szybko adaptujących się i sygnalizują gwałtowne zmiany ruchu w stawie,

• ciałka buławkowate : występują w ścięgnach, należą do wolno adaptujących się receptorów i ulęgają podrażnieniu dopiero przy gwałtownym wzroście napięcia ścięgna,

• wrzeciona nerwowo - mięśniowe: występują w mięśniach w postaci włókien intrafuzalnych (śródwrzecionowych), są ułożone równolegle do włókien ekstrafuzalnych (zewnątrzwrzecionowych) i reagują na rozciąganie mięśnia.

• drogi impulsów z proprioreceptorów

• droga rdzeniowo - móżdżkowa (kolor niebieski):

• przesyłanie impulsów odbywa się poza naszą świadomością,

• neuron I rzędu znajdujący się w zwojach rdzeniowych odbiera pobudzenie z proprioreceptorów stawów, mięśni itp.,

• neuronem II rzędu przenosi pobudzenie do kory móżdżku (płat przedni i tylny)

• droga rdzeniowo - korowa (kolor czerwony):

• impulsów częściowo dochodząca do naszej świadomości),

• neuron I rzędu znajdujący się w zwojach rdzeniowych odbiera pobudzenie z proprioreceptorów i przenosi je pęczkiem klinowatym i smukłym (układ tylno powrózkowi) do jądra klinowatego i jądra smukłego,

• w jądrze klinowatym i jądrze smukłym następuje przekazanie impulsu na neuron II rzędu i aksony krzyżują się biegnąc wstędze przyśrodkowej,

• w jadze brzusznym tylno - bocznym wzgórza następuje przełączenie na neuron III rzędu który kończy się w polu czuciowym kory somatosensorycznej kory.

• Móżdżek

1. zadania móżdżku

• utrzymywanie równowagi i pionowej postawy ciała,

• regulacja napięcia mięśniowego,

• koordynacja ruchów dowolnych w celu zapewniania ich precyzji i płynności.

• Ośrodki ruchu w korze mózgowej :

1. pierwszorzędowa reprezentacja ośrodków ruchowych znajduje się w zakrecie przyśrodkowym kory mózgowej,

• Ogólny schemat kontroli ruchu :

1. Kora kojarzeniowa :

• odpowiada za planowanie ruchów dowolnych,

• wysyła polecenia ruchowe które inicjują ich wykonanie,

• Zwoje podstawy :

• dostarczają wzorców ruchowych niezbędnych do utrzymania postawy ciała, która jest warunkiem prawidłowego wykonania poleceń ruchowych

• Móżdżek :

• otrzymuje informację z kory mózgowej o naturze zamierzonego ruchu, nato-miast z rdzenia kręgowego o tym jak dalece prawidłowo jest ruch wykonywany,

• informacja ta umożliwia dostosowanie poleceń ruchowych tak aby zamierzony ruch był wykonywany prawidłowo.

• Pień mózgu :

• stanowi stację przekaźnikową dla poleceń ruchowych z wyjątkiem poleceń wymagających najwyższej precyzji.

• odpowiedzialny jest za utrzymanie normalnej postawy ciała podczas aktywności ruchowej.

• Rdzeń kręgowy:

• zawiera wspólne końcowe drogi, poprzez które ruch jest wykonywany.

• uczestniczy we właściwym wykonaniu zadań ruchowych poprzez wybór właściwych motoneuronów do poszczególnych zadań i przez odruchowe dostosowanie ich aktywności.

• Receptory :

• nieświadoma informacja o pozycji ciała w przestrzeni i napięciu wytworzonym przez kurczące się mięśnie szkieletowe jest dostarczana z proprioreceptorów znajdujących się w więzadłach, mięśniach i narządach przedsionkowych.

• świadoma informacja o pozycji ciała i kończyn w przestrzeni dostarczana jest przede wszystkim przez wzrok i skórne narządy czuciowe,

• Charakterystyka zaburzeń związanych z choroba lokomocyjna

1. system kontroli nerwowo - mięśniowej kontroluje położenia ciała w przestrzeni

2. informacje pochodzące z siatkówki oka, przedsionka i zakończeń propioceptywnych są analizowane w Ośrodkowym Układzie Nerwowym i jest formułowana odpowiedz w postaci informacji wyjścia i opierająca się na trzech oddzielnych układach :

• gałki ocznej w stosunku do głowy,

• głowy w stosunku do reszty ciała,

• ciała jako całości w otaczającej przestrzeni

• w różnych sytuacjach życiowych możemy mieć do czynienia z choroba lokomocyjna wywołana pływaniem na jachcie, podrożą samochodem czy też samolotem. Czynniki sprzyjające powstawaniu choroby lokomocyjnej są następujące :

• zaburzenia systemu nerwowo - mięśniowej kontroli postawy i ruchu ciała

• stany psychiczne (nerwice, stres, depresje),

• zjawiska fizykalne (pobudzenie węchowe, zła wentylacja, hałas, wibracje, zmiana ciśnienia)

• Choroba lokomocyjna charakteryzuje się określonymi objawami, które dzieła się na :

• zaburzenia nerwowe: nudności, wymioty, spadek ciśnienia, zmiana częstotliwości tętna, i oddychania, nadmierna pobudliwość,

• zaburzenia równowagi: zawroty głowy, utrudnione poruszanie się

• zaburzenia psychiki: zmienność nastroju, lęki, stany znużenia, senność, iluzje, otępienie, zanik instynktu samozachowawczego.

• adaptacja do zjawisk zaburzających postawę ciała człowieka zależy od predyspozycji osobniczych.

• u zdrowych ludzi proces przystosowania do kołysania trwa od kilku godzin do 2-3 dni,

• istnieje jednak grupa ludzi, u których te objawy adaptacji w ogóle nie występują oraz grupa ludzi, u których objawy przebiegają tak ciężko, że dyskwalifikują ich z pływań na jachcie żaglowym czy jazdy samochodem.

• proces adaptacji związany jest ściśle z warunkami, w których zachodzi i zmiana tych warunków (falowanie, siła wiatru) mogą spowodować ponowne pojawienie się wymienionych objawów.

7

Postawa ciała

---