Etiologia mastitis 15.12.2010

Mastitis jest najbardziej kosztochłonną jednostką chorobową u bydła mlecznego

Może powodować redukcję produkcji mleka nawet do 70%

Zimno, przeciągi, złe odżywianie, uszkodzenia mechaniczne czy nieprawidłowy dój to najczęstsze przyczyny występowania zapalenia wymienia czyli mastitis.

Wpływ błędów żywieniowych na występowanie mastitis.

W żywieniowej profilaktyce mastitis zwraca się uwagę na znaczenie takich składników pobieranych dawce pokarmowej jak witaminy E i A, beta-karoten, selen, cynk i ewentualnie miedź

Ich niedobory w istotny sposób mogą zmniejszać możliwość krowy do zwalczania mastitis, takie niedobory w okresie okołoporodowym są szczególnie prawdopodobne.

W okresie poporodowym apetyt krowy pogarsza się, a zakres zmniejszania apetytu zależy w znacznym stopniu od żywienia w okresie zasuszenia.

Krowa rozpoczyna sekrecję siary do gruczołu mlekowego już kilka dni przed porodem.

Z tego powodu jej zapasy na przykład witaminy E zmniejszają się a słaby apetyt nie pozwala na ich odnawianie.

Podstawą profilaktyki żywieniowej jest więc unikanie błędów żywieniowych prowadzących do chorób metabolicznych (kwasicy, ketozy, przemieszczenia trawieńca, zalegania poporodowego, zatrzymania łożyska).

Szczególnie groźne są stany ketoz czy kwasic, bo te trudno jest diagnozować.

Lato jest na pewno okresem znacznego zwiększenia obecności much w oborze co sprzyja zakażeniom środowiskowym, ale zmniejszona odporność na mastitis w tym okresie może wynikać z wpływu na ograniczenie pobrania paszy.

Zagrzewanie i pleśnienie kiszonki stwarza większe potencjalne ryzyko mastitis niż ewentualny niedobór cynku czy witaminy E. istotny jest tutaj również fatalny wpływ mikotoksyn, niestety tak częstych w źle sporządzonych i wybieranych kiszonkach.

Zadawanie pasz w oborach powinno być tak zorganizowane aby krowy po doju, na przykład wracające z hali udojowej, miały wystarczająco dużo świeżej apetycznej paszy na stole paszowym.

Powinna ona zachęcać krowy do jedzenia przez przynajmniej 1 godzinę, co sprawi, że krowa świeżo wydojona nie położy się przez co niedomknięty po doju kanał strzykowy nie będzie „wrotami” zakażenia.

Obecność bakterii, ich metabolitów oraz toksyn powoduje w gruczole aktywizację mechanizmów obronnych.

Obserwowana jest zwiększona migracja komórek układu białokrwinkowego z krążenia obwodowego do tkanki gruczołu.

Ilość komórek, nazywanych komórkami somatycznymi mleka, wzrasta z 100tys na ml w ćwiartce do nawet kilku milionów.

Objawy kliniczne mastitis obserwowane podczas toczącego się zapalenia gruczołu mlekowego uzależnione są od typu mastitis

Oprócz typowych dla zapalenia objawów, obserwujemy również obniżoną produkcję mleka, zmiany w jego składzie i wyglądzie.

Typy mastitis

Kliniczne

- nadostre

- ostre

- podostre

- chroniczne

Subkliniczne

Zapalenie nadostre

Nagłe pojawienie się, ciężki przebieg, serowate mleko

Agalactia

Objawy powodowane są obecnością enzymów tkankowych i bakteryjnych, toksyn oraz produktów leukocytów

Objawy ogólne w postaci wysokiej gorączki, depresji, anoreksji, zmniejszonej motoryki żwacza wynikają z septicemii i toxemii oraz mogą prowadzić do śmierci zwierzęcia.

Objawy ogólne często poprzedzają objawy występujące w gruczole

Zapalenia ostre

Nagły początek, spadek produkcji, zmiany serowate mleka lub obecność złogów włóknika

Objawy ogólne są słabiej zaznaczone

Podostre zapalenie

Słabiej zaznaczone objawy dotyczące tkanki gruczołu.

Mniejsza ilość wtrętów w mleku (odbarwione, wodniste)

Brak objawów ogólnych

Chroniczne mastitis

Często jest formą zapalenia podklinicznego z okresowo pojawiającymi się klinicznymi nawrotami

Postępowanie polega na leczeniu klinicznych incydentów lub eliminacji zwierzęcia ze stada.

Podkliniczne zapalenie

Jest najczęściej występującą postacią mastitis

Występuje od 15 do 40x częściej niż zapalenie kliniczne

Brak objawów ogólnych, brak objawów w gruczole, brak dużych makroskopowych zmian w mleku,obserwujemy spadek produkcji oraz pogorszenie jakości mleka

INVISIBLE MAN ;)

Rodzaje mastitis

Zakaźne mastitis,

Środowiskowe

Przenoszone ze skóry na gruczoł

Przenoszone z pyska na gruczoł

Przenoszone przez owady

Zakaźne mastitis

Często określana jako mastitis typu cow to cow, ponieważ taka właśnie jest droga przenoszenia

Czynnikami pierwotnymi są drobnoustroje występujące w gruczole mają one słabą zdolność do przeżywania w środowisku

Zakaźne mastitis ma zwykle charakter chroniczny lub subkliniczny

Przenoszone jest zwykle podczas doju

Stroptococcus agalactie, Staphylococcus ureus, Mycoplasma

Środowiskowe mastitis

Definiowane jako Environment-to-Cow mastitis

Drobnoustroje je powodujące znajdują się w środowisku poza gruczołem

Częstotliwość występowania tego typu zapaleń wzrasta wraz ze spadkiem zak powodowanych przez zakaźne patogeny.

Patogeny znajdują się w odchodach, posłaniach, wodzie, paszy. Do zakażenia dochodzi podczas kontaktu strzyków z tymi wektorami podczas doju lub pomiędzy dojami

Coliformis środowiskowe, Streptococcal species, Pseudomonas species oraz inne

Czynniki zakaźne

Strept agalactie

Staph ureus

Mycoplasma

Czynniki środowiskowe

Strept uberis

Strept dysgalactiae

Coagulase-neg Staphs

Coliformis-E coli

Klebsiella

Zakażenia typu skóra-wymię

Powodowane zwykle przez Coagulase negative Satphylococci lub Corynobacterium bovis

Minor pathosens powodujące infekcję kanału strzyka

Są doniesienia mówiące o ich konkurencji z głównymi patogenami wymienia

Doping strzyków oraz leczenie typu dry cow therapy są efektywne przy zwalczaniu tego typu zapaleń.

Zakażenia pochodzące z jamy gębowej

Ssanie powoduje otwarcie kanału strzyka predysponujące do IMI

Dokarmianie cieląt mlekiem od krów cierpiących na mastitis może powodować zasiedlanie migdałków cieląt przez patologiczną florę (wzajemne obsysanie powoduje infekcję)

Srept agalactiae, Staph ureus

Muchy

Mogą być wektorem tzw. Summer mastitis powodowanego przez Actinomyces pyogenes - gram dodatni patogen środowiskowy

Powoduje ropnie i ropne zapalenie u krów i jałówek.

Również Staph aureus może być przenoszony przez muchy

Summer mastitis

Kliniczne nadostre zapalenie występujące u krów poza okresem laktacji przebywających na pastwisku w okresie letnim

Charakterystyczne objawy

Major pathogens

Staphylococcus aureus

Streptococcus agalactiae

Streptococcus dysgalactie

Streptococcus uberis

Escherichia coli

Arcanobacterium pyogenes

Minor pathogens

CNS - Staphylococci coagulase negative

Corynebacterium bovis

Micrococcus spp.

Grzyby

Candida albicans

Cryptococcus

Trichophyton

Geotrichum

CAMP effect

W teście wykorzystuje się właściwości szczepów Str agalactiae dopełnienia częściowej hemolizy znajdujących się w podłożu erytrocytów cielęcych spowodowanej działaniem beta-toxyny gronkowcowej

Stroptococcus agalactiae:

Gram dodatnia bakteria która osiedla się w przewodzie strzykowym oraz w cysternie strzyka

Zapalenie wywoływane przez tą bakterię powoduje niedrożność przewodu strzyka co prowadzi do obniżonej mleczności wzrostu kom. somatycznych a nawet inwolucji ćwiartki

Produkuje enzymy toksyny

Charakteryzuje się dużą podatnością na leczenie

Jest nr 1 w kwestii zapaleń wymienia

Powoduje nadostre, ostre, chroniczne i subkliniczne. Dominującą postacią jest postać subklinicznego, chronicznego zapalenia

Produkuje enzymy i toxyny, katalazę i koagulazę, hialuronidazę

Jest bardzo inwazyjny, prod hialuronidazy

Jest patogenem wewnątrzkomórkowym

Jest bardzo trudny do leczenia, L-formy

Powoduje formowanie się ropni, mikroropni

Jest wysoce odporny na fagocytozę

Słabo przeżywa w środowisku

Powoduje wzrost ilości kom. som. oraz zmniejszenie mleczności

Uszkodzenia spowodowane przez Staphylococcus aureus

Przez produkcję toxyn niszczy komórki i niszczy tkankę produkująca mleko

Początkowo uszkadza tkanki w obrębie strzyka, a następnie wyżej położone struktury aż po pęcherzyki

Powoduje powstawanie blizn w tk wymienia

Powoduje powstawanie mikroropni, które po pęknięciu powodują ponowne wydostawanie się bakterii

Infekcje powodowane przez S. aureus zwykle rozwijają się w zmniejszonej laktacji lub w okolicy porodu, choć objawy pojawiają się w okresie poporodowym.

Ponieważ S. a. przebywa wewnątrzkomórkowo jest trudny do leczenia. Utrudniona jest też penetracja antybiotyku. Dodatkowo S. aureus jest często oporny na wiele antybiotyków, dzięki produkcji enzymów.

Przenoszenie infekcji powodowanej przez S. aureus

Głównym rezerwuarem S. a. jest wymię

Może jednak występować również na skórze, pysku, migdałkach, pochwie

Do zakażenia dochodzi głównie przy nieprawidłowo przebiegającym doju - brak wystarczającej higieny doju

Słabo przeżywa na zdrowej skórze ale łatwo kolonizuje wszelkie uszkodzenia

Zainfekowane podczas porodu jałówki mogą stanowić rezerwuar dla tego mikroorganizmu. Nieznany jest jak dotąd mechanizm powodujący zakażenie podczas porodu

Wykrywanie S.a.

Niska wykrywalność

Tylko 75% zakażeń powodowanych przez S.a. można wykryć w pojedynczym badaniu

Mykoplazma

Mykoplazmy są pleomorficzne organizmami (brak ściany kom)

Izolowane są z ukł. oddechowego jak i z dróg rodnych i ukł. moczowego

Powodują epizotyczne mastitis

Brak leczenia

Jest silnie zakaźna

Coliformis

Należące do tej grupy drobnoustroje to: Escherichia coli, Klebsiella spp. Enterobacter spp., Citrobacter spp., wszystkie są G(-)

Występują w odchodach, podłożu, na brudnych wilgotnych wymionach

Zazwyczaj powodują nadostre i ostre mastitis

Produkuje endotoxyny

Zwiększaniu ich ilości sprzyja wilgotna ciepła pogoda

Środowiskowe Stroptococci

Należa do nich Strep. dysgalactiae, Strept. uberis, enterococci

G (-)

Żyją zarówno na skórze jak i w środowisku krów

Powodują kliniczne i subkliniczne postacie mastitis

Pseudomonas spp.

G (-)

Powodują kliniczne i podkliniczne zapalenia

Występują w wodzie, instalacji aparatów udojowych, kontaminacji preparatach do dippingu strzyków

Są oporne na leczenie antybiotykami

Należą do drobnoustrojów środowiskowych

Prototheca

Są to glony występujące w środowisku (kałuże błoto itp.)

Powodują chroniczne mastitis wpływające na obniżenie produkcji mlecznej

Należą do drobnoustrojów środowiskowych

Brak leczenia

Drożdżaki

Często dostają się do gruczołu podczas aplikacji antybiotyków przy użyciu tubostrzykawek

Zakażenia tego typu występują częściej przy intensywnej i długotrwałej antybiotykoterapii

---