Zofia Nałkowska Medaliony

Jak powstały Medaliony?

Zofia Nałkowska napisała ten utwór w oparciu o badania i obserwacje,

poczynione podczas prac Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich.

Pisarka była członkiem tej komisji i wszystko, co zawarła w swojej prozie, jest

faktem. Medaliony stanowią cykl opowiadań, zestawionych na zasadzie

podobieństwa tematu i identycznej formy. Zauważmy, że autorka nie poddaje

materiału specjalnej obróbce literackiej. Jest to zabieg celowy. Suchy fakt - bez

komentarza i bez interpretacji - wystarczy i uderza najmocniej.

Dlaczego taki tytuł?

Tytuł pochodzi od medalionów nagrobkowych, zamieszczanych na grobach

portretów ludzi zmarłych. Autorka prezentuje w swoich krótkich

opowiadaniach-relacjach literackie portrety ludzi, którzy przeżyli gehennę

hitleryzmu - ich wypowiedzi, zeznania, zwierzenia.

Co oznacza motto utworu?

Motto Medalionów brzmi: Ludzie ludziom zgotowali ten los. Wyczuwamy gorycz -

refleksję i pytanie: jak to się mogło stać? Jak człowiek mógł tak skrzywdzić i

upokorzyć drugiego człowieka? Motto Nałkowskiej to bezmiar przerażenia, że

przedstawione obrazy są dziełem człowieka, że ludzie stworzyli faszyzm,

hitleryzm, piece i miejsca kaźni, że są autorami tak strasznej rzeczywistości.

Tadeusz Borowski

Człowiek zlagrowany

W opowiadaniu Dzień na Harmenzach ukazał pisarz realia obozu, który dla

więźnia - człowieka zlagrowanego - jest jedynym światem. Nie odwołuje się

on do doświadczeń i wspomnień z wolności, odrzuca także dotychczasowe

zasady etyczne (kieruje się tzw. moralnością wyłączoną). Vorarbeiter Tadek,

posługujący się systemem wartości wykształconym w obozie, przestaje być

uczciwy i staje się „zaradny”. Aby przetrwać w lagrze, nie wystarczy jednak

umieć handlować czy „organizować” żywność lub odzież. Czasem konieczne

jest zabicie drugiego więźnia (na polecenie kapo Andrzej zabija dwóch

więźniów, Greków, którzy nie umieli chodzić; wybór był oczywisty - życie

własne jest ważniejsze niż życie cudze). Człowiek w obozie staje się

przedmiotem (reifikacja) - zepsutych i bezużytecznych przedmiotów (czyli

chorych bądź niesprawnych więźniów) należy się pozbyć.

Sławomir Mrożek Tango

Przebieg wydarzeń

Akcja toczy się w rodzinie Stomila, artysty-improduktywa. Bohaterowie żyją na

śmietniku historii, nagromadzonym w ich mieszkaniu, w inercji, której nie chcą

ani nie umieją przezwyciężyć. Wszystkie stare konwencje i formy zostały już

przełamane, nie ma z czym walczyć, bowiem wszystko wolno, wskutek czego

nie ma wolności. Próba sztucznego narzucenia rodzinie starych form,

zainicjowana przez syna Stomila, Artura, kończy się fiaskiem, forma bowiem

powstaje tylko ze skostnienia treści, a żadnej treści ani idei nie ma.

Poszukujący wyjścia z tej sytuacji Artur zostaje zabity przez panoszące się w

domu indywiduum, Edka, prymitywnego, agresywnego chama, który obejmuje

władzę dyktatorską i zmusza całą rodzinę do uległości. W ostatniej scenie na

rozkaz Edka stary wuj tańczy z nim tango La Cumparsita, a cała rodzina

asystuje temu przedstawieniu. Postacie sztuki i jej problematyka są

nawiązaniem do tradycji dramatów S. I. Witkiewicza, zakończenie zaś odwołuje

się do Wesela Wyspiańskiego, do motywu chocholego tańca.

---