Międzynarodowe stosunki kulturalne
15.10.2011 (1)
Stosunki kulturalne: dziedzina stosunków międzynarodowych. Jedna z najstarszych form interakcji między ludźmi. Od lat 60 XX wieku uznana powszechnie dziedzina stosunków międzynarodowych.
Współczesne międzynarodowe stosunki kulturalne badają takie zjawiska i procesy jak:
Tworzenie instytucji i organizacji międzynarodowych,
Przyjmowanie norm prawa międzynarodowego regulującego międzynarodową współpracę,
Prowadzenie polityki służącej promocji kultury państwa za granicą ,
Dwu i wielostronną wymianę osobową i rzeczową,
Ochroną różnorodności kulturowej,
Wielostronny imprezy artystyczne.
Geneza i etapy międzynarodowych stosunków kulturalnych: geneza jest to zespół warunków, które przyczyniły się do powstania, a tym samym rozwoju międzynarodowych stosunków kulturalnych.
Etapy:
Stosunki kulturalne żywiołowe: (niesformalizowane, niezorganizowane, nielimitowane, nieograniczane przez państwo - od pradziejów do XIX wieku oraz przełom XX/XXI wieku)
Dyfuzja kulturowa: przenikanie elementów kultur w różnych skalach przestrzennych.
Faza pierwsza: od najdawniejszych czasów do schyłku świata antycznego
Podstawowe cechy: policentryzm kulturowy (wielość równoważnych ośrodków kulturowych) równoległe funkcjonowanie grup społecznych o różnym zaawansowaniu cywilizacyjnym, spontaniczność kontaktów kulturalnych, nieświadomość zapożyczeń, wykorzystywanie jako instrumentu dyfuzji wojen i narodu
Faza druga: od średniowiecza (początek- renesans karoliński VIII-IX w.) do połowy XIX w.
Podstawowe cechy: odejście od policentryzmu i dominacja Europy jako głównego centrum kulturowego, pojawienie się dwóch nowych religii (obok judaizmu, buddaizmu i hinduizmu) chrześcijaństwa i islamu, związki dynastyczne jako instrument dyfuzji kulturowej, wzrost świadomości funkcji pełnionej przez kulturę w społeczeństwie, incydentalne porozumienia międzynarodowe, regulujące kwestie związane z kulturą (dwustronne umowy odnoszące się do restytucji dóbr kultury zrabowanych w czasie wojny np. pokój oliwski z 1660 roku, który zobowiązał Szwecję do zwrotu Polsce wywiezionych archiwaliów i biblioteki królewskiej czy pierwsze porozumienie wielostronne zawarte na kongresie wiedeńskim w 1815 r. dotyczące restytucji dóbr kultury zagarniętych w czasie wojen napoleońskich.
Stosunki kulturalne zinstytucjonalizowane: podporządkowanie niesformalizowanych wcześniej stosunków regułom prawa międzynarodowego i wewnętrznego oraz tworzenie instytucji międzynarodowych
Początki instytucjonalizacji: (rozwój pozytywnego prawa międzynarodowego i tworzenie organizacji międzynarodowych):
Rok 1974: Deklaracja Brukselska zakazująca grabieży i transfery dóbr kultury (powtórzona w konwencjach haskich),
Rok 1886: konwencja z Berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych
Wzrastająca świadomość roli kultury w życiu narodów i w stosunkach międzynarodowych zaowocowała promocją kultury poszczególnych państw za granicą:
Rok 1883: powstanie Alliance Française zajmującej się promocją kultury francuskiej
Rok 1889: założenie towarzystwa Dante Alighieri zajmującego się promocją kultury włoskiej.
Okres międzywojenny
Rok 1921: podpisanie Traktatu Ryskiego - art. XI określał zasady restytucji dóbr kultury wywiezionych przymusowo lub dobrowolnie do Rosji lub na Ukrainę,
Rok 1929: powstanie w Rzymie Międzynarodowego Instytutu Kinematografii Edukacyjnej,
Rok 1926: w Paryżu powstał Instytut Współpracy Intelektualne (po 1945 r. przekształcony w UNESCO).
Dwustronne umowy kulturalne: np. Polska - Francja (1023), Belgia (1925), Jugosławia (1931), Niemcy, Węgry (1934), Austria (1937), Finlandia (1938), Bułgaria (1939).
Umowy wielostronne:
Rok 1922: podpisanie w Rzymie umów wielostronnych dotyczących spraw archiwalnych
Lata 1908 i 1929: nowelizacja konwencji berneńskiej z 1886 roku o ochronie dzieł literackich i artystycznych
Rok 1933: konwencja o ułatwianiu międzynarodowego obiegu filmów o charakterze wychowawczym.
Instytucjonalizacja ochrony mniejszości narodowych:
Epizody w traktatach wiedeńskim (1815), paryskim (1856), berlińskim (1878)
W traktacie ryskim (1921)
W systemie wersalskim: umowy określały kryteria mniejszości narodowych (religia, narodowość, rasa, język) gwarancja posługiwania się własnym językiem w relacjach społecznych, wolność wyznania, swoboda praktyk religijnych, odrębne szkolnictwo, organizowanie stowarzyszeń, powoływanie instytucji kulturalnych i społecznych.
Nowe instytucje promujące kulturę poszczególnych państw:
Powołane przez rządy:
Rok 1910: instytut francuski
Rok 1926: Instytut Włoski
Stowarzyszenia prywatne (niekiedy wspierane przez państwo)
Rok 1925: Akademia Niemiecka 1932 Instytut Goethego (reaktywacja w 1951 r.)
Rok 1934: British Council
Unia panamerykańska
Rok 1931: wydział współpracy intelektualnej
Rok 1936: Buenos Aires umowa o promocji między amerykańskich stosunków kulturalnych
Rok 1935: Waszyngton Pakt Roericha - układ o ochronie instytucji artystycznych i naukowych oraz zabytków historycznych
Koncepcja sztuki awangardowej ZSRR
Stosunki kulturalne po II Wojnie Światowej
W czasie zimnej wojny: w państwach realnego socjalizmu, w Europie zachodniej w Ameryce
Międzynarodowe stosunki kulturalne w okresie wygaśnięcia zimnej wojny (od drugiej połowy lat 50.
Rok 1966: deklaracja zasad międzynarodowej współpracy kulturalnej
Rok 1975: podpisywania aktu końcowego KBWE (pierwszy raz MSK uznano za samodzielną dziedziną SM)