ALEKSANDRA NIZIOŁ

ROK II, DLE

BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU I EDUKACJI

prace zaliczeniowe

Temat 1: Podaj definicję rytmów biologicznych,

wymień ich rodzaje i mechanizm synchronizacji.

Termat 2: Omów neurofizjologiczne i hormonalne mechanizmy i uwarunkowania agresji.

Praca nr 1:

Rytm biologiczny jest to cykliczny wzrost i spadek aktywności życiowych człowieka, określa "regularne, powtarzalne, uzależnione od czasu zmiany funkcji fizjologicznych. Zakłada on, że żaden z procesów życiowych nie trwa stale i nie jest niezmienny, lecz wciąż się powtarza."

Rytmy biologiczne dotyczą wszystkich istot żywych. Podlegają im nawet prymitywne organizmy jednokomórkowe, np. algi morskie. Mają one wpływ także na żyjące w naszym klimacie ssaki, np. sarny, u których czas godów przypada corocznie na przełom lipca i sierpnia, tak aby młode rodziły się w maju lub czerwcu, gdy świat wokół jest zielony i ciepły. U człowieka znanych jest dotychczas ponad sto różnych funkcji, które powtarzają się w określonych odstępach.

Nauka zajmująca się biologicznymi rytmami organizmów żywych nosi nazwę chronobiologii (z gr. chronos - czas) i jest jeszcze stosunkowo młodą dyscypliną. Autorem nazwy jest niemiecki lekarz Wilhelm Fliess (1858-1928). Według niego na życie człowieka wpływają dwa różne biorytmy oraz ich konstelacje. Mianowicie "rytm fizyczny" trwający 23 dni oraz "rytm psychiczny" liczący 28 dni; rytm trzeci, intelektualny, został dorzucony nieco później przez jego uczniów.

Biorytm wpływa w równym stopniu na ciało i psychikę człowieka. Organizm może być wydajny i sprawny, gdy godziny obciążenia następują naprzemiennie z czasem odpoczynku. Biologiczne rytmy zapewniają właśnie tę równowagę sił, umożliwiając jednocześnie organizmowi dopasowywanie się do zmiennych warunków środowiska.

Rytmy biologiczne charakteryzują się zróżnicowanym czasem trwania.. Określa się je według "okresów", to jest długości odcinków czasu, w których cyklicznie się powtarzają.

Najważniejsze dla człowieka biorytmy to:

• Rytm dwudziestogodzinny. W przebiegu tego rytmu można zaobserwować zmiany częstości uderzeń serca i oddechów, a także zmiany w wydzielaniu hormonów.

• Rytm tygodniowy trwający około siedmiu dni. Widoczny jest w przebiegu niektórych schorzeń (np. astmy), prowadzi do kryzysów po transplantacjach, kiedy to organizm jest szczegolnie podatny na odrzucenie przeszczepu.

• Rytm miesięczny. Trwa około trzydziestu dni, klasycznym przykładem jest tu żeński cykl płodności, zgodnie z tym rytmem gruntowie odnawia się także skóra człowieka.

• Rytm roczny. Trwa mniej więcej rok, wpływa na płodność mężczyzn i kobiet, a także na czas reakcji podczas prowadzenia samochodu i podatność na choroby.

• Rytm dobowy. Odnosi się do dnia i nocy w ciągu dwudziestu czterech godzin, jest najważniejszym z biorytmów, obejmuje każdą komórkę ciała i ma wpływ na całe życie człowieka.

Biorytmy istnieją już w okresie prenatalnym człowieka, zmieniają się z biegiem życia.

Po narodzinach rytm dobowy musi się ostatecznie ustalić. 24-godzinny rytm ustala się jednak dopiero w wieku szkolnym. Aby zsynchronizować działanie własnego rytmu biologicznego najlepiej jest podzielić dobę w taki sposób, by 8 godzin przypadało na sen i regenerację organizmu, 8 godzin na jego pełną aktywność i 8 na odpoczynek, lżejsze prace, rutynowe obowiązki. Na prawidłowe funkcjonowanie biorytmu ma także wpływ dieta, aktywność fizyczna, ogólny stan zdrowia i system odpornościowy organizmu. Życie we właściwym rytmie biologicznym jest istotnym warunkiem dobrego samopoczucia, życiowej energii i zdrowia. Jednak utrzymanie regularności jego przebiegu wymaga sporej inicjatywy w realiach niesprzyjających warunków zewnętrznych.

Bibliografia:

1) Karl J. Pflugbeil, Zegar biologiczny. Życie w zgodzie z rytmem natury, wyd. ASTRUM, Wrocław 2000.

Praca nr 2:

Agresją nazywamy każde zamierzone działanie - w formie otwartej lub symbolicznej - mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty lub bólu. W stosunkach międzyludzkich agresja polega na łamaniu norm i zasad współżycia określonych społecznie i wypracowanych w trakcie doświadczeń historycznych. Niszczenie, szkodzenie, powodowanie bólu i cierpienia jest możliwe nawet wówczas, gdy atakujący nie ma bezpośredniego kontaktu fizycznego z ofiarą, a negatywne dla innych konsekwencje bywają czasami skutkiem zaniechania działania, nie zaś aktywnej postawy.

Zachowania agresywne występują zarówno u bezkręgowców (np. muszka owocowa czy homar), jak i kręgowców, począwszy od ryb, a skończywszy na ssakach naczelnych. Możemy wyróżnić dwa odmienne typy agresji: atak łowczy (morderczy), występujący w zasadzie u zwierząt drapieżnych w stosunku do innych gatunków, mający ma na celu zdobycie pokarmu, oraz atak afektywny (emocjonalny) stanowiący zachowanie obronne, i występujący zarówno u zwierząt drapieżnych, jak i ich potencjalnych ofiar. U człowieka atak łowczy występuje zazwyczaj przy agresywnych działaniach zorganizowanych (wojsko, policja, mafia). Do zachowań agresywnych zalicza się również zachowania autoagresywne, prowadzące u ludzi do samookaleczeń i zamachów samobójczych.

Bardzo duże znaczenie w formowaniu psychologicznej teorii agresji interpersonalnej ma znajomość struktur mózgowych i procesów fizjologicznych zaangażowanych w przebieg różnych form agresji. Istotne informacje o neurobiologii agresji u człowieka dostarczają przypadki uszkodzenia mózgu, bądź wskutek urazu, bądź rozwoju nowotworów. Struktury mózgu, które pełnią zasadniczą rolę w wywołaniu ataku typu łowczego to boczne podwzgórze, atak emocjonalny natomiast wywoływany jest drażnieniem przyśrodkowego podwzgórza lub substancji szarej okołowodociągowej. Agresja łowcza jest modulowana przez hipokamp, agresja afektywna - przez zespół jąder migdałowatych, w przegrodzie modulowane są oba typy agresji. Badania na ludziach prowadzone technikami obrazowania mózgu wydają się wskazywać, że agresywni zbrodniarze wykazują zmniejszoną aktywność obszarów kory czołowej, w odróżnieniu od przestępców seksualnych, u których raczej występują patologie w obszarze kory skroniowej.

Hormon bezpośrednio odpowiedzialny za agresję, który jest modulatorem temperatury ciała, ciśnienia krwi i wydzielania hormonalnego nosi nazwę serotoniny. Zmniejszenie aktywności układu serotoninergicznego podnosi impulsywność i zwiększa agresywność u zwierząt i ludzi. Serotonina występuje w tkankach ssaków, w tym również w mózgu.(...) w cyklu reakcji enzymatycznych może wytwarzać się z niej melatonina. W największych ilościach związek ten powstaje w szyszynce i bierze udział w regulacji rytmu dobowego. Hormonem agresji jest także główny hormon męski - testosteron. Wysoki poziom testosteronu stwierdzają badania agresywnych przestępców. Wiadomo także, iż stosowanie androgenów (np. przez kulturystów) również powoduje agresywność. U późno dojrzewających chłopców i dziewcząt, którym w celu przyspieszenia pokwitania podawano hormony okazało się, że testosteron zwiększa agresywność u chłopców, przy czym zaskoczeniem było stwierdzenie, że estrogen wywołuje wzrost agresywności u dziewczynek.

Na agresywność wpływ mają również substancje metaboliczne. Istotną rolę wydaje się odgrywać poziom glukozy we krwi, który jest obniżony u przestępców agresywnych. Znany przedszkolankom amerykańskim sposób uspokajania dzieci przez podanie im cukierków świadczy o tym, że poziomem glukozy można regulować zachowania agresywne. Zachowania agresywne prawdopodobnie zwiększa także obniżony poziom cholesterolu we krwi.

Zapotrzebowanie na stymulację, wyznaczane biologicznymi własnościami organizmu i przejawiające się w reaktywności, może być czynnikiem ułatwiającym bądź utrudniającym uczenie się agresywnych wzorców zachowania., a charakterystyczna dla psychopatów odporność na negatywne wzmocnienie i lęk moze prowadzić do trudności uczenia się i hamowania czynności z reguły spotykających się z karami.

Agresja jako zachowanie się w określony sposób, istniejące w świecie ludzi i zwierząt jest naturalnym elementem życia i funkcjonowania w przyrodzie, dopóki nie wznosi się do poziomu patologicznego, to jest prowadzi do śmierci lub trwałego kalectwa przeciwnika. Badania doświadczalne wykazały, że agresja ma określone podłoże neurobiologiczne, a tym samym może ona podlegać sterowaniu ze strony człowieka. Wiedza ta może być dla społeczeństwa zarówno pożyteczna, jak i szkodliwa w skutkach. Zatem wciąż wiele zależy od człowieka...

Bibliografia:

1) Adam Frączek, Studia nad psychologicznymi mechanizmami czynności agresywnych, Polska Akademia Nauk, Warszawa 1979.

2) Patofizjologia, pod. red. Sławomira Maślińskiego i Jana Ryżewskiego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002.

3) Jeno Ranschburg, Lęk, gniew, agresja, WSiP, Warszawa 1993.

4) Artykuł Agresja - prof. dra hab. Jerzego Vetulaniego,

http://www.if-pan.krakow.pl/ptp/1.html

Karl J. Pflugbeil, Zegar biologiczny. Życie w zgodzie z rytmem natury, wyd. ASTRUM, Wrocław 2000, s. 7

Ibidem, s. 8.

Ibidem, s. 15.

Ibidem, s. 7.

Za Karl J. Pflugbeil, op. cit., s. 8-9.

Jeno Ranschburg, Lęk, gniew, agresja, WSiP, Warszawa 1993.

Adam Frączek, Studia nad psychologicznymi mechanizmami czynności agresywnych, Polska Akademia Nauk, Warszawa 1979, s. 10.

Za artykułem Agresja - prof. dr hab. Jerzy Vetulani, http://www.if-pan.krakow.pl/ptp/1.html

A. Frączek, op. cit., s. 10.

Za artykułem Agresja - prof. dr hab. Jerzy Vetulani, http://www.if-pan.krakow.pl/ptp/1.html

Ibidem.

Patofizjologia, pod. red. Sławomira Maślińskiego i Jana Ryżewskiego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, s. 257.

Ibidem, s. 257.

Za artykułem Agresja - prof. dr hab. Jerzy Vetulani, http://www.if-pan.krakow.pl/ptp/1.html

Ibidem.

A. Frączek, op. cit., s. 11.

---