Organ prowadzący postępowanie administracyjne.
Zdolność prawna organów administrujących - jest to zespół przesłanek decydujących o zdolności do podejmowania czynności procesowych w postępowaniu administracyjnym. Zdolność prawną wyznaczają normy prawa procesowego.
Wyróżnić można:
Kompetencję ogólną - zdolność prawna organów administrujących do załatwiania spraw administracyjnych w danym układzie postępowania. Posiadają organy administracji publicznej, inne organy państwowe i inne podmioty, jeżeli są powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw indywidualnych w drodze decyzji administracyjnej. Do tych organów należą:
Ministrowie
Centralne organy administracji rządowej
Wojewoda
Organy administracji rządowej zespolonej i niezespolonej
Jednostki samorządu terytorialnego (organy gminy, powiatu, województwa, związków gmin, powiatów, wójt, burmistrz, prezydent, starosta, marszałek województwa, kierownicy służb, inspekcji i straży, którzy działają w imieniu wójta, burmistrza, starosty lub marszałka województwa, SKO)
Inne podmioty i organy
Ministrowie- Prezes i wiceprezes RM, ministrowie, którzy kierują określonym działem administracji rządowej, przewodniczący komitetów wchodzących w skład RM, kierownicy centralnych urzędów administracji rządowej podporządkowanych Prezesowi RM lub ministrowi, kierownicy innych urzędów załatwiających sprawy indywidualne lub wydający zaświadczenia.
Terenowe organy administracji publicznej (wojewodowie, kierownicy zespolonych służb inspekcji i straży) wojewoda posiada domniemanie kompetencji w zakresie administracji rządowej w województwie. Tzn. wszystkie sprawy w zakresie administracji rządowej o ile nie są zastrzeżone dla innych organów administracji rządowej. Wojewoda posiada też domniemanie zdolności prawnej do prowadzenia postępowania administracyjnego.
Kierownicy zespolonych służb inspekcji i straży prowadzą postępowanie w imieniu własnym lub w imieniu wojewody.
Inne organy i podmioty - powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwienia spraw indywidualnych, należą do nich: Prezydent RP (nadawanie obywatelstwa, Przewodniczący KRRiTV (wydawanie koncesji). Inne podmioty to te, które na podstawie ustaw lub porozumień zostały powołane do załatwienia spraw indywidualnych w drodze decyzji (Okręgowa Rada Adwokacka - skreślenie z listy adwokatów, Generalny Konserwator Zabytków, Organy podatkowe, tj. urzędy skarbowe, przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego, izby skarbowej. Minister Finansów)
Kompetencja szczególna - zdolność prawna organów administrujących do załatwienia konkretnej sprawy administracyjnej w określonym układzie postępowania. Charakterystyczną cechą kompetencji szczególnej są 2 instytucje:
Właściwość- zdolność prawna organów do rozpoznawania i rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym. Wyróżnić tutaj można:
Właściwość ustawowa - wynika z ustawy, a w ramach niej:
Właściwość rzeczowa- rodzaj spraw, jakie rozstrzyga dany organ administracyjny. Np. urząd skarbowy to sprawy podatkowe. Właściwość rzeczowa nie jest uregulowana w KPA.
Odsyła on jedynie do art. 20, tj. do przepisów prawa ustrojowego i materialnego. Należą tutaj m.in. prawo budowlane, prawo wodne, prawo o zgromadzeniach, ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawa o autostradach płatnych, ustawa o zbiórkach publicznych, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o administracji rządowej w województwie, ustawa o inspekcji ochrony środowiska, ustawy samorządowe.
Właściwość miejscowa - to terytorialny zasięg działania danego organu. Wg art. 21 KPA właściwość miejscową ustala się wg miejsca zamieszkania, siedziby lub miejsca pobytu. Odnosi się to zarówno do osób fizycznych, jak i do prawnych oraz do jednostek organizacyjnych, które nie posiadają osobowości prawnej. Właściwość miejscową ustala się wg dwóch zasad:
W sprawach dotyczących nieruchomości- organem właściwym miejscowo jest ten, na terenie, którego położona jest nieruchomość;
W sprawach dotyczących zakładu pracy- organem właściwym jest ten, na terenie, którego zakład pracy był, jest lub będzie prowadzony.
W przypadku, gdy nie można ustalić właściwości miejscowej to właściwym miejscowo będzie organ, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania lub właściwym organem będzie organ dla gminy Warszawa - Centrum.
Właściwość instancyjna (funkcjonalna)- jest to zdolność prawna organu do przeprowadzania weryfikacji decyzji w drodze administracyjnej. Uprawnienie to posiadają organy wyższego stopnia, które określa art. 17 KPA: SKO (dla organów jednostek samorządu terytorialnego), właściwi w sprawie ministrowie ( dla wojewodów), organy nadrzędne lub właściwi ministrowie (do innych organów administracji publicznej), organy nadrzędne lub państwowe organy nadzoru (do organizacji społecznych), organy odwoławcze dla organów podatkowych (np. dla Izby skarbowej - Minister Finansów).
Organy Naczelne:
Prezes RM - w stosunku do organów administracji rządowej, organów jednostek samorządu terytorialnego (z wyjątkiem SKO i organów państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych);
Odpowiednie organy o ogólnokrajowym zasięgu działania- w stosunku do innych organów państwowych;
Naczelne organy organizacji społecznych lub w przypadku ich braku Prezes RM lub właściwi ministrowie sprawujący zwierzchni nadzór nad ich działalnością - w stosunku do organizacji społecznych.
Właściwość delegacyjna- zdolność prawna jednego organu administracyjnego do przekazania drugiemu organowi danej sprawy lub czynności procesowej w określonej sprawie będącej przedmiotem postępowania administracyjnego, do rozpoznania i rozstrzygnięcia. Właściwość delegacyjna jest przewidziana w przypadku wyłączenia organu administracyjnego, i w tym przypadku właściwym do załatwienia sprawy jest organ wyższego stopnia, który również może wyznaczyć podległy sobie organ do rozpoznania i załatwienia sprawy. Ordynacja podatkowa- organem właściwym w przypadku wyłączenia urzędu skarbowego jest właściwa izba skarbowa, a w razie wyłączenia izby skarbowej- Minister Finansów wyznacza urząd skarbowy. Jeżeli wyłączeniu podlega przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego, właściwy organ wyznacza SKO.
Instytucja pomocy prawnej (art. 52 KPA)- organ administracyjny, jeżeli chodzi o czynności, które nie muszą być dokonane osobiście przed tym organem może zwrócić się do organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego o odebranie wyjaśnień lub zeznań albo o dokonanie innej czynności z udziałem osoby zamieszkującej na obszarze właściwości tych organów, wskazując okoliczności, które są przedmiotem tych czynności procesowych. Podobne rozwiązanie zawiera ordynacja podatkowa w art.157.
Spory o właściwość- jest to taka sytuacja, gdy powstaje pewien konflikt, co do tego, który organ jest właściwy do rozpatrzenia i rozstrzygnięcia tej samej sprawy. Podstawową przyczyną sporów o właściwość jest niedoskonałość przepisów prawnych, która prowadzi do błędnej jej wykładni.
Klasyfikacja:
Ze względu na kryterium stosunku do udziału w sporze:
Pozytywne-, co najmniej 2 organy czują się kompetentne do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy. Zapobiegają sytuacji, w której toczyłyby się 2 postępowania i zapadłyby 2 orzeczenia.
Negatywne-, gdy żaden organ nie chce rozpoznać i rozstrzygnąć sprawy. Spełniają rolę gwarancyjną wobec stron, gdyż pozwalają im uzyskać ochronę prawną w powyższej sytuacji.
Ze względu na rodzaj organów wchodzących w spór jak gdyby stosunek organów do całego systemu organów:
Spory wewnętrzne- między organami w systemie organów administracji publicznej;
Spory zewnętrzne- między organami administracji publicznej a sądami powszechnymi.
Ze względu na rodzaj organu będącego w sporze:
Spory między organami administracji publicznej w tej samej kategorii i strukturze (np. samorząd z samorządem). Spór jest rozstrzygany przez wspólny dla nich organ wyższego stopnia lub w razie jego braku sąd administracyjny (art.22§1). KPA nie reguluje przepisów trybów, terminów, form rozstrzygania takich sporów- jest to luka prawna.
Spór między organami administracji rządowej a organami samorządu terytorialnego:
Spór między ministrem a organem samorządu terytorialnego- rozstrzyga Prezes RM;
Spór między terenowym organem administracji rządowej a organem samorządu terytorialnego rozstrzyga NSA (art.22 §2,§3).
NSA rozstrzyga spór w formie postanowienia, w którym wyznacza organ właściwy do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy. Skutkiem tego postanowienia jest:
Jeżeli żaden z organów nie wszczął postępowania, to organ właściwy je wszczyna, a organ nie właściwy pozostaje bierny;
Gdy postępowanie toczyło się przed organami, to organ właściwy prowadzi dalej to postępowanie, a organ niewłaściwy umarza postępowanie w drodze decyzji;
Gdy postępowanie zakończyło się wydaniem dwóch decyzji, to zostaje stwierdzona nieważność decyzji organu niewłaściwego, a decyzja organu właściwego pozostaje w obrocie prawnym (art.156§1 pkt.3).
Podmioty, które mogą wystąpić z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporów:
Strona;
Każdy z organów;
Minister właściwy do rozstrzygnięcia;
Minister właściwy do spraw lub prokurator Generalny;
Rzecznik Praw Obywatelskich
Spory między organami administracji publicznej a sądami powszechnymi:
Spór jest rozstrzygany przez Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym. Jest ono powoływane doraźnie, gdy istnieje taki spór. W skład Kolegium wchodzi 3 sędziów SN (wyznaczani przez I Prezesa SN), przedstawiciel Ministra Sprawiedliwości oraz przedstawiciel ministra zainteresowanego w sporze ze względu na przedmiot sprawy. Kolegium rozstrzyga spory tylko na wniosek:
Organu lub sądu (przy sporze pozytywnym);
Strona (przy sporze negatywnym);
Minister właściwy ds. sprawiedliwości i Prokurator Generalny (niezależnie od rodzaju sporu);
Wniosek o rozpatrzenie sporu kieruje się do I Prezesa SN. Postępowanie jest prowadzone w formie rozprawy. Kolegium wydaje postanowienia, w którym wskazuje organ właściwy do prowadzenia postępowania. Rozstrzygnięcia Kolegium Kompetencyjnego nie podlegają zaskarżeniu!!! W postępowaniu przed Kolegium Kompetencyjnym stosuje się przepisy KPC.
Do momentu rozstrzygnięcia sporu organy, pozostające w sporze mogą podejmować wyłącznie czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub słuszny interes obywateli. Mają obowiązek zawiadomienia o podjętych czynnościach Kolegium Kompetencyjnego.
Wyłączenie w postępowaniu- jest to druga cecha charakterystyczna dla kompetencji szczególnej. KPA rozróżnia wyłączenie pracownika i wyłączenie organu.
Wyłączenie pracownika- wynika z 2 zasad:
Zasada prawdy obiektywnej (bezstronna prawda obiektywna)
Zasada praworządności
Wyłączenie pracownika może nastąpić:
Z mocy ustawy, przyczynami są tutaj bliskość wobec strony (art.24§1 pkt.2,3- małżonek, krewny, opiekun, kuratela) lub zaangażowanie w sprawę (art. 24§1 pkt.1,4,5,6,7- strona, świadek, biegły, bierze udział w niższej instancji w wydawaniu zaskarżonej decyzji, wszczęto przeciwko niemu dochodzenie służbowe, jedną ze stron jest osoba nadrzędna służbowo nad pracownikiem, jest przedstawicielem jednej ze stron).
Wyłączenie fakultatywne (tj. można wyłączyć, ale nie trzeba):
Na żądanie pracownika;
Na żądanie strony;
Przełożony sam z urzędu i z własnej inicjatywy;
Jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie innych okoliczności niż wymienione w art. 24 KPA, które powodują wątpliwości do bezstronności pracownika (art.24§3). Uprawdopodobnienie ma węższy zakres niż udowodnienie. Naruszenie zasad wyłączenia pracownika skutkuje wznowieniem postępowania.
Podobną konstrukcję wyłączenia pracownika zawiera ordynacja podatkowa (art..130 O.P.).
Instytucja wyłączenia pracownika nie prowadzi do utraty zdolności prawnej organu administracyjnego, bo w przypadku wyłączenia pracownika, bezpośredni przełożony wyznaczy do prowadzenia sprawy innego pracownika. Ale w przypadku wyłączenia pracowników organ stał się niezdolny do prowadzenia sprawy, traci on zdolność prawną. Np. wyłączenie wójta, burmistrz lub prezydenta.
Wyłączenie organu administracyjnego- organ traci zdolność do załatwienia sprawy. Dotyczy to wyłączenia całej instytucji w sprawach majątkowych( tj. przynoszących korzyść)
Przyczyna przedmiotowa- rodzaj sprawy oraz osobiste zaangażowanie w sprawę. Sprawa dotyczy kierownika organu lub osób związanych z tym kierownikiem stosunkiem małżeństwa, pokrewieństwem, itp.- art.24§1 pkt.2,3 lub też sprawa dotyczy osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z nim w stosunkach małżeńskich, pokrewnych, z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli
Przyczyna podmiotowa, tj. - kierownik lub osoba zajmująca stanowisko kierownicze (tj. kierownik organu wyższego stopnia oraz osoby zajmujące w organie wyższego stopnia stanowiska kierownicze), która wywołuje uprawdopodobnione podejrzenie o możliwości wpływania na bieg spraw załatwianych przez organ niższego stopnia.
W przypadku zaistnienia okoliczności powodujących wyłączenie organu, sprawę przejmuje do załatwienia organ wyższego stopnia nad organem, w którym osoba zajmuje stanowisko kierownicze; w przypadku, gdy osoba ta jest ministrem lub prezesem SKO, to właściwy organ wyższego stopnia wyznacza Prezes RM. Organ wyższego stopnia do załatwienia sprawy może wyznaczyć podległy sobie organ. Sprawa jest rozstrzyganej w tej samej instancji, w której rozstrzygał organ wyłączony. Jest tzw. dewolucja kompetencji, która jest obligatoryjna i z mocy prawa (art. 26§2 pkt.2 KPA). Ordynacja podatkowa nie wyznacza, (art. 131§1 O.P.) dewolucji kompetencji, bo w przypadku wyłączenia urzędu skarbowego, sprawę załatwia urząd skarbowy wyznaczony przez izbę skarbową (naczelnik urzędu lub jego zastępcy) lub Minister Finansów (dyrektor izby skarbowej lub jego zastępcy, małżonek, rodzeństwo, wstępni, zstępni, osoby związane przysposobieniem, opieką lub kuratelą w stos do dyrektora urzędu skarbowego lub izby skarbowej albo ich zastępców).
Wyłączenie członka organu kolegialnego - następuje z tych samych przyczyn, co wyłączenie pracownika. Wyłączenie następuje z mocy prawa. Wyłączenie członka organu kolegialnego może spowodować brak quorum do podjęcia uchwały, dlatego w tym przypadku stosuje się tutaj przepisy o wyłączeniu organu art. 26§2 KPA.
3
3