Źródła finansowania działalności gospodarczej:

1. Kapitały własne

Jest 9 kategorii kapitałów własnych (wg rachunkowości):

• Kapitał podstawowy

• Należne wpłaty na kapitała podstawowy

• Akcje i udziały własne

• Kapitał zapasowy

• Kapitał z aktualizacji wyceny

• Kapitał rezerwowy

• Zysk/strata z roku ubiegłego

• Zysk/strata z roku obrotowego

Mogą one pochodzić ze źródeł zewnętrznych: dotychczasowi bądź nowi właściciele zwiększają kapitał, dodatkowa emisja udziałów, akcji

Źródło wewnętrzne: zwiększenie kapitałów własnych z wypracowanego zysku

2. Kredyty bankowe

Kredyt może być udzielony tylko przez bank na określony cel. Kredytobiorca zobowiązany jest od wykorzystania kredytu zgodnie z celem oraz do spłacenia odsetek i prowizji.

Do najczęściej stosowanych kryteriów kredytu zalicza się:

• Okres kredytowania

• Metoda udzielenie kredytu

• Przeznaczenie kredytu

• Kredyty na działalność gospodarczą:

• Obrotowe-do 12 miesięcy, przeznaczone na finansowanie bieżących potrzeb związanych z zaopatrzeniem, produkcją, sprzedażą towarów lub świadczeniem usług oraz procesem rozliczeń pieniężnych

• Inwestycyjne-powyżej 12 miesięcy, przeznaczone na finansowanie przedsięwzięć zmierzających do odtworzenie, modernizacji i zwiększenia majątku trwałego.

• Dla ludności

• Budowlano-mieszkaniowe

• Forma zabezpieczenia kredytu

• Kredyty lombardowe (pod zastaw ruchomości lub papierów wartościowych)

• Kredyty hipoteczne (na zakup ziemi bądź budynków, długoterminowy)

• Sposób wypłaty kredytu

• Waluta kredytu

• Walutowe (dolarowe, funty brytyjskie, franki szwajcarskie, euro)

• Złotowe

• Kredyty kupieckie (między 2 firmami, zagrożenie: firma B może odwlekać płatność lub wcale nie zapłacić)

• Finansowanie wierzytelności przy pomocy weksla

Weksel należy do instrumentów dłużnych oprocentowanych. Posiada możliwość nieograniczonej zbywalności.

Funkcje weksla:

• Gwarancyjna-weksel zabezpiecza, np. spłatę zaciągniętego kredytu zarówno bankowego czy kupieckiego

• Obiegowa-wyraża się możliwością nieograniczonego przenoszenia praw wekslowych w drodze indosu na inne osoby

• Kredytowa-możliwość dokonywania transakcji n potrzeby płacenia gotówką

• Płatnicza-dłużnik może pokryć sumę należną wekslem zamiast gotówką

Obecni odsetki wynoszą ok. 6%, czas weksla 90-180 dni.

5. Factoring i forfaiting

Faktoring-jest to umowa według której sumy należne firmie za sprzedaż towarów lub usług odkupuje instytucja faktoringowa. Przedmiotem factoringu są należności krótkoterminowe od 90 dni i nieprzeterminowane.

Schemat factoringu:

• Faktoring pełny (bez regresu, właściwy)-faktor (instytucja faktoringowa) przejmuje na siebie całe ryzyko obowiązku dochodzenia i ewentualnej windykacji należności (drogi i rzadko stosowany w Polsce).

• Faktoring niepełny (z regresem, niewłaściwy)-polega na tym, że jeśli dłużnik nie zapłaci za fakturę w określonym terminie, faktorant musi zwrócić pieniądze faktorowi. W regresie faktor żąda kwoty zapisanej na fakturze.

Wady: dość droga usługa

Zalety: przedsiębiorca ma pieniądze wcześniej; pomaga zdyscyplinować odbiorcę (działa psychologicznie)

Forfaiting- usługa finansowa powyżej 3 miesięcy w większości przypadków traktowana jako usługa alternatywna do kredytowania, polega na finansowaniu leasingodawcy poprzez nabycie opłat leasingowych, umowy forfitingowe podpisywane są z firmami leasingowymi.

Schemat forfaitingu:

6. Leasing

Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do użytkowania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenia pieniężne równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.

Podział leasingu:

• Operacyjny

Jeżeli umowa leasingowa spełnia następujące warunki: zostanie zawarta na czas oznaczony stanowiący co najmniej 40% normatywnego okresu amortyzacji w przypadku rzeczy ruchomych lub praw majątkowych albo co najmniej 10 lat w przypadku nieruchomości i jednocześnie suma ustalonych w umowie opłat pomniejszonych o należny podatek VAT będzie odpowiadać co najmniej wartości początkowej tego przedmiotu lub prawa majątkowego, wówczas podczas trwania podstawowego okresu umowy dla firmy finansującej opłaty leasingowe będą w całości przychodem, odpisy amortyzacyjne będą kosztem uzyskania przychodu.

Dla korzystającego kosztem uzyskania przychodu będą w całości czynsze leasingowe oraz wszelkie opłaty eksploatacyjne związane z użytkowaniem środka trwałego.

Gdy już upłynie podstawowy okres umowy leasingowej finansujący ma prawo:

• sprzedać dotychczasowemu korzystającemu (firma leasingowa: przychód- cena określona w umowie sprzedaży, nie niższa niż hipotetyczna wartości netto, w innym przypadku wg ceny rynkowej; koszt uzyskania przychodu-rzeczywista wartość netto)

wartość rzeczywista netto-wartość początkowa środka trwałego lub wartości niematerialnych i prawnych pomniejszona o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne

hipotetyczna wartość netto-wartość początkowa pomniejszona o:

• odpisy amortyzacyjne z uwzględnieniem współczynnika zwiększającego 3-w odniesieniu do środków trwałych

• odpisy amortyzacyjne obliczone przy zastosowaniu trzykrotnie skróconych procesów amortyzacyjnych-w odniesieniu do wartości niematerialnych i prawnych

• oddać obecnemu korzystającemu przedmiot leasingu do dalszego użytkowania (firma leasingowa: przychody-dalsze opłaty za użytkowanie; korzystający: koszty uzyskania przychodu-opłaty za użytkowanie)

• sprzedać przedmiot leasingu osobie trzeciej i wypłacić dotychczasowemu korzystającemu z tego tytułu umówioną kwotę (firma finansująca: przychody-przychód ze sprzedaży ustalony wg zasad ogólnych; koszty-koszt ustalony na zasadach ogólnych[niezamortyzowana część środka trwałego], dodatkowy koszt uzyskania przychodu to kwota wypłacona dotychczasowemu korzystającemu, ale tylko do wysokości różnicy między rzeczywistą wartością netto a hipotetyczną;

korzystający: przychód-cała kwota otrzymana od firmy finansującej tytułem spłaty wartości przedmiotu leasingu)

• Finansowy

Cechy charakterystyczne leasingu finansowego :

• umowa została zawarta na czas oznaczony

• suma ustalonych w umowie opłat, pomniejszonych o należny VAT odpowiada co najmniej wartości początkowej tego przedmiotu umowy

• umowa zawiera postanowienie, że korzystający dokonuje odpisów amortyzacyjnych w podstawowym czasie trwania umowy leasingu.

Gdy umowa spełnia te 3 warunki wówczas:

-dla firmy finansującej przychodem jest odsetkowa część opłaty leasingowej

-dla korzystającego kosztem uzyskania przychodu jest tylko odsetkowa część opłaty leasingowej oraz odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej środka trwałego

Gdy już upłynie podstawowy okres takiej umowy firma finansująca ma prawo:

• Sprzedać korzystającemu przedmiot leasingu (dl firmy finansującej przychodem jest cena określona w umowie sprzedaży także wtedy gdy znacznie odbiega od wartości rynkowej; kosztem są wydatki poniesione wcześnie j na nabycie lub wytworzenie przedmiotu leasingu pomniejszone o spłatę wartości początkowej)

• Oddać korzystającemu przedmiot leasingu do dalszego użytkowania

• Sprzedać przedmiot leasingu osobie trzeciej i wypłacić korzystającemu z tego tytułu umówioną kwotę (dla firmy finansującej przychodem jest przychód ze sprzedaży ustalony według zasad ogólnych; kosztem są wydatki poniesione wcześniej na nabycie lub wytworzenie przedmiotu leasingu pomniejszone o spłatę wartości początkowej oraz dodatkowym kosztem uzyskania przychodu będzie kwota wypłacona dotychczasowemu korzystającemu)

7. Sprzedaż i leasback (leasing zwrotny)

Leasback czyli leasing zwrotny polega na tym, że dana firma sprzedaje swoje aktywa, by potem je wynająć. Tym samym zmniejsza to jej koszty i firma posiada pieniądze na dalszy rozwój. Zalety: dopływ gotówki, niższe koszty, skraca się okres amortyzacji.

8. Obligacje

Ustalenie struktury kapitału firmy

Pod pojęciem kapitał firmy rozumiane są wszelkie elementy, które występują po stronie pasywów w bilansie przedsiębiorstwa i stanowią źródło finansowania składników majątkowych zgromadzonych w przedsiębiorstwie.

Kapitał stały = kapitał własny + kapitał długoterminowy(zobowiązania)

Struktura kapitału

Wzajemna proporcja kapitałów własnych, kapitałów długoterminowych i krótkoterminowych

Kapitały własne/kapitały obce

Ryzyko finansowe

związane z długiem , wynika z „ciążenia „ jakie wywiera dług na tzw. przepływ gotówki niezależnie od zysku przedsiębiorstwa .Zawiera ono ryzyko zmiennej stopy procentowej i zmiennego kursu walutowego.

Wskaźnik zysku operacyjnego = (zysk operacyjny/przychody ze sprzedaży)*100%

Wskaźnik zysku netto = (zysk netto/ przychody ze sprzedaży)*100%

Wskaźnik zyskowności kapitałów własnych = (zysk netto/kapitał własny)*100%

Zjawisko dźwigni finansowej polega na wykorzystaniu struktury kapitału do zwiększenia siły zarobkowej kapitału własnego. Aby nastąpił dodatni efekt dźwigni zyskowność operacyjna musi być wyższa od kosztu zaangażowania kapitału obcego.

Miarą dźwigni finansowej może być wskaźnik DFL wyrażający relacje między procentową zmianą zysku netto a procentową zmianą zysku operacyjnego. DFL= %zmiana zysku netto / %zmiana zysku operacyjnego. Dźwignia finansowa = EBIT / EBIT - koszt kapitałów obcych

Koszt kapitału

• Koszt kapitału obcego

Faktyczny koszt kapitału obcego dl firmy pomniejszony jest o tzw. osłonę podatkową.

K_fd = K_n * (1-T)

K_fd - koszt faktyczny długu

K_n - koszt nominalny kapitału obcego (oprocentowanie)

T - obecnie obowiązująca stopa podatkowa

• Koszt kapitału własnego

• Uprzywilejowany kapitał własny - akcje lub udziały dające posiadaczom określone przywileje

Akcje uprzywilejowane co do dywidendy maja z góry określoną stopę lub wartość dywidendy wypłacanej akcjonariuszom pod koniec roku obowiązująca w danej emisji.

Koszt akcji uprzywilejowanych z danej emisji określa się następująco:

K_au = D_au/W_au

K_au - koszt akcji uprzywilejowanych co do dywidendy

D_au - roczna dywidenda wypłacana akcjonariuszom posiadającym akcje uprzywilejowane

W_au - wpływy netto ze sprzedaży akcji uprzywilejowanych

• Zwykły kapitał własny (akcje własne nie maja określonej stopy dywidendy)

• Model Gordona

K_az = D_az/C + G

K_az - koszt akcji zwykłych

D_az - roczna dywidenda przypadająca na 1 akcję zwykłą

C - cena rynkowa akcji

G - oczekiwany stały wskaźnik wzrostu dywidendy rocznie

• Model CAPM

K_az = r_f - (r_o - rf)* β

K_az - koszt akcji zwykłych

r_f - wolna od ryzyka stopa zwrotu (średnia stopa papierów wolnych od ryzyka: obligacji, bonów skarbowych)

r_o - oczekiwana rynkowa stopa zwrotu (stopa zwrotu z inwestycji ryzykownych: akcji, GPW)

β - wskaźnik ryzyka systematycznego kapitału własnego

Współczynnik β opisuje związek między dochodowością rynku a dochodowością poszczególnych akcji. Wyrażony jest statystycznie przy pomocy kowariancji. Mierzy on zmienność stopy zwrotu z danego papieru wartościowego względem zmienności średniej rynkowej stopy zwrotu (inaczej jest to miara ryzyka).

Średni ważony koszt kapitału (WACC)

Wskaźnik ten wyraża koszt, jaki firma musiałaby ponieść gdyby posiadany kapitał o danej wielkości i strukturze był pozyskany wg warunków panujących na rynku w momencie dokonywania obliczeń. Stanowi on swoistą stopę dyskontowa - wartość pieniądza w czasie, za pomocą której przelicza się tzw. oczekiwane przepływy gotówkowe za wartość bieżącą.

Oszacowanie WACC wymaga następujących kroków:

• ustalenia docelowych wag opartych na wartościach księgowych lub rynkowych

• oszacowania kosztu nominalnego dla źródeł własnych i obcych finansowania

• oszacowania kosztu alternatywnego dla własnych źródeł finansowania (model CAMP).

Zarządzanie kapitałem obrotowym

Cyklem kapitału obrotowego określa się okres , który upływa od momentu wydatkowania środków pieniężnych na zakup czynników produkcji do momentu uzyskania przychodów pieniężnych ze sprzedaży wyrobów lub usług wyprodukowanych dzięki zastosowaniu tych czynników .

Aby wyznaczyć cykl kapitału obrotowego należy obliczyć podstawowe wskaźniki kapitału obrotowego :

1. wskaźnik obrotu zapasami (rotacji) - W_OZA -

2. wskaźnik obrotu należnościami - W_ONA mówi po jakim czasie płaca nam odbiorcy

3. wskaźnik obrotu zobowiązaniami wobec dostawców - W_OZWD mówi jak długi kredyt kupiecki posiadamy

kapitał obrotowy netto= zapasy + należności - zobowiązania wobec dostawców

Zarządzanie należnościami przedsiębiorstwa

Rabaty, factoring, zabezpieczania np. weksle, gwarancje bankowe, ubezpieczenia, kredyty kupieckie.

Polityka upustów cenowych przedsiębiorstwa

W praktyce wyróżniamy 4 rodzaje upustów:

• Upust za płatność gotówkową- rabat za płatność gotówkową jest upustem jaki otrzymuje odbiorca w razie dokonania zapłaty gotówką lub jeśli dokona płatności w terminie, nie dłuższym niż oferowane mu przez przedsiębiorstwo.

• Rabat za ilość zamawianego towaru

• Rabat ilościowy niekumulowany - oznacza redukcję ceny zbytu za zakup odpowiednio dużej ilości towaru w jednorazowej transakcji. Zawieranie jednorazowo dużych transakcji obniża koszt realizacji transakcji i transportu.

• Rabat ilościowy kumulowany - redukcja ceny dla nabywców, których suma zakupów w określonym czasie jest odpowiednio duża.

Ekonomiczna (optymalna) partia sprzedaży danego produktu




EPS - ekonomiczna partia sprzedaży

S - popyt na dany produkt wyrażony ilościowo w danym okresie

KRZ - koszt realizacji zamówienia

KUZ - koszt utrzymania zapasów wyrobów gotowych

• Rabaty sezonowe - oznaczają redukcję ceny zbytu dla nabywców kupujących określony produkt poza sezonem jego konsumpcji. Umożliwia to producentom równomierne wykorzystane zasobów produkcyjnych i oszczędność kosztów utrzymania zapasów wyrobów gotowych.

• Rabat funkcjonalny - jest to redukcja ceny dla pośredników w zamian za realizację przez nich określonych funkcji dystrybucyjnych lub promocyjnych związanych z ofertą sprzedaży.

Koszty rabatu można obliczyć za pomocą wzoru:




k- koszt rabatu kupieckiego w skali roku,

r- procentowa wielkość rabatu udzielona kontrahentowi,

t- przyjęty termin płatności.

Elementem, który powinien towarzyszyć określeniu parametru rabatu, jest ustalenie momentu ściągania należności, czyli dopuszczonej wielkości przekroczenia przez kontrahenta limitu czasowego płatności. Moment ten precyzuje dzień, kiedy przedsiębiorstwo powinno rozpocząć działania zmierzające do ściągnięcia przeterminowanych należności. Moment ten jest wyznaczany wg wzoru:

C= Z+ Z/3

C-termin rozpoczęcia ściągania należności

Z- przyjęty w transakcji termin płatności

Zarządzanie środkami pieniężnymi w przedsiębiorstwie

Wyróżnia się 3 motywy utrzymywania gotówki w przedsiębiorstwie:

• Transakcyjny - gotówka przeznaczona jest w firmie w pierwszej kolejności na finansowanie bieżących transakcji

• Ostrożnościowy - na nieprzewidziane wydarzenia, rezerwa na wypadek gdyby trzeba było szybko dokonać jakiejś transakcji

• Spekulacyjny - gdy nieoczekiwanie od czasu do czasu pojawi się okazja przynosząca zysk

Potrzeba zarządzania gotówka w przedsiębiorstwie

• Minimalizacja bieżącej gotówki w przedsiębiorstwie, maksymalizacja korzyści z jej posiadania

• Umożliwienie jak najszybszego przepływu gotówki prze przedsiębiorstwo

Korzyści z prawidłowego gospodarowania gotówką:

Prawidłowe jej zagospodarowanie zmusza do zoptymalizowania gospodarki środkami pieniężnymi. Może być ona realizowana za pomocą różnych metod, najczęściej wykorzystuje się do tego celu model zapasów gotówki Baumola i model kontroli przypadkowych stanów gotówki - model Millera-Orra.

• Model zapasów gotówki Baumola

William Baumol przedstawił koncepcję wykorzystania wzoru optymalizującego gotówkę. Baumom zauważył, że środki pieniężne można w zasadzie potraktować jako szczególny rodzaj zapasów niezbędny do prowadzenia działalności. Z punktu widzenia optymalizacji salda środków pieniężnych jest znaczna analogia pomiędzy gotówka i zapasami. Wykorzystani modelu zarządzania zapasami do zarządzania gotówką opiera się na założeniu, że nadwyżki środków pieniężnych są trzymane w postaci bonów skarbowych a zapotrzebowanie na bieżące środki pieniężne jest stosunkowo równomierne.




OT - optymalna wielkość transferu bonów skarbowych na środki pieniężne

ZSP - zapotrzebowanie na środki pieniężne w danym czasie

JKT - jednostkowy koszt transferu (np. prowizje)

OBS - oprocentowanie (rentowność) bonów skarbowych o odpowiednim terminie wykupu w skali roku bądź danego okresu

ORB - oprocentowanie rachunku bieżącego w skali danego okresu

• Model kontroli przypadkowych stanów gotówki - model Millera-Orra

Podaje on dynamiczny sposób w zależności od wydatków, górną i dolną granicę dla salda środków bieżących oraz docelową wartość tego salda.




DS - docelowe saldo środków na rachunku bieżącym

VPR - wariancja dziennych przepływów netto dla pewnego okresu z przeszłości (suma wpływów pomniejszona o wydatki)

JKT - jednostkowy koszt transferu

OBS - rentowność w skali dnia

ORB - oprocentowanie rachunku bieżącego w skali dnia

DG - dolna granica na rachunku bieżącym - ustalany przez firmę margines bezpieczeństwa

Optymalna górna granica

GG= 3*DS. - 2*DG

Wartość przedsiębiorstwa

Metody wyceny przedsiębiorstwa

Wycena przedsiębiorstwa jest zbiorem działań analityczno-rachunkowych, które maja określić wartość firmy jako istotnego składnika ceny sprzedaży przedsiębiorstwa. Wycena ma charakter instrumentalny, gdyż nie jest ona celem samym w sobie, lecz ma za zadanie oszacować wartość firmy. Wycena nie określa z góry ceny transakcyjnej firmy, ani jej nie przesądza, a jedynie charakteryzuje sytuację z punktu widzenia oferenta, w jakiej znajduje się jednostka objęta wycena na dzień jej sporządzenia.

Wartość przedsiębiorstwa można oszacować biorąc pod uwagę następujące obszary:

1. Majątek rzeczowy

2. Przewidywane wolne strumienie gotówki

3. Zdolność do tworzenia zysku

4. Wysokość wypłacanych dywidend

Metody szczegółowe:

1. Metoda wartości księgowej - w tej metodzie wycena polega na ustaleniu na podstawie zapisów księgowych wartości majaku trwałego i obrotowego będących własnością przedsiębiorstwa i pomniejszeniu ich o wielkość zobowiązań.

2. Metoda likwidacyjna - polega na oszacowaniu wartości wszystkich składników majątku z uwzględnieniem cen możliwych do uzyskania przy ich sprzedaży w danym czasie na rynku. Uzyskany z likwidacji dochód pomniejsza się o zobowiązania przedsiębiorstwa. Nadwyżka dochodu nad zobowiązaniami podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, jeśli oczywiście nadwyżka będzie.

3. Metoda odtworzeniowa - polega na określeniu wartości firmy na podstawie nakładów niezbędnych do utworzenia identycznego co do wielkości i poziomu technicznego przedsiębiorstwa. Podobnie jak w poprzedniej metodzie wymagana jest tu dezagregacja majątku n poszczególne składniki, ocenę stanu technicznego i stopnia zużycia każdego obiektu. Wartość odtworzenia uzyskuje się przez pomniejszenie aktualnej ceny identycznego nowego środka trwałego o wielość zużycia. Suma wartości odtworzenia wszystkich składników majątku pomniejszona o zobowiązania= wartości odtworzeniowej przedsiębiorstwa.

4. Metoda dochodowa

5. Metoda zdyskontowanych strumienie pieniężnych (DCF)

6. Metody mnożnikowa (wskaźnikowe)

---