ZNIECZULENIA
Znieczulenie:
ogólne
miejscowe
Znieczulenie miejscowe - utrata czucia w określonym obszarze tkanek, wywołana obniżeniem możliwości pobudzania zakończeń włókien nerwowych lub zahamowanie procesu przewodzenia impulsów nerwowych przez włókna obwodowe. Brak utraty świadomości.
Znieczulenie ogólne - z utratą świadomości.
Czynniki wywołujące znieczulenie miejscowe:
- niska temperatura
- uraz mechaniczny
- niedotlenienie
- drażnienie elektryczne
- drażnienie chemiczne
- substancje neurolityczne (alkohole, fenole)
- substancje chemiczne o działaniu znieczulającym
Cechy środków znieczulających:
- odwracalność znieczulenia
- brak szkodliwego działania na znieczulone tkanki
- niska toksyczność
- brak reakcji alergicznych
- wysoka skuteczność
- szybki czas rozpoczęcia działania
- wystarczająco długi czas działania
- sterylność wprowadzonego środka
Teorie działa środków znieczulających:
- obecnie dominuje pogląd "swoistych receptorów"
Środki dodatkowe obkurczające naczynia:
- zmniejszają przepływ krwi
- zmniejszają krwawienie w polu operacyjnym
- ograniczają rozprzestrzenianie się środka znieczulającego
- wydłużają czas działania środka
Środki obkurczające (wazokonstryktory):
- adrenalina
- noradrenalina
- levonordefrin
- chlorowodorek fenylefryny
- karbadryna
Przeciwwskazania do stosowania znieczulenia ze środkiem obkurczającym naczynia:
- zaburzona czynność serca
- choroba wieńcowa
- nadciśnienie tętnicze
- cukrzyca
- nadczynność tarczycy (tyreotoksykoza) - przeciwskazanie również do usuwania zęba
- astma oskrzelowa (najlepiej znieczulać Mepiwakainą - najmniej uczulająca)
- przyjmowanie leków psychotropowych, antydepresyjnych
- ciąża
Rodzaje znieczulenia miejscowego:
I. ZEWNĄTRZUSTNE
II. WEWNĄTRZUSTNE
- powierzchniowe
- nasiękowe
- przewodowe
LEKI STOSOWANE DO ZNIECZULEŃ MIEJSCOWYCH
1.Mechanizm działania leków miejscowo znieczulających:
Hamują przewodnictwo bodźców we włóknach nerwowych w wyniku przerwania procesu depolaryzacji błony komórkowej w fazie pobudzenia (przewodzenia) włókna nerwowego, co zwiększa przepuszczalność błony dla jonów sodu i potasu. Przenikają przez błonę do włókien nerwowych w stanie dysocjowanym.
2.Próby uczuleniowe:
Próba dospojówkowa - 1-2 kropli 1% roztworu prokainy do worka spojówkowego. Odczytu dokonuje się po 5 - 10 min. W przypadku uczulenia spojówka zaczerwienia się. Próba ta jest mało czuła.
Próba donosowa - kilka kropli 1% roztworu prokainy do jamy nosowej i poleca się pacjentowi wciągnąć powietrze. Przed próbą i 15 min po jej dokonaniu oznaczamy częstość tętna na minutę. Przyspieszenie tętna o 10 uderzeń na minutę może świadczyć o uczuleniu (próba dość czuła).
Próba podskórna - polega na wstrzyknięciu 0,1 ml 1% roztworu prokainy podskórnie w okolicy ramienia lub przedramienia po uprzednim odtłuszczeniu skóry środkiem lotnym. Wynik odczytuje się po 20 - 30 min od wstrzyknięcia prokainy. Brak zaczerwienienia o obrzęku przyjmuje się za próbę ujemną. Próba podskórna jest najbardziej czuła i pewna.
Próba śródskórna - polega na wstrzyknięciu 0,1 ml 1% roztworu prokainy śródskórnie. Wynik odczytuje się po 30 min. Jest to próba niepewna, ponieważ często odczytuje się odczyn miejscowy nawet po śródskórnym wstrzyknięciu izotonicznego roztworu NaCl.
*W czasie przeprowadzania próby podskórnej i śródskórnej należy zawsze wykonać próbę kontrolną z roztworami izotonicznymi NaCl.
3.Cechy idealnego środka znieczulającego:
- łatwość przenikania w głąb tkanek,
- szybki efekt działania,
- terapeutycznie bezpieczny (duża rozpiętość między dawką terapeutyczną a dawką progową),
- wolne wchłaniania i szybkie rozpadanie,
- nie może drażnić (alergizować) tkanek,
- nie może upośledzać podstawowych funkcji życia (oddychanie, krążenie),
- nie może ulegać procesowi rozpadu w trakcie wyjaławiania,
- nie może wywoływać efektów ubocznych,
- dobrze rozpuszczalne w wodzie i w płynach ustrojowych.
4. Środki zwężające naczynia krwionośne = wazokonstryktory:
- opóźniają dystrybucję i rozpad anestetyku, przedłużając jego działanie,
- zwiększają stężenie środka znieczulającego w obszarze podania,
- wpływają (pośrednio) na zmniejszenie toksyczności środków miejscowo znieczulających,
- zmniejszają krwawienie w polu operacyjnym.
EPINEFRYNA (ADRENALINA)
NOREPINEFRYNA (NORADRENALINA)
SUPRARENINA
KORBADRYNA - COBEFRIN, CORBASIL
stężenia w ampułce: 1:100000, 1:200000
(stężenie 1:1000 i 1:2000, 1-2 krople na 10 ml roztworu)
Przeciwwskazania do zastosowania:
świeżo przebyty zawał serca,
cukrzyca,
nadciśnienie tętnicze,
padaczka,
ciąża i menstruacja,
wylew krwi do mózgu,
nadczynność tarczycy,
leki hipotensyjne, nasercowe, pochodne fenotiazyny, inhibitory MAO.
5.Rodzaje znieczuleń miejscowych:
- znieczulenie powierzchowne,
- znieczulenie nasiękowe (infiltracyjne):
- znieczulenie przewodowe,
- znieczulenie rdzeniowe,
- znieczulenie krzyżowe.
6.Podział środków miejscowo znieczulających:
Podział ze względu na czas działania:
I grupa - krótko działające do około 30 min:
2% Lidokaina
3% Mepiwakaina
II grupa - średnio długo działające do około 60 min:
4% Artykaina
2% Lidokaina
2% Mepiwakaina
4% Prilokaina
2% Prokaina
III grupa - długo działające powyżej 90 min:
0,5% Bupiwakaina
1,5% Etydokaina
Podział ze względu na pochodzenie:
Naturalne:
kokaina i alkaloidy pokrewne kokainie
Syntetyczne:
a) pochodne kwasu p-aminobenzoesowego:
prokaina,
chloroprokaina,
etoform,
ortoform i inne.
b) pochodne kwasu p-aminobenzoesowego i o-aminobenzoesowego:
tetrakaina,
butakaina,
dimetakaina,
leucynokain,
amykaina,
tolikaina.
c) pochodne kwasu benzoesowego, p-hydropsybenzoesowego, acetylosalicylowego:
piperokaina,
oksybuprokaina,
heksylokaina,
paretoksykaina,
cyklometykaina,
proksymetakaina,
edan.
d) pochodne chinoliny:
cinchokaina.
e) amidy konkretnych inne związki - pochodne ksylidyny:
lidokaina,
mepiwakaina,
fenakaina,
bupiwakaina,
prilokaina,
propiokaina,
butanilikaina.
Podział ze względu na rodzaj znieczulenia:
a) do znieczuleń nasiękowych i przewodowych: prokaina, lidokaina i inne.
b) do znieczuleń powierzchniowych: kokaina, lidokaina.
7. Przykłady preparatów stosowanych w stomatologii:
LIDOKAINA - LIGNOCAINUM HCL
LIDOCAIN
XYLOCAIN
XYLODONT
XYLESTIN
XYLONOR
prep. złożone:
XYLONOR 2% NA
XYLONOR 3% NA,
XYLONOR 2% SPECJAL
MEPIWAKAINA - MEAVERIN
MEPIVASTESIN
SCANDICAIN
MEPIDONT
CARBOCAINE DETAL
SCANDONEST 3% SVC
prep. złożone:
SCANDONEST 2% NA
SCANDONEST 2% SPECJAL
PROKAINA - POLOCAINUM HCL
NOVOCAIN
PROCAIN
PRYLOKAIN - CITANEST
XYLONEST
prep. złożone:
XYLONEST 3% MIT OCTAPRESSIN
ARTYKAINA - TRICAIN
SUPRACAINE
UBISTESIN
SEPTANEST
prep. złożone:
SEPTANEST 4%
CITOCARTIN 200
ULTRACAIN D-S FORTE
UBISTESIN FORTE
CHLORPROKAINA - NESACAIN
ETIDOKAINA - DURANEST
DURA - ANEST
BUTANILIKAINA - HOSTACAIN
EDAN - EDAN
TETRAKAINA - PANTOCAIN
CHINIZOKAINA - HAENAL
QUOTANE
ISOCHINOL
KOKAINA - COCAINUM HCL
DELCAINE
PROMOKAINA - PRAMOSONE
PRAX
TRONOTHANE
8. Działanie toksyczne środków do znieczuleń miejscowych:
Objawy (środki znieczulające):
o niepokój
o nadmierna senność
o zawroty głowy
o drżenie rąk lub drgawki
o wzmożone napięcie mięśniowe
o wymioty zaburzenia oddechowe
Objawy (środki zwężające naczynia):
o stan lękowy
o niepokój
o częstoskurcz
o zatrzymanie krążenia
Leczenie zatrucia jest wyłącznie objawowe
Postępowanie:
1. przerwanie podawania środka znieczulającego
2. płaskie ułożenie pacjenta (pomiar ciśnienia krwi i tętna)
3. udrożnienie i zachowanie drożności oddechowej
4. umieszczenie klina między zębami
5. ewentualne zastosowanie oddychania tlenem
6. drgawki, zaburzenia oddychania i ciśnienia krwi - CHLOROPROMAZYNA domięśniowo 0,025-0,05 g lub dożylnie 0,01 g. wstrząs - dożylnie DEKSTRAN lub 5% GLUKOZA oraz NOREPINEFRYNA we wlewie
7. zatrzymanie akcji serca - masaż serca i sztuczne oddychanie, dosercowo 0,2 -0,5 mL EPINEFRYNY w rozcieńczeniu 1:1000 oraz PÓŁBURSZTYNIAN HYDROKORTYZONU dożylnie od 0,1 do 0,5 g.