Wyjaśnienie wybranych pojęć.

Pozytywizm - nazwa epoki trwającej od połowy do lat 80 - tych XIX wieku pochodząca od jednego z głównych filozofów nowej epoki - czyli od "Wykładów filozofii pozytywnej" Augusta Comte'a. Wyrazy owe zawierały i wyjaśniały zasady nowego myślenia o świecie, August Comte zapoczątkował szereg teoretycznych wypowiedzi pozytywistycznych. Pozytywny - oznaczało dla ówczesnych ludzi: realny, praktyczny, życiowy.

Ewolucjonizm - teoria ciągłego, ale powolnego i stopniowego rozwoju świata oraz wszystkich istniejących w nim elementów, propagowana przez Herberta Spencera (ucznia Karola Darwina).

Scjentyzm - pogląd, wg którego istotą poznania rzeczywistości jest wykorzystywanie nauki, wiedzy. Głównymi wyznacznikami scjentyzmu było: zaufanie do nauki oraz oparcie się na metodzie empirycznej i na naukach przyrodniczych. Cechowała go również niechęć do metafizyki oraz wszelakiego irracjonalizmu. Za twórcę scjentyzmu uchodzi francuski filozof A. Comte, którego myśl podjęli i rozwinęli Anglicy J. S. Mill i H. Spencer oraz Francuz H. Taine.

Utylitaryzm - pogląd etyczny głoszący, że to, co dobre dla człowieka jest pożyteczne dla społeczeństwa. Każda jednostka powinna dążyć do szczęścia własnego, lecz w swoim działaniu kierować się dobrem ogółu. Za twórcę uważany jest J.S. Mill.

Realizm - ogół dążeń w literaturze i sztuce, który realnie, wiernie odzwierciedla życie codzienne człowieka w jego środowisku. Realizm jest metodą fotograficzną, nic nie odkształca i nie pomija szczegółów. Realiści pragną:
- odzwierciedlić prawdę o życiu w swoich dziełach
- odkryć prawa rządzące rzeczywistością
- zaprezentować świat z perspektywy przeciętnego odbiorcy.

Ukochanym gatunkiem literackim realizmu była powieść. Zdefiniował jej wartość Stendhal: " Powieść jest zwierciadłem przechadzającym się po gościńcu". Pisarze realistyczni to: Balzac, Stendhal, Flaubert, Dickens, Thackeray, Turgieniew, Czechow, Tołstoj.

Naturalizm - kierunek literacki ukształtowany we Francji. Za jego twórcę uważany jest Emil Zola, który w swym dziele "Powieści eksperymentalnej" wyjaśnia założenia kierunku. Punktem wyjścia naturalizmu było przekonanie, że człowiek, zdominowany przez instynkty, nie różni się w swym zachowaniu od zwierząt. Należy więc poddać człowieka obserwacji, kierując się w swych badaniach metodami charakterystycznymi dla nauk przyrodniczych. Cechował go skrajny obiektywizm: zredukowano do minimum uprawnienia narratora, wyeliminowano moralistykę i komentarz autorski oraz ograniczono fikcję literacką na korzyść dokumentu społecznego.

---