1. Koncepcje umysłu według Arystotelesa i Platona

Platon

- siedliskiem umysłu jest mózg

- konkretne obiekty nie są realne

* rzeczy istnieją w nieograniczonym czaowo wymiarze czystej, abstrakcyjnej myśli (Sternberg, 1999)

- jeden z pierwszych racjonalistów (ktoś, kto wyciąga wnioski na podstawie wlasnego umysłu → nie jest metodą naukową, przeciwieńtwo empiryzmu)

- idee są wrodzone

- preferencja dedukcji jako metody wnioskowania

Arystoteles

- siedliskiem umysłu jest serce („mózg jest chłodnicą dla ciała, płyn chłodzący ucieka nosem”)

- realne są konkretne przedmioty doświadczane zmysłowo

- jeden z pierwszych empirystów

- idee są raczej nabywane niż wrodzone

- preferencja indukcji

2. Nowożytne koncepcje umysłu (Kartezjusz, Locke)

Kartezjusz (1696 - 1650)

- racjonalista i natywista (treści psychiczne są wrodzone)

- teoria dualistyczna: ciało i umysł (przeciwstawnie do kultury wschodniej)

- składniki umysłu

* myślenie

* pamiętanie

* poznawanie

(uczuć nie brał pod uwagę → nie wydawały się racjonalne)

Szyszynka - połaczenie duszy i ciała

John Locke (1632 - 1704)

- empirysta, tabula rasa → możliwa resocjalizacja

- idee powstają z doświadczeń zmysłowych

- ciało i umysł to dwa aspekty tego samego zjawiska

3. Główne założenia strukturalistów oraz ich krytyka (Wundt)

Strukturalizm

- Wilhelm Wundt (1832 - 1920) - ojciec psychologii eksperymentalnej

- 1879 r. laboratorium w Lipsku (Lipsk słynny obecnie z Instytutu Maxa Plancka)

Założenia strukturalistów

- zrozumienie umysłu poprzez rozkład na elementy (atomizm)

- badanie świadomych doświadczeń

- elementarne stany świadomości

* wrażenia (spostrzeżenia zmysłowe → warunkiem jest bodziec)

* uczucia (marginalizowano je)

* wyobrażenia (treści wytwarzane przy braku bezpośredniego bodźca)

- metoda introspektywna

Krytyka strukturalizmu

1. Statyczny - zainteresowanie tlyko strukturą, a nie także funkcją

2. Mała zgodność wyników uzyskanych za pomocą introspekcji

3. Zbyt duża liczba wrażeń elementarnych nie spełniała wymogu naukowej oszczędności → im bardziej jednoznaczna i oszczędna intepretacja, tym lepiej.

4. Funkcjonalizm jako szkoła psychologiczna - założenia oraz krytyka (James)

Funkcjonalizm

- Wiliam James (1842 - 1910) - twórca

- podstawa ewolucyjna

- cele i funkcje procesów umysłowych (ich wartość przystosowawcza)

- metody: introspekcja, obserwacja

- funkcja świadomości - dostosowanie

- nawyki - powtrzające się reakcje przystosowawcze

- pragmatyzm - dobra wiedza powinna być użyteczna

Krytyka funkcjonalizmu

- słabe sprecyzowanie terminu „funkcja”

- jako szkoła nie wypracował spójnego stanowiska

- badania podstawowe mogą być także użyteczne, podobnie jak aplikacyjne → kontrowersyjność pragmatyzmu

5. Asocjacjonizm i behawioryzm - główne postaci, założenia oraz krytyka kierunku

Asocjacjonizm

Badania skojarzeń w procesach uczenia się

Herman Ebbinghaus (1850 - 1809), Edward Thorndike → badania na kotach bezdomnych i kurach (1874 - 1949), Iwan Pawłow (1849 - 1946) → pogarda w stosunku do psychologów → „eta duraki” → przetoki psów (psy, enzymy trawienne) - 100 psów zdechło w Rosji

Badania Ebbinghausa

- podstawy badań nad pamięcią

- sylaby bezsensowne: TAF, PUC, LUK, itp. → eliminacja znaczenia słów (nieksuteczne, gdyż i tak może je skojarzyć), uczył się na pamięć

- krzywa zapominania

w miarę upływu czasu materiał zaczyna się ulatniać → najwięcej zapomina się tuż po nauczeniu się w przeciągu jednego dnia, dalej zapomina się wolniej a na końcu krzywa stabilizuje się i niewielka część przyswojonych treści zostaje na dłużej

Badania Thorndike'a

- skojarzenia pomiędzy reakcjami dowolnymi

- prawo efektu - czynności, które prowadzą do pożądanych konsewkencji będą podtrzymywane w repertuarze zachowań, a eliminowane bdą zachowania nie prowadzące nas do celu

- nagroda jako podstawa asocjacji

nagroda = cel = wyjście z klatki

Koty uwięzione w klatce → kot mógł wyjść po naciśnięciu dźwigienki

Na początku → szamocze się, próbuje się uwolnić, uruchamia dźwigienkę przypadkowo

Z każdym nowym włożeniem do klatki, szybciej zajmowało mu się uwolnić → kot uczył się asocjacji, aż w końcu celowo naciskał pętelkę żeby wyjść

Uogólniony schemat jest uniwersalny dla wszystkich zwierząt z ośrodkami asocjacyjnymi w tym ludzi

najlepszą motywacją jest nagroda (kara jest gorsza, mniej efektywna, rodzi negatywne emocje i konflikty)

Badania Pawłowa

- warunkowanie klasyczne

- badanie reakcji mimowolnych

- styczność w czasie jako podstawa skojarzeń

koty → warunkowanie instrumentalne → zachowanie jest instrumentem do uzyskania określonego celu

psy Pawłowa - warunkowanie klasyczne → bierne kojarzenie bodźców, odruchowe reakcje fizjologiczne → pies wydziela ślinę na odgłos kroków czy klucza → asocjacja z bodźcem o znaczeniu biologicznym

takie odglosy są sygnałem zasocjowanym z bodźcem pokarmowym

powstarzalnosć oraz powiązanie w czasie → znaczenie przystosowawcze → kojarzenie bodźców pierwotnie obojętnych z bodźcami kluczowymi dla przetrwanie (zagrożeniem, pokarmem, potrzebami seksualnymi)

Behawioryzm - John B. Watson, Burrhus F. Skinner

- skrajna postać asocjacjonizmu

- obserwowalne związki między bodźcem a reakcją

- stany wewnętrzne nie muszą być poznawane

- zachowanie to wynik uczenia się

- eksperymentalna analiza zachowania

Pomijane konstrukty teoretyczne: subiektywizm, badania moralne

reakcje na bodziec

uczenie się jest wynikiem warunkowania klasycznego bądź instrumentalnego → problem: np. uczenie się języka trudno wyjaśnić warunkowaniem instrumentalnym → przyswajanie zasad gramatycznych i zdolność ich twórczego i odtwórczego wykorzystania

Krytyka behawioryzmu

- pochopne odrzucenie stanów wewnętrznych jako przedmiotu badań

- paradygmat behawiorystyczny nie radzi sobie z wyjaśnianiem złożonych zjawisk, np. nabywanie języka

- efekty uczenia się mogą być utajone i nie przejawiać się od razu w zachowaniu

Dziecko potrafi zastosować regułę gramatyczną w sytuacjach abstrakcyjnych.

6. Psychologia postaci (Gestalt) - założenia i krytyka

Psychologia postaci - twórcy - Niemcy:

Max Wertheimer (1880 - 1943), Kurt Koffka (1886 - 1941), Wolfgang Köhler (1878 - 1958) - był szpiegiem podczas II wojny światowej, pod przykrywką na Teneryfie liczył alianckie okręty, pod pozorem badań na szympansach

Niem. psychologia gestalt → podejście holistyczne → interesuje nas całość człowieka, a nie jednostkowe procesy (lub cały przebieg procesu, a nie jego etapy)

całość =/= suma poszczególnych elementów

---