Nazwa łacińska: Vaselinum album
Nazwa polska: Wazelina biała
Synonimy: Paraffinum molle album, Petrolatum album, Vaselinum molle album.
Opis: Tłusta, przeświecająca, miękka, ciągliwa, biała masa. Po stopieniu ciecz przezroczysta o słabym swoistym zapachu.
Zastosowanie:
Wazelina biała jest produktem otrzymywanym w wyniku destylacji ropy naftowej. W jej skład wchodzą oczyszczone i wybielone półstałe węglowodory nasycone (syn. węglowodory parafinowe) z pogranicza stałego i ciekłego stanu skupienia w normalnych warunkach otoczenia - głównie dokozan i trikozan. Surowiec przeznaczony do celów farmaceutycznych odznacza się wysokim stopniem czystości.
Właściwości i zastosowanie wazeliny białej jest podobne jak dla wazeliny żółtej > Vaselinum flavum.
Wazelina biała jest stosowana jako jałowe vehiculum dla maści z antybiotykami i innymi biologicznie czynnymi substancjami (w tym celu unika się stosowania wazeliny żółtej). Ponadto częściej niż wazelina żółta stanowi podłoże dla postaci leku do stosowania na skórę twarzy. Stosowana również per se.
Wazelina biała jest składową wielu preparatów galenowych i oficynalnych, np.
- Unguentum Acidi borici FP VI
- Eucerinum
- Pasta Lassari FP VI
- Pasta Zinci FP VI
- Vaselinum hydrophylicum FP VI
- Unguentum hydrophylicum FP VI
- Unguentum fluoratum
- Unguentum Monostearini FP VI
- Maść Kisielowicza
- Unguentum Olei Jecoris Aselli FP VI
- Pasta Boenneckeni
- Unguentum Nystatini
- Unguentum Chloramphenicoli FP IV
- Unguentum Majoranae FP VI
- Unguentum Hydrargyri praecipitati albi FP IV
- Unguentum Hydrargyri oxydati flavi FP IV
- Unguentum Cholesteroli FP VI
- Maść Kocha
- Unguentum album FP VI.
Nazwa łacińska: Vaselinum flavum
Nazwa polska: Wazelina żółta
Synonimy: Vaselinum, Petrolatum, Vaselinum molle flavum, Petrolatum flavum, Petrolatum molle flavum.
Opis: Tłusta, przeświecająca, miękka, ciągliwa, żółta masa. Po stopieniu ciecz przezroczysta o słabym swoistym zapachu. Zastosowanie:
Wazelina żółta jest produktem otrzymywanym w wyniku destylacji ropy naftowej. W jej skład wchodzą oczyszczone półstałe węglowodory nasycone (węglowodory parafinowe) z pogranicza stałego i ciekłego stanu skupienia w normalnych warunkach otoczenia - głównie dokozan i trikozan.. Surowiec przeznaczony do celów farmaceutycznych odznacza się wysokim stopniem czystości.
Wazelina żółta zastosowana miejscowo w bardzo małym stopniu wchłania się z powierzchni skóry i błon śluzowych. Dzięki temu jest dobrym środkiem pokrywającym i poślizgowym. Tworzy nieprzepuszczalny film okluzyjny. Według systematyki podłoży maściowych jest bezwodnym, lipofilowym podłożem węglowodorowym o niewielkiej zdolności wiązania wody i wodnych roztworów substancji leczniczych (liczba wodna ok. 8 ). Samodzielnie jest stosowana jako constisuens dla maści bezwodnych egzodermalnych. W połączeniu z innymi podłożami, zwłaszcza absorpcyjnymi lub emulgatorem stanowi bazę dla maści endodermalnych, często uwodnionych. Niekiedy per se.
Zaletą wazeliny jest jej duża odporność chemiczna. Jest niewrażliwa na działanie kwasów i zasad oraz wysokiej temperatury.
Vaselinum flavum jest surowcem farmaceutycznym przeznaczonym do wytwarzania preparatów leczniczych w zakresie receptury aptecznej. Podobnie jak wazelina biała jest jednym z najczęściej wykorzystywanych podłoży maściowych.
Stosowana do przygotowywania maści (unguenta) oraz w połączeniu z innymi podłożami lub emulgatorami kremów (cremores), rzadziej (częściej wazelina biała) mleczek kosmetycznych i leczniczych (lotiones), emulsji (emulsiones) i innych półstałych postaci leku.
Wazelina żółta może być łączona z innymi surowcami, np. Cera flava, Cera alba, Cholesterolum, Paraffinum solidum, Paraffinum lquidum, Ceresinum, Cetaceum, Oleum Rapae, Oleum Olivae, Oleum Amygdalycum dulcium, Oleum Lini, Linomag liquidum, Oleum Jecoris Aselli, Acidum stearinicum, Alcoholum stearylicus, Adeps Lanae anhydricus, Eucerinum, Colophonium, Lycopodium, Butyrum Cacao etc.
Wazelina żółta jest podłożem lub składową podłoża dla wielu preparatów galenowych i oficynalnych, np.
- Balsamum Mentholi compositum FP II
- Unguentum Acidi salicylici (syn. Unguentum salicylatum)
- Unguentum salicylatum compositum wg Receptarium Polonicum
- Unguentum simplex FP VI
- Unguentum Molle
- Steatinum
- Unguentum fuscum Lassari
- Unguentum Ammoni sulfobituminici FP VI
- Pasta Jessner'a
- Unguentum Nigrum (syn. Ung. Argenti nitrici compositum, Ung. Mikuliczi)
- Unguentum Whitfieldi
- Unguentum Hydrargyri cinereum FP IV
- Unguentum Hydrargyri sulfurati rubri
- Unguentum Bismuthi tribromphenylici (syn. Ung. Xeroformi) FP II
- Pasta Zinci cum Ammonio sulfobituminico (syn. Pasta Zinci cum Ichthyolo) FP VI
- Unguentum Tormentillae compos. FP VI
- Pasta Hebra et Ullmanna
- Unguentum Haemorrhoidale wg Receptarium Polonicum
ylowo-mydlana).
- Maść Lenartowicza (Maść siarkowo-salicylowo-mydlana).
Nazwa łacińska: Vaselinum hydrophylicum
Nazwa polska: Petrolatum hydrophylicum
Zastosowanie:
Wazelina hydrofilowa jest preparatem galenowym wg przepisu ujętego w Farmakopei Polskiej o następującym składzie:
- Cholesterolum 3,0
- Alcohol stearylicus 3,0
- Cera alba 8,0
- Vaselinum album 86,0
Wazelina hydrofilowa jest stosowana jako vehiculum dla maści bezwodnych. Dzięki zawartości emulgatorów jest w stanie trwale związać znaczne ilości wody i wodnych roztworów substancji leczniczych ( liczba wodna m.in. 250 ) - więc doskonale nadaje się także do przygotowywania maści uwodnionych. Wosk biały nadaje preparatowi odpowiednią, twardawą konsystencję.
Obecnie wazelina hydrofilowa jest coraz częściej wykorzystywanym podłożem maściowym, wypierając niekiedy inne tradycyjne stosowane dawniej przy sporządzaniu maści oficynalnych i farmakopealnych podłoża (np. już od FP V supl. zmiana podłoża maści kamforowej, maści cynkowej itd.).
Vaselinum hydrophylicum jest surowcem farmaceutycznym przeznaczonym do sporządzania preparatów leczniczych w zakresie receptury aptecznej.
Służy jako baza dla maści uwodnionych i bezwodnych (unguenta) oraz kremów (cremores).
Jest składową preparatów galenowych, np.
- Unguentum Camphoratum
- Unguentum Zinci oxydati.
Nazwa łacińska: Lanolinum
Nazwa polska: Lanolina
Synonimy: Lanolinum anhydricum, Lanoleinum, Adeps Lanae anhydricus, Cera Lana, Lanolina bezwodna, Lanoleina, Tłuszcz z wełny bezwodny.
Opis: Żółta, mazista, lepka masa o swoistej woni.
Zastosowanie:
Lanolina bezwodna otrzymywana jest poprzez oczyszczenie i odwodnienie wełny owczej z tzw. „tłuszczopotu”. Lanolina bezwodna nie jest właściwym tłuszczem, lecz mieszaniną estrów kwasów tłuszczowych z alkoholami sterolowymi i wolnych alkoholi sterolowych: cholesterolu i izocholesterolu, alkoholu cetylowego, alkoholu alanolinowego, alkoholu cerylowego, dihydroergosterolu, kwasu palmitynowego, kwasu lanocerynowego, kwasu stearynowego, kwasu olejowego i in. Skład lanoliny bezwodnej może być zmienny, w zależności od gatunku owiec (Ovis). Jest zaliczana do grupy wosków zwierzęcych. Nazwa surowca pochodzi od łac. lano - wełna.
Surowiec farmaceutyczny odznacza się bardzo wysoką jakością, spełniając surowe wymagania farmakopealne. W przemyśle farmaceutycznym stosowane są również alkoholowe frakcje lanoliny.
Tłuszcz z wełny owczej przypomina właściwościami wydzielinę gruczołów łojowych ludzkiej skóry. Zastosowany na skórę per se wchłania się z trudem, jednak w połączeniu z olejami tłustymi, parafiną ciekłą gęstą i parafiną ciekłą rzadką (Olea pinguia, Paraffinum liquidum et Paraffinum perliquidum) lub w postaci zemulgowanej z wodą (Lanolinum hydricum) wykazuje dużą zdolność penetracji, intensywnie przenikając w głąb naskórka - ułatwiając przenikanie substancji leczniczych. Jako składowa podłoża wykazuje działanie zmiękczające i wygładzające naskórek, tworzy charakterystyczny film okluzyjny, zapobiega utracie wody.
Liczba wodna lanoliny wynosi ok. 200, co czyni ją cennym podłożem emulgującym znaczne ilości wody i roztworów wodnych. Stosowana jest także jako emulgator w różnorodnych postaciach leku recepturowego.
Lanolinum anhydricum jest surowcem farmaceutycznym przeznaczonym do wytwarzania preparatów leczniczych w zakresie receptury aptecznej.
Jako samodzielne vehiculum surowiec jest stosowany, lecz bardzo rzadko.
Natomiast często stanowi składową podłoża dla maści bezwodnych i uwodnionych (unguenta), kremów (cremores), rzadziej past (pasta). Także wchodzi w skład mleczek - lotionów leczniczych i kosmetycznych (lotiones), emulsji w/o oraz [pomocniczo] emulsji o/w (emulsiones).
Również pomocniczo przy wytwarzaniu czopków doodbytniczych, gałek dopochwowych, pręcików docewkowych i dopochwowych (suppositoria rectalia, ovula vaginalia, bacilli urethrales et styli vaginales), np. z takimi surowcami jak: Ammonium sulfoichthyolicum, Balsamum peruvianum, Protargolum etc. oraz innych postaci leku recepturowego.
Lanolina bezwodna jest łączona z innymi surowcami, z którymi tworzy podłoża, np. Vaselinum album, Vaselinum flavum, Cholesterolum, Paraffinum liquidum, Paraffinum perliquidum et Paraffinum solidum, Ceresinum, Cera alba, Cera flava, Cetaceum, Colophonium, Adeps suillus, Oleum Rapae, Acidum stearicum etc.
Lanolina bezwodna jest składową preparatów galenowych i oficynalnych, np.
- Unguentum simplex FP VI
- Unguentum Molle
- Unguentum Paraffini
- Balsamum Mentholi compos. FP II
- Resorbinum
- Unguentum Ammoni sulfobituminici FP VI
- Unguentum Jodi
- Unguentum neapolitanum FP III
- Unguentum Hydrargyri aminochlorati FP IV
- Unguentum Hydrargyri oxydati flavi FP IV
- Unguentum Bismuthi subnitrici FP III
- Unguentum Argenti colloidalis FP II
- Unguentum Tormentillae compos. FP VI
- Unguentum Alumini subacetici
- Unguentum Lanae
- Unguentum Olei Jecoris Aselli FP VI
- Unguentum Haemorrhoidale wg Receptarium Polonicum
- Unguentum Balsamicum wg Receptarium Polonicum
- Unguentum Exsiccans wg Receptarium Polonicum.
Nazwa łacińska: Eucerinum
Nazwa polska: Euceryna bezwodna
Synonimy: Eucerinum anhydricum, Euceryna bezwodna
Opis: Jednorodna, miękka masa.
Zastosowanie:
Euceryna bezwodna jest preparatem złożonym. Oferowany surowiec posiada następujący skład:
- Vaselinum album 95,0
- Alcohol cetylicus 3,0
- Cholesterolum 2,0
Niekiedy spotyka się eucerynę o innym składzie, m.in. Paraffinum liquidum 66,5 Ceresinum 28,5 Alcohol cetylicus 3,0 Cholesterolum 2,0 orazz innymi alkoholamilanolinowymi.
Nazwa surowca zaczerpnięta jest z greckich słów: eú - dobrze + kérinos - woskowy; wywodzi się od odkrycia pierwszego zastosowanego do produkcji kremów (uwodnionych maści) emulgatora: alkoholu lanolinowego.
Euceryna jest bezwodnym, absorpcyjnym podłożem maściowym o dużej zdolności trwałego wiązania wody i wodnych roztworów substancji leczniczych. Liczba wodna euceryny jest zmienna - zależna od składu. Nie powinna być jednak mniejsza niż 220. Niekiedy liczba wodna euceryny wynosi nawet 300.
Euceryna jest stosowana samodzielnie lub w mieszaninach jako constituens dla maści uwodnionych oraz bezwodnych. Jest podłożem łagodnym i łatwo wchłaniającym się. Może być użyta per se jako natłuszczająca maść obojętna.
Eucerinum jest surowcem farmaceutycznym przeznaczonym do wytwarzania preparatów leczniczych w zakresie receptury aptecznej. Surowiec pomocniczy - podstawa lub składnik podstawowy podłoża dla maści bezwodnych i uwodnionych (unguenta) oraz kremów (cremores).
Często łączona z innymi surowcami, np. z Lanolinum anhydricum, Vaselinum flavum, Oleum Paraffini etc.
Nazwa łacińska: Cholesteroli Unguentum
Nazwa polska: Maść cholesterolowa
Synonimy: Unguentum
Opis: Biała, jednorodna, miękka masa.
Zastosowanie:
Maść cholesterolowa jest preparatem galenowym, wg przepisu ujętego w Farmakopei Polskiej V supl. oraz Farmakopei Polskiej VI o składzie:
Cholestrolum 3,0
Paraffinum solidum 15,0
Paraffinum liquidum 64,0
Vaselinum album 18,0
Dawniej (FP III) skład maści cholestrolowej był nieco inny - zawierała lanolinę bezwodną oraz cerezynę zamiast parafiny stałej.
Maść cholestrolowa zastosowana na skórę w postaci nieprzetworzonej lub jako składowa preparatów leczniczych wykazuje działanie natłuszczające, ochronne, tworzy film okluzyjny. Jest bardzo dobrą maścią obojętną, wskazaną zwłaszcza w przypadkach nietolerancji innych maści, po długotrwałym leczeniu maściami sterydowymi, w przypadkach mechanicznych, termicznych i chemicznych uszkodzeń skóry, w zaniku i zniszczeniu skóry, dermatitis atopica (AZS). Maść cholesterolowa nie powoduje uczuleń.
Maść cholesterolowa jest stosowana per se oraz jako constituens dla maści bezwodnych oraz (dzięki zdolności emulgowania znacznych ilości wody i wodnych roztworów substancji leczniczych) maści uwodnionych oraz kremów.
Unguentum Cholesteroli jest surowcem farmaceutycznym przeznaczonym do wytwarzania preparatów farmaceutycznych w zakresie receptury aptecznej.
Stosowany jako podstawa maści lub składowa podstawy maści (unguenta), kremów (cremores) oraz past (pasta) oraz w postaci nieprzetworzonej.
Nazwa łacińska: Cera alba
Nazwa polska: Wosk biały
Synonimy: Wosk pszczeli biały, Wosk pszczeli bielony
Zastosowanie:
Wosk biały jest uzyskiwany przez wybielenie na słońcu wosku żółtego. W odróżnieniu od wosku żółtego nie posiada zapachu miodu, nieznacznie różniąc się składem chemicznym.
Właściwości i zastosowanie wosku białego jest takie same jak dla wosku żółtego > Cera flava.
Wosk biały stosowany jest częściej niż wosk żółty jako constituens dla preparatów leczniczych stosowanych na skórę twarzy oraz kosmetyków.
Jest składową preparatów farmakopealnych, m.in.:
- Unguentum emoliens
- Vaselinum hydrophylicum
- Unguentum album
- Unguentum leniens.
Nazwa łacińska: Cera flava
Nazwa polska: Wosk żółty
Synonimy: Cera apium, Wosk pszczeli, Wosk pszczeli żółty
Opis: Żółta lub szarożółta masa o przełamie ziarnistym, o słabym, przyjemnym zapachu miodu.
Zastosowanie:
Wosk żółty jest uzyskiwany w wyniku stopienia pozbawionych miodu plastrów woskowych, wytwarzanych przez gruczoły odwłokowe (czyli gruczoły woskowe) pszczół miodnych - Apis mellifica.
Skład chemiczny wosku pszczelego jest zmienny i zależy od jego pochodzenia. Zawiera głównie alkohol melisowy, alkohol mirycylowy, alkohol cerylowy, alkohol lignocerynowy i inne wolne alkohole, ester melisowy kwasu palmitynowego, estry kwasu octowego, masłowego, walerianowego, węglowodory, wolne kwasy tłuszczowe (ok. 13 %), kwas melisowy, kwas cerotynowy, kwas palmitynowy, związki barwne (m.in. chryzyna), sterole. Ponadto w małych ilościach w skład wosku pszczelego wchodzą: witaminy, laktony, karotenoidy, mikroelementy (miedź, krzem, magnez, mangan, cynk etc.) i wiele innych związków.
Wosk pszczeli zastosowany miejscowo na skórę w odpowiednich formach farmaceutycznych wywiera działanie ochraniające (zapobiega wysychaniu skóry i oddziaływaniu czynników atmosferycznych), wygładzające naskórek i przyspieszające jego regenerację. Ponadto wywiera działanie rozmiękczające i słabe przeciwzapalne.
Cera flava jest surowcem farmaceutycznym przeznaczonym do wytwarzania preparatów leczniczych w zakresie receptury aptecznej.
Stosowany jako surowiec pomocniczy: składnik podstawowy podłoża lub podstawa plastrów (emplastra), przylepców (collemplastra), jako składowa podłoża maści bezwodnych i uwodnionych - do 30 % oraz kremów - zwykle do 6 % (unguenta et cremores), mleczek kosmetycznych i leczniczych ~ 1 % - 3 % (lotiones cosmet. et medic.), woskowców ~ 15 % - 50 % (cerata), czopków (suppositoria), emulsji w/o (emulsiones), mazideł olejowych (olimenta), pomadi innych form farmaceutycznych.
Łączony z wieloma innymi składnikami podłoża, np. z Colophonium, Oleum Olivarum, Oleum Amygdalycum dulcium, Oleum Rapae, Acidum stearinicum, Paraffinum solidum et Paraffinum liquidum, Cera Lana, Oleum Theobromatis (Butyrum Cacao), Cetaceum naturalis (Sperma Ceti) et Cetaceum artificialae etc.
Stosowany do utwardzania zbyt rzadkich maści, np. z Methylum salicylicum, bądź do wyrównywania punktu topnienia czopków, np. z Chloralum hydratum.
Wosk żółty jest składnikiem preparatów galenowych i oficynalnych, m.in.:
- Emplastrum Meliloti FP VI
- Unguentum cereum FP II
- Unguentum basilicum FP II
- Steatinum
- Epiderminum
- Ceratum simplex
- Ceratum Cetacei.
Nazwa łacińska: Adeps suillus
Nazwa polska: Smalec farmaceutyczny
Synonimy: Axungia Porci, Adeps praeparatus, Adeps suillus depuratus, Tłuszcz wieprzowy, Tłuszcz wieprzowy oczyszczony,
Zastosowanie:
Tłuszcz wieprzowy pozyskiwany jest w wyniku wytopienia na łaźni wodnej z niesolonych tkanek tłuszczowych otaczających jelita i nerki zdrowych świń - Sus scrofa f. domestica; oczyszczony z tkanki mięsnej oraz błon.
W skład tłuszczu wieprzowego wchodzą trójglicerydy kwasu olejowego, czyli kwasu cis-oktadek-9-enowego (ok. 45 %), w mniejszych ilościach kwasu palmitynowego, czyli kwasu heksadekanowego oraz kwasu stearynowego, czyli kwasu oktadekanowego. Ponadto występuje także w małych ilościach cholesterol (3α-Hydroksycholesten-5), lecytyna, ślady soli mineralnych i inne.
Surowiec przeznaczony do celów farmaceutycznych spełnia bardzo wysokie wymagania jakościowe (zgodny z normami monografii farmakopealnej), odznacza się wysokim stopniem czystości.
Tłuszcz wieprzowy jest stosowany jako vehiculum w półstałych postaciach leku recepturowego.
Według systematyki podłoży maściowych klasyfikowany jest jako: glicerydowe, lipofilowe podłoże bezwodne. Tłuszcz wieprzowy z trudem emulguje niewielkie ilości wody i roztworów wodnych (liczba wodna ~15). Liczba wodna tłuszczu wieprzowego ulega zwiększeniu po wprowadzeniu dodatkowo lanoliny bezwodnej lub cholesterolu.
Zaletą tłuszczu wieprzowego jako podłoża maściowego jest doskonała wchłanialność przezskórna oraz bardzo dobra tolerancja miejscowa - nawet przy nietolerancji innych podłoży maściowych! Wadą tłuszczu wieprzowego jest jego nietrwałość chemiczna - bardzo szybko jełczeje w zetknięciu ze światłem i powietrzem.
Adeps suillus jest surowcem farmaceutycznym przeznaczonym do wytwarzania leków magistralnych i galenowych w praktyce receptury aptecznej. Stosowany przede wszystkim jako podstawa maści bezwodnych, rzadko natomiast uwodnionych (wtedy w połączeniu z emulgatorem). Podłoże jest szczególnie przydatne przy wytwarzaniu maści dla pacjentów nietolerujących innych podłoży maściowych (z powodu reakcji alergicznych) / np. maści z hydrokortyzonem /.
Tłuszcz wieprzowy jest podłożem dla:
- Unguentum Wilkinsoni
- Unguentum Wilsoni
- Unguentum sulfuratum FP VI
- Unguentum Kalii jodati
- Unguentum Argenti colloidalis (Ung. Collargoli) FP II
Jest także składową:
- Sapo medicatus (syn. Sapo durus) wg FP VI
Dawniej także jako vehiculum maści kamforowej - Unguentum Camphoratum wg FP IV (wg FP VI podłożem dla maści kamforowej jest już Vaselinum hydrophylicum)oraz tzw. „szarej maści” - Unguentum Hydrargyri cinereum FP III.
1