HORMONY JELITOWE

Cholecystokinina

-jest syntetyzowana w obrębie przewodu pok. i w mózgu. Wydzielana jest do krwi pod wpływem spożycia pokarmu

-wstrzyknięta podczas posiłku albo na krótko przed posiłkiem zmniejsza ilość pobranego pokarmu

-cholecystokinina jelitowa jest uwalniana przez kom. Endokrynowe w śluzówce dwunastnicy i początkowym odc. Jelita czczego

-jej wydzielanie jest pobudzane przez tłuszcz zawarty w pokarmie oraz aa i peptydy częściowo będące już produktami trawienia białek

-hamuje pobieranie pokarmu za pośrednictwem receptorów CCKA znajdujących się na zakończeniach nerwu błędnego w odźwierniku i wątrobie

-zwiększenie ilości spożywanego pokarmu obserwuje się pod wpływem związków działających antagonistycznie w stosunku do tych receptorów

-mózgowe receptory zawierające CCK uczestniczą w regulacji pobierania pokarmu

-CCK podana obwodowo wywołuje aktywację neuronów w polu najdalszym i środkowym NTS w PBN i PVN.

-aktywacja tych obszarów przez obwodowy CCK nie zachodzi po wagotomii lub po podaniu antagonisty CCK

Peptyd podobny do glukagonu - glukagon like peptide - GLP-1

-jest wydzielany przez endokrynowe komórki L w jelicie czczym w odpowiedzi na pojawienie się treści pokarmowej

-w jego uwalnianie jest prawdopodobnie zaangażowany układ przywspółczulny

-podobnie jak CCK, GLP-1 jelitowy wywołuje uczucie sytości i hamuje pobieranie pokarmu, działając za pośrednictwem receptorów na zakończeniach nerwu błędnego w wątrobie, w przewodzie pokarmowym oraz hamując opróżnianie żołądka

Bombezyna

-wydzielana przez komórki endokrynowe śluzówki żołądka, hamuje opróżnianie żołądka i pobieranie pokarmu; stymulator wydzielania gastryny

-efekt ten stwierdzono po podaniu dożylnym i dokomorowym

-anorektyczny efekt bombezyny nie jest znoszony przez wagotomię, ale tylko przez całkowite wyeliminowanie nerwowych połączeń mózgu i jelita

-receptory bombezyny występują w mózgu w obszarze związanym z pobieraniem pokarmu np. w NTS

-………AP-NTS znoszą anoreksję wywołaną zarówno przez obwodowe jak i dokomorowe podanie bombezyny

Grelina

-pierwsza odkryta funkcją była stymulacja hormonu wzrostu, ponieważ jej receptory zidentyfikowano w kom. Somatotropowych przedniego płata przysadki

-następnie stwierdzono jednak, że głównym miejscem syntezy greliny nie jest podwzgórze, ale ściana żołądka, a receptory greliny odkryto w neuronach podwzgórza i pniu mózgu

Peptydy podwzgórzowe

Neuropeptyd Y (Y - symbol tyrozyny)

-NPY jest z 36 ak

-jego nazwa pochodzi od symbolu kodowego tyrozyny, która jest na obydwu końcach peptydu i 3 miejscach wewnątrz łańcucha

-NPY jest głownie syntetyzowany w neuronach jąder łukowatych podwzgórza (ARC), których aksony biegną po PVN

-jest jednym z peptydów występujących w największych ilościach w mózgu ssaków

-wysokie stężenie NYP stwierdza się także w obwodowym ukł. nerwowym, zwłaszcza w nerwach współczulnych

-uwolnienie NPY w PVN znacząco wpływa na bilans energetyczny przez zmiany w 3 komponentach metabolizmu energetycznego: pobieraniu pokarmu, termogeneza w BAT i odkładaniu tłuszczu w białej tkance tłuszczowej

-wzrost aktywności w neuronach NPY w ARC oraz podwyższony poziom NPY w PVN występuje w stanach ujemnego bilansu energetycznego, takich jak głodzenie, wysiłek fizyczny, cukrzyca i laktacja

-podawanie NPY do PVN wzmaga selektywne spożywanie ww

-wyższe stężenie NPY w ARC, PVN i brzuszno-przyśrodkowym podwzgórzu wykazano w populacji szczurów przejawiających naturalną preferencją do ww

-jednak dane na temat wpływu składu diety na syntezę NPY nie są znane

-wysunięto przypuszczenie, że wzrost aktywności NPY-ergicznego na dietach wysokowęglowodanowych może być raczej związany z niedoborem białka, ponieważ wykazano, że tylko niedostateczne spożycie białek, a nie tłuszczu czy węglowodanów, wzmaga ekspresje genu NPY

AGOUTY RELATED PROTEIN-AgRP

-za fizjologiczną rolę AgRP uwalnianego do PVN uważa się hamowanie działania melanokortyn przez blokowanie jej receptorów. Transgeniczna nadekspresja AgRP w różnych tkankach wywołuje otyłość u myszy

-działanie AgRP ma charakter anaboliczny, białko to wzmaga pobieranie pokarmu i odkładanie tkanki tłuszczowej

-ekspresja AgRP wzrasta podczas głodzenia w niedoborze leptyny

GALANINA

-ludzka galanina ma 30 aminokwasów. Jej nazwa pochodzi od aa znajdującego się na końcu aminowym glicyny i karboksylowym alaniny.

-galanina występuje w układzie nerwowym ośrodkowym i obwodowym oraz w gruczołach wydzielania

-u gryzoni i naczelnych neurony zawierające galaninę znaleziono w takich miejscach układu nerwowego jak podwzgórze, pień mózgu i rdzeń kręgowy

-prawdopodobnie zasadnicze znaczenie dla jej wpływu ma pobieranie pokarmu i ciężar ciała mają PVN.

-zdolność galaniny do zwiększania pobierania pokarmu do podania do PVN jest specyficzna w stosunku do składu pokarmowego - wzmaga pobieranie tłuszczu

-wykazano ujemną korelację między ilością spożywanego tłuszczu w poziomach galaniny a ekspresji jej genu w PVN u szczurów otyłych ZUCKR, ale nie szczurów nie otyłych.

-oprócz regulacji pobierania pokarmu galanina uczestniczy w regulacji takich procesów fizjologicznych, jak wydzielanie hormonów (gonadotropin, hormonu wzrostu, prolaktyny, hormonów trzustkowych), kurczliwość mięśni gładkich, czucie bólu

Serotonina

-uwalniana jest w ARC-PVN z zakończeń neuronów położonych w jądrach przegrody

-anorektyczne i termogeniczne efekty serotoniny mogą być wywierane za pośrednictwem hamowania uwalniania NPY z ARC-PVN

Hormon skupiający melaninę (MCH) i oreksyny

-hormon skupiający melaninę i oreksyny - A i B, nazywane także hipokretynami 1 i 2, syntetyzowane są w neuronach grzbietowych LH, a uwalniane w różnych obszarach mózgu

-ich ekspresja wzrasta podczas glodzenia,a dokomorowe podawanie wywołuje hiperfagię

Melanokortyny

-melanokortyny stanowią rodzinę peptydów powstałych z proopiomelanokortyny (POMC), do której należą m.in. hormon stymulujący melanocyty (alfa MSH) i ACTH.

-w podwzgórzu ssaków ekspresja POMC zachodzi wyłącznie w ARC, w neuronach przylegających do neuronów NPY/AgRP.

-zidentyfikowano 5 typów receptorów alfa MSH, z których typy MC3 i Mc4 występują głównie w mózgu

-receptor MC4 zaangażowany jest w regulacją homeostazy energetycznej. Usunięcie genu tego receptora powoduje u myszy hiperfagię i otyłość

-dokomorowe podawanie związków agonistycznych MC4 prowadzi do anoreksji, a antagonistycznych do hiperfagii

Transkrypt regulowany przez amfetaminę i kokainę (CART)

-ekspresja transkryptu regulowanego przez amfetaminę i kokainę zachodzi w wielu obszarach mózgu, w tym w jądrach podwzgórzowych zaangażowanych w regulacją pobierania pokarmu: ARC, PVN i DMN

-peptyd kodowany przez CART indukuje krótkotrwałą anoreksję po podaniu dokomorowym

-ekspresja CART jest hamowana przez głodzenie, niedobór leptyny i leptynooporność, natomiast podawanie leptyny myszom ob./ob. Przywraca ekspresję CART w jądrach łukowatych do normy.

Glukokortykosteroidy

-glukokortykosteroidy działają katabolicznie, jednak ich wpływ na ośrodkowy układ nerwowy, stymulacja pobierania pokarmu, ma charakter anaboliczny. Przeciwdziałają efektom podwzgórzowym leptyny i insuliny.

-w niedoczynności kory nadnerczy (choroba Addisona) obserwuje się występowanie anoreksji, natomiast podawanie glukokortykosteroidów i nadczynność kory nadnerczy (zespół Cushinga) związane są z hiperfagią.

Insulina

-receptory insuliny znaleziono w obszarach podwzgórza zaangażowanych w regulację pobierania pokarmu - ARC, DMN, PVN i VMN

-insulina podana dokomorowo znosi wywołany przez głodzenie wzrost transkrypcji mRNA NPY w jądrach łukowatych

Leptyna

-leptyna hamuje ekspresję i wydzielanie NPY w jądrach łukowatych, a także przeciwdziała jego efektom. Hamuje także syntezę AgRP w jądrach łukowatych

-wpływa stymulująco na drogi nerwowe produkujące peptydy POMC i CART hamujące pobieranie pokarmu, biegnące od jądre łukowatych PVN i LH.

Hormon pobudzający wydzielanie hormonu kortykotropowego (CRH)

-u gryzoni laboratoryjnych traktowanie CRH zmniejsza magazynowanie energii przez redukcję spożycia i wzrost wydatku energetycznego

-wpływ CRH na pobieranie pokarmu nie został jeszcze w pełni wyjaśniny

-dwa peptydy uznano za mediatory anorektycznego działania CRH: somatostatynę i oksytocynę

-somatostatyna odwraca zalezny od CRH anorektyczny wpływ stresu na pobieranie pokarmu

-antagoniści oksytocyny zapobiegają anorektycznemu działaniu iniekcji CRH do mózgu

-traktowanie CRH wzmaga aktywność układu współczulnego. Blokada zwojów lub usunięcie rdzenia nadnerczy znosi anorektyczce działanie CRH

Regulacja apetytu

-za najbardziej sycący makroskładnik diety uważa się białko

-spożywanie diet ubogich w białko wzmaga apetyt na pokarm bogatobiałkowy

-podawanie fenyloalaniny i tryptofanu, prekursorów neurotransmiterów, hamuje pobieranie pokarmu u ludzi

-stosunek stężeń trypto9fanu do innych aminokwasów w osoczu wpływa na poziom serotoniny w mózgu, która wywołuje uczucie sytości

-niedobory aminokwasów niezbędnych w diecie prowadzą do ograniczenie spożycia u szczurów

-aminokwasy mogą wpływać na pobieranie pokarmu, działając bezpośrednio na struktury mózgowe oraz poprzez receptory w żyle wrotnej i w wątrobie

-w badaniach przeprowadzonych na starszych kobietach wykazano, że proporcja energii z białka zawarta w pokarmie jest skorelowana ujemnie z całkowitym spożyciem energii, dla węglowodanów nie stwierdzono żadnej zależności, a dla tłuszczu bardzo słaba korelacje dodatnią

-do ujemnego wpływu spożycia białka na ilość spożywanego pokarmu konieczny jest pewien jego poziom minimalny, a stopień ograniczania spożycia wzrasta wraz z zawartością białka w diecie

O słabym sycącym efekcie tłuszczu świadczą wyniki badań, w których nie stwierdzono różnic w ilości spożywanego pokarmu przez mężczyzn otrzymujących diety o zróżnicowanej zawartości tłuszczu

-mężczyźni spożywali taką samą ilość pożywienia bez względu na zawartość tłuszczu, a więc energetyczną gęstość diety

-spożycie energii rosło wraz z energetyczną gęstością diety prowadząc do rosnącego dodatniego bilansu energetycznego

-skumulowany bilans białka i energii koreluje ujemnie z pobieraniem energii następnego dnia, natomiast dla bilansu tłuszczu żadnej relacji nie stwierdzono

-ilość spożytego pokarmu jest skorelowana z utlenianiem makroskładników diety w dniu poprzednim

-najsilniejsza korelację stwierdza się dla aminokwasów, pośrednią dla węglowodanów, najsłabsza dla tłuszczu

-efekt białka jest dużo silniejszy niż węglowodanów, a węglowodanów niewiele mocniejszy niż tłuszczu

-na pobieranie energii ma wpływ także odkładanie węglowodanów i bialka, ale nie tłuszczu, który hamuje pobieranie pokarmu wyłącznie ulegając utlenianiu

-zdolność tłuszczu do hamowania spożycia może zależeć od szybkości, z jaką jest utleniany, ponieważ jest większa przy spożywaniu dużej ilości kwasów średniołańcuchowych

Moc sycąca składnika pokarmowego jest odwrotnie proporcjonalna do zdolności jego odkładania.

---