ROLA HANDLU ZAGRANICZNEGO W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ.
- POJECIE I INSTRUMENTY POLITYKI HANDLOWEJ
- POLITYKA LIBERALIZACJI PROTEKCJONALIZMU
- ORGANIZACJA W SYSTEMIE HANDLU SWIATOWEGO
- MIĘDZY NARODOWY FUNDUSZ HANDLOWY
Rola handlu zagranicznego w gospodarcze światowej
Jednym z czynników decydujących o poziomie rozwoju gospodarczego danego państwa jest poziom rozwoju handlu na szczeblu lokalnym i regionalnym. Handel zagraniczny, międzynarodowy, to wymiana i przemieszczanie się towarów i usług za granice danego państwa czyli, ich eksport i import. Pod pojęciem handlu zagranicznego rozumie się również wszelkiego rodzaju działalność mająca na celu utrzymanie korzystnych stosunków gospodarczych z zagranicą. Rozwój i funkcjonowanie handlu zagranicznego ma zasadniczy wpływ na poziom życia w danym państwie, dzięki niemu i stałej wymianie surowców, kruszców, towarów rolniczych, przemysłowych a także dóbr kooperacyjnych państwa posiadają odpowiedni i niezbędny zasób produktów potrzebnych dla ich prawidłowego funkcjonowania. Istnieją różne rodzaje współpracy zagranicznej wyróżnia się obrót towarowy, w którego skład wchodzą: import, eksport, reeksport towarami a także obrót "niewidzialny" jest to dochód pochodzący głównie z turystyki, usług transportowych, pocztowych, telekomunikacyjnych, bankowych. Wartość łączna eksportu i importu w ciągu roku daje nam bilans handlowy danego kraju. Zestawiając natomiast wartość bilansu handlowego i obrotów "niewidzialnych" otrzymany bilans płatniczy kraju.
Do podstawowych funkcji handlu zalicza się:
uzgadnianie struktury rodzajowej towarów, kierowanie ruchem towarów w czasie - związane jest to z występowaniem rozbieżności między produkcją a konsumpcją, kierowanie ruchem towarów w przestrzeni - miejsca produkcji określonych dóbr nie pokrywają się z miejscami popytu, spożycia lub zużycia, kształtowanie struktury asortymentowej towarów - poszczególne dobra w czasie przechodzenia ze sfery produkcji do sfery konsumpcji są grupowane według rodzaju zaspokajanych potrzeb.
W zależności od zakresu i rodzaju działalności wyróżnia się handel hurtowy i detaliczny.
Odmianą handlu jest handel międzynarodowy (zagraniczny), czyli międzynarodowa wymiana towarowa pomiędzy firmami pochodzącymi z różnych państw.
Handel zagraniczny to odpłatna wymiana towarów lub usług z partnerami posiadającymi stałą siedzibę poza granicą celną państwa.
W szerokim znaczeniu handel zagraniczny obejmuje obroty majątkowo-kredytowe oraz obroty bieżące, na które oprócz wymiany składają się zakup i sprzedaż za granicę usług, dóbr niematerialnych oraz zobowiązania wynikające z ruchu ludności poza granicę, utrzymywania własnych placówek dyplomatycznych za granicą i inne.
Za szerokim ujęciem handlu zagranicznego przemawiają następujące argumenty:
Daje możliwość alternatywnych zastosowań posiadanych zasobów ekonomicznych kraju we wszystkich dziedzinach międzynarodowego podziału pracy
Dopiero po uwzględnieniu wszystkich elementów wymiany z zagranicą można dokładnie określić jej rolę w gospodarce państwa
Poszczególne elementy składowe całego obrotu gospodarczego są substytucyjne i komplementarne i są równorzędnymi źródłami wpływów dewizowych. Dlatego powinny być rozpatrywane łącznie.
Charakterystyczne cechy handlu zagranicznego:
Odpłatność, przemieszczanie towarów, towary muszą pochodzić z różnych krajów
Instrumenty polityki handlowej:
Cło -najprostszy z instrumentów polityki handlowej, oznacza pobierana przez państwo opłaty w związku z przemieszczaniem (importem) towarów przez granicę celną.
Cło jest najstarszym instrumentem polityki handlowej i tradycyjnie stanowiło źródło dochodu rządu. Jednakże faktycznym celem cła z reguły było nie tylko zapewnienie dochodów, ale również ochrona poszczególnych sektorów gosp. narodowej. na początku XIXw. Zjednoczone królestwo stosowało cła(słynne „prawa zbożowe”) w celu ochrony swego rolnictwa przed konkurencją z importu. W późniejszym okresie XIX w. Zarówno Niemcy, jak i USA chroniły swe nowo powstałe gałęzie przemysłu przez nakładane cła na import produktów przemysłowych. Obecnie znaczenie cła zmalała, ponieważ rządy chroniąc przemysł krajowy preferują stosowanie barier pozataryfowych. Nie mniej jednak zrozumienie skutków stosowania ceł ma zasadnicze znaczenie dla zrozumienia innych form polityki handlowej.
RODZAJE CEŁ: podział według kierunku ruchu towarów:
Cło importowe - jego zadaniem jest ochrona produkcji krajowej oraz zwiększenie dochodów państwa.
Cło eksportowe - jest nakładane głównie na surowce, w celu zachęcania do ich przetwarzania w kraju. Powoduje ono wzrost cen produktów krajowych za granicą. Mogą powodować pogorszenie bilansu handlowego poprzez zmniejszenie eksportu. Stosuje się je jedynie w krajach rozwijających się o monokulturowym charakterze gospodarki.
Cło tranzytowe - była to opłata nakładana na obcych kupców przejeżdżających przez dany kraj. Jest ono stosowane bardzo rzadko, ponieważ brak ceł przewozowych może stać się czynnikiem skłaniającym do wyboru tranzytu przez dany kraj, co może przynieść duże wpływy z udostępnienia sieci transportowej oraz środków transportu.
podział według sposobu określania wysokości ceł:
Cło ad valorem - stanowi opłatę stanowiącą ułamek wartości produktu importowanego (np. 25%cło nakładane w USA to samochody ciężarowe).
Cło specyficzne - ( od ilości) stanowi stałą opłatę nakładaną na każdą jednostkę produktu importowanego (3 dol. Za baryłkę ropy).
Cło kombinowane - ustalone w zależności od wartości i ilości towarów.
podział według charakteru ekonomicznego:
Cło fiskalne - zapewniają państwu odpowiednie dochody. Obecnie rola fiskalna ceł nie jest dominująca. (w 1999 roku wpływy z ceł wynosiły w Polsce 5,566 mld zł, co stanowi 4,4% całości wpływów)
Cło ochronne - jego celem jest ochrona produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną.
Cło ekspansywne - ma na celu utrzymanie wysokich cen na rynku wewnętrznym.
podział według rodzaju taryfy celnej:
maksymalne
minimalne
podział według zróżnicowania traktowania:
dyskryminacyjne - ustalone na poziomie wyższym od ogólnego
preferencyjne - zapewnia szczególnie korzystne warunki wymiany
SKUTKI CŁA
W każdym przypadku skutkiem stosowania taryfy celnej jest wzrost kosztów produktu dostarczanego do kraju.
Dla kogoś, kto wywozi towary, cło ma takie skutki jak koszty transportu. Jeśli kraj nakłada opłatę równą 2 dol. Na każdy buszel importowanej pszenicy, to ci, którzy wywożą, nie będą chcieć tego czynić, dopóki różnica w cenie na tych rynkach nie będzie równa co najmniej 2 dol.
Inne instrumenty polityki handlowej
Polityka celna jest najprostszą formą polityki handlowej, ale interwencjonalizm państwowy w handlu międzynarodowym we współczesnym świecie realizuje się w większości w innych formach. Najważniejsze z nich to: subsydia eksportowe, kwoty importowe, dobrowolne ograniczenia eksportu i wymagania dotyczące lokalnego udziału w produkcji. na szczęście, raz zrozumiawszy istotę cła, możemy bez trudu zrozumieć także inne instrumenty polityki handlowej.
- subsydia eksportowe - jest płatnością przekazaną na rzecz firmy lub jednostki, która wysyła produkt za granicę. Podobnie jak cło subsydium eksportowe może być bądź specyficzne( określona suma na jednostkę towaru), bądź ad valorem(określony procent wartości eksportowanej). Kiedy rząd oferuje subsydium eksportowe, sprzedawca będzie eksportował produkt aż do osiągnięcia punktu, przy którym krajowa cena przekracza cenę za granicą o sumę równą subsydium.
-kwota importowa- stanowi bezpośrednią barierę odnoszącą się do ilości importu określonego produktu. Jest ona zazwyczaj egzekwowana przez wydawanie licencji tylko pewnym grupą jednostek lub firm. W USA np. obowiązuje kwota w odniesieniu do importu sera. Największym nieporozumieniem, jakiego należy unikać przy rozpatrywaniu kwot importowych, jest przekonanie, że kwota ogranicz import bez podnoszenia cen krajowych. Kwot importowa zawsze podnosi ceny krajowe produktów importowanych. Jeśli import podlega ograniczeniu, to wynika z tego bezpośrednio, że przy początkowej cenie popyt na dobro przekracza jego podaż krajową powiększoną o import. Skutkiem tego jest podnoszenie ceny, dopóki rynek się nie zrównoważy. Kwota importowa zwiększy w końcu ceny krajowe na taką samą wielkość jak cło ograniczające import do tego samego poziomu.
- dobrowolne ograniczenie eksportu(VER) stanowi pewną odmianę kwoty importowej. Jest to kwota nałożona na handel przez kraj eksportujący, a nie importujący. Najsłynniejszym przykładem jest ograniczenie eksportu samochodów do USA wprowadzone przez Japonię w 1981r. VER są to reguły wprowadzane na żądanie importera, a zgoda eksportera wynika z chęci uniknięcia innych restrykcji handlowych. Ver jest zawsze bardziej kosztowne dla kraju importującego niż cło, które ogranicza import o tę samą wielkość. Różnica polega na tym, że to, co przy stosowaniu cła mogłoby być przychodem, przy obowiązywaniu VER staje się rentą, uzyskiwaną przez cudzoziemców, co w sposób oczywisty powoduje stratę.
- wymagania dotyczące lokalnego udziału w produkcji - to narzędzia polityki handlowej stanowi przepis żądający, aby określona część produktu finalnego była wytwarzana w kraju. W pewnych przykładach. Część ta jest określana jest w jednostkach fizycznych, jak np. USA kwota importowa na ropę w latach 60-tych. Prawa dotyczące lokalnego udziału w produkcji są szeroko stosowane przez kraje rozwijające się, które usiłują przestawić swą bazę przemysłowa opartą na montażu na wytwarzanie produktów pośrednich. Istotną sprawą jest to , że wymagania dotyczące udziału lokalnego nie przynoszą ani dochodu rządowi, ani renty wynikającej z kwoty. Zamiast tego, różnica między cenami produktów importowanych i krajowych wchodzi w rezultacie jako wielkość średnia w cenę finalną i jest przenoszona na konsumentów.
Państwa będące potęgami handlowymi - Analizując obecny stan handlu zagranicznego a także wartość bilansu handlowego państw świata, na czołowym miejscu znajdują się: USA, Japonia, Chiny, Wielka Brytania, Niemcy, Włochy i Francja. 70% wszystkich zawieranych transakcji handlowych na świecie odbywa się pomiędzy państwami Ameryki Północnej, Europą i Azją. Kraje te należą do wysoko rozwiniętych, struktura ich eksportu opiera się przede wszystkim na eksporcie towarów o zaawansowanej technologii, czyli takich dzięki którym można uzyskać największy zysk. Inaczej sytuacja przedstawia się w państwach rozwijających się, w których eksportuje się w głównej mierze surowce takie jak ropa naftowa, rudy metali oraz towary rolnicze. Taka struktura eksportowa powoduje że państwa te stają się uzależnione od eksportu tylko pojedynczych produktów. Do takich państw należą m.in. Ghana która, eksportuje głównie kakao, co stanowi około 70% całego eksportu. Podobnie jest w Kolumbii gdzie eksport kawy i ropy naftowej stanowią 60% eksportu. Sytuacja gospodarcza w tych krajach jest niekorzystna, ponieważ nawet najmniejsze wahania cen eksportowanych towarów mogą doprowadzić do kryzysu gospodarczego. Równie niebezpieczne dla gospodarki mogą być nagłe katastrofy naturalne.
Korzyści jakie przynosi handel zagraniczny - Kraje gdzie handel zagraniczny utrzymuje się na wysokim poziomie specjalizują się w wytwarzaniu towarów, których produkcja wymaga dużych nakładów co jest głównie związane z występowaniem surowców na miejscu. Nie produkuje się niczego co w innych państwach jest produkowane tańszym kosztem. Korzystniej jest wtedy sprowadzić dany produkt a rodzimą produkcje skupić na wytwarzaniu czego co będzie można sprzedać po atrakcyjnej cenie na rynku międzynarodowym. Każde państwo posiada w mniejszej czy większej ilości bogactwa naturalne. Są państwa tak bogate w surowce że, są w stanie wyprodukować niemalże wszystkie niezbędne produkty. Koncentrują się one jednak na wytwarzaniu tylko tych produktów dzięki którym uzyskują najwyższe dochody. Przykładowo państwo dysponujące surowcami i warunkami do produkcji stali, odzieży czy dobrego wina. Będzie produkowało głównie stal gdyż, pozwala to na uzyskanie wysokich dochodów i jednocześnie import innych produktów np. odzieży czy win z innych państw.
W koloniach przez bardzo długi okres stosowana było polityka gospodarcza mająca na celu pozyskiwanie surowców tanim kosztem, co spowodowało bardzo duże straty w koloniach widoczne do dziś. Jednocześnie spowodowało to ze do lat 50 - tych XX wieku handel bazował głównie na obrocie surowców nie przetworzonych. Surowcem który miał największy udział w obrotach handlowych była ropa naftowa i jej produkty.
Główne kierunki w rozwoju handlu zagranicznego - Od lat 50 - tych XX wieku biorąc pod uwagę rodzaj towarów eksportowanych i importowanych na świecie, udział surowców, w szybkim tempie zaczął spadać. Państwa będące kiedyś koloniami podpisały umowy handlowe dotyczące wydobycia surowców na ich obszarach. Równocześnie państwa te próbują szukać nowych technologii, nastawionych głównie na produkcje tworzyw sztucznych. Jako przykład mogą posłużyć niektóre kraje należące do rozwijających się, które posiadały bogate plantacje sizalu który służył do produkcji włókien. Kiedy odkryto technologie uzyskiwania włókien sztucznych, plantacje sizalu w większości straciły na znaczeniu. Współczesny handel zagraniczny jest główne nastawiany na produkty o wysokiej technologii pochodzące z krajów o wysokim poziomie rozwoju. Doskonałym przykładem jest Japonia która, jest głównym eksporterem sprzętu RTV i samochodów do USA, zaś USA dostarcza Japonii w głównej mierze samoloty i komputery. Obecnie nastąpiła zmiana w kierunku wymiany towarów. Znacznie wzrósł eksport w krajach rozwiniętych, w krajach rozwijających nastąpił natomiast spadek dynamiki eksportu. Do wyjątków należą kraje takie jak Hongkong, Tajwan, Singapur gdyż dysponują one tanią a równocześnie wykwalifikowaną siłą roboczą. Wytwarzanie przez nich towary przede wszystkim sprzęt elektroniczny, tani i wysokiej klasy.
Polityka a handel zagraniczny - Dzisiejszy rynek jest w głównej mierze w posiadaniu prywatnych przedsiębiorców. Udział kapitału państwowego jest bardzo niewielki. W 1991 po zlikwidowaniu Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej powstałej w okresie systemu komunistycznego, państwowe przedsiębiorstwa tracą na znaczeniu. Handel zagraniczny bardzo często jest uwarunkowany decyzjami politycznymi, które mogą mieć pozytywny jak i bardzo negatywny skutek dla handlu międzynarodowego. W skutek decyzji politycznych zostają wprowadzanie bariery celne, które znacznie utrudniają przepływ towarów lub powodują że, jest to nieopłacalne. Z drugiej strony są one wprowadzanie by ochronić krajowy rynek produkcji a przede wszystkim rynek pracy. Innym rozwiązaniem mającym za zadanie ochronę rynku krajowego jest stosowanie tzw. limitów importowych. Wprowadzanie tego rodzaju ograniczeń powoduje blokadę w rozwoju handlu na szczeblu międzynarodowym a także powoduje wzrost cen niektórych towarów. W najbardziej niekorzystnej sytuacji są kraje rozwijające gdyż kraje na wysokim poziomie rozwoju wprowadzają różnego rodzaju ograniczenia i bariery uniemożliwiające im sprzedawanie wysoko przetworzonych produktów. Jest to powodem wzrostu cen tych towarów i zmniejszenie konkurencyjności na rynku. Znajdujące się w takiej sytuacji kraje rozwijające muszą eksportować posiadane surowce, nie przynosi to wysokich dochodów, ale ze względu że nie są podlegają cłom można uzyskać za nie korzystna cenę i staja się one konkurencyjne na rynku. Kraje rozwijające spotyka więc bardzo wiele utrudnień jeśli chodzi o rozwój gospodarczy i eksport towarów, który muszą prowadzić aby uzyskać zyski na import i kupno produktów których nie są w stanie same wytworzyć. Prowadzona przez państwa bogate polityka i decyzje z niej wynikające powodują bardzo duże utrudnienia w rozwoju państw rozwijających szczególnie jeśli chodzi o gospodarkę. Kraje rozwijające wprowadzają również bariery celne na towary pochodzące z innych bogatych krajów, ma to głównie na celu zwiększenie produktywności i rynku krajowego oraz popytu na produkty krajowe. Wspomaga to krajowych producentów i umożliwia im sprzedaż towarów na rodzimym rynku. Wprowadzane bariery i utrudnienia w handlu zagranicznym staja się wielokrotnie jedyną bronią stosowaną przez polityków. Przykładem może być wprowadzenie embargo czyli zakazu handlu zagranicznego z danym państwem. Nałożone ono było m.in. na Serbie w 1992 roku przez organizacje ONZ, miało to zmusić Serbię do wycofania i nie udzielania wsparcia serbskim separatystą w Bośni.
Europa i jej udział w handlu zagranicznym - Jeśli chodzi o rozwój gospodarczy na świecie to zdecydowanie dominuje w nim USA, jeśli chodzi o obroty i udział w handlu międzynarodowym nie są na pierwszym miejscu. Wynika to głównie z tego że, większa ilość krajowych produktów trafia na rynek rodzimy. Poza tym Stany Zjednoczone posiadają niemal wszystkie złoża które są im niezbędne nie muszą więc ich importować. Sytuacja jest zupełnie inna w Europie, która jest zdecydowanie mniej zasobnym kontynentem jeśli chodzi o surowce i bardziej podzielona. To spowodowało, że Europa zajmuje czołowe miejsce jeśli chodzi o handel międzynarodowy. Po II wojnie światowej nastąpiło znacznie zwiększenie współpracy miedzy państwami europejskimi powstała m.in. Europejska Wspólnota Gospodarcza - EWG (dziś jest to Unia Europejska) oraz Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu - EFTA, zadaniem tych organizacji było zawieranie umów handlowych i szukanie korzystnych rozwiązań gospodarczych, dzięki którym rynek europejski stawać ma się coraz bardziej konkurencyjny. Do EWG na początku należało sześć państw były to: Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg. W tej chwili Unia Europejska liczy sobie 27 członków i o członkostwo w niej ubiegają się kolejne państwa. Dochody Unii Europejskie staja się coraz wyższe, Unia staje się kolejna potęgą gospodarczą. Współpraca i umowy handlowe krajów europejskich nie sprzyjają krajom rozwijającym się, dla nich rynek europejski staje się coraz mniej dostępny. Różnica miedzy krajami bogatymi a rozwijającymi się staje się coraz większa i niemożliwa do wyrównania. Ceny surowców na rynkach światowych staja się coraz niższe a one są głównym źródłem dochodów krajów rozwijających się. Wyjątkiem są tylko kraje które posiadają złoża ropy naftowej - cena tego surowca ciągle wzrasta. Na rynkach światowych wzrost lub spadek cen danego towaru czy surowca jest głównie kształtowany przez kraje najbogatsze one bowiem narzucają ceny produktów zaawansowanej technologii, wyprodukowanych przez nich, stanowią również największy rynek dla surowców pochodzących z krajów rozwijających, powoduje to znaczny wzrost konkurencji i jednocześnie obniżenie cen surowców. Istnienie jeszcze problem barier celnych wprowadzanych przez bogate kraje, które niejednokrotnie przyczyniają się do zaprzestania eksportu surowców i towarów przez kraje rozwijające. Doprowadziło to kraje rozwijające się do jednoczenia się i zakładanie własnych organizacji, które miałyby na celu wspomożenie rozwoju gospodarczego. Powstała m.in. Organizacja Wolnego Handlu Ameryki Łacińskiej. Jej głównym zadaniem jest ochrona krajowych rynków zbytu i współpraca handlowa miedzy państwami. Podobne organizacji próbowano utworzyć w Afryce i Azji, ich działalność nie zawsze jednak przynosiła oczekiwane efekty. Aby poprawić funkcjonowanie światowego handlu, potrzebna jest całkowita przebudowa istniejącego systemu. Ważne jest aby kraje bogate zaczęły wspierać rozwój gospodarki w krajach rozwijających się. Potrzebna jest zmiana stosunków miedzy krajami o różnych poziomach rozwoju gospodarczego w przeciwnym razie będzie dochodzić do powstawania coraz większej przepaści między bogatymi a biednymi krajami, w konsekwencji będzie to prowadzić to zwiększenia się obszarów nędzy i ubóstwa na świecie.
Kryzys liberalizmu w latach 70 - fala nowego protekcjonalizmu
Liberalizacja handlu w ramach GATT nie uchroniła gospodarki światowej przed falami protekcjonizmu, które były związane z pojawieniem się nowych konkurentów na rynku międzynarodowym, z grupy krajów nowo uprzemysławiających się, z kryzysem niektórych tradycyjnych gałęzi przemysłu, zwłaszcza przemysłu tekstylnego i odzieżowego oraz z rozwojem nowych gałęzi produkcji. W talach 60 i 70 narodziły się dobrowolne ograniczenia eksportu (VER), które Stany Zjednoczone i Europa negocjowały głównie z Japonią i azjatyckimi tygrysami. Po kryzysie światowego handlu, na początku lat 70 dokonała się proliferacja nowych instrumentów protekcyjnych, w formie pozataryfowych barier importu i bilateralnych ograniczeń eksportu. Falę tę określa się w literaturze jako nowy protekcjonizm, który stworzył klimat do powrotu praktyk protekcjonistycznych i zahamowania liberalizacji wymiany. Instrumenty nowego protekcjonizmu zastały szeroko wykorzystane przez kraje wysoko rozwinięte do ochrony tradycyjnych sektorów gospodarczych przed konkurencją ze strony krajów słabiej rozwiniętych. Protekcja miała również na celu zabezpieczenie interesów gałęzi nowo powstających lub przechodzących restrukturyzację, takich jak przemysł samochodowy, petrochemiczny, produkcja włókien syntetycznych, sprzętu elektronicznego, półprzewodników. Import tekstyliów i odzieży do krajów uprzemysłowionych został poddany kontroli w ramach obowiązujących od 1 stycznia 1974r. systemu Porozumień Wielowłóknowych (MFAs). Porozumienia te wprowadziły ograniczenia ilościowe do światowego handlu tekstyliami i odzieżą, w postaci dobrowolnych ograniczeń eksportu. Około 2/3 całego eksportu tych wyrobów zostało objęte ograniczeniami MFAs. Celem ograniczeń była pomoc krajom uprzemysłowionym w restrukturyzacji ich przemysłu tekstylno-odzieżowego, aby sprostały konkurencji ze strony tańszych wyrobów z krajów słabiej rozwiniętych. Praktyka wykazała jednak małą skuteczność tego rozwiązania. W wielu krajach OECD protekcjonizm opóźnił dostosowania strukturalne obu gałęzi i pogłębił ich kryzys. Jednocześnie kraje eksportujące, objęte ograniczeniami, nie mogły zrealizować dynamicznych korzyści komparatywnych związanych z niższymi kosztami pracy.
Nowy protekcjonizm przyniósł rozkwit wielu pozataryfowych narzędzi polityki handlowej, które stały się źródłem silnych barier w handlu światowym. Redukcji nowego protekcjonizmu można oczekiwać w wyniku realizacji postanowień Rundy Urugwajskiej GATT w zakresie Porozumienia o Klauzulach Ochronnych. Wprowadzono zakaz stosowania dobrowolnych ograniczeń eksportu (VER), porozumień o uporządkowanych marketingu oraz innych podobnych środków w eksporcie i imporcie, takich jak monitorowanie cen, nadzór handlu, przymusowe kartele handlowe, systemy dyskrecjonalnego licencjonowania importu. Podstawę Porozumienia o Klauzulach Ochronnych tworzy zreformowany Artykuł XIX GATT, a także procedury funkcjonowania WTO.
Wielostronne uwarunkowania polityki handlowej
Ze względu na to, e polityka handlowa indywidualnych krajów wywiera istotny wpływ na funkcjonowanie gospodarki światowej, podejmowane są działania na rzecz międzynarodowej koordynacji i harmonizacji zasad i narzędzi handlowych. Szczególne znaczenie w tym względzie mają wielostronne porozumienia, zwłaszcza Układ Ogólny o Cłach i Handlu (GATT) i powstała na jego bazie Światowa Organizacja Handlu (WTO).
Polityka handlowa może być czynnikiem zakłócającym wolny handel przez tworzenie barier w dostępie do rynku krajowego lub udzielanie przywilejów krajowym producentom w celu poprawy ich pozycji konkurencyjnej wobec zagranicy. Bariery tworzone przez rząd są z reguły silniejsze niż przeszkody wynikające ze struktur rynkowych i funkcjonowania samych podmiotów gospodarczych. Z tego względu podejmowane są liczne próby ich ograniczania w formie porozumień i negocjacji międzynarodowych. Szczególne znaczenie w tej dziedzinie mają porozumienia wielostronne zapoczątkowane po zakończeniu II wojny światowej utworzeniem Międzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF), Międzynarodowego Banku Rekonstrukcji i Rozwoju (Banku Światowego) oraz przygotowaniem Karty Hawańskiej. Karta Hawańska była skutkiem trwającej w latach 1947-48 Konferencji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Handlu i Zatrudnienia, zmierzającej do utworzenia Międzynarodowej Organizacji Handlu (ITO). Podstawowym zadaniem ITO miała być działalność na rzecz wielostronnej liberalizacji współpracy w dziedzinie handlu. Karta Hawańska nie została podpisana; nie doszło do utworzenia ITO, ale powstał jej substytut w postaci Układu Ogólnego o Cłach i Handlu (GATT). Układ GATT został podpisany w 1947r. i wszedł w życie 1 stycznia 1948r. Przejął znaczną część zadań, które miała spełniać ITO. Idea utworzenia ITO wróciła w trakcie Rundy Urugwajskiej, której dokument końcowy. Podpisany w 1994r., przewidywał utworzenie Światowej Organizacji Handlu (WTO) z dniem 1 stycznia 1995r. WTO zastąpiła GATT, który powstał jako rozwiązanie tymczasowe, lecz funkcjonował prawie 50 lat i doprowadził do wielostronnej współpracy krajów w zakresie handlu dobrami i usługami. Dorobek GATT został przejęty w całości przez WTO.
Podsumowanie:
Wzrost i rozwój gospodarczy nie odbywają się równomiernie w skali międzynarodowej. Jedne kraje rozwijają się wolniej, inne szybciej. Ciągle istnieją ogromne rozpiętości między poziomem społecznej wydajności pracy i spożyciem na głowę ludności w różnych krajach. Zjawisko to ma swe przyczyny naturalne i społeczne. Teza ta nie wymaga szczegółowych komentarzy.
Sformułowane wyżej stwierdzenie, że handel międzynarodowy nie tworzy dochodu narodowego, lecz sprzyja wzrostowi i rozwojowi gospodarczemu wymagał uzasadnienia.
Można stwierdzić, że jedną z głównych cech rozwoju gospodarczego jest dywersyfikacja produkcji. (Dywersyfikacja - wprowadzenie nowych, dotychczas niewytwarzanych wyrobów (usług), realizowanych z wykorzystaniem dotychczasowych lub odmiennych technologii, zaspokajających inne potrzeby niż wyroby (usługi) obecne). Chodzi tu głównie o dywersyfikację produkcji przemysłu przetwórczego. Pozwala ona to na coraz to pełniejsze zaspokojenie potrzeb ludzkich, które nie są zresztą czymś stałym, danym raz na zawsze, lecz które powstają w miarę rozwoju sił wytwórczych, w miarę coraz to nowych wynalazków, ułatwiających życie ludzkie.