JĘZYKOZNAWSTWO
Nauka humanistyczna, dlatego w centrum jej zainteresowania jest człowiek postrzegany przez pryzmat jedynie jemu właściwej zdolności używania języka. Badania nad językiem mają na celu nie tyle poznanie języka samego w sobie, ile poznanie go po to, aby móc powiedzieć coś więcej o człowieku. Językoznawstwo opisowe ma charakter empiryczny, czyli bada teksty powstałe w określonym języku, aby ten język dokładnie opisać na wszelkich poziomach jego budowy. W opisie odwołuje się do ustaleń teoretycznych proponowanych przez językoznawstwo teoretyczne. Językoznawstwo ogólne, określone jest jako językoznawstwo teoretyczne, obserwuje i bada wszystkie języki, aby zbudować spójną teorię języka i na jej podstawie opisać szczegółowo poszczególne języki. Językoznawstwo synchroniczne bada system językowy w określonym momencie historycznym, podczas gdy językoznawstwo diachroniczne (historyczne) bierze pod uwagę język w jego rozwoju, interesuje się zmianami w systemie językowym, ustala ich przebieg w czasie i przyczyny. Językoznawstwo porównawcze porównuje różne języki, kładąc nacisk na aspekt diachroniczny w badaniach, ujmowanie podobieństw i różnic na tle rozwoju i przemian porównywanych systemów językowych. Natomiast językoznawstwo kontrastywne ma charakter synchroniczny, porównuje języki takie, jakie są one w danym momencie historycznym. Językoznawstwo zwykle dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne. Językoznawstwo wewnętrzne skupia się na badaniu samej budowy języka, natomiast zewnętrzne interesuje się zagadnieniami związanymi ze stosunkiem języka do innych zjawisk, do kultury, społeczeństwa.
JĘZYKOZNASTWO STOSOWANE
W odróżnieniu od językoznawstwa teoretycznego, koncentruje się na praktycznym wdrażaniu opracowanych modeli.
Zajmuje się tym logopedia - kształtowanie poprawnej mowy i glottodydaktyka - proces nauczania i uczenia się języków obcych.
Językoznawstwo stosowane stało się więc teorią naukową nauczania i uczenia się języka, nie opartą na intuicji i działaniu nauczycieli - praktyków. Pierwsze próby sformułowania podstaw teoretycznych w tej dziedzinie lingwistycznej wyszły od O. Jespersona, ale pełny jej rozwój nastąpił dopiero w lingwistyce amerykańskiej, w której od początku było nastawienie praktyczne (Heinz 1978: 454-456). W związku z tym naczelnym zadaniem stała się realizacja postulatu czynnego uczenia języka, głównie mówienia, a nie gromadzenia wiedzy o nim
GLOTTODYDAKTYKA
to innowacyjna metoda przygotowująca dziecko do nauki czytania i pisania. Metoda ta pozwala inaczej spojrzeć na wychowanie i nauczanie dziecka, na jego rozwój emocjonalny i społeczny. Odpowiednio wydłuża czas przygotowania dziecka do nauki czytania i pisania, aby skrócić do minimum czas opanowania płynnego czytania i pisania. Pojęcie "glottodydaktyka" wpisuje się również w ogólnie pojętą metodykę, dydaktykę oraz psychologię nauki języków obcych. Jej cechą charakterystyczną jest wyróżnienie pośrednich etapów w kształtowaniu syntezy i analizy fonemowej. Metoda stworzona przez polskiego naukowca Bronisława Rocławskiego. Aktualnie rozwijana i popularyzowana także na forum międzynarodowym głównie przez Zakład Glottodydaktyki Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego pod kierunkiem prof. Romana Lewickiego oraz kontynuatorów jego działalności np. na Uniwersytecie w Salzburgu. Niemal każda większa polska wyższa uczelnia filologiczna lub lingwistyczna dysponuje obecnie własnym zakładem, instytutem lub działem glottodydaktycznym.
Anna Salawa
20. LIGI JĘZYKOWE
Ligą językową określamy grupę języków sąsiadujących ze sobą, które dzięki wzajemnym wpływom zbliżyły do siebie swą budowę fonologiczną, morfologiczną lub składniową. Franz Miklosich w 1862 roku zwrócił uwagę na strukturalne zbieżności niektórych języków bałkańskich. Termin liga językowa zawdzięczamy praskiej szkole językoznawczej(Nikołaj Trubiecki,Roman Jakobson). Termin liga językowa wprowadzono na Kongresie Językoznawczym w Hadze w 1928 (jako „sprachbund”). Monografia bałkańskiej ligi językowej została ogłoszona w1948 roku.
Zarówno ligi, jak i cykle charakteryzuje się poprzez wyliczenie istotnych cech tworzących je języków.
Liga wielkich języków Europy (SAE - Standard Average
European): język angielski, język francuski; język niemiecki; język włoski; język rosyjski
Cechy języków SAE:
analityczny sposób ekspresji;
uproszczona odmiana przez przypadki;
użycie rodzajników;
skłonność do prefiksacji czasownika;
ustabilizowany szyk, analityczność;
wielka ilość odpowiedniości słownikowych, semantycznych i
frazeologicznych;
co najmniej 50 mln użytkowników
Liga bałkańska: język rumuński; język mołdawski; język bułgarski; język macedoński; język albański; język grecki; *język turecki; *język serbski; *język cygański (bałkański); *język gagauski; *język arumuński; *język szpaniolski (język Żydów bałkańskich)
Cechy języków ligi bałkańskiej:
brak bezokolicznika;
postpozycyjny rodzajnik;
formowanie czasu przyszłego za pomocą czasowników
posiłkowych o znaczeniu `chcieć';
ruchomy akcent;
ubogi system wokaliczny przy bogatym systemie
konsonantycznym;
skłonność do alternacji spółgłoskowych;
analityczna fleksja rzeczownika;
silnie rozbudowana koniugacja;
duża ilość wspólnego oryginalnego słownictwa
Liga wikingijska: język duński; język norweski; język islandzki; język farerski; język szkocki; język walijski; język bretoński; język szwedzki; język lapoński; język fiński
Cechy języków ligi wikingijskiej:
Cechy zewnętrzne: ludność protestancka (wyjątek: Irlandia, Bretania)
Cechy strukturalne:
obecność międzyzębowych i szczelinowych
duże obciążenie funkcjonalne….
przegłos
wymiana konsonantyczna
preaspiracja (h przed samogłoską)
akcent na pierwszą sylabę
uproszczona odmiana przez przypadki
redukcja fleksji
proces zanikania gramatycznych kategorii rodzaju w rzeczownikach
zanik wykładników osoby
słabo rozwinięta prefiksacja czasowników
podkreślenie i używanie rzeczowników i przysłówków odczasownikowych
porządek w zdaniu = funkcja
formy mocne przy pytaniu i negacji
patronimiki (formy od imienia ojca, np. Kmicic, syn Kmity)
analityczny sposób ekspresji
wpływ łaciny
język ojczysty w piśmie
Liga pobrzeżna (litoralna): język fryzyjski; język holenderski; język baskijski; język hiszpański; język portugalski; język maltański
Cechą wspólną wszystkich tych języków jest: DOSTĘP DO MORZA (tak powiedziała Fira)
Liga rokytnicka: język polski; język litewski; język białoruski; język ukraiński; język kaszubski
Cechy języków ligi rokytnickiej:
brak korelacji iloczasowej (z wyjątkiem litewskiego i częściowo
kaszubskiego);
akcent ruchomy (z wyjątkiem polskiego i kaszubskiego);
brak dyftongów (z wyjątkiem litewskiego);
brak redukcji samogłosek w nieakcentowanych sylabach (z wyjątkiem białoruskiego)
rozbudowany system spółgłosek szczelinowych;
liczne wymiany głoskowe;
rozbudowana palatalizacja;
rozbudowana fleksja rzeczownika z zachowaniem cech archaicznych;
syntetyczne formy stopniowania przymiotników;
żywotny system rodzajów czynności;
bezosobowe konstrukcje imiesłowowe;
istnienie posesywnego „mieć”;
duża ilość wspólnego oryginalnego słownictwa
Liga dunajska: język czeski; język słowacki; język węgierski; język słoweński; język serbochorwacki (serbski i chorwacki)
Cechy języków ligi dunajskiej:
akcent na pierwszą sylabę
korelacja iloczasowa samogłoskowa ( + w węgierskim spółgłoskowa)
nieznaczna rola dyftongów
nie ma redukcji samogłosek w sylabach nieakcentowanych
tendencja do połączeń międzywyrazowych w języku mówionym
występowanie niemego h
urata samogłosek w wygłosie
prefiksacja
brak syntetycznych form czasu przyszłego
silny wpływ łaciny i od XVII wieku niemieckiego
Liga Pejpusa - nazwa od jeziora Pejpus: język estoński, język liwski, język łotewski.
Cechy języków ligi pejpuskiej:
akcent inicjalny
duże bogactwo dyftongów
brak szczelinowych
denazalizacja (odnosowienie)
korelacja iloczasowa prozodyczna
palatalizacja
rozbudowany paradygmat rzeczownika
wspólne zapożyczenia leksykalne z języka niemieckiego, szwedzkiego, rosyjskiego i języków bałtyckich
ograniczony inwentarz spółgłosek wygłosowych
Liga kamska: język czuwaski, język baszkirski, język krymski, język mordwiński, język kałmucki, język tatarski, język mandżurski
Języki wyspowe:
język luksemburski;
język retoromański;
język łużycki.
Języki diasporowe:
jidysz;
język karaimski;
język cygański;
język armeński
Ligi językowe niekiedy tworzą cykle językowe (łańcuchy języków). Wyróżniamy:
a)cykl płd.- wsch. azjatycki: monosylabizm, tonalność, ograniczona łączność morfemów i fonemów, skrajna analityczność, rygorystyczny porządek części zdania;
b)cykl afrykański - harmonia wokaliczna, iloczas, rozbudowany system zgłosek nosowych, tonalność, klasy nominalne, rozbudowane systemy temporalne i aspektowe, ideofony (klasy leksykalne, które obejmują wyrazy o wyróżniającej się strukturze fonicznej), rozdrobnienie dialektyczne (brak standardu literackiego), wpływ arabskiego, mlaski (charakterystyczne TYLKO dla języka bantu!);
c)cykl amerykańsko-północnowschodnioazjatycki
d)cykl pacyficzny (np. język koreański) - samogłoskowość
21. HISTORIA PISMA
Pismo to sztuka; to graficzny sposób przekazywania i gromadzenia informacji, to rodzaj nabytej umiejętności, do której można mieć predyspozycje. Najpierw narzędzia do zdobywania pożywienia zaczęto wykorzystywać do rzeźbienia znaków (nacięć, rys na przedmiotach lub skale). I tak powstało pierwsze pismo piktograficzne. Pismo piktograficzne posługiwało się rysunkiem w celu przekazania informacji. Informacja ta w całości mieściła się w rysunku lub kilku rysunkach. Odczytanie informacji nie było trudne dla ludzi z tego samego kręgu kulturowego. Piktografia jest najstarszym pismem u ludów myśliwskich, np. Eskimosów, Indian, Ludów Syberyjskich i z okolic Afryki i Oceanii. Z piktografii wywodzi się pismo ideograficzne, występujące w formie wykształconych systemów w najstarszych cywilizacjach na kuli ziemskiej. W tym typie pisma znaki odpowiadają pojęciom. Ideogramy funkcjonalnie zbliżone są do wyrazów, które funkcjonują jako odpowiedniki pojęć. Znaki pisma ideograficznego mogą być obrazkami zbliżonymi formalnie do piktogramów, jednak ich ciągi mają charakter liniowy, co zbliża je do ciągów informacyjnych istniejących w mowie. Pismo ideograficzne było używane w starożytnej Mezopotamii, Egipcie, a także na Dalekim Wschodzie. Niektóre pisma ideograficzne przypinają piktogramy (hieroglify), a niektóre dążyły do uproszczeń, schematyzacji (pismo klinowe). Pismo ideograficzne wymagało dużej liczby znaków dla oddania złożoności przekazywanego komunikatu. Każde pojęcie wymagało odrębnego znaku. Dalsza ewolucja polegała na upraszczaniu ideogramów (pismo hieratyczne jest uproszczoną wersją hieroglifów, powstało ok.2500 lat p.n.e.). Aby zredukować liczbę znaków zaczęto wykorzystywać podobieństwa brzmieniowe wyrazów (jeden znak na podobnie brzmiące słowa). Wykorzystanie homonimii brzmieniowej spowodowało powstanie pisma fonetycznego, gdzie znak (fonogram) odpowiadał pewnym ciągom dźwięków. W najstarszych pismach fonetycznych znaki odnoszą się do sylab (stąd mówimy o piśmie sylabicznym, np. pismo huryckie, greckie z epoki mykeńskiej, ok. 2000 lat p.n.e.). Pismem sylabicznym posługują się częściowo współcześni Japończycy (system kana). Najbardziej ekonomicznym pismem okazało się pismo alfabetyczne., w którym litery odpowiadają fonemom. Pismo to powstało na Bliskim Wschodzie w II tysiącleciu p.n.e. Najstarszy znany alfabet to alfabet fenicki (22 litery, które odnosiły się do fonemów spółgłoskowych). Od Fenicjan alfabet przejęli Grecy, uzupełniając go o samogłoski. Rozpowszechnili też inny kierunek pisma: z lewej do prawej. Od Greków, za pośrednictwem Etrusków, alfabet przejęli Rzymianie. Najstarszy alfabet łaciński liczy 21 liter (kończył się na X), później dodano Z i Y. Te 23 litery stały się podstawą pisma europejskiego. W średniowieczu upowszechniły się jeszcze trzy litery: J, U i W (z łac. liter I i V). Grażdanka to drugi rozpowszechniony alfabet nowożytny. Piszą nim Serbowie, Macedończycy, Rosjanie, Ukraińcy i Bułgarzy.
SCS- najstarszy alfabet słowiański spisany w IX wieku przez Cyryla i Metodego. Pochodzi z okolic Sołunia (dziś Saloniki).
Głagolica - oparty na małych literach alfabetu greckiego, częściowo na alfabecie syryjskim i hebrajskim.
Cyrylica - nowa wersja. Oparty na dużych literach alfabetu greckiego.
Podział Europy na obszar wpływów:
kultury wschodniej (bizantyjsko-cerkiewna)
kultury zachodniej (rzymsko-łacińska)
RODZAJE PISMA RODZAJE ZNAKU DO CZEGO SIĘ ODNOSI
piktograficzne 1. piktogram 1.naśladuje narysowaną rzecz
ideograficzne 2.ideogram 2.zastępuje pojęcie
ideograf.-fonet. 3.fonogram 3.oddaje brzmienie wyrazu
sylabiczne 4.sylaba 4.oddaje brzmienie 1 sylaby
alfabetyczne 5.litera 5.oddaje brzmienie 1 głoski
Salawa
23. DZIAŁY JĘZYKOZNAWSTWA:
Fonetyka - bada i analizuje substancję dźwiękową języka. Jest uprawiana jako fonetyka artykulacyjna, która opisuje sposoby powstawania dźwięków (głosek), jako fonetyka audytywna, która bada sposoby odbierania (słyszenia) dźwięków przez człowieka, lub jako fonetyka akustyczna - dział fizyki opisujący fizyczną stronę dźwięków tworzonych przez człowieka.
Fonologia - ustala funkcje dźwięków mowy w procesie porozumiewania się, opracowuje inwentarz fonemów w danym języku naturalnym, ustala fonologiczne cechy dystynktywne (odróżniające).
Morfologia - opisuje budowę wyrazów, a dokładniej leksemów, które składają się z najmniejszych cząsteczek znaczących, czyli morfemów. Dział morfologii nazywany fleksją zajmuje się regułami odmiany wyrazów. Wyróżnia temat fleksyjny i różne morfemy fleksyjne. Drugi dział - słowotwórstwo - opisuje wyrazy pochodzące słowotwórczo do innych. Wyróżnia podstawę słowotwórczą i format.
Składnia - bada sposoby tworzenia ze składników prostych, takich jak leksemy, wyrażeń złożonych - związków składniowych, a następnie zdań. Zajmuje się opisem szyku wyrazów w zdaniu.
Semantyka - bada relację znaków językowych (prostych i złożonych) do rzeczywistości. Posługuje się pojęciem znaczenia. Semantyka leksykalna interesuje się znaczeniem jednostek leksykalnych (leksemów i frazeologizmów), natomiast semantyka zdaniowa opisuje stosunki między wyrażeniami zdaniowymi a rzeczywistością.
Pragmatyka językoznawcza (pragmalingwistyka) - bada relację między odbiorcą tekstu a systemem znakowym, w którym tworzony jest dany tekst.
24.TEORIA AKTÓW MOWY (KOMUNIKACJA USTNA I PISEMNA)
Teoria aktów mowy została stworzona przez filozofa brytyjskiego Johna L. Austina. Austin najpierw zauważył, że nie wszystkie wypowiedzenia można ocenić z punktu widzenia logiki, jako prawdziwe bądź fałszywe. Dlatego odróżnił tzw. wypowiedzenia konstatywne, o których można orzekać, czy są prawdziwe, od wypowiedzi performatywnych, które nie poddają się analizie kategoriach prawdy i fałszu. Dają się co najwyżej ocenić pod względem szczerości. Następnie Austin zajął się bliżej analizą takich wypowiedzeń i ustalił, że albo mamy do czynienia z eksplicytnymi wypowiedziami performatywnymi, które zawierają użyty w 1 osobie lp. czasu teraźniejszego odpowiedni czasownik perfomatywny (obiecuję, radzę, ostrzegam, proszę) albo implicytnymi (które nie mają takiego czasownika). Patrząc szerzej na akt mowy z punktu widzenia intencji mówiącego Austin doszedł do wniosku, że każdy akt mowy jest działaniem językowym w trzech aspektach:
aspekt lokucyjny - nadawca tworzy wypowiedź o określonej treści wynikającej z systemu języka i artykułuje je;
aspekt illokucyjny - przez wypowiedzenie nadawca realizuje jedną z możliwych intencji komunikacyjnych: prośbę, groźbę, ostrzeżenie, obietnicę itd. Moc illokucyjnych aktów mowy jest mierzona w ich fortunności i skuteczności;
aspekt perlokucyjny - działanie językowe nadawcy wywołuje określone skutki u odbiorcy.
Natomiast uczeń Austina, John Searle wyróżnił akty mowy:
akty bezpośrednie - jawna intencja, odczytywanie jednoznaczne;
akty mowy pośredniej - intencja niewyrażona wprost.
Klasyfikacja aktów mowy wg Searle'a:
asercje - nadawca chce przedstawić sądy o czymś
dyrektywy - nadawca chce wywrzeć nacisk na odbiorcę i skłonić go do pożądanego działania
komisywy - nadawca chce podjąć wobec odbiorcy jakieś zobowiązanie
ekspresywy - nadawca chce wyrazić swój stan psychiczny, emocjonalny
deklaratywny - nadawca chce wywołać jakiś nowy stan w stosunkach społecznych z innymi ludźmi.
W polskim językoznawstwie ogólną klasyfikację celów-intencji komunikacyjnych zaproponował Stanisław Grabias. Wyróżnił informacyjne wypowiedzi (oznajmienia, przeczenia, potwierdzenia, pytania), funkcje modalne (wyrażanie pewności, przypuszczanie, wyrażanie wątpliwości), funkcje emocjonalne i funkcje działania (sprawczej - gotowość do działania). Do tego rejestru dodać można funkcje grzecznościową i fatyczną.
Komunikacja ustna i pisana:
Jeden i ten sam znak językowy może mieć postać graficzną i dźwiękową. Wybór dokonuje się w obrębie kanału:
wzrokowy (litery)
głosowo-słuchowy (fonemy)
Komunikacja ustna - wypowiedź mówiona, rozmowa, dialog, monolog, wymiana kwestii między rozmówcami. Mówienie jest naturalną umiejętnością człowieka. Jest typem komunikacji, która rozwinęła się w każdej społeczności, niezależnie od zaawansowania technologicznego. Człowiek początkowo nie miał narzędzi by utrwalać wypowiedź. Pierwszym narzędziem był fonograf, gramofon. Zasięg komunikacji ustnej znacznie powiększył się dzięki radiu, telefonii kom. Cechy komunikacji ustnej:
nadawanie i odbieranie komunikatu to rozmowa w tym samym miejscu i czasie
w porozumiewaniu się uczestnicy wykorzystują pozawerbalne znaki
na warstwę brzmieniową oddziałuje intonacja, ton głosu, akcent
nadawca na gorąco tworzy wypowiedź; jednocześnie myśli i próbuje uporządkować informację
wymiana myśli jest dwukierunkowa, uczestnicy na pewien czas przyjmują rolę nadawcy i odbiorcy
komunikacja ustna charakteryzuje się ulotnością (gdy nie jest nagrana)
Komunikacja pisemna - teksty rękopiśmienne, drukowane, utrwalane na taśmie filmowej, mikrofilmie. Cechy komunikacji pisemnej:
nadawanie i odbieranie komunikatu jest rozdzielone, aktu pisania dokonuje się w różnych okolicznościach, miejscu i czasie
nie występują żadne znaki sytuacyjne (gesty, mimika)
funkcje akcentów, intonacji przejmuje interpunkcja
nadawca tworzy tekst, wkłada w to wysiłek, wprowadza poprawki, ulepsza go, dobiera słowa, składnię, ma na to czas
wymiana myśli komunikacji pisemnej jest jednokierunkowa, wymiana ról między nadawcą a odbiorcą w jednym komunikacie jest niemożliwa
komunikat pisemny jest od razu utrwalany na piśmie
Reszta cech i rożnic między językiem mówionym a pisanym w TABELCE
25.JĘZYK JAKO SYSTEM ZNAKÓW
Język to system znaków konwencjonalnych i semantycznych służących do porozumiewania się ludzi w obrębie danej społeczności. Język jest systemem, czyli układem wzajemnie powiązanych ze sobą elementów. Systemowość języka przejawia się w jego bardzo skomplikowanej i hierarchicznej budowie, w której wyróżniamy:
poziom fonologiczny (jednostki = fonemy, elementy nieznaczące, np. k-o-t)
poziom morfologiczny (jednostki = morfemy, najmniejsze cząstki znaczące, np. dzien-nik-ar-stw-o)
poziom składniowy (jednostki = składniki syntaktyczne)
poziome semantyczny, czyli znaczeniowy
Istotną cechą języka jest to, że stanowi dwuklasowy system znaków, czyli składa się z dwóch rodzajów klas/znaków: I klasa obejmuje takie znaki jak wyrazy, czyli słownik, II klasa obejmuje takie znaki jak zdania budowane według określonych reguł gramatyki ze znaków klasy I, czyli wyrazów. Dzięki dwuklasowości język może wyrazić takie treści, których nie da się wyrazić znakami I klasy. Jednoklasowe znaki, np. znaki drogowe, są zamknięte. Wyrażają globalne treści i nie da się ich rozłożyć na prostsze elementy. Trzeba dodać nowy znak, by wyrazić nową treść. Dwuklasowość sytemu językowego pierwszy zdefiniował Karl Bühler, językoznawca niemiecki:
WYRAZ ZDANIA
(znaki I klasy) (znaki II klasy)
GRAMATYKA
(reguły łączenia I klasy w znaki złożone II klasy)
JĘZYK = SŁOWNIK + GRAMATYKA
System jest otwarty i elastyczny (powstają w nim wciąż nowe wyrazy, a stare wychodzą z użycia). Język ewoluuje, w naturalny sposób dostosowując się do potrzeb jego użytkowników. Język jest tworem społecznym, czyli własnością wszystkich ludzi mówiących danym językiem i tworzących określoną wspólnotę językową. Język jest to rodzaj kodu, gdzie kod to system środków służących do przekazywania informacji.
28.FUNKCJE SPOŁECZNE JĘZYKA
Wg Przybylskiej we wspólnocie społecznej, którą tworzą ludzie mówiący danym językiem, język pełni co najmniej trzy funkcje:
jest najważniejszym narzędziem porozumiewania się - ma więc funkcję komunikatywną (informacyjną)
jest najsilniejszym spoiwem łączącym wszystkich członków danej wspólnoty. Pełni więc funkcję socjalizującą, czyli włącza jednostkę do jakiejś grupy. Język jest też ważnym wyznacznikiem naszej tożsamości
umożliwia gromadzenie, przechowywanie i przekazywanie wiedzy. Pełni więc rolę kulturową.
Natomiast Antoni Furdal w Językoznawstwie otwartym przytacza rożne badania nad funkcjami języka (nazywa to językoznawstwem funkcjonalnym). R, Jakobson wyróżnił 6 funkcji języka: emotywną, poznawczą, poetycką, fatyczną, metajęzykową i konatywną, natomiast Milewski wyróżnia: f. ekspresywną, symboliczną i impresywną. Obok prac Jakobsona i Milewskiego, Furdal wymienia prace Guirauda, który bazując na koncepcji Jakobsona zamienił funkcję poznawczą na funkcję odniesienia (tak jak zamienił kontakt na medium, a kontekst na odniesienie). Kolejną pracą wprowadzającą nową funkcję była praca Martineta. Wprowadził on funkcję komunikatywną. Natomiast Zawadowski wprowadził funkcję reprezentatywną. Porządkując i troszkę precyzując:
za pkt wyjścia wszyscy badacze biorą sobie model Bühlera, zakładający istnienie nadawcy, odbiorcy, komunikatu (tekst) i czegoś, do czego komunikat się odnosi: rzeczy, stosunków między rzeczami (Bühler), kontekstu (Jakobson), odniesienia (Guiraud), rzeczywistości (Zawadowski);
niektórzy badacze wprowadzają do schematu Bühlera nowe elementy (Jakobson i Guiraud), za którymi idzie zwiększenie ilości podstawowych funkcji języka;
w przybliżeniu pokrywają się następujące funkcje języka:
ekspresywna (Bühler, Martinet, Zawadowski) = emotywna (Jakobson, Guiraud), impresywna (Bühler) = ko natywna (Jakobson i Guiraud),
symboliczna (Bühler) = semantyczna (Milewski) = poznawcza (Jakobson) = odniesienia (Guiraud) = reprezentatywna (Zawadowski),
komunikatywna (Martinet i Zawadowski)
poetycka (Jakobson i Guiraud) = estetyczna (Martinet)
Funkcje fatyczna i wywoławcza Furdal włącza do f. komunikatywnej, odsuwa zaś całkiem lub pomija: f. metajęzykową, afirmacyjną czy autorytatywną.
Funkcje języka według Furdala:
funkcja komunikatywna (wobec społeczeństwa) - język służy każdemu człowiekowi i społeczeństwu jako środek porozumiewania się na wszelkie tematy we wszystkich okolicznościach;
Funkcja emocjonalna (wobec społeczeństwa) - prócz podania informacji nadawca jest w stanie oddziałać na uczucia odbiorcy; komunikat zabarwiony emocjonalnie;
Funkcja impresywna (podległa komunikatywnej) - zakłada że w wyniku odebrania sygnału człowiek zmieni swoje zachowanie;
Funkcja symboliczna (wobec rzeczywistości) - język symbolizuje rzeczywistość
Funkcja ekspresywna - charakteryzuje nadawcę, uzewnętrznia przeżycia (w jej skład wchodzą także elementy pozajęzykowe - gesty, mimika);
Funkcja poznawcza - środek poznawania rzeczywistości, dzięki niemu możemy nazywać nowe rzeczy i zjawiska;
32. LINGWISTYKA STRUKTURALNA
Strukturalizm jest teorią opartą na przekonaniu, iż język jest strukturą zorganizowanych systemów znaków, będących podstawowym kodem komunikacji międzyludzkiej. Strukturaliści ujmują język jako system relacji. Odrzucają natomiast poglądy młodogramatyków i dążą do tego, by zbliżyć się do metod przyrodniczych (naturalizm biologiczny). Odrzucają psychologizowanie i atomizowanie języka. Nie opisują elementów pozajęzykowych. Prekursorami strukturalizmu (in. lingwistyki strukturalnej) byli Ferdinand de Saussure (językoznawca szwajcarski) i Jan Baudouin de Courtenay (językoznawca polski). Do strukturalistów należały również szkoły: genewska, praska (fonologiczna), kopenhaska (glossemantyczna) i amerykańska (deskryptywna). Powodem powstania różnych szkół strukturalistów były różne interpretacje poglądów de Saussure'a, który wyróżniał w języku: signifié - coś, co jest oznaczone; signifiant - to, co oznacza; język złożony z tych znaków: langue.
52. LINGWISTYKA FUNKCJONALNA
Lingwistyka funkcjonalna, która wywiodła się z praskiej szkoły strukturalistycznej, należy dziś do najważniejszych kierunków językoznawczych. Główny nacisk kładzie ona na komunikację językową (Zawadowski 1970). Czołowy jej przedstawiciel - wybitny językoznawca francuski Andre' Martinet - kontynuator strukturalizmu praskiego i saussurowskiego - zakłada, że język jest głównie narzędziem porozumiewania się, a jego struktura spełnia określone funkcje. Wedle tego lingwisty należy wychodzić od doświadczenia językowego i budować teorię języka w ustawicznej konfrontacji z realnymi faktami językowymi, analizowanymi systematycznie w celu wykrywania wśród nich związków i zależności o charakterze przyczynowo-skutkowym oraz objaśniania ich działań w zakresie każdego działu języka: fonologii, morfologii, leksykologii i składni (Martinet 1956; 1960;1962; 1964). Lingwistyka funkcjonalna prowadzi w szczególności badania nad efektywnością nauczania języków, poprawnością językową, doskonaleniem kodów służących przekazywaniu informacji w telekomunikacji i innych systemach.