Łąkarstwo- dziedzina wiedzy o łąkach i pastwiskach oraz działalność gospodarcza zapewniająca pozyskiwanie pełnowartościowej paszy dla zwierząt gosp i utrzymanie użytków zielonych w wysokiej kulturze
Łąkoznawstwo- dziedzina wiedzy o łąkach i pastwiskach jako naturalnych, półnaturalnych i sztucznych ekosystemów trwałych
W zakresie łąkoznawstwa wchodzą:
- fitosocjologia łąkowa
- typologia trwałych użytków zielonych
- gleboznawstwo łąkowe
- hydrologia łąkowa
Łąki i pastwiska zwane użytkami zielonymi lub ekosystemy trawiaste- są to tereny porośnięte przez wielogat roślinność złożoną prawie lub wyłącznie z trwałych, wieloletnich roślin zielonych(bylin), z przewagą lub dużym udziałem traw i rośl motylkowych tworząc tzw zbiorowiska trawiaste na których prowadzi się produkcję naturalnej paszy dla inwentarza(przeżuwaczy). Na łąkach rosną jeszcze zioła, chwasty, rośl niepożądane

Ekosystem= biocenoza+ abiotyczne środ
Warunki istnienia ekosystemu
- dopływ en słonecznej
- dostępność wody
- rozpuszczalnych soli min(biogenów)
- tlenu i dwutlenku węgla

Cechy ekosystemu trawiastego
- znaczne wymagania wodne rośl (wpół transpiracji= ilość wyparowanej wody potrzebnej do wyprodukowania 1kg suchej masy- 700l/1kg s.m.)
- wymagania techniczne rośl łąkowych 15-220C
- kumulacja subst org w warstwie poddarniowej
- zbiorowiska wielogat, rosl odznaczające się dużą plastycznością i szeroką amplitudą ekologiczną
- wybitna zdolność traw do krzewienia się i odrastania po defoliacji
- zależność od działalności człowieka- wymagają odbioru pewnej ilości biomasy
O odrębności trwałych użytków zielonych decyduje:
- położenie w krajobrazie- doliny i pradoliny rzek, rynny śródpolne, obszary o wysokim poziomie wody gruntowej
- wielogat ruń (do wypasu lub do koszenia) złożona z rośl wieloletnich z przewaga traw, koszone lub spasane
- trwałość- związana z właściwościami i sposobem rozmnażania rosnących rośl

Użytki przemienne- to krótkotrwałe zasiewy traw, rośl motylk, lub mieszanek traw i motyl na gruntach ornych są wprowadzane do płodozmianu polowego na 2-5 lat w gosp gdzie brakuje pasz z użytków zielonych bądź w gosp nastawionym na dużą prod zwierzęcą
Grupy rośl tworzące zbiorowiska trawiaste (% w runi)
- trawy uprawne i dziko rosnące - 60-70%
- rośl motylkowe - 20-30%
- turzycowate
- sitowate
- zioła i chwasty- 10%
Powierzchnia ogólna użytków zielonych 3200ha ok. 10% pow ogólnej kraju, 21% pow użytków rolniczych
Województwa o największej pow: Podlaskie- 33%, warmińsko- mazurskie- 31%, podkarpackie- 29%; o najmniejszej: kuj- pomorskie- 12,5%, wielkopolskie- 16,5%, łódzkie- 16,5%, lubelskie- 20%
Podział siedlisk użytków zielonych:
1. naturalne
- podmokłe (torfiaste); proces glejowy
- bagienne (torfowe); proces torfotwórczy
- mułowe i błotne; proces mułotwórczy
- namywane; proces namułowy
- zatapiane (gytiowe); proces gytiotwórczy
2. siedliska przekształcone (antropogeniczne)
- pobagienne; proces murszotwórczy

Gleby użytków zielonych
Dział Rząd Typ
III gl semihydrogeniczne 3b- Czarne ziemie
3c- Gl zabagnione
IV gl hydrogeniczne 4a- Gl bagienne
(różnią się zawart skł min - mułowe
więcej jest w 4b bo dużo - torfowe
subst org uległo mineral i 4b- Gl pobagienne
dłużej ten proces zachodzi) - murszowe
- murszowate
V gl napływowe 5a- Gl aluwialne
- mady rzeczne
- mady morskie
5b- Gl deluwialne
TUZ- trwałe użytki zielone pod względem bonitacyjnym (%pow TUZ) I- 0,0%; II- 1,5%; III- 13,4%; IV- 42,5%; V- 31,3%; VI- 11,3% (IV+V+VI= 85,1)

Podział typologiczny użytków zielonych

Łąki dolinowe występują na terenach nizinnych płaskich. Łąki poza dolinowe różnią się umiejscowieniem w terenie zlokalizowane na terenach pofałdowanych łąk terenów górzystych. Użytki zielone są w miejscu dużego uwilgotnienia.
Rodzaje wód zasilające siedliska zbiorowisk trawiastych:
1. wody opadowe- nie mają wpływu na użyźnienie siedlisk
2. wody powierzchniowe (spływają do dolin i obniżeń przyległych terenów) bogate w namuły mineralno-organiczne, powodują użyźnienie siedlisk powodują duże wahania stanu uwilgotnienia
3. wody gruntowe (dopływają gruntem do siedlisk, fitocenoz łąkowo-pastwiskowych) zawierają mało soli min i są ubogie w tlen co ogranicza rozkuł subst organicznej
Źródłem wody gruntowej są:
- opady atmosferyczne
- przesiąkanie boczne z jezior i rzek
- przesiąkanie z dolnych warstw wodonośnych znajdujących się pod ciśnieniem
- strumienie i potoki podziemne
Woda gruntowa właściwa- to woda wolna podlegająca jedynie sile ciążenia
Typy łęgów (łąki znajdujące się najbliżej źródła rzek)
1.łęg właściwy, 2.łęg zalewany, 3.łęg zastoiskowy, 4.starorzecze
Rośliny w zależności od siedliska:
Łęgi- wyczyniec łąkowy, wiechlina błotna, wiechlina zwyczajna, mietlica biaława, koniczyna białoróżowa, groszek błotny, koniczyna łąkowa(na suchych łąkach), mozga trzcinowata(zalewy dłużej trwające), turzyce wysokie
Grądy- kostrzewa łąkowa, życica trwała, wiechlina łąkowa, tymotka łąkowa, rajgras wyniosły, kupkówka pospolita, stokłosa bezostna, kostrzewa czerwona, koniczyna łąkowa i biała,
Łąki bagienne- różne gat turzyc, wełnianki
Łąki pobagienne- wiechlina łąkowa i zwyczajna, kostrzewa czerwona, śmiałek darniowy, turzyce niskie, jaskier rozłogowy,

Łąki pobagienne- rośl korzystające z wody gruntowej, pod nimi gl torfowo-muszowe o różnym stopniu zmurszenia, powstają po odwodnieniu gl torfowych i mineral skł org, następuje ubytek jej masy wzrasta zawartość w gl takich skł jak azot, fosfor ,żelazo, miedź, a maleje zawartość potasu
Zmiana właściwości osuszonych gleb bagiennych zależy od:
- stopnia ich uwilgotnienia
- stosowanych zabiegów agrotechnicznych
- rodzaj torfu z którego się wytworzyły
Zbiorowiska siedlisk pobagiennych są bardzo labilne
Rośliny wypadające z runi wskutek:
- napływów termicznych np. wymarzania
- wyczerpania się azotu i fosforu
- zanikanie świeżego substratu organicznego w gl
- nadmiernego rozwoju grzybów i promieniowców
- silnego odwodnienia
- rozpylenia wierzchniej warstwy gleby
- obfitego nawożenia mineralnego
Łęgi, grady i bielawy wykorzystują dobrą wartość(chodzi o bogactwo gatunkowe)
Na łąkach pobagiennych są sprzyjające warunki by siedliskowa tam niektóre gat.
Rola: 1.krajobrazowa: bagienna, niektóre łęgowe, wilgotniejsze grądy, 2.rekreacyjna: łąki grądowe, zgrądowiałe łęgi, 3.produkcyjna: grądy, łęgi, łąki pobagienne
Czynniki które decydują o użytkowości rośl, uwarunkowania produkcyjności i trwałości ekosystemów trawiastych:
1.czynniki naturalne (siedliskowe)
- klimatyczne(światło, temp, opady)
- glebowe(wilg gl, odczyn, żyzność)
- konkurencyjność i allelopatia
2.czynniki antropogeniczne
- regulacja stosunków wodnych
- nawożenie
- użytkowanie
- pielęgnowania runi
Światło- wywiera wpływ na pokrój rośl , ich budowę anatomiczną, decyduje o transpiracji rośl oraz o pobieraniu skł, pobieranie en słonecznej przez trawę zależy od: ustawienia blaszek na łodydze, szybkości ich wydłużania, wielkości blaszek liściowych, sposobu ustawienia pędów.
Wskaźnikiem który informuje o zdolności pobierania en słonecz przez rośl oraz o zdolnościach prod tych rośl jest wskaźnik powierzchni liścia (LAI)
LAI- jest to stosunek powierzchni ogólnej blaszek liściowych rośl do pow gruntu zajmowanej przez rośl, w zbiorowiskach trawiastych wskaźnik wacha się od 3 do 9, im wyższy wsk tym wyższe możliwości prod tego zbiorowiska trawiastego. Jeżeli w zbiorowisku przeważają trawy to zb plonuje wyżej niż dwuliścienne które pochłaniają mniej światła, np. wsk: 4- więcej rośl dwuliściennych, 7- więcej traw i większe możliwości prod zbiorowisk
Temperatura decyduje o:
- dł okresu weget, rozpoczyna się pow 50C;
- terminach i potrzebach wiosennego nawożenia azotem(szczególnie gat traw mikrofilnych większej zdolności ruszania wiosną w niższej temp gleby, gdy N glebowe jest jeszcze niedostępny). Od 1.I sumujemy średnie dobowe temp i gdy suma przekroczy 2000C, to możemy nawozić N
- wzroście i rozwoju roślinności użytków zielonych a szczególnie intensywności korzenienia się traw
- terminie kłoszenia się traw(działanie niskiej temp jest konieczne dla niektórych gat traw np. wiechlina łąkowa, stokłosa bezostna, kupkówka pospolita, do przejścia rozwoju generatywnego
- zdolności utrzymania się w runi rosl motylkowych
- zdolność gromadzenia skł pokarmowych przez rośl (w miarę wzrostu temp powietrza wzrasta kumulacja białka, tłuszczów i zw mineralnych a obniża się ilość gromadzonych węglowodanów i ich strawność)
- rozkładzie planowania runi podczas okresu wegetacji
- długości okresu odrostu runi pastwiskowej
- trwałość gat (odporność lub wrażliwość na niskie temp oraz przymrozki wiosenne)
Wilgotność zapewnia:
- woda gruntowa
- opady
- mgły i rosa
Woda na użytkach zielonych decyduje o zdolnościach produkcyjnych użytku, przebieg procesów glebotwórczych i glebowych, na gl organicznych woda chroni je przed degradacją. Łąki zalewane spełniają bardzo ważną rolę w ochronie środowiska przyrodniczego. Woda decyduje o występowaniu i rozmieszczeniu gat rośl
Hydrofity- gat wodne
Mezofity- rośl łąkowe o średnich wymaganiach wodnych, znoszą przejściowe okresy suszy
Kserofity- gat żyjące na suchych terenach
Podział siedlisk wg żyzności gleb:
- oligotroficzne- ubogie
- mezotroficzne- o śr zawart skł pok
- eutroficzne- o dużej zawart skł pok
pH 5-7- jest optymalne bo jest najlepsze pobieranie skł pokarmowych przez rośl, gdy pH maleje uaktywniają się jony glinu które powodują zamieranie włośników korzeniowych, którymi pobierane są skł pokarm i H2O. u rośl motylkowatych nie zasiedlają się bakterie Rhysobium, bo nie ma włośników i nie zachodzi symbioza
konkurencyjność- odbywa się na poziomie pędów gdzie rośl walczą o światło i na poziomie korzeni gdzie walczą o wodę i skł pokarmowe.
Zdolności konkurencyjne zależą od:
- pokroju rośl- właściwości biologicznych(szybkość kiełkowania, tempo wzrostu i rozwoju, tempo odrastania po skoszeniu lub spasieniu)
- warunki siedliskowe- gdy gl jest żyzna to więcej rośl skorzysta ze skł pokarmowych
Podział rośl łąkowych wg zdolności konkurencyjnej:
1.gat o dużej zdolności konkurencyjnej- zagłuszają i wypierają gat towarzyszące -życica trwałą, kupkówka pospolita, rajgras wyniosły, życica wielkokwiatowa, koniczyna łąkowa- w roku siewu
2.gat o średniej zdolności konk- wyczyniec łąkowy, stokłosa bezostna, komonica zwyczajna
3.gat o małej zdol konk- narażone na zagłuszanie- tymotka Łączę wyrazy szacunkowa, kostrzewa czerwona i łąkowa, mozga trzcinowata, koniczyna biała i białoróżowa, mietlica biaława, wiechlina łąkowa
Allelopatia dotyczy konkurencji miedzy rośl na drodze biochemicznej zw chemiczne są wydzielane przez rośl do środowiska.
Metabolity- zw powstałe w procesie przemiany mat , przez rozkład martwych cząstek rośl
Stymulacja- rośl korzystnie na siebie działające
Inhibicja- rośl niekorzystnie na siebie oddziałujące
Sposoby uwalniania allelozwiązków do środowiska:
- utlenianie (z liści)
- ługowanie przez deszcz, mgłę, rosę
- rozkład resztek
- eksudacja- wymywanie przez wodę w korzeniach

Oddziaływanie allelopatyczne między różnymi grupami systematycznymi rośl
Rośl- Donor Rośl- Akceptor

Czynniki antropogeniczne
I- gospodarka wodna
1.regulacja stosunków wodnych
Melioracje- ulepszanie, poprawianie a także roboty techniczne, lub agrotechniczne mające na celu poprawę istniejących stosunków wodno- powietrznych w gl
Gospodarka wodna na użytkach zielonych◊
Optymalna wilg gl
- mineralnej- 65-70% całkowitej pojemności wodnej
- torfowej- 80-82% --------------------//-----------------
Melioracje wodne
- podstawowe- regulacje rzek by doliny były chronione przed wylewami , zabagnieniem lub wysuszeniem gl przylegających- finansowane z budżetu państwa
- szczegółowe- zabiegi techniczne, przystosowujące warunki wodne na gruntach do potrzeb rośl; obejmują one: nawadnianie i odwadnianie, karczowanie drzew i krzewów oraz usuwanie ich z terenów meliorowanych, zagospodarowanie pomelioracyjne
Regulacja stosunków wodnych- Cel
- zapewnienie dopływu wody w okresach zapotrzebowania
- przeciwdziałanie szkodliwemu nadmiarowi wody
Skutki nadmiernej wilgotności:
- utrudnione lub niemożliwe oddychanie korzeni rośl i przewietrzanie gl
- zaburzone procesy rozkładu i przemiany resztek rośl (procesy redukcyjne sprzyjające tworzeniu się subst toksycznych, nie tworzy się próchnica słodka)
- oziębienie gl (do ogrzania wody potrzeba 5x więcej ciepła niż do ogrzania suchej gl)
- opóźnienie wiosennego ruszania i powolny wzrost rośl na początku wiosny
- wymarzanie rośl i szkody powodowane przez wiosenne przymrozki
- podczas spasania ruń jest rozdeptywana i pojawiają się sity
- sprząt siana z mokrych łąk jest utrudniony
Zasady odwadniania:
- utrzymanie poziomu wody gruntowej na takiej głębokości by pozostało dość przestrzeni dla korzeni
- zmniejszyć granice wahań poziomu wody gruntowej
Wymagany poziom wody gruntowej na użytki zielone:
Użytki zielona na: Łąki Pastwiska
- lekkich gl mineralnych 40-60 60-70
- zwięzłych gl mineralnych 60-80 90-100
- torfach 30-60 60-80
Sposoby odwadniania
1.biologiczne- uprawa rośl o dużym zapotrzebowaniu na wodę(słonecznik, wierzba, olsza)
2.techniczne:
- powierzchniowe- za pomocą kanałów i rowów, gdy nadmierne uwilgotnienie spowodowane jest przez wody powierzchniowe
- podziemne- drenowanie- gdy nadmierne uwilgotnienie gl spowodowane jest wysokim poziomem wody gruntowej
- mieszane
Cele nawadniania:
- uzupełnienie zapasu wody
- użyźnienie
- ogrzewanie lub ochładzanie
- działanie odkażające(utlenia, odkwasza, odsalanie gl)
- poprawa składu gatunkowego roślinności
Systemy nawadniania:
1.nawadnianie zalewowe i przepływowe- wymaga przygotowania terenu, koszt wysoki
2.nawadnianie stokowe- na stromych stokach, u wylotów dolin
3.nawadnianie podsiąkowe- spiętrzenie wody w rowach w celu podniesienia poziomu wody gruntowej, zapotrzebowanie wody jest niewielkie a koszt urządzeń pokrywa się w znacznej mierze z kosztem urządzeń odwadniających, odpowiednie na tereny płaskie
4.deszczowanie- zużycie najmniejszej ilości wody, możliwość dostosowania do potrzeb roślinności, wysokie koszty urządzeń i eksploatacji
Nawadnianie stokowe- nachylenie zbocza 1-3% max do 10%, szerokość zbocza- 70-100m

Nawadnianie zalewowe:
- teren dzieli się grobelkami obwodowymi i poprzecznymi na kwatery zalewowe (do 10ha)
- najbardziej potrzebne 7-14dni po zbiorze I lub II pokosie
- warstwa wody 10-15cm
- czas trwania zalewu 2-3dni
- wykorzystanie wody 15-30%, max 50%

Wody nawadniania rowami otwartymi:
- strata powierzchni użytkowej do ok. 15%
- utrudniona uprawa mechaniczna oraz sprząt siana i użytkowania pastwiska
- rowy otwarte wymagają budowania mostów i przepustów oraz ich konserwacji

Nawożenie użytków zielonych powoduje:
- zmieszenie plonu
- zmiany składy gatunkowego runi
- zmiany w składzie chemicznym poszczególnych gat i poprawę wart paszy
Dobre siano łąkowe powinno zawierać- N-1,60%(16g/kg), P-0,35%, K-1,66%, Ca-0,71%, Mg-0,24%, Na-0,19%
Zapotrzebowania nawozowe grup roślin:
- trawy- pobierają dużo azotu i potasu
- motylkowate- potrzebują duże ilości fosforu i potasu
- zioła- pobierają przede wszystkim potas i azot a niekiedy inne skł pok w dużych ilościach
Wykorzystanie skł z nawozów:
gr orne użytki zielone
Azot(N) 50-70% 50-70%
Fosfor(P) 15-35% 30-45%
Potas(K) 25-50% 55-85%
Wysokość nawożenia zależy od:
- zasobności gl
- składu gatunkowego runi
- intensywności i sposobu użytkowania
Określenie potrzeb nawozowych użytków zielonych
1.doświadczenia-próby nawozowe
- pięciopalcówka wagnerowska- O, NP., NK, PK, NPK
2.badania zasobności gleb
3.analizy chemiczne traw z pierwszego pokosu
4.na podstawie wyglądu rośl
- niedobór N- blade liście
- niedobór P- zachamowanie wzrostu łodyg i liści
- niedobór K- brązowe plamy na liściach
Propozycje składników
2◊K: (Ca+ Mg) ≤ 1,62
Ca: P = 2: 1
Na: P = 1: 5
Zawartość ogólna poszczególnych skł w glebie
- gl mineralne zawierają 10x mniej N niż gl organiczne

- gl min zawierają 10x więcej K niż gl organiczne
Minimalne dawki nawozów na użytki zielone(kg/ha), (2)propozycja dawki
Na glebach mineralnych torfowych umiarkowanie wilg
N 100(2) 60(1) P2O5 50(1) 60(1) K2O 80(1,6) 120(2)
Efektywność nawożenia azotem:
Ep= przyrost plonu/przyrost dawki N
Średnia efektywność produkcyjna 1kg na gl mineralnych
- azot 22kg s.m.
- fosfor 12kg s.m.
- potas 10kg s.m.
Zalecane dawki nawożenia w zależności od zasobności gl (1000kg= 1t)
Zasobność P2O5 K2O
Niska(czarny) 75 kg/ha 120-150 kg/ha
Średnia(niebieska) 60 kg/ha 80-120 kg/ha
Wysoka(zielony) 45 kg/ha 60-100 kg/ha
D= p*Z*W
D- dawka nawozu w czystym składniku
p- plon s.m.
Z- zawartość skł w s.m.
W- współczynnik odpowiedni do zawartości skł w s.m.

Nawozy azotowe:
- saletra amonowa- 34,5%N
- saletra wapniowa- 21 lub 26%N
- mocznik- 46%N (na wiosnę)
- nawozy wieloskładnikowe (polifoska, lubofoska)- kilka %N
Nawozy fosforowe:
- superfosfat pojedynczy- 18% P2O5
- superfosfat potrójny
- nawozy wieloskładnikowe (fosforan amonu, polifoska, lubofoska)
Nawozy potasowe
- sól potasowa- 56% K2O
- nawozy wieloskładnikowe (polifoska, lubofoska)
Stosowanie nawozów:
- N- w równych dawkach pod kolejne odrosty
- P- jednorazowo wiosną
- K- w dwóch dawkach: wiosną po I pokosie, lub II wypasie
AZOT- jest najważniejszym czynnikiem plonotwórczym na gl mineralnych
Plonowanie runi bez nawożenia N:
- ruń trawiasta 2-5t s.m./ha w zależności od zasobności gl
- ruń koniczynowo- trawiasta 6-9t s.m./ha jeśli udział koniczyny w runi wynosi 25-35%
Każdy % obecności rośl motylkowatych w runi tj. 2-5% związanego N z powietrza
Azot w glebach
- na pastwisku powraca z odchodami zwierząt (75-90% N pobranego przez bydło i nie i nie w paszy)
- uwalnia się podczas mineralizacji subst org tylko 1-2%N organ gleby staje się dostępne dla rośl w sezonie wegetacyjnym (20-120 kg N/ha)
- ok. 12kg N/ha dostaje się do gleby z opadami w czasie wyładowań atmosferycznych
- kilka kg N pochodzi z wiązania N przez bakterie wolnożyjące
- ilość N związanego przez bakterie symbiotyczne zależy od udziału rośl motylkowatych w runi
Mineralizacji subst org sprzyja:
- wilg gleby w granicach 60-70% objętości
- wzrost temp gl >10-150C
- brak nawożenia fosforowo- potasowego
- przeorywanie starej darni
Mineralizacja organiczna:
- utrzymanie wysokich poziomów wody gruntowej
- nawożenie fosforowo- potasowe
Ilość azotu przyswajalnego dla rosl są zróżnicowane w zależności od stopnia zmurszenia i wahają się od kilkunastu do kilkuset kg/ha w okresie wegetacji
Wykorzystanie motylkowatych na użytkach zielonych. Gatunki wprowadzane do mieszanek na TUZ- koniczyna biała, białoróżowa, łąkowa, zwyczajna
Niekiedy komponentami mieszanek trawiastych są- komonica błotna i lucerna nerkowata.
Na użytkach przemiennych rośl motylkowate stanowią zasiewy jednogat lub wchodzą w skł mieszanek z trawami, zazwyczaj są to- koniczyna łąkowa, lucerna siewna lub mieszańcowa, koniczyna biała.
Poszczególne gat różnią się właściwościami biologicznymi:
- trwałość w zbiorach roślinnych
- produktywność
Utrzymanie się rośl motylkowatych i ich wpływ na produktywność użytków zielonych zależy od:
- gatunku rosl
- sposobu użytkowania runi
- typu gl
- poziomu wody gruntowej
Każde 100kg pobranego przez rośl motylkowate to ok. 200kg azotu zastosowanego jako nawóz mineralny
UŻYTKOWANIE KOŚNE
Termin koszenia łąk:
- I pokos- gdy trawy są w fazie miedzy kłoszeniem a kwitnieniem, na łąkach nizinnych jest to najczęściej 2 i 3 dekada maja
- II pokos i następne- zależą od szybkości odrastania rośl i przebiegu pogody
Termin koszenia I pokosu zależy od gat dominującego w runi:
- najwcześniej łąki z przewagą wyczyńca łąkowego
- następne z przewagą kupkówki pospolitej, mozgi trzcinowatej, rajgrasu wyniosłego
- łąki z przewagą tymotki łąkowej i mietlicy białawej
- łąki o runi mieszanej- początek kwitnienia kostrzewy czerwonej
Udział plonu poszczególnych pokosów w plonie całkowitym:
- łąki dwukośne- I- 60%, II- 40%
- łąki trzykośne- I- 50%, II- 30%, III- 20%
Koszenie zbyt późne- mniejsza wart pokarmowa paszy i wyczerpanie mat zapasowych na kwitnienie i tworzenie nasion
Koszenie za wczesne- osłabiony rozwój korzeni i odkładanie subst zapasowych w węzłach krzewienia
Wysokość koszenia zależy od:
- składu botanicznego runi
- stopnia wyrównania powierzchni łąki
- przewaga traw niskich- 5cm
- --------//------ wysokich- 7cm
Koszenie zbyt wysokie- mniejszy plon, z każdym cm ścierni pozostaje ok. 80-100kg/ha zielonej masy
Koszenie zbyt niskie- pozbawia rośl mat zapasowego zgromadzonych w dolnych częściach pędów i pochew liściowych oraz osłabia ich odrost
Przed końcem wegetacji ruń powinna odrosnąć do wysokości 10-12cm aby mogło nastąpić przemieszczenie mat zapasowych do dolnych części rośl
Częstotliwość koszenia zależy od:
- składu gat zbiorowisk łąkowych
- przebiegu pogody
- intensywności nawożenia lub użyźniania ścierniska
Suszenie siana- przyczyny powstawania strat:
- oddychanie świeżo ściętych rośl
- obłamywanie się delikatnych części rośl podczas działania przętrząsaczo- zgrabiarek
- wymywanie skł rozpuszczalnych przez deszcz z rośl podsuszonych
- procesy fermentacyjne w końcowej fazie dosuszania (gdy duża wilg powietrza, dostatecznie wysoka temp powietrza)
W celu ograniczenia strat należy:
- łąkę kosić gdy ranna rosa zaczyna opadać
- w godzinach popołudniowych przetrząsnąć podwiędniętą masę , żeby zahamować oddychanie rośl (proces zahamowany gdy zawart wody w rośl spada poniżej 60%)
- mat podsuszony zgarnąć w wałki aby ochronić przed nocnym zawilgoceniem
- w następnym dniu po opadnięciu rosy wałki rozrzucić a wieczorem zgarnąć powrotem
- suszyć na pokosach tylko przy dobrej pogodzie
- dosuszać zimnym powietrzem
Straty jedn pokarmowych
- suszenie na pokosach przy złej pogodzie- 55%
- ------------------//----------- dobrej ---//---- 35%
- dosuszanie za pomocą wentylatorów- 15%
Sól odciąga wodę ze składowanej masy. Dobre siano powinno zawierać 14% H2O
Kiszonki z traw
Dobra kiszonkę można uzyskać przez
- wcześniejsze koszenie zielonki, zwłaszcza I odrostu
- zakiszenie zielonki przewiędniętej lub podsuszonej
- dobra rozgniecenie zakiszonej masy
Bakterie ferm mlekowej potrzebują:
- temperatura 25-35%
- warunki beztlenowe
- odpowiednia ilość cukrów
Zawartość cukrów g/kg s.m.
Trawy 60-140
Rośl motylkowe 60-90
Rodzaje kiszonek:
- świeże z rośl zielonych, wilgotność- 75-82%
- z rośl podwiędniętych , wilg- 60-70%
- sianokiszonki z rośl podsuszonych, wilg- 40-45%
Kukurydza> trawy> rośl motylkowe
Dodatki do kiszonek:
- melasa- żeby się nie psuła
- parowane ziemniaki- ----//----
- pocięta słoma- odciąga soki z kiszonki
- benzoesan sodu- środek konserwujący
Cechy dobrej kiszonki
- barwa- oliwkowozielona
- zapach- kiszonej kapusty
- smak- lekkokwaśny
- części rośl dają się od siebie oddzielić
Ilość skarmianej kiszonki na 1szt,dzien
Bydło - 20-50kg kiszonki wilgotnej
- 20-30kg kiszonki powiędniętej
- do 20kg sianokiszonki
0wce - 2-4kg kiszonki i dodatki mineralne
Paśniki (kolejność podawania)- kiszonka, okopowe, pasze treściwe, siano/słoma, stałe lizawki
Wartość pokarmowa 1kg paszy z użytków zielonych: (j. owsiana= 1kg owsa)
s.m.(g) j. owsiana białko s.(g)
pastwisko przed kwitnieniem 170 0,18 23
siano w fazie kwitnienia I pokos 850 0,55 58
kiszonka w kwiecie I pokosu 220 0,18 18
Dodatki do kiszonek (ze względu na działanie)
- ułatwiające przebieg fermentacji mlekowej, np. kw mlekowy, kw mrówkowy
- poprawiające powietrzną stabilność kiszonki po otwarciu silosu, czyli zapobiegające procesowi wtórnej fermentacji np. kw benzoesowy
- redukcja ilości wycieków kiszonkowych i związanych z tym strat składników pokarmowych
- poprawiające wart odżywczą paszy i wpływające na zwiększenie przyrostów zwierząt
- zabezpieczające przed rozwojem grzybów z rodz Clostridium
Znaczenie użytkowania pastwiskowego:
- bardziej opłacalne bo koszty prod paszy są niższe
- żywienie pastwiskowe wywiera korzystny wpływ na organizację pracy w gosp
- rosl na wiosnę przyrasta intensywniej i wtedy na pastwisku mogą wystąpić nadwyżki zielonki, dlatego to kosimy i przeznaczamy do konserwacji na siano lub na kiszonkę
- dobra pasza pastwiskowa pokrywa potrzeby pokarmowe krów mlecznych o wydajności 15-18l/dzień (z udziałem rośl motylkowych)
- pasza świeża o różnorodnym skł gatunkowym bogata w skł mineralne i witaminy
- pobyt zwierząt na pastwisku wpływa na ruch, kondycję, zdrowotność
- następuje częściowy powrót skł pok (odchody- azot, potas, łatwo rozp w wodzie), określa się że podczas jednej rotacji pastwiskowej powraca ok. 20% N i K, zastosowanych w nawozach min, mogą być kilkakrotnie wykorzystane przez rośl
Wart względna: zielonka- 1,0; siano łąkowe- 2,3; siano koniczyny- 3,3; buraki pastewne- 3,9; strączkowe na ziarno- 7,8

Gospodarka pastwiskowa:
1.Bydło
- mięsnego (opasy)
- mlecznego- duże wymagania- dobry skł gatunkowy: koniczyna biała (25% wystarcza na prod 15-18l mleka bez dokarmiania innymi paszami
Ilość wody wypijanej przez zwierzęta zależy od:
- gatunku, wieku, masy ciała
- wielkości produkcji
- pora roku
- rodzaj skarmianej paszy
Średnie dobowe zapotrzebowanie krów mlecznych wynosi 60l a 80-100l latem.
Krowy mleczne potrzebują ok. 3l wody do prod 1l mleka. Brak pojenia w ciagu dnia obniża wydajność mleka od krowy o 1-2,5l. Na pola dostarczane jest najlepiej w beczkowozem z poidłem
2.Owce
powinna być delikatna trawa z koniczyną białą, rośl zielone. Pasą się selektywnie- wybierają tylko niektóre gat, które im smakują najlepiej. Przy całodniowym wypasie są potrzebne im zadaszenia lub zadrzewienia, bo dobrze oddziałuje na gosp wodną tych użytków i na ciepłotę ciała.
3.Kozy
Lubią paszę zdrewniałą, nieużytki z zakrzewieniami
4.Konie
Nie lubią rosl motylkowych, ponieważ ich żołądek nie przyswaja procesów fermentacji, jedzą rosl zielone
Dzielimy je na robocze i sportowe( i młode) potrzebują dużo przestrzeni
Różnice w pastwisku dla bydła i dla koni
- kształt i wielkość kwater( konie maja większe)
- stosunek boków ogrodzenia koni to dł: szer- 3:1
- konie maja ogrodzenie z rur metalowych o średnicy 5cm, białe lub brązowe żeby rzucały się w oczy, lub drewniane
Pasze dla koni- najbardziej zjadane: życica trwałą, perz właściwy, stokłosa bezostna, kostrzewa czerwona, tymotka łąkowa, kostrzewa łąkowa, kupkówka pospolita, mniszek pospolity, brodawnik jesienny, krwawnik pospolity, babka lancetowata, krwiściąg lekarski, szczaw zwyczajny, marchew zwyczajna, groszek łąkowy
Przygotowanie zwierząt do wypasu
- przedłużać czas przebywania na okólniku
- zmniejszać stopniowo dawki pasz objętościowych suchych
- zwiększać ilość pasz soczystych, okopowych i kiszonek
- pierwszy pobyt na pastwisku nie dłużej niż 1h a w następnych dniach przedłużać stopniowo
- dokarmiać paszami suchymi w oborze lub na okólniku
Systemy wypasu:
1.wolny- zwierzęta chodzą luzem, bez żadnych pasterzy
2.strzeżony- pilnuje ich człowiek i pies
3.na uwięzi(palikowy)
4.kwaterowy- następuje rotacja pastwiska, przy małych pastwiskach w gosp, nie nawozi się w okresie wegetacji(bo zwierzęta sa na pastwisku) co najwyżej możemy podkaszać, stado nie powinno przekraczać 8szt
5.dawkowany
Zasady prawidłowego użytkowania:
- krótki okres spasania kwatery (2-3dni)
- odpowiednio długi okres spoczynku między kolejnymi wypasami
- użytkowanie zmienne, kośno pastwiskowe

Trawy w ochronie środowiska
Cechy ekosystemy trawiastego:
- znaczne wymagania wodne rosl- współ transpiracji traw 600-800l/kg s.m.
- wymagania termiczne rośl łąkowych 15-22oC
- zbiorowiska wilgotne rosl odznaczają się dużą plastycznością i szeroka amplitudą ekologiczną
- wybitna zdolność traw do krzewienia się i odrastania po defiolacji
- kumulacja subst org w warstwie poddarniowej
- zależność od działalności człowieka- wymaga odbioru pewnej ilości biomasy

Cechy wyróżniające trawy w świecie rośl kwiatostanowych
- trwałość
- specyficzne właściwości biologiczne, zwłaszcza budowa anatomiczna i morfologiczna
- zdolność do wielokrotnego odrastania w okresie wegetacji
- niewielkie wymagania co do warunków siedliskowych
- szeroka amplituda ekologiczna
- duża zdolność przystosowania do zaistniałych warunków (siedlisko, klimat)
- występowanie w wielogat zbiorowiskach
- różnorodność ……
- konkurencyjność
1.ochrona gleby przed procesem erozyjnym
* dobre pokrycie powierzchni uniemożliwia szkodliwemu działaniu opadów (szczególnie nawalnych deszczów) na

glebę
* dodatkowy czynnik ochronny to wiązanie cząsteczek gleby przez gęstą sieć korzeniowa roślinności łąkowo - pastwiskowej
Ochrona gl przed erozją- tylko mocna darń stworzona przez trawy jest zdolna powstrzymać erozję wietrzną i wodną gleby - perz właściwy- uciążliwy chwast upraw polowych, może być uznany za ceną trawę przeciw erozyjną
Trawy są wykorzystywane do zadarnienia terenów trudnych z racji warunków technicznych, wilgotnościowych, i fitosanitarnych.
Bariery bigeochemiczne w krajobrazie rolniczym
- lasy
- zadrzewienia śródpolne i śródłąkowe
- użytki zielone
- bagna
- małe zbiorniki wodne
Ważne jest też usytuowanie UZ
- poniżej GO
- w dolinach wzdłuż cieków
- w zagłębieniach terenowych
- określają one drogi obiegu materii i stwarzają naturalne bariery na drodze przepływu biogenów
2.ochrona wód powierzchniowych i gruntowych przed eutrofizacją
Rosl użytków zielonych w tym trawy pobiera duże ilości skł pokarmowych i wykorzystuje je do prod biomasy
3.wykorzystanie roślinności ekosystemów biogennych w oczyszczalniach ścieków
Zbiorniki trawiaste stwarzają swoiste filtry ekologiczne tworząc bariery dla migracji biogenów do wód.
Rośl wodne i szuwarowe w korzeniowych oczyszczalniach ścieków. Rola tych rośl:
- utrzymanie odpowiedniej przewodności hydraulicznej
- zwiększenie powierzchni błony biologicznej
- stymulowanie procesów nitryfikacji i denitryfikacji
Rozwiązania zapożyczone od przyrody:
- trzcina, wierzba, manna wodna, mozga trzcinowata, sitowie leśne, kosaciec żółty, pałka wąskolistna, wiklina, - rośl te maja makrofiltry
Biooczyszczalnie
- ograniczone jest stosunkowe duża powierzchnia jednostkowa
- oczyszczalnie z rosl makrofitową 5-20m2/MR
- plantacje wikliny 75-105m2/MR
4.zwiekszenie retencji wodnej w glebie
- na przedwiośniu w profilu glebowym o głębokości 150cm UZ zatrzymują ok. 250mm wody wolnej
- największe znaczenie mają łąki nadmiernie uwilgotnione
Mocna darń i zwarta ruń UZ spełnia ważną rolę w utrzymaniu właściwej wilgotności gleb a zbiorowiska łąkowe i trawiaste uznaje się za naturalne zb retencji . wykorzystując darń i ruń kształtują mikroklimat danego zbiorowiska a w konsekwencji klimat terenów przyległych
5.rola nawilżania powietrza
- mgły
- szadź
- rosa
6.odtwarzanie tlenu ze znajdującego się w powietrzu CO2
Rośl trawiaste…….. odtwarzają tlen z CO2 ok 100kg O2 /ha dziennie
7.czynnik przyśpieszający samooczyszczanie się atmosfery ze stałych zanieczyszczeń
- zwarta ruń trawiasta chroni glebę przed nadmiernym przegrzaniem
- w warunkach runi bardziej zwartej trawy przyczyniają się do wzmożonego oddychania gleby czyli bardziej intensywnego oddziaływania mikroorg glebowych oraz podziemnych organizmów rośl wyższych
8.zdolność higienizacyjna i dezodoracyjna powietrza
9.własciwości bakteriobójcze i bakteriostatyczne
10.ochrona żywych zasobów przyrody
Sposoby wypasu odnoszą się do pastwiska kwaterowego
1.rotacyjny- zwierzęta przechodzą na dana kwaterę, trwa to ok. 2-3dni i po wyjedzeniu tej paszy zwierzęta przechodzą na następną kwaterę(rotacja pastwiskowa) po czym rozpoczynamy wypas jeżeli roślinność osiąga wysokość 20-25%
2.ciagły- polega na tym ż na kwaterze wypasa się tyle szt zwierząt dla ilu wystarczy paszy. Nie powinniśmy spasać runi niższej niż 7cm
3.kombinowany- połączenie dwóch poprzednich ale w różnym czasie
Pierwszy odrost się wypasa(rotacyjnie) potem kosi, a resztę wypasa się sposobem ciągłym
Zadanie:
obliczanie potrzebnej powierzchni pastwiska dla 40krów o masie po 600kg każda, dzienne zapotrzebowanie 1 krowy 70km zielonej masy, wydajność pastwiska(założenie) 35t z.m., liczba dni pastwiskowych 180, wykorzystanie pastwiska 80%.
Ustalamy:
- zapotrzebowanie stada na 1 dzień
40*70=2800kg= 2,8t zielonki na dzień- pasza pobrana przez krowę 80%,
100% - 3,5t zielonki na dzień
- zapotrzebowanie stada na sezon pastwiskowy
3,5t*180= 630t zielonki
- potrzebna powierzchnia pastwiska
630/ 35= 18ha
- liczba kwater- czas odrostu runi w sierpniu(30dni), czas spasania kwatery plus 2 kwatery w zapasie
30/ 3+2= 12
Powierzchnia kwatery: 18/12= 1,5ha
Obsada pastwiska: 40szt/18ha= 2,2 szt fiz/ ha lub (40*600)/500= 2,67 SD/ha (mnożymy sztuki razy ich waga, dzielone na 500)
O pobraniu paszy przez zwierzęta decydują
- wiek zwierząt- młode zwierzęta pobierają paszę bardziej selektywnie i wybierają paszę o wyższej strawności
- gatunek- krowy: 50-60kg zielonki/dzień
- owce: 8-10kg
- konie: 35-50kg
- upodobania smakowe zwierząt- młode bydło wybiera gat słodkie zawierające więcej rozpuszczalnych węglowodanów (kozy- gat zawierające dużo włókna)
- stopień zieloności runi
- ilość dostępnej zielonki(im więcej dostępnej paszy tym zwierzęta więcej jej jedzą)
- proporcje traw do innych roślin zwłaszcza koniczyny: w diecie koni i bydła trawy stanowią ok. 70%, u owiec 50%, u kóz 30%
- pora sezonu wegetacyjnego- owce zjadają więcej ziół niż na początku sezonu w lecie, jesienią jest odwrotnie
- pora dnia- rano bydło zjada więcej traw niż roślin dwuliściennych, wieczorem odwrotnie, owce nie przestrzegały wyboru pokarmu
- zapewnienie zwierzętom wody do picia
Gatunki zwierząt wg wysokości przygryzania runi
Owce (3-5cm)< konie< bydło(8-10cm)
Co decyduje o pobraniu paszy:
- zależy od składu gat roślinności, im więcej rosl dwuliściennych tym pastwisko jest lepiej wykorzystane
- istnieje zależność pomiędzy gęstością runi a stopniem przygryzania jej przez zwierzęta, bo jeśli jest gęsta to zwierze zużywa więcej en na pobranie paszy i szybkość jego wykorzystania w czasie jest rozłożona
Ocena produkcyjności pastwiska:
- metoda analityczna
- metoda zootechniczna(skandynawska)

Wykorzystanie runi pastwiskowej:
B- plon biologiczny
N- niedojady
P- pobranie paszy przez zwierze
W- współczynnik wykorzystania pastwiska
P= B- N W= P/ B
Np. B= 3tony
N= 0,75t/ha
P=2,25t/ha
P=3-0,75= 2,25
W=2,25/3= 0,75= 75%
Pielęgnacja łąk produkcyjnych
- konsekwencje i związane z nimi wszelkie prace wykorzystujemy późną jesienią lub przed ruszeniem wegetacji na wiosnę gdy woda nam odpłynie
- naprawa budowli i urządzeń melioracyjnych- odmulanie rowów(wiosna i jesienią)
- wałowanie łąk torfowych(najlepszy termin po pierwszym pokosie lub wypasie łąki)

---