2 Czasopisma prawnicze w Polsce

Państwo i Prawo - miesięcznik

Czasopismo prawno - historyczne

Kwartalnik prawa prywatnego

• Definicje prawa

Prawo to wszystkie reguły postępowania, przyjęte w danej społeczności, określające pawa i obowiązki jednostki.

System norm postępowania wydanych lub uznanych przez władzę państwową, wyrażającą interesy rządzących.

• terminy :ius” i „fas „

Ius - prawo ludzkie

Fas - prawo boskie

• Fontes iuris existendi

Źródło istnienia prawa - czynniki które tworzą prawo i decydują o jego treści.

Określając źródła istnienia prawa mamy 3 znaczenia :

a - materialne ( zespół czynników wpływających na kształt norm prawnych )

b - formalne :dzieli się na:

- formy powstania źródeł

- prawo zwyczajowe

- prawo ustawowe (stawo twórcy)

- precedens prawotwórczy

• Fontes iuris cognoscendi - źródła poznania prawa

1. Bezpośrednie - tekst prawny

2. Pośredni - przybliżają opisy np. kroniki, dawne prawo

• Prawo pozytywne

Zwolennicy prawa pozytywnego podkreślają ścisły związek

• Państwa

• Prawa

• Przymusu

Nawet jeśli prawo jest nieetyczne ale ogłoszone przez władzę państwową to jest obowiązujące

Przedstawiciele prawa pozytywistycznego to John Austin ( 1790 - 1859 )

• Koncepcja prawa natury

Prawo to obowiązuje niezależnie od władzy.

Pierwszeństwo prawa naturalnego przed stanowionym

Przedstawicielem tego prawa był św Tomasz z Akwinu

Odmiany prawa naturalnego :

• Koncepcja chrześcijańska - prawo pochodzi od Boga

• Koncepcja laicka - nie uznaje prawa za Boże, tylko iż wynika ono z samej natury człowieka

H. Grocjusz

T.Hobbs

- miała na celu wyeliminowanie elementów sakralnych w prawie

9) prawo zwyczajowe - ludzie postępujący w określony sposób, w pewnym momencie zachowanie to zostało zaakceptowane przez władze.

cechy zwyczajowe :

- walor długotrwałego stosowania

- walor powszechnej akceptacji społecznej

10. ustawowe -( stanowione ) stworzone przez uprawnione organy państwowe

11. precedens twórczy - decyzja organu sądowego będąca podstawą rozstrzygnięcia w przyszłości podobnych przypadków

a) poznawcze - efekty zachowane do naszych czasów w formie spisów , zborów.

12) Prawo prymitywne

Ludy prymitywne miały swoje wzorce zachowania. Nie były one spisywane

Gdy były one naruszone, ponoszone były sankcje tj wykluczenie z rodu.

- pierwotne wzorce postępowania, ludzie nie mieli spisanego prawa, ale mieli jakieś wzorce postępowania, wiedzieli co jest uznawane za dobro a co za zło.

13. Pojęcie kodyfikacji

kodeks normuje wycinek stosunków społecznych . To uporządkowanie wszystkich obowiązujących ustaw w kodeks

14. Najsłynniejsze kodyfikacje świata

Kodeks Hammurabiego - składa się z 282 art. , został odnaleziony w 1901 r przez naukowców francuskich

Prolog stanowi panegiryk na cześć władcy

Epilog - wzywa bóstwo by błogosławiły tych którzy przestrzegają prawa

Constitutio Crimi - kodeks karny z Niemiec z 1532 r

Codex Iuris Canonici - prawo kościelne z 1917 r

Korpus Iuris Canonici - z 1982 r zawierał 6 zbiorów przyjęty przez Grzegorza XIII

Kodeks Napoleona - zawierał 5 kodeksów

W 1804 r ogłoszony został kodeks Cywilny

W 1810 kodeks karny

15. Nauki pomocnicze historii pozwalające poznać źródła prawa

Paleografia - nauka o dawnym piśmie

Epigrafia- nauka o piśmie na materiale twardym

Brachygrafia - nauka o skrótach w dawnych językach

Metrologia - nauka o dawnych miarach

Geografia historyczna - bada jaki wpływ ma człowiek na środowisko i odwrotnie

Dyplomatyka - nauka o dokumentach. Bada czy te dokumenty są autentyczne czy sfałszowane.

Archeologia prawnicza - bada zabytki materialne ( np. izby tortur )

- i niematerialne np. zachowanie się kata, Sędziego

Numizmatyka - nauka pomocnicza historii badająca monety i niemonetarne środki płatnicze jako źródła historyczne w aspektach politycznym, kulturowym

Zabytki materialne - dodatki służyły do realizacji norm prawnych (izby tortur, miejsca straceń)

Zabytki niematerialne - sposoby zachowania się człowieka, sędziego.

16. Budowa dokumentu średniowiecznego

17. Źródła prawa w RP

1. Konstytucja - w hierarchii najwyżej usytuowana. Określa prawa i obowiązki obywateli oraz strukturę i kompetencję organów państwa i zasady stosunku państwa do obywateli

2. Ustawa - akt prawodawczy uchwalany przez Sejm

3. Umowy Międzynarodowe - stają się źródłem prawa po ratyfikacji.

Dotyczą one integralności państwa , jego granic, sojuszy, układów politycznych i wojskowych, członkostwa RP w organizacjach międzynarodowych.

4. Rozporządzenie - mogą być wydawane przez Prezydenta, Premiera, Radę ministrów ,

Ministra

5. Zarządzenia naczelnych i centralnych organów administracji państwowej

6. Uchwały Rady Ministrów - takie które są ogólnie obowiązujące.

18. Określenie państwa

Państwo to - kraj, obszar ze wszystkim co się na nim znajduje.

19. Teorie objaśniające genezę i rolę państwa

Geneza państwa sięga IV tysiąclecia p. n. e. Najstarsze państwa to Egipt i Mezopotamia

Państwo ma funkcję :

• zewnętrzną ( ochrona terytorium i stosunki z innymi państwami )

• wewnętrzną

• polityczna - państwo jest nierozerwalnie związane ze sprawowaniem władzy . obywatele muszą podporządkować się aparatowi władzy państwowej

• terytorialna - obszar - państwo sprawuje władzę nad swym terytorium w sposób wyłączny

• globalna - całościowa , obejmuje całe społeczeństwo

• przymusowa - stosuje przymus przez policję, wojsko, sądownictwo, wywiad

• klasowa

• suwerenna - niezależna

Państwo dzielimy na 2 grupy

- unitarne ( jednolite np. Polska )

- federacyjne ( USA )

W dziejach Rzymu są 2 określenia

• ciritas - ( państwo miasto )

• imperium - dominat

• regnum - królestwo rządzone przez króla

Jerzy Jedlinek - uczony niemiecki - to on wyróżnia istotne elementy państwa , ludności, terytorium, władza.

Pogląd Lenina - twierdził , że państwo to specjalna organizacja przemocy dla ujarzmienia jakiejś klasy

Państwo jest maszyną do utrzymania jednaj klasy przez drugą.

20. Cechy państwa

Państwo to organizacja

• Polityczna

• Przymusowa

• Terytorialna

• Globalna

• Klasowa

• Suwerenna

• Wyposażona w aparat przymusu

• Działająca celowo

21. Demokracja dawniej i dziś.

Demokracja

- równość każdego w procesie głosowania

- jest niemożliwa w państwie analfabetów

W Atenach podejmowali decyzje tylko mężczyźni

- musieli być zamożni

- musieli być mieszkańcami metropoli

Fundamentalną zasadą demokracji było iż większość ma racje

Największe zagrożenie dla demokracji płynie ze strony wojska i policji.

Przeciwnicy twierdzą , że demokracja jest zgubna dla państwa i niemożliwa w praktyce.

W ciągu dziejów wyróżniamy demokracje

A) burżuazyjną - mocną stroną był pluralizm, a słaba nierówność ekonomiczna

B) socjalistyczną - mocna stroną był udział w rządzeniu mas, a słaba brak pluralizmu politycznego

22. Formy rządu

• Monarchie - najwyższa władza należy do 1 osoby, i obejmowana jest głównie w drodze dziedziczenia

Monarchia absolutna - pełnia absolutna

• Republiki - obecnie większość państw tworzy republiki, które są bardziej postępowe,

Państwo w którym najwyższa władza sprawowana jest przez organ kolegialny lub jednoosobowy powoływany na pewien czas

Organy wybierane są w drodze wyborów lub kolegialnie

Republiki dzielą się na :

- arystokratyczne - gdy organy państwa powoływane są przez wąską grupę ludzi.

- demokratyczne - szerokie rzesze obywateli powołuje naczelne władze państwowe.

Niekiedy może nastąpić zmiana ustroju przez rewolucję lub ewolucję.

Reżim - styl rządzenia , stosunek miedzy państwem a ludnością.

23. Cele państwa

• Globalne

• Cząstkowe

• Etapowe

Podstawowym celem jest osiągnięcie dobrobytu i wolności. Muszą to być cele realne.

24. Funkcja państwa

Całokształt jego działalności w określonej sferze społecznej

Funkcje :

• Wewnętrzna - funkcja ta to działalność która zmierza do utrzymania , umocnienia obecnego systemu społeczno - gospodarczego, zapewnia ona porządek i bezpieczeństwo w kraju ( sądy, prokuratura, więziennictwo )

• Zewnętrzna bezpieczeństwo -przed zagrożeniem ze strony innych państw . Wymiana gospodarcza, naukowa, dyplomacja. Każde państwo jest zagrożone z zewnątrz, bo państwa konkurują ze sobą.

• Gospodarczo - organizatorska - o pozycji państwa decyduje gospodarka

• Kulturalno- wychowawcza - rządzący propagują swoje wartości i idei , które są korzystne dla ustroju . zwalcza te wartości które mu zagrażają

• Socjalna - zapewnia bezpieczeństwo i higienę pracy, ochrona środowiska

25. Aparat państwowy

Swoją działalnością obejmuje całe państwo i ogół ludności kraju . Niekiedy może mieć jednostki poza granicami państwa

Zorganizowany jest hierarchicznie. Składa się z wielu organów .

26. Organy państwa

Organem państwa jest osoba lub grupa osób, które według obowiązującego prawa , podejmują działanie władcze i uważane są za państwowe ( Prezydent, Sejm, Ambasador )

Wyróżnia się organy:

• Jednoosobowe - Prezydent, Premier, Wojewoda

• Kolegialne - jeżeli są złożoneprzynajmniej z 3 osób

Inny podział wg. Kompetencji :

• Organy o kompetencjach ogólnych ( Sejm, Prezydent )

• Organy o kompetencji branżowej ( Minister, Komendant )

Podział wg sposobów ich powołania :

• Z wyboru - Sejm, Senat

• Z kooptacji - sam organ np. Rada Miejska powołuje sama osobe

• Nominacja -powołana przez organ wyższy

Mogą być organy państwowe :

• Centralne

• Terenowe

Podział według rodzajów ich działalności :

• Prawodawczy ( ustawodawczy ) Parlament

• Wykonawczy - rząd

• Organy sądowe

• Organy kontrolujące - NIK

27. Państwo a partie polityczne i organizacje społeczne

Państwo jest organizacja globalna, ale SA mniejsze organizacje np. polityczne

Pars - część

Partie polityczne - art. 13 wymienia 4 kategorie oranizacji, których działalność jest zakazana

- np. odwołujące się do totalitarnych metod

Funkcje partii politycznej

• Wyłaniają elity mające rządzić krajem

• Wypracowują i propagują programy polityczne

• Kształtują opinię publiczną

System Partii

• Jednopartyjny - gdy w kraju istnieje 1 partia, która kieruje państwem

• Dwupartyjny - np. Anglia, USA

• Wielopartyjny - żadna partia nie jest w stanie przejąć rządów i wtedy tworzone są koalicje, oparte na kruchych kompromisach

Suwerenna równość państwa a ich równość rzeczywista

Suwerenność to wyłączne prawo państwa do kierowania rozwojem społeczeństwa na tym terytorium

O sile państwa decyduje

• Rozległość terytorium

• Duży potencjał ludności

• Potencjał gospodarczy - jeśli państwo nie ma własnej produkcji, jest zależna od innych

• Atrakcyjność ideologii głoszonej przez państwo

• Siła militarna

• Spoistość wewnętrzna

• Polityka zagraniczna i sojusze międzynarodowe

28. Norma prawna ( definicja, części normy prawnej )

Akt normatywny - przepis

Norma prawna to wzorzec , najmniejszy element składający się na system prawa

Określa wzór powinnego zachowania, wynika z przepisów reguła postępowania

Wydana lub usankcjonowana przez państwo , zagwarantowana przymusem państwowym

Norma prawna składa się z

• Hipotezy - określa adresata normy prawnej , a także warunki w okoliczności , kiedy coś jest nakazane, zakazane lub dozwolone

• Dyspozycja - określa wzór zachowania się, stanowi najważniejszą część normy. Stanowi nakaz lub zakaz

• Sankcja - skutki prawne , które występują, jeżeli adresat wskazany w hipotezie nie zachowa się tak jak mówi dyspozycja.

Sankcja określa co powinno się wydarzyć w przypadku, gdy się te polecenia nie zrealizuje.

Sankcja to prawne działanie państwa ( jak zareaguje państwo gdy adresat nie zachowa się jak mówi norma - dyspozycja

29. Normy imperatywne i normy dyspozytywne

Normy imperatywne - ius cognes - są to normy bezwzględnie obowiązujące - głównie prawo karne

Normy dyspozytywne - ius dispozitu - głównie prawo cywilne - adresat ma możliwość wyboru, Są to normy bardziej elastyczne

30. Normy uprawniające i normy wolnościowe

31. Normy indywidualne i normy generalne

Normy indywidualne - określają indywidualnie adresata -

Normy generalne - wskazują adresata rodzajowo np. student

32. Określenie przepisu prawnego

Przepis prawny to fragment tekstu aktu prawnego. Takimi przepisami nie określającymi norm prawnych jest Preambuła - czyli przypis umieszczony na wstępie aktu normatywnego

33. Norma prawna a przepis prawny

34. Rodzaje przepisów prawnych

• Konkretne - zawierają pełen opis wymaganego zachowania się . adresat dowiaduje się jaka jest treść normy prawnej . Określa obowiązki i uprawnienia podmiotu

• Odsyłające - odsyłają do innego przepisu, jak ma się zachować adresat

• Blankietowe - nie zawierają żadnych norm, wskazują tylko organ ,, który ma je ustanowić w przyszłości.

Podział przepisów ze względu na zakres spraw :

• Ogólne - obejmuje szeroki zakres spraw i adresatów

• Szczególne - wskazuja wyjątki od reguł zawartych w przepisach ogólnych

Podział ze względu na zawarte w przepisach prawnych rozstrzygnięcia :

• Derogacyjne - uchylające - pewne akty normatywne wskazuja przepisy albo akt normatywny który zostanie uchylony po wejściu nowego aktu.

• Przepisy kolizyjne - służą uchylaniu kolizji prawnej i wskazują pojedyncze przepisy odnoszące się do danej sytuacji,

• Przepisy przejściowe - regulują stan rzeczy tymczasowo, albo określaja zasady postępowania , gdy wejdzie nowy przepis , a potem tracą ważność

35. Określenie aktu normatywnego

To zbiór przepisów odpowiednio uporządkowanych , wydanych przez upoważniony podmiot wyrażające normy - generalne i abstrakcyjne

Akty normatywne budowane są według określonego schematu.

Akty normatywne wydaje się na czas nieokreślony

36. Elementy aktu normatywnego

W typowym akcie normatywnym wyróżnia się elementy :

• Tytuł aktu

• Przepisy merytoryczne

• Przepisy nowelizujące

• Przepisy przejściowe i dostosowujące

• Przepisy końcowe : - uchylające

- o wejściu aktu w życie

Istotne sa - tytuł aktu, przepisy merytoryczne , końcowe o wejściu w życie

Co innego jest tytuł a co innego nazwa . na końcu musi być podpis osoby .

37. Akty normatywne w RP ( rodzaje aktów i ich definicje )

• Konstytucja - akt o najwyższej randze prawnej Constitueve z 2.04.1997 r

Zawiera zasady ustroju państwa , mówi o organach państwach i prawie do wolności. Do zmiany konstytucji wymagana jest …

• Ustawa - roztrzygaja kwestie , które nie zostały rozstrzygnięte w konstytucji i muszą one być z nią zgodne oraz z umowami międzynarodowymi

• Rozporządzenie z mocą ustawy -

• Umowy międzynarodowe - musi nastąpić ratyfikacja przez Prezydenta ale przy ważnych sprawach przewiduje się zgodę parlamentu lub referendum

• Rozporządzenia wykonawcze- wydane przez Rade Ministrów lub Premiera lub Krajową Radę Radiofonii

• Akta prawa miejscowego- obowiązują na obszarze danego terytorium , uchwały samorządowe , rozporządzenia wojewodów

• Akty normatywne Unii Europejskiej

38. Akty normatywne Unii Europejskiej ( rozporządzenia, dyrektywy, decyzje )

• Rozporządzenia - Maja charakter wiążącą dla członków Unii. Rozporządzenia nie muszą być ogłaszane w Dzienniku Urzędowym ale w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i wydawane są przez Radę Unii Europejskiej

• Dyrektywy- adresowane są do państw członkowskich Unii, adresat nie jest zaznaczony w przypisie . Wyznacza państwu członkowskiemu obowiązujące osiągnięcie danego rezultatu w określonym terminie. Natomiast środki które państwo ma na osiągnięcie go nie są określone.

Mają doprowadzić do kanonizowania prawa (?)

Dyrektywy są wydawane przez Radę Unii Europejskiej przy udziale Parlamentj. Ogłaszane sa w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej

• Decyzje - są aktami stosowania prawa wspólnotowego adresowane do wskazanego indywidualnie podmiotu . Decyzje wydawane są przez Radę lub Europejski Bank Centralny

39. Ogłaszanie aktów normatywnych

Akt musi być ogłoszony , żeby stał się źródłem prawa ( promulgacja )

Dziennik Ustaw RP - ogłasza wyższe akty normatywne

Monitor Polski - publikuje uchwały i zarządzenia mniejszej wagi

40. Określenie wykładni prawa

Interpretacja prawa

Zespół czynności zmierzających do ustalenia prawidłowego znaczenia i zakresu norm prawnych ( ma ona usunąć wątpliwości )

Występują wątpliwości bo normy prawne maja charakter abstrakcyjny lub generalny,

błędy językowe popełnione w procesie tworzenia prawa, występowanie w języku prawnym języka potocznego.

Clora non sunt interpretando - jasne normy nie wymagają interpretacji

41. Główne racje wykładni prawa

42. Podział wykładni prawa ze względu na moc wiążącą

43. Podział wykładni prawa ze względu na metodę

44. Podział wykładni prawa ze względu na zakres

45. Dyrektywy wykładni prawa

46. Luki prawne - pojęcie

47. Przyczyny luk prawnych

48. Rodzaje luk prawnych

49. Sposoby wypełniania luk prawnych

50. Kolizje prawne - pojęcie

51. Kolizje prawne w czasie

52. Kolizje prawne w przestrzeni

53. Co może zniwelować kolizje prawa

54. Domniemania prawne i domniemania faktyczne

55. Obowiązywanie prawa - definicja

56. Koncepcja obowiązywania prawa

57. Obowiązywanie norm prawnych w czasie

58. Obowiązywanie norm prawnych w przestrzeni

59. Personalny zakres obowiązywania prawa

60. Stosowanie prawa - pojęcia

61. Etapy stosowania prawa

62. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych

63. Stosunek prawny - definicja

64. Rodzaje stosunków prawnych

65. Treść stosunku prawnego

66. Elementy stosunku prawnego

67. Katalog konstytucyjnych zasad ustroju RP

68. Organy władzy ustawodawczej RP

69. Organy władzy wykonawczej RP

70. Organy władzy sądowniczej RP ( sądy , Trybunały )

71. Organy kontroli państwowej i ochrony państwa w RP

72. Wolność, prawa i obowiązki człowieka i obywatela

Ewentualne pytania na teście

1 )Co jest najważniejsze w normie prawnej - dyspozycja

2) Preambuła

Przepisy Derogacyjne

Konstytucja - ustawa zasadnicza

---