1. Machiavelli

Pisarze polityczni i ich poglądy w europie XVI wieku

1. Przyczyny polityczne pisarstwa politycznego

- powodzenie reformacji, rozwój wolnej myśli na uniwersytetach europejskich,

- nowe spojrzenie na funkcjonowanie monarchii stanowych,

- dążenie do znalezienia odpowiedzi na pytanie: „jak pogodzić suwerenna władzę monarchy z dążeniami stanów”

- wynalezienie druku i powstanie nowych możliwości publikowania tworzonych dzieł.

2. Najważniejsi pisarze polityczni w Europie

- JEAN BODIN (L. 1530-1596) teoretyk absolutyzmu ( twórca teorii suwerenności władzy państwowej); uważał, władca nie jest związany wydanymi przez siebie prawami, zaś poddani są zobowiązani do bezwzględnego podporządkowania się jego woli. Napisał m.in. Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej.

-ERAZM Z ROTERDAMU (L. 1467-1536) reformator religijny, prekursor reformacji. Jeden z wybitnych humanistów odrodzenia. Domagał się reformy życia kościelnego i religijnego w duchu ewangelistycznym, zwalczał ciemnotę kleru i nadużycia w kościele, piętnował zabobony i obrzędowość. Jednocześnie uważał, że reformacja nie była właściwa alternatywą. Głosił zasadę, iż „Kościół jest dla człowieka, a nie człowiek dla Kościoła”. Autor wielu pism polemicznych i satyrycznych, m.in. Pochwała głupoty.

- THOMAS MORE (L. 1475-1535) twórca socjalizmu utopijnego. W swoim dziele Utopia przedstawił obraz idealnej wyspy, na której mieszka doskonała społeczność. Jako gorliwy katolik, popadł w konflikt z królem angielskim Henrykiem VIII ( sprzeciwił się Aktowi o supremacji z 1534 r. ) po czym został ścięty ( jest uważany przez kościół katolicki za świętego męczennika za wiarę).

- NICCOLO MACHIAVELLI (L. 1469-1527)

Niccolò di Bernardo dei Machiavelli (ur. 3 maja 1469 r. we Florencji, zm. 21 czerwca 1527 r. tamże) - z wykształcenia prawnik, filozof, pisarz społeczny i polityczny, historyk i dyplomata florencki, jedna z kluczowych postaci włoskiego odrodzenia. Jest autorem słynnego i kontrowersyjnego traktatu o sprawowaniu władzy pt. Książę. Od jego nazwiska powstał termin machiawelizm. Idealnym ustrojem dla niego była republika. W 1559 jego pisma znalazły się na kościelnym indeksie ksiąg zakazanych.

- był największym teoretykiem państwa wśród pierwszego pokolenia pisarzy odrodzenia.

- Fascynowała go:

+ wielkość kultury antycznej, ( w której widział szkołę empiryzmu i realizmu politycznego)

+ wiara w wielkość wybitnej jednostki

+ obserwacja życia

+ odsłaniał tajniki rządzenia, pokazywał faktyczne motywy działania władców i faktyczne cele działań

+ głosił: „Człowiek jest sam kowalem własnego losu, że działanie władcy oraz prawo mogą zmienić człowieka”.

- papież Paweł IV oficjalnie potępił jego dzieła, a sobór w Trydencie umieścił je na indeksie.

- Całe pokolenia pisarzy robiły kariery na potępianiu makiawelizmu. Makiawelizm i kryptomakiawelizm chętnie wykorzystywano do uzasadniania w XIX i XX w. absolutyzmu nowożytnych despotów, rządów antyegalitarnych, totalitarnych totalitarnych i faszystowskich.

Jego metoda badawcza była prosta i nowoczesna. Podstawa wnioskowania jest doświadczenie, rezultat obserwowania rzeczywistości. Dobro i zło równoważą się. Nigdy nie należy wątpić w możliwość odrodzenia potęgi narodowej. Zachowanie człowieka poddane jest zawsze dwom zasadom: Fortunie i Virtu.

Fortuna to los, coś nie zależnego od jednostki, to zespół wydarzeń, których nie można przewidzieć.

Virtu to jest własna przedsiębiorczość , zdolności rozumowania i przewidywania, od energii i aktywności jednostki.

Pasjonowały go procesy powstawania nowych państ i ich ustojowych struktur oraz umacniania w nich nowej władzy.

Amoralizm

Jednak prawdziwy Machiavelli różni się od Machiavellego obecnego w zbiorowej świadomości, autora przede wszystkim Księcia (1513). Z tym dziełem nierozłącznie i jednoznacznie kojarzy się Machiavelli. Choć przez to ocena jego postaci jest raczej negatywna, to na przykład Stendhal powiedział o Machiavellim, że "pozwolił nam poznać człowieka".

Jako autor Księcia i słynnej maksymy, że cel uświęca środki, Machiavelli jest czasami zaliczany do tradycji amoralistycznej (por. Protagoras, Kallikles, Stirner, Nietzsche). Z drugiej strony wielu badaczy podkreśla, że dosłowna interpretacja tej maksymy wskazuje na brak głębszego zrozumienia traktatu. Podkreślają oni, że w wielu miejscach Machiavelli wyraźnie stwierdza w jakich sytuacjach można tę zasadę stosować - wyraźnie ją ograniczając. Należy pamiętać spiżowe słowa Machiavellego, że "okrucieństwo i terror należy stosować ale rozsądnie i tylko w miarę potrzeby". Machiavelli jest bardzo sceptyczny jeżeli chodzi o naturę człowieka. Jego zdaniem ludźmi kierują niskie pobudki i egoizm. Nawet jeśli ktoś chciałby postępować moralnie, będzie mu bardzo trudno obronić się przed powszechną niegodziwością. "Racja nic nie znaczy, gdy nie jest poparta siłą", pisał, a gdzie indziej: "w polityce bezbronni prorocy nie zwyciężają". Takie słowa są zrozumiałe u kogoś, kto był świadkiem spalenia Savonaroli.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Książę (książka).

Nowatorstwo podejścia

Amoralizm, cynizm i wyrachowanie, które przypisuje się postawie makiawelicznej, u samego Machiavellego wynika ze specyficznego podejścia do zagadnień związanych z problematyką państwa.

Machiavelli, rozumiejąc państwo jako twór złożony z władcy i podporządkowanych mu jednostek, mało interesował się społeczeństwem, bardziej warunkami działania w danym ustroju politycznym, do czego przydatna jest według niego wiedza psychologiczna.

Jego absolutne nowatorstwo polegało na tym, że traktował państwo jako twór całkowicie ludzki, bez pierwiastka boskiego. Jego poprzednikiem w tej kwestii był Marsyliusz z Padwy, który w sporze między papiestwem a cesarstwem, odwołując się do awerroistycznej teorii dwóch prawd: wiary i rozumu, dowodził niezależności państwa.

Słowo "polityka" używał w sensie trochę węższym niż rzecz się ma w powszechnym użyciu. Polityka w jego mniemaniu dotyczyła bezpieczeństwa zewnętrznego, pokoju wewnętrznego, stabilności i poziomu zamożności. Ale nie obejmowała już wychowania, realizacji ideałów czy moralności.

Takie rozumienie polityki wykluczało myślenie utopijne. Machiavelli podszedł do problematyki państwa w sposób naukowo-techniczny. Nie oceniał, lecz opisywał politykę tak, jakby mówił o mechanizmie. Dlatego tradycja anglosaska powszechnie uznaje go za ojca nauk politycznych.

Skupiał się na odkryciu reguł skutecznego działania. Jest to wg niego możliwe, bo zdarzenia się powtarzają, a natura ludzka jest stała. Zachowanie człowieka da się przewidzieć, jeśli tylko rozporządzamy wiedzą, którą daje nam studiowanie historii.

Virtù

Ważnym dla zrozumienia filozofii Machiavellego pojęciem jest cnota virtù - zbiór specyficznych sprawności politycznych: energii, inicjatywy, zdolności do podejmowania decyzji i szybkiego działania. To ona umożliwia nam choć częściowo zapanować nad naszym losem, którym jednak i tak w znacznej mierze rządzi przypadek.

Dzieła

Książę (1513)

Mandragora (1513)

Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Tytusa Liwiusza (1512 - 1517)

Historie florenckie (1521-1525)

2. Doktryny faszymu i autorytaryzmu.

Faszyzm (wł. fascismo, od łac. fasces - wiązki, rózgi liktorskie oraz wł. fascio - wiązka, związek) - lewicowa doktryna polityczna powstała w okresie międzywojennym we Włoszech, sprzeciwiająca się demokracji parlamentarnej, głosząca kult państwa (statolatrię, silne przywództwo oraz solidaryzm społeczny). Faszyzm podkreślał niechęć wobec zarówno liberalizmu, jak i komunizmu - nie zaprzeczał jednak, że w jego doktrynie wpływy liberalne są silne (Giovanni Gentile twierdził nawet, że faszyzm i liberalizm są sobie bardzo bliskie jako "ideologie ofensywne" sprzeciwiające się "defensywnym" ideologiom socjalizmu i konserwatyzmu). Początkowo nazwa odnosiła się tylko do włoskiego pierwowzoru, później była stosowana wobec pokrewnych ruchów w latach 20. i 30. XX wieku, zwłaszcza narodowego socjalizmu w Niemczech, oraz współczesnych ruchów wywodzących się z partii faszystowskich (neofaszyzm). Trwają jednak spory, czy szersze zastosowania terminu "faszyzm" są poprawne.

Definicja

Powstało wiele definicji faszyzmu. Jedna z nich mówi, że faszyzm jest formą dyktatury nacjonalistycznej, która opiera się na kilku zasadach. Najważniejszym dobrem w państwie faszystowskim jest wspólnota, to znaczy naród (rozumiany jako ogół obywateli państwa) lub grupa etniczna rozumiana jako tożsama z narodem. Prawa jednostki są podporządkowane prawom narodu, który zyskuje tym samym realną osobowość, nie tylko jako pojęcie abstrakcyjne. Każde działanie dla jej dobra i na jej korzyść jest działaniem moralnie usprawiedliwionym. Jest to przede wszystkim zasada wodzostwa. Charyzmatyczny wódz, który "ma zawsze rację", jak głosiły włoskie plakaty na cześć Benito Mussoliniego, to osoba, która doskonale umie zdobywać sobie posłuch wśród ludzi. W stosunku do państwa faszyści wyznają etatyzm i statolatrię. Historyczne przypadki faszyzmu wiązały wspólnotę z grupa etniczną, i nie miały charakteru "obywatelskiego" a ściśle narodowy. Samo istotowe pojęcie faszyzmu, łączy idee zarówno lewicowe (socjalizm, syndykalizm) jak i prawicowe (konserwatyzm, nacjonalizm). Poprzez połączenie wyrwanych z całości części różnych doktryn, faszyzm stał się nową ideologią nie dającą pomieścić się w tradycyjnych podziałach na prawicę i lewicę.

Faszyzm, jak większość totalitaryzmów, zrodził się z frustracji i niezadowolenia społecznego, np. szeregi SA w Niemczech zasilane były przez rosnące rzesze bezrobotnych.

Faszyzm powstał we Włoszech. Niemiecka forma faszyzmu to nazizm. Niekiedy mylnie wiąże się z faszyzmem także hiszpański frankizm czy argentyński peronizm .

Powstanie i rozwój

Doktryna faszystowska została ogłoszona zaraz po I wojnie światowej przez Benito Mussoliniego, który w roku w 1919 założył organizację znaną jako Związki Kombatanckie (Fasci di Combattimento), przekształconą w roku 1921 w Narodową Partię Faszystowską (Partito Nazionale Fascista).

Faszyzmem włoskim inspirował się Adolf Hitler w Niemczech, tworząc pierwszy na świecie ustrój narodowo-socjalistyczny.

Kwestią kontrowersyjną pozostaje klasyfikacja rządów gen. Francisca Franco w Hiszpanii. W 1947 roku proklamował on "monarchię katolicką", w praktyce jednak zachował autokratyczną władzę oraz wprowadził korporacjonistyczną gospodarkę.

Podstawowe cechy i założenia faszyzmu

Nacjonalizm, w skrajnych przypadkach szowinizm bądź rasizm - trzeba jednak pamiętać, że w faszyzmie włoskim nie rozumiano narodu etnicznie, a elementy rasistowskie pojawiły się w nim późno pod naciskiem niemieckim i nie były jego organiczną częścią.

Autokratyzm w stylu wodzowskim

Militaryzm

Walka z odmiennymi ideologiami (np. demokracja, komunizm)

Pełna kontrola partii rządzącej nad dużą częścią aspektów życia społecznego i gospodarczego.

Gospodarczy etatyzm oraz korporacjonizm.

Oskarżenia o faszyzm

Już od początków faszyzmu, termin ten był wykorzystywany w propagandzie oraz polityce.

Przymiotnik faszystowski był używane przez ZSRR w celach propagandowych przeciwko państwom Zachodnim na zmianę z imperialistyczny. Termin faszystowski promowano w celu zatarcia skojarzeń narodowego socjalizmu (nazizmu) z socjalizmem (w kwestiach gospodarczych obie ideologie były sobie bliskie) oraz początkowej (1939-1941) współpracy ZSRR z nazistowską III Rzeszą oraz fascynacji Mussoliniego postacią i twórczością Lenina, gdy ten przebywał w Szwajcarii.

Pochodną działań propagandy komunistycznej jest to, że obecnie określenie faszyzm, faszystowski funkcjonują w niektórych kręgach jako uniwersalne określenie każdej ideologii niezgodnej z ideologią autora. O faszyzm oskarża się wielu polityków prawicowych, konserwatywnych, często bezpodstawnie. Faszystowskimi nazywane są także różnego rodzaju inicjatywy środowisk narodowo-katolickich od legislacyjnych po społeczne.

Wzór modelu państwowego

"Państwo faszystowskie, najwyższa i najpotężniejsza forma osobowości, jest siłą, ale siłą duchową" - Benito Mussolini

Państwo faszystowskie charakteryzuje się dyktatorskim sprawowaniem władzy, którego podporą jest monopartyjny system parlamentarny. Funkcje ustawodawcze i wykonawcze przejmował wódz: we Włoszech Duce - Mussolini, który łączył różnorakie stanowiska znane z państw demokratycznych: prezydenta, premiera, zwierzchnika sił zbrojnych oraz głównodowodzącego. Bezpośrednio jemu podlegał szeroki aparat policyjno-kontrolny, który miał cały szereg zadań z dziedziny kontrwywiadowczo-inwigilacyjnych. Dodatkowo eliminował faktycznych opozycyjnych jak i domniemanych przeciwników politycznych. Mussolini dysponował potężnym urzędem "OVRA", który łączył zadania policyjne, kontrwywiadowcze i ogólnonarodową walkę propagandową.

W państwie wszystkie stanowiska, zarówno te najniższego jak i najwyższego szczebla, obsadzane były członkami zaplecza politycznego wodza, czyli jedynej partii sprawującej władzę: Narodowa Partia Faszystowska. Jeszcze przed przejęciem władzy w skład elektoratu tych ugrupowań wchodziły w zasadzie wszystkie warstwy społeczne, choć uogólniając można przyjąć iż wywodziły się one przede wszystkim z tzw. klasy średniej (miejskiej i wiejskiej, po drobnomieszczaństwo i małych oraz średnich przedsiębiorców), ale również z niższych klas społecznych, takich jak np. robotnicy. Faszyzm nigdy nie był popierany przez klasę inteligencką.

Zachowywano jednak pewne pozory parlamentaryzmu. Posłów obywatele wybierali z jednej listy wyborczej. Jednakże o wszystkim decydował w praktyce dyktator. Parlament odgrywał rolę propagandowo-edukacyjną dla społeczeństwa. To w nim członkowie partii wyrażali postanowienia wodza, cele polityczne i metody ich uzyskiwania. Sądownictwo stanowiło niezależną władzę, jednakże tworzono specjalne sądy partyjne, obyczajowe oraz dążono do obsadzania stanowisk sędziów oraz prokuratorów przez ludzi związanych ze sprawującą opcją polityczną. Docelowo program państwa faszystowskiego zakładał całkowite przejęcie sądownictwa przez odpowiednie organy partii.

Wzór modelu gospodarczego

Gospodarka państwa faszystowskiego była przykładem silnego modelu etatystycznej gospodarki rynkowej, tzn. że państwo respektowało istnienie własności prywatnej i nie zakazywało funkcjonowania prywatnej przedsiębiorczości, ale prowadziło bardzo silny interwencjonizm gospodarczy, a powiązania z wielkimi koncernami lub zakładami nie odbywały się na zasadzie procentowego udziału państwa w danej spółce lecz zwyczajnych zleceń-kontraktów desygnowanych przez państwo do poszczególnych przedsiębiorstw (nawet prywatnych). Podsumowując w państwie faszystowskim własność była dwojakiego rodzaju; albo całkowicie państwowa albo całkowicie prywatna, wszystko jedno czy na zasadzie konsorcjum czy pojedynczego właściciela. Majątki "wrogów narodu", działaczy opozycyjnych, były jednak przejmowane przez państwo. Zarazem polityka ekonomiczna ukierunkowana głównie na duże zakłady produkcyjne skutkowała zupełnym upadkiem małej i średniej przedsiębiorczości - głównej siły napędowej gospodarki rynkowej. W czasie rządów faszystów we Włoszech mamy do czynienia z upadkiem średnich prywatnych zakładów o charakterze wytwórczym (zwykle rodzinne przedsiębiorstwa). Ogólnie cały sektor średniej gospodarki przeżywał trudności związane z brakiem środków kredytowych. Wspieranie przez państwo przemysłu ciężkiego i militaryzacja gospodarki pochłaniała większą część finansów do sektorów: a) budżetowego (wysokie podatki, pozwalające sfinansować szereg państwowych inwestycji, b) przemysłu ciężkiego powiązanego z państwem.

Model gospodarki państwa faszystowskiego zakładał przede wszystkim gospodarowanie na rynku wewnętrznym. Totalitaryzm odrzuca gospodarcze współdziałanie z innymi, a więc wspomożenie własnego przemysłu poprzez nałożenie wysokich ceł na artykuły importowane wiązało się z identyczną polityką innych państw, które uczestniczyły w wymianie handlowej z państwem faszystowskim a w konsekwencji oznaczało to swoistą alienację gospodarczą państwa totalitarnego.

W kwestii walki z bezrobociem faszyści wybierali wybitnie etatystyczną metodę walki z nim - szeroko zakrojone działania państwa finansowane z budżetu. Organizowano roboty publiczne (budowa autostrad, portów, lotnisk, ogólnie rzecz biorąc konstrukcja i modernizacja infrastruktury), ponadto stosowano masowe zatrudnianie w przemyśle ciężkim, tym zarówno państwowym jak i prywatnym. Zwiększano liczebność armii oraz powoływano masę organizacji paramilitarnych, skupiających młodzież szkolną jak i tą tuż po ukończeniu nauki. Należy przy tym pamiętać, iż walka z bezrobociem poprzez model interwencyjny wiązała się z bardzo niskimi wynagrodzeniami dla pracowników (niejednokrotnie otrzymywali oni wypłatę w postaci dóbr, jak np. żywność), z drugiej jednak strony bezrobocie przestało być problemem palącym, a ludzie nie przymierali głodem. W połączeniu z państwową-darmową służbą zdrowia, oświatą i sprawnym aparatem policyjno-sądowym (nadzwyczaj sprawnym) dawało to poczucie względnej stabilizacji szerokim masom obywateli. Od obywateli wymaga się bezwzględnego posłuszeństwa w dążeniu do wytyczonych przez państwo celów. Całe życie staje się podporządkowane idei totalitarnej. W mniemaniu faszystów koniec ich epoki powinien równać się końcowi całego narodu.

Porównanie faszyzmu z nazizmem

W faszyzmie włoskim kwestie dotyczące rasy są pomijane natomiast w nazizmie dochodzą niemal do obsesji szczególnie, jeśli chodzi o antysemityzm. Nazizm także próbował się osadzić w tradycji ludowej, co się nie udawało faszyzmowi. Różne także było podejście do przemocy i terroru; we Włoszech nie wprowadzono obozów zagłady a sama liczba aresztowań na tle politycznym była o wiele mniejsza. Nazizm był antyreligijny natomiast faszyzm szukał oparcia w Kościele. Faszyści podbijali kraje w imieniu agresywnego imperializmu natomiast naziści pod hasłami obsesyjnego rasizmu.

Autorytaryzm to system rządów monopartyjnych, opartych na autorytecie charyzmatycznego przywódcy, a często także na armii. Szczególnie rozpowszechniony w Europie w I połowie XX w., powstawał najczęściej wskutek nieefektywnego funkcjonowania systemów demokratycznych. W przeciwieństwie do systemów totalitarnych, nie opiera się na uniwersalnej ideologii, ani na masowym terrorze, a ogranicza się do represjonowania tych, którzy otwarcie go krytykują i dążą do jego obalenia.

Autorytarny system rządów często zachowuje pewne cechy i instytucje demokracji jak na przykład wybory, które jednak - podobnie jak w totalitaryzmie - nie mają większego znaczenia prawnego i politycznego. Z drugiej strony brak tu charakterystycznej dla totalitaryzmu ścisłej kontroli państwa nad wszystkimi aspektami życia społecznego, kulturalnego i gospodarczego obywateli.

Warto zwrócić uwagę, że wielu ludzi błędnie utożsamia autorytaryzm z totalitaryzmem (choć ten drugi system musi nosić cechy pierwszego). Jako swego rodzaju forma pośrednia między demokracją a totalitaryzmem, jest krytykowany za łatwość, z jaką może przerodzić się w ten ostatni.

Geneza słowa autorytaryzm nie pochodzi od auto- (samemu-, osobiście-, samodzielnie-), ale od słowa autorytet.

To co znajduje się pod ta kreska to są notatki Pauliny z naszej grupy, myślę że dość fajnie jest zrobiła dlatego je tu zamieszczam. Troszkę je uporządkowałam.

Punktem wyjścia ideologii faszyzmu Jest odrzucenie tych zasad, które stały u źródeł liberalizmu, a więc indywidualizmu,

racjonalizmu, zasady równości ludzi i liberalizmu gospodarczego. Z drugiej strony, było to odrzucenie i totalna krytyka marksizmu, socjalizmu, komunizmu.

Ulubionym, często przywoływanym przez nazistów cytatem, było powiedzenie Chamberlaina, że „człowiek jako taki jest najpodlejszym zwierzęciem".

Liberalizm przedstawiano jako egoizm indywidualny, jako sprowadzenie dążeń jednostki do prymitywnego samolubstwa, determinującego wręcz jej niezdolność do wyższych uczuć. Z kolei marksizm i komunizm były atakowane przede wszystkim za myślenie materialistyczne, za sprowadzanie człowieka do istoty, dla której jedynym motywem działania jest polepszenie własnej sytuacji materialnej. Zasadniczej krytyce poddawano myśl o równości ludzi, w tym przede wszystkim ich równości w życiu politycznym. Krytyce poddawano także idee humanizmu i pacyfizmu, wyśmiewając je i uznając za wyraz słabości.

I. IDEOLOGICZNE ŹRÓDŁA FASZYZMU

A). NACJONALIZM

Ideologia głosząca, iż własny naród i jego dobro są podstawowymi miernikami wartości. Zasadą etyczną nacjonalizmu jest bowiem zasada, iż wszystko jest dobre i moralne, jeżeli służy własnemu narodowi.

W przypadku faszyzmu był to nacjonalizm przybierający najbardziej skrajną, szowinistyczną formę - połączony był z ksenofobią, nienawiścią do obcych, a jednocześnie z dążeniem do hegemonii nad innymi narodami (w przypadku nazistów z dąże­niem do panowania nad wszystkimi narodami). Nacjonalizm faszystów wiązał się z rasizmem i antysemityzmem.

B). RASIZM

Pojawił się w XIXw. wraz z kolonializmem.

Główne tezy rasizmu można by sprowadzić do trzech następujących stwierdzeń:

1) istnieją rasy wyższe, obdarzone wybitnymi zdolnościami kulturotwórczymi i dzięki temu powołane do funkcji władczych, organizatorskich, i rasy niższe, psychicznie niedorozwinięte i zdegenerowane;

2) różnice psychiczne między rasami są wrodzone, zdeterminowane genetycznie, podobnie jak różnice w bar­wie skóry i innych cechach fizycznych;

3) krzyżowanie się ras jest na ogół szkodliwe, w interesie kultury leży, by rasy wyższe utrzymywały czystość krwi.

Gobineau

Uważał, że upadki wielkich imperiów spowodowane były mieszaniem się ras. Jedynym czynnikiem tłumaczącym rozwój czy dekadencję społeczno-kulturową jest czystość rasowa.

Rozwój społeczeństwa zależy od czystości rasy i jej wrodzonych zdolności. Już w zamierzchłej przeszłości nastąpił podział ludzkości na trzy podstawowe rasy: białą, żółtą i czarną. Podział ten nie był wszakże następstwem wyłącznie różnic w barwie skóry.

Rasa biała aryjska składała się wprawdzie z wysokich blondynów o niebieskich oczach, ale ważniejsze były, występujące u jej przedstawicieli cechy psychiczne: mała zmysłowość, wysoki stopień inteligencji, energia, talent organizowania świata, poczucie honoru, bezinteresowność, odwaga, zmysł ładu i harmonii. Innymi słowy - rasa biała to rasa panów, urodzonych rządców, twórców i moderatorów politycznego porządku. Brak tych predyspozycji u reprezentan­tów innych ras.

Rasa żółta to rasa męska. Cechują jej właścicieli: średni wzrost i ciemne oczy, a wewnętrznie - wytrwałość, trzeźwość, praktyczność, brak fantazji, przeciętna inteligencja. Jest to zatem rasa urodzonych kupców.

Rasa czarna to rasa kobieca. Jej przedstawiciele są zmysłowi, obdarzeni fantazją i wybitnymi uzdolnieniami estetycznymi, ale zarazem niezdolni do organizowania procesów wewnętrznych i zewnętrznych, mało twórczy, słabi wolą. ­

Chamberlain

Twierdził, że większość ludzi w ogóle nie ma rasy i żyje w chaosie, gdyż pozbawiona jest świadomości więzów rasowych.

Uważał, że pierwszą białą rasę europejską stworzyli grecy, drugą rasę białą stworzyli rzymianie, a trzecią rasę białą germanie.

Najczystsza rasa Nordycka jest w Niemczech.

Nietzsche

Twierdził, że jedni ludzie potrzebują mieć nad sobą ustalone reguły zachowania - są to drobnomieszczanie. Inni natomiast są jednostkami wybitnymi - nadludzie, którzy mają prawo deptać reguły które regulują życie społeczeństwa.

Nie łączył nadludzi z żadną konkretną rasą.

C). ANTYSEMITYZM

Ideologia uznająca Żydów za odrębną, gorszą rasę.

D). DARWINIZM SPOŁECZNY

Pod koniec XIXw. na stosunki społeczne dokonano przeniesienia darwinowską teorię o doborze naturalnym.

Spencer

Jako pierwszy zaadoptował darwinizm na potrzeby socjologii.

Twierdził, że życie społeczne to walka jednostek i narodów.

Twierdził, że nie należy pomagać jednostkom słabszym.

Ludwik Gumplowicz

U podstaw socjologii Gumplowicza tkwiła darwinowska teoria walki o byt - tzw. darwinizm społeczny. Podkreślał że wynik walk w społeczeństwie nie zależy od biologicznych cech walczących jednostek, lecz od organizacji walczących grup.

Gumplowicz utożsamiał walkę pierwotnie różnych pod względem etno­graficznym grup z walką ras.

Nie ujmował rasy jako zbioru ludzi o jed­nakowych dziedzicznych cechach somatycznych, lecz jako historyczną zbioro­wość etniczną. Twierdził w związku z tym, że walka ras, prowadzona pierwotnie przez hordy i gromady ludzkie w celu podboju obcych grup, przekształciła się później w walkę między państwami, a wewnątrz nich - w walkę między stanami i klasami społecznymi.

Państwo potrzebuje przestrzeni.

II. IDEOLOGIA FASZYZMU

Faszyści zapowiadali, że gospodarka me nie będzie odtąd prywatną sprawą opartą o wolną konkurencję. Głosili hasła zniesienia podziałów klasowych przez wprowadzenie jednego miernika -pracy dla dobra wspól­nego, a zewnętrznym wyrazem zniesienia podziałów miało być zorganizowanie społeczeństwa na zasadzie korporacji (stanów).

Zapowiadano likwidację niesprawiedliwego wyzysku przez kapitał bankowy, wsparcie drobnych przedsiębiorstw nie wytrzymujących konkurencji i z wielkimi koncernami, reformę rolną, a także rozwój świadczeń socjalnych. Oczywiście, program ten nie był realizowany po dojściu do władzy. Nie chcieli znosić własności - wręcz przeciwnie każdemu obiecywali drobną własność lub współwłasność.

Teoria Państwa.

Wódz stał się uosobieniem narodu i państwa. Stosunki narodowe opierały się o zasadę wodza i drużyny narodowej - legitymizm charyzmatyczny. Istniały partie i bojówki, które skupiały głównie mężczyzn. Ideologia nie była traktowana jako program polityczny, a jako całościowa filozofia i światopogląd.

W państwie faszystowskim szczególna rola przypadała partii i jej wodzowi: było oczywiste, że ci, którzy uważali się za szczególną warstwę narodu, mianowicie ludzi świadomych celów i zadań państwa -powinni sprawować w nim władzę.

Cechą państwa faszystowskiego było dążenie do ciągłej aktywizacji obywateli - tj. do dawania dowodów lojalności.

Z samego założenia były to ruchy totalne. Państwo totalne (totalitarne) oznaczało dążenie do takiej organizacji życia społecznego, by zakres działań państwa pokrywał się z aktywnością całego społeczeństwa.

TOTALITARYZM

• istnienie jednej partii

• charyzmatyczny przywódca - wódz

• partia ma kontrolę nad wojskiem, policją, komunikacją społeczną, radiem, prasom

• partia ma monopol nad środkami produkcji

• ciągle istnieje terror

• ludność jest zmuszania do udowadniania lojalności.

III. DOKTRYNY AUTORYTARNE

Różnego rodzaju ugrupowania głosiły hasła zniesienia bądź ograniczenia parlamentaryzmu oraz hasła rządów silnej ręki.

Najogólniej charakteryzuje się autorytaryzm przyznaniem większej roli władzy wykonawczej, aczkolwiek nie głosi hasła charyzmatycznej władzy wodza, a od obywateli nie tyle wymaga ciągłej mobilizacji, ile biernego posłuszeństwa.

Ideologie autorytarne nie miały ambicji bycia totalitarnymi - tj.nie chciały ingerować we wszystkie sfery życia.

Niemiecki idealizm

Georg Wilhelm Friedich Hegel

Idea wyłania z siebie świat ażeby przez stopniowe realizowanie się w toku historii ludzkości, dojść do samowiedzy.

Siłą sprawczą, która wyłoniła świat, był rozum, przeto prawa rozwoju świata materialnego, podobnie jak prawa rządzące historią, muszą być rozumne, logiczne.

Rozum chcąc się rozpoznać i realizować w świecie, który sam wyłonił z siebie, nie może poprzestać na przyrodzie - z tej racji, że ta, będąc pozbawiona historii, nie może osiągnąć świadomości! wolności. Tylko człowiek tworzy historię; tylko on może realizować wolność w swych instytucjach i zyskać uświadomienie sobie tej wolności.

W ten sposób Hegel przekształcił ideę w samodzielną, duchową substancję i nadał jej miano absolutnego ducha. Cała przyroda ma swe źródło w tym duchu.

Ruchu idei nie traktował on jako harmonijnego ruchu po prostej, lecz widział jego istotę w ustawicznym procesie przezwyciężania sprzeczności, wyłonionych przez poszczególne etapy rozwijającej się myśli.

Przeniesienie heglowskich założeń filozoficznych na grunt rozważań o społeczeństwie, państwie i prawie, przyniosło rezultaty w ostatecznej instancji wprawdzie fałszywe, ale zarazem niezwykle owocne.

Filozofia dziejów. Hegel był autorem swoistej koncepcji filozofii dziejów. Historia ludzkości jest historią państw; ale ponieważ państwo stanowi wcielenie wolności, przeto i dzieje powszechne są historią wolności, ściślej - wolności uświadomionej. Realizowanie się uświadomionej wolności przebiegało w dziejach ludzkich etapami. Na początku, w orientalnych despocjach, świadomość wolności miał tylko jeden człowiek ­był nim despota. Inni ludzie to w istocie rzeczy niewolnicy, skazani na kaprysy władcy. Inaczej w państwach greckich oraz imperium rzymskim: tam świadomość wolności była już udziałem większej grupy ludzi, choć jeszcze nie wszystkich. Wszystkim ludziom przyniosło uświadomioną wolność dopiero chrześcijaństwo.

Dialektyka historii polega właśnie na tym, że każdy naród-państwo przechodzi swą młodość, dojrzałość, wiek starczy i każdy musi kiedyś umrzeć. Dialektyka życia społecznego wymaga od narodu walki o miejsce w świecie. Naród może być silny tylko wtedy jeżeli aktywnie walczy o zniesienie rozłamu, jaki istnieje między nim a resztą świata. Była to pochwała wojny jako środka rozwiązywania konfliktów międzynarodowych.

Państwo. Teza o państwie-narodzie i państwie-synonimie wolności prowadziła Hegla do kultu organizacji państwowej. Istnienie państwa jest społeczną koniecznością. Państwo nie stanowi środka służącego jakimś innym celom - państwo jest celem samym w sobie.

Hegel odrzucał ideę społecznego kontraktu jako źródła władzy państwowej; protestował też przeciwko koncepcji państwa jako sumy jednostek zamieszkującej określone terytorium.

Notatki te zrobiłam korzystając z niżej zamieszczonych źródeł:

-książka pt.” Historia Doktryn politycznych i prawnych” Henryk Olszewski wyd. 1974

-książka pt.” Repetytorium dla kandydatów na studia prawnicze,….” M. Chmaj, W. Sokół, J. Wrona

-encyklopedie internetowe

---