CHLAMYDIOZA
(chlamydiosis)
Jest u kotów jedną z głównych przyczyn długotrwałego, nawrotowego zapalenia spojówek.
Występowanie:
w USA Chlamydia psittaci uchodzi za najczęstszą przyczynę zapaleń spojówek kotów
w Wielkiej Brytanii izolowano ten zarazek od 30% zwierząt objawiających zapalenie spojówek, głównie od kociąt w wieku 5 tyg. − 9 mies.
bad. serologiczne wskazują, że zarazek jest rozpowszechniony w USA oraz w Europie Zachodniej, występując enzootycznie w hodowlach i wśród kotów bezpańskich
Etiologia:
koci szczep Chlamydia psittaci
namnaża się wyłącznie w żywych komórkach (podobieństwo do wirusów)
ma ścianę komórkową o strukturze podobnej do ściany bakterii Gram (−) i jest wrażliwa na antybiotyki
poza organizmem stosunkowo mało oporna − w wydzielinie z worków spojówkowych ulega inaktywacji w temp. pokojowej w ciągu 3 dni
niewiele dłużej zachowuje żywotność w temperaturach bliskich 0°C
detergenty i rozpuszczalniki organiczne też szybko ją inaktywują; słabiej działają kwasy i zasady; do dezynfekcji zaleca się czwartorzędowe zasady amoniowe (0,3%), ług sodowy (2%) lub formalinę (1%)
Epizootiologia:
źródłem zakażenia są zwierzęta chore lub bezobjawowi nosiciele
zakażenie: głównie przez kontakt z wydzieliną z worka spojówkowego lub z nosa, choć zakażone koty mogą wydalać zarazek również drogami rodnymi i z kałem
w zamkniętej hodowli enzootia trwa wiele miesięcy lub lat. Być może przyczyniają się do tego długotrwałe zakażenia chlamydiami dróg rodnych lub układu pokarmowego
Patogeneza:
namnażanie w komórkach nabłonka spojówek (dwudniowym cykl rozwojowy) → uszkodzenie komórek i uwalnia się z nich
zakażenie trwa zwykle bardzo długo. Zarazek izolowano jeszcze po 1,5 roku od momentu infekcji
zapalenie spojówek często trwa wiele tygodni i mogą następować jego nawroty (wywołane stresorami lub zmianami hormonalnymi w związku z ciążą czy laktacją)
chlamydioza jest często wikłana przez bakterie (z rodzajów Streptococcus, Staphylococcus, Pasteurella, Pseudomonas czy Mycoplasma) albo wirusy atakujące drogi oddechowe (herpeswirus kotów typ l czy kaliciwirus). Prawdopodobnie mieszane infekcje odpowiedzialne są za cięższe postacie zapalenia spojówek i być może, za zapalenie płuc, dawniej niesłusznie utożsamiane z chlamydiozą.
Chlamydia psittaci może zakażać również drogi rodne i przewód pokarmowy kotów (infekcje bezobjawowe)
zakażony kot wytwarza przeciwciała; po 2 tyg. od infekcji pojawiają się one w surowicy, gdzie mogą być wykrywalne przez ponad rok
kocięta zakażonych matek mają siarowe przeciwciała; utrzymują się one w surowicy przez 9−12 tyg. i do pewnego czasu chronią potomstwo przed zakażeniem
Objawy kliniczne:
O.I.: 2 dni − 2 tyg.
obfity, surowiczy wypływ z worka spojówkowego
kurcz powiek
obrzęk i przekrwienie spojówek
początkowo zmiany dotyczą jednego oka, ale po 5−21 dniach obejmują zazwyczaj i drugie
wtórne infekcje bakteryjne zmieniają charakter wypływu na śluzowo-ropny. W większości nie leczonych przypadków objawy ostrego zapalenia ustępują w ciągu 3−4 tyg., ale na wiele miesięcy może pozostać przekrwienie spojówek i okresowo występujący śluzowo-ropny wypływ z worka spojówkowego
czasem: grudkowe zapalenie trzeciej powieki, zapalenie lub owrzodzenie rogówki, łuszczka (nie wiadomo, czy w patogenezie tych zaburzeń nie odgrywały roli inne czynniki)
prawidłowy apetyt i dość dobre samopoczucie; w pierwszych dniach choroby może się niekiedy pojawić skąpy wypływ z nosa, kichanie oraz nieznaczna gorączka; w płucach mogą wystąpić niewielkiego stopnia zmiany zapalne, które tylko wyjątkowo się ujawniają klinicznie.
Rozpoznawanie:
ostre zapalenie spojówek z nasilonym obrzękiem przy stosunkowo dobrym stanie ogólnym
przejście choroby w stan przewlekły z nawrotami potwierdza podejrzenie
pozytywna reakcja na leczenie tetracyklinami
Bad. laboratoryjne:
bakterioskopowe stwierdzenie zarazka w barwionych wymazach czy zeskrobinach ze spojówek lub lepiej wyizolowanie go w hodowlach komórkowych
test ELISA
D. różnicowa:
Objawy |
Herpeswiroza |
Kaliciwiroza |
Chlamydioza |
Posmutnienie |
+++ |
+ |
+/− |
Kichanie |
+++ |
+ |
+/− |
Ślinienie |
++ |
− |
− |
Zapalenie spojówek |
++ |
++ |
+++ długo |
Wypływ z worków spojówkowych |
+++ |
++ |
+++ |
Wypływ z nosa |
+++ |
++ |
+/− |
Nadżerki w jamie ustnej |
+ |
+++ |
− |
Zapalenie rogówki |
+ |
− |
− |
Zapalenie pluć |
+/− |
+ |
− |
Kulawizna |
− |
+ |
− |
Zwalczanie:
lekiem z wyboru są tetracykliny (miejscowo w postaci kropli lub maści do oczu): tetracyklina, oksytetracyklina, chlorotetracyklina
wskazane jest również ogólne stosowanie tetracyklin (doksycyklina)
jednoczesne leczenie doksycykliną przez 4 tyg. wszystkich kotów trzymanych w tym samym domu (lub przynajmniej przez 2 tyg. po ustąpieniu objawów klinicznych)
u wielu gat. zwierząt przeciwwskazane jest podawanie tetracyklin w okresie ciąży i wzrostu kości − u kotów rzadko obserwowano przebarwienie rosnących zębów lub zaburzenia żolądkowo-jelitowe wskutek długotrwałego podawania oksytetracykliny czy doksycykliny
Profilaktyka:
szczepionki − wydaje się, że szczepienia mogą ograniczyć objawy zapalenia spojówek, ale nie zapobiegają siewstwu zarazka
Chlamydioza jako zoonoza
Opisywano pojedyncze przypadki jednoczesnej chlamydiozy kotów i ostrego zapalenia spojówek, wywołanego zakażeniem Chlamydia psittaci u ich właścicieli, ale związek przyczynowy pomiędzy tymi zachorowaniami nie jest pewny. Chlamydia psittaci jest zarazkiem potencjalnie patogennym dla ludzi i należy poinformować osoby stykające się z chorymi kotami, a zwłaszcza podające im leki do oczu, o konieczności przestrzegania zasad higieny.
Piśmiennictwo:
1.Frymus T.: „Choroby zakaźne kotów” Warszawa 2000
Chlamydioza