BUDOWA NASKÓRKA

1. SKÓRA składa się z trzech warstw, od wewnątrz jest tkanka podskórna, skóra właściwa i naskórek.

2. NASKÓREK jest pochodzenia entodermalnego, spełnia ważne funkcje ochronne przed czynnikami fizycznymi i chemicznymi, jest to zewnętrzna warstwa skóry utworzona z rogowaciejącego
na powierzchni wielowarstwowego nabłonka. Ponieważ naskórek stale się złuszcza, dolna warstwa tworzy nowe komórki, które przechodzą przez kolejne warstwy, aby ostatecznie w postaci zrogowaciałej, oderwać się od powierzchni. Proces ten od podziału komórek do ich złuszczenia trwa około czterech tygodni. Naskórek składa się z pięciu warstw.

3. PODSTAWNA jest to najniżej położona warstwa komórki, zwana inaczej warstwą rozrodczą. Zazwyczaj zbudowana jest z wałkowatych komórek ściśle do siebie przylegających, występują tam jądra. W obrębie tej warstwy występują prekursory, keratyny, którymi są tonafibryle i cytokeratyny.
W warstwie podstawnej znajdują się również melanocyty, komórki Langerhansa i komórki Merkela. Komórki podstawne łączą się między sobą położonymi wyżej komórkami za pomocą desmosomów
( uwypuklenia błony komórkowej) oraz za pomocą katheryn, od dołu połączone są z błoną podstawną za pomocą półdesmosomów.

4. MELANOCYTY są to komórki barwnikowe, które zawierają barwnik skóry, czyli melaninę. Melanina może mieć kolor czerwony, żółty, brązowy lub czarny. Komórki te znajdują się również w mieszku włosowym.

Budowa:
- mają długie wypustki sięgające górnych warstw naskórka
- przez wypustki przekazują barwnik keratynocytan

Zadaniem melaniny jest ochrona organizmu przed promieniowaniem UV.

5. KOMÓRKI LANGERHANSA są dendrytyczne, pochodzenia szpikowego, odgrywające podstawową rolę w mechanizmie późnej nadwrażliwości. Stanowią one główny element tkanki limfatycznej związanej ze skórą. Często nazywa się je „zewnętrznymi posterunkami” układu immunologicznego. Rozpoznają i unieszkodliwiają ciało obce, które przedostają się do skóry. Komórki Langerhansa
są to inaczej makrofagi. Niektóre czynniki, taki jak promienie nadfioletowe czy rentgenowskie, znacznie zmniejszają liczbę komórek Langerhansa, co może doprowadzić do zaburzenia nadzoru immunologicznego i w konsekwencji sprzyjać rozwojowi nowotworów skóry.

6. KOMÓRKI MERKELA są to szczególnego typu keratynocyty wykazujące czynność neuroendokrynną. Powiązane są z układem nerwowymi mogą stanowić punkt wyjścia szczególnego typu nowotworów Merkela.

7. WARSTWA KOLCZYSTA składa się z kilku rzędów wielobocznych komórek ulegających spłaszczeniu przy przechodzeniu w kierunku powierzchni naskórka. Komórki te nie przylegają ściśle do siebie,
ale są oddzielone przestrzeniami wypełnionymi substancją nukopolisacharydowo - białkową desmogleiną, która cementuje przylegające do siebie desmosomy. Powyżej warstwy kolczystej rozpoczyna się proces terminalnej keratynizacji.

8. Warstwa podstawna i warstwa kolczysta stanowią czynny metabolicznie naskórek
i określane są mianem WARSTWY MALPEIGHIEGO.

9. WARSTWA ZIARNISTA składa się z kilku rzędów wrzecionowatych komórek
o spłaszczonych jądrach, które są wypełnione ziarnami keratohianiny
(ziarna te są ważnym produktem pośrednim w procesie wytwarzania keratyny)

10. WARSTWA JASNA( strefa pośrednia) najmniejsza warstwa naskórka, jest to wąskie pasmo położone między warstwą ziarnistą, a rogową. Warstwa ta zbudowana jest z substancji białkowej, najbardziej widoczna w grubym naskórku, np.: zrogowaciałym naskórku dłoni. Ma ona duże znaczenie
w zaburzeniach rogowacenia.

11. WARSTWA ROGOWA jest zbudowana z dużej liczby zrogowaciałych komórek, które tworzą płaskie łuski. Pełni bardzo ważną funkcję ochronną przed urazami mechanicznymi i chemicznymi. Komórki
są spłaszczone, bez jąder, silnie do siebie przylegają na dole, a w górnej części są ułożone luźniej
i złuszczają się. Wszystkie komórki warstwy rogowej wypełnione są białkiem, czyli keratyną. Warstwa rogowa zawiera białka keratynowe, które wiążą wodę i nadają elastyczność. Na powierzchni warstwy rogowej występuje płaszcz lipidowy, który wraz z keratyną reguluje procesy wchłaniania i przenikania do skóry substancji rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczach. Keratyna chroni komórki niższych warstw przed czynnikami mechanicznymi, chemicznymi i promieniowaniem pozafioletowym. Okres przejścia keratynocytu z warstwy podstawnej do warstwy rogowej wynosi od 26 do 28 dni.
W wypadku choroby takiej jak łuszczyca trwa to 4 - 5 dni.

12. SKÓRA WŁAŚCIWA jest pochodzenia mezodermalnego i zbudowana jest z:
- włókien tkanki łącznej
- naczyń krwionośnych
- zakończeń nerwowych i przydatków skóry( mieszki włosowe, gruczoły
łojowe i gruczoły potowe)

Naskórek ze skórą właściwą jest połączony za pomocą błony podstawnej. Naskórek
wnika w skórę właściwą soplami, a przestrzenie między nimi noszą nazwę brodawek.
Skóra właściwa w zależności od okolic ciała osiąga grubość od 0,3 - 2,4 mm.
Pod błoną podstawną znajdują się naczynia włosowate, naczynia krwionośne,
naczynia limfatyczne zaopatrujące naskórek w substancje odżywcze i odprowadzające
szkodliwe substancje. Skóra właściwa składa się z zewnętrznej warstwy brodawkowej
oraz warstwy siateczkowej.

13. WARSTWA BRODAWKOWA graniczy z naskórkiem i zbudowana jest
z elastycznych włókien sprężystych, sprężni naczyniowych i ciałek dotykowych.
Włókna tkanki łącznej są luźno splecione, a miejsca między nimi wypełniają naczynia
włosowate i limfatyczne oraz zakończenia nerwowe.

14. WARSTWA SIATECZKOWA główna masa tej warstwy utkana jest z gęsto splecionych, grubych włókien kolagenowych. W warstwie tej występują nieliczne już komórki. Zawiera ona również włókna nerwowe, naczynia włosowate, a także gruczoły potowe, łojowe i mieszki włosowe. Warstwa siateczkowa jest bardzo zbita i graniczy z warstwą podskórną. Skóra właściwa wyposażona jest w trzy rodzaje włókien:
- włókna kolagenowe
- włókna sprężyste
- włókna retikulinowe, które mają chronić skórę przed czynnikami mechanicznymi
( uderzenia)

T: ELEMENTY UTRZYMUJĄCE WODĘ W NASKÓRKU.

1. NMF - NATURALNY CZYNNIK NAWILŻAJĄCY jest to roztwór małych, silnie higroskopijnych cząsteczek, który odpowiada za utrzymanie właściwej wilgotności wewnątrz kornedytu, tym samym przyczyniając się do odpowiedniego uwolnienia naskórka. NMF składa się z rozpuszczalnych w wodzie cząsteczek takich jak:
- aminokwasy(40%)
- mocznik
- kwas piroglutaminowy
- amoniak
- kwas mlekowy
- kwas moczowy
- magnes, sód, wapń, chlor, potas

NMF tworzy się z ziaren keratohianiny(warstwa ziarnista). W celu zapewnienia prawidłowego nawilżenia skóry i naskórka, w kosmetykach pielęgnacyjnych stosuje się szereg substancji higroskopijnych, które wspomagają i uzupełniają naturalne NMF.

Korneocyty(martwe, zrogowaciałe komórki naskórka warstwy rogowej) wypełnione są keratyną, lipidami i naturalnym czynnikiem nawilżającym.

2. CEMENT MIĘDZYKOMÓRKOWY:
W trakcie dojrzewania keratynocytów w warstwie kolczystej i ziarnistej naskórka tworzą się lipidy pełniące funkcję spoiwa łączącego komórki warstwy rogowej. Spoiwo to często zwane jest także cementem międzykomórkowym. Można porównać je do zaprawy murarskiej, zaś komórki warstwy rogowej do cegieł potrzebnych przy budowie domu. Cement międzykomórkowy odgrywa bardzo dużą rolę w strukturze warstwy rogowej wypełniając przestrzenie pomiędzy korneocytami. Zapewnia swoistość warstwy rogowej, decyduje o zatrzymaniu wody w naskórku, odpowiada za miękkość
i elastyczność skóry, a także zabezpiecza skórę przed możliwością penetracji obcych substancji
z otoczeniem. Zbudowany jest z lipidów. 40% lipidów stanowią ceramidy, a pozostałe lipidy cementu międzykomórkowego stanowią: cholesterol, siarczan cholesterolu i wolne kwasy tłuszczowe.

3. CERAMIDY to lipidy o budowie różnej od zwykłych tłuszczów. Dzięki ścisłemu ułożeniu zapewniają nieprzepuszczalność wody. W ceramidach 74% to NNKT(niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe), które wpływają na miękkość naskórka. Ilość ceramidów zmniejsza się wraz z wiekiem. Skóra osób czterdziestoletnich nie produkuje ceramidów prawie wcale, przez co następuje zwiększone odparowanie wody ze skóry, a ta wysusza się i złuszcza. Zaczynają pojawiać się zmarszczki, zmniejsza
się elastyczność skóry. W tym momencie należy dostarczyć skórze ceramidów. Ceramidy zawarte
w kosmetykach wbudowują się w zniszczoną strukturę cementu międzykomórkowego i zwiększają jego szczelność. Skóra odzyskuje utraconą jędrność i elastyczność oraz właściwy stopień nawilżenia.

4. PŁASZCZ LIPIDOWY(TŁUSZCZOWY):
Na powierzchni naskórka znajdują się także lipidy produkowane przez komórki gruczołów łojowych, zawierające węglowodory, woski tłuszczowe i kwasy tłuszczowe. Płaszcz lipidowy, czyli emulsja składająca się ze związków wydzielanych przez gruczoły łojowe natłuszcza, zmiękcza, uelastycznia skórę, utrzymuje wodę w naskórku oraz chroni przed działaniem czynników zewnętrznych. Niszcząco na płaszcz działają mydło i detergenty. Okres całkowitego odtłuszczenia trwa 10 - 20 min, odnowa płaszcza tłuszczowego trwa około godziny. Kwaśny odczyn powierzchni skóry pH 4,2 - 5,6 zabezpiecza przed uszkadzającymi czynnikami chemicznymi, bakteriami i grzybami. Płaszcz lipidowy na powierzchni warstwy rogowej reguluje wraz z keratyną procesy wchłaniania i przenikania do skóry substancji rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczu. Z cieniutką warstwą potu tworzy barierę zwaną płaszczem hydrolipidowym, czyli emulsję składającą się ze związków wydzielanej przez gruczoły łojowe i potowe.

T: CHARAKTERYSTYKA CERY NORMALNEJ.

1. CECHY SKÓRY NORMALNEJ:
- skóra twarzy bez żadnych defektów
- dobrze napięta
- jędrna
- różowa
- sprężysta
- dobrze nawilżona
- gładka
- delikatna
- nie stwierdza się nadmiernego wysuszenia lub przetłuszczenia
- prawidłowo reaguje na codzienną pielęgnację
- naskórek złuszcza się w granicach fizjologicznych

2. PIELĘGNACJA SKÓRY NORMALNEJ:
- nie powinno się myć twarzy wodą z kranu
- cera normalna wymaga delikatnych środków do demakijażu(mleczko, śmietanka, żele bez mydła, bez substancji powodujących podrażnienie skóry)
- po umyciu należy stosować tonik bezalkoholowy, krem dostosowany do wieku(w młodym wieku lżejszy o mniejszej ilości składników odżywczych, nie zatłuste
- krem powinien chronić przed niekorzystnymi wpływami atmosferycznymi i promieniowaniem UV
- w okresie zimy - kremy o półtłustej konsystencji
- kremy nawilżające na dzień, a kremy regenerujące na noc
- osobom starszym o cerze normalnej zaleca się kremy regenerujące wzbogacone różnymi substancjami czynnymi i witaminami
- z reguły cera normalna po dłuższym okresie czasu może przechodzić w skórę suchą, dzięki odpowiednim zabiegom pielęgnacyjnym proces ten możemy nieznacznie opóźnić
- niekorzystny wpływa na skórę twarzy ma działanie dymu tytoniowego, mocna kawa, herbata, alkohol, leki stosowane ogólnie lub miejscowo

3. ABY CHRONIĆ SKÓRĘ NORMALNĄ PRZED PODRAŻNIENIEM NALEŻY:
- unikać kosmetyków zawierających alkohole
- chronić skórę przed czynnikami atmosferycznymi(zimą przed mrozem, latem przed słońcem)
- stosować odpowiednią dietę
- pić dużo wody mineralnej
- zaprzestać używania środków alkaicznych

T: CHARAKTERYSTYKA CERY TŁUSTEJ.

1. CARA TŁUSTA najczęściej występuje u osób młodych w wieku dojrzewania. Czynność gruczołów łojowych zaczyna podlegać wpływom hormonalnym. Wzrost produkcji androgenów w okresie dojrzewania powoduje znaczne powiększenie gruczołów łojowych i wzrost wydzielania łoju(estrogeny działają odwrotnie, powodują zmniejszenie wielkości gruczołów łojowych i ich wydzielania)

2. WZMOŻONĄ AKTYWNOŚCIĄ GRUCZOŁY ŁOJOWE CHARAKTERYZUJĄ SIĘ W:
- strefie T na twarzy, czyli czoło, nos, broda, na plecach, między łopatkami i w okolicach mostka.

3. CECHY SKÓRY TŁUSTEJ:
- gruba
- występują rozszerzone pory
- lśniąca
- połyskliwa
- źle ukrwiona
- łój wydzielany w nadmiernej ilości
- widoczne niedoskonałości w postaci licznych zaskórników(czarnych - otwartych i białych - zamkniętych)
- zaskórniki czarne - ciemne zabarwienie powstaje na skutek utlenienia stanowiącej część składową zaskórnika - keratyny
- zaskórniki białe są zamkniętymi cystami wypełnionymi wydzieliną łojową

Skóra tłusta jest odporna na zmiany atmosfery(wiatr, zimno, słońce) oraz na agresywne czynniki związków powierzchniowych czynnych(mydło, detergenty). Na ogół słaby wpływ na cerę tłustą mają bodźce zewnętrzne, dużo silniejszy zaś wewnętrzne takie jak stres, zaburzenia hormonalne oraz napięcia nerwowe. Skóra ta cechuje się dużą odpornością na czynniki chemiczne i środki higieniczne, dzięki czemu dość dobrze znosi kontakt z wodą i mydłami.

4. ZALETY CERY TŁUSTEJ:
- stosunkowo późno rozpoczyna się okres jej starzenia
- w wieku starszym, czy podeszłym nie ulega patologicznemu wysuszeniu

5. WADY CERY TŁUSTEJ:
- podatna na infekcje i zakażenia ropne
- powikłania trądzikowe
- nieestetyczny wygląd z powodu błyszczenia

6. PIELĘGNACJA CERY TŁUSTEJ:
- należy przestrzegać zasad higieny, aby uniknąć infekcji oraz powikłań w postaci trądziku
- podstawowym błędem jest stosowanie agresywnych, odtłuszczających kosmetyków(odnowa łoju jest szybka właśnie wtedy, gdy jest on często usuwany z powierzchni skóry, co może mieć znaczenie w nasileniu łojotoku)
- skóra pozbawiona płaszcza ochronnego dąży do jego jak najszybszego przywrócenia i aktywuje gruczoły łojowe do przyspieszonej syntezy sebum.

Należy unikać środków pielęgnacyjnych, działających zbyt agresywnie, silnie odtłuszczających(alkohol, spirytus salicylowy, mydło alkaiczne). Nieprawidłowo pielęgnowana skóra po pewnym czasie staje się powierzchniowo sucha, łuszcząca, nadwrażliwa, coraz bardziej tłusta pod spodem.

7. DEMAKIJAŻ żelami antybakteryjnymi przeznaczonymi do pielęgnacji cery tłustej, preparaty pozbawione mydła(usuwanie nadmiaru wydzieliny gruczołów łojowych, nie niszcząc przy tym naturalnej bariery chydrolipidowej naskórka. Tonik matujący, likwidujący zalegającą warstwę sebum, ściągający pory, kremy matujące, posiadające właściwości antybakteryjne, przeciwzapalne i sebostatyczne(normalizujące wydzielanie łoju). W skład preparatów do pielęgnacji cery tłustej powinny wchodzić substancje czynne wykonujące działanie antybakteryjne, zakwaszające, przeciwłojotokowe, lekko eksfoliujące(złuszczające), w wyniku czego następuje głębokie oczyszczanie porów i odblokowanie ujść gruczołów łojowych. Preparaty powinny mieć lekką formę, a jednocześnie nie zawierając tłuszczu.
8. SKŁADNIKI:
- siarka(kontroluje rozpuszczenie keratyny naskórka oraz usuwanie jego nadmiernej zrogowaciałej warstwy)
- drożdże(hamują czynność gruczołów łojowych, działają oczyszczająco i ściągająco)
- babka zwyczajna
- ekstrakt z grzybów
- aloes
- kwasy owocowe
- algi
- kwas salicylowy
- triclosan(niszczy bakterie trądzikowe)
- ziemia okrzemkowa
- wyciąg z pokrzywy zwyczajnej
- witamina A, D, E, B1, B2, H
- olejek cedrowy, bergamota, cyprysowy, z drzewa herbacianego, rumiankowy oraz sandałowy.

T: CHARAKTERYSTYKA CERY MIESZANEJ.

1. CERA MIESZANA ma cechy dwóch rodzajów skóry: jedne partie są suche, inne zaś tłuste.
(partie tłuste: czoło, nos, broda; boczne suche. Czasami można spotkać sytuację odwrotną).

2. PIELĘGNACJA CERY MIESZANEJ jest tym trudniejsza do pielęgnowania im większa jest różnica między partią tłustą i suchą. Należy postępować tak jak z dwoma rodzajami cery. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe mycie skóry. Przy cerze mieszanej występuje jednocześnie skłonność do łojotoku oraz nieprawidłowa reakcja na wodę i mydło, co objawia się zaczerwienieniem, uczuciem pieczenia i napięcia skóry. Cera ta zazwyczaj źle reaguje na wszelkie środki kosmetyczne, dlatego muszą one być używane z olbrzymią ostrożnością. Do pielęgnacji skóry mieszanej potrzebne są specjalne preparaty, które:
- w obszarze sfery tłustej działają normalizująco i redukująco na funkcjonowanie gruczołów łojowych i łagodzą stany zapalne
- nawilżają w suchych partiach bocznych i skutecznie chronią przed wysuszeniem

3. SKŁADNIKI PREPARATU:
- ekstrakt z grzybów
- ekstrakt z drożdży działa łagodząco na gruczoły łojowe, przywraca im równowagę
- witamina PP
- biotyna działa oczyszczająco i regenerująco
- kwas cytrynowy działa ściągająco
- alantoina ma właściwości gojące i przeciwzapalne
- aminokwasy ograniczają aktywność gruczołów łojowych, poprawiają zatrzymanie wody w skórze i jej nawilżenie
- bentonit, czyli biała glinka obniża poziom tłustości i usuwa efekty błyszczenia się cery.

T: CERA WRAŻLIWA.

1. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE DLA CERY WRAŻLIWEJ:
- podrażnienia
- rumień
- suchość skóry
- złuszczanie
- objawy dyskomfortu
- świąt
- uczucie pieczenia skóry, ściągania, napięcia, kłucia, niekiedy ból
- wyraźna reakcja na wpływ czynników zewnętrznych
- zaburzenia rogowacenia
- cienka i bardzo jasna
- szorstka
- często występuje w powiązaniu z cerą suchą, alergiczną, płytko unaczynioną
- występuje u mężczyzn(30%), jak i u kobiet(50%)
- może występować w każdym wieku

2. PRZYCZYNY WYSTĘPOWANIA CERY WRAŻLIWEJ:
- skłonności do atopii
- u 1/3 osób z cerą wrażliwą występuje atopia
- najczęściej pod postacią AZS (atopowego zapalenia skóry)
- skłonności do wyprysku kontaktowego - nadwrażliwość na alergeny kontaktowe
- nieprawidłowa pielęgnacja (stosowanie mydeł, detergentów) - początkowo dochodzi do oczyszczenia powierzchni skóry, następnie do zniszczenia mechanizmów obronnych skóry
- zniszczenie płaszcza lipidowego skóry
- zniszczone nawilżenie skóry, osłabienie ochrony antybakteryjnej
- zmiana pH skóry - skóra traci właściwości antybakteryjne
- stosowanie wody
- stosowanie substancji alkoholowych
- warunki zewnętrzne: wiatr, suche i gorące powietrze, zanieczyszczenie środowiska, dym papierosowy
- choroby skóry AZS, trądzik różowaty i młodzieńczy, wyprysk kontaktowy, choroby i rogowacenia, łuszczyca, choroby tkanki łącznej
- choroby narządów wewnętrznych: cukrzyca, choroby wątroby, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, choroba nerek, zmiany nowotworowe narządów wewnętrznych
- postępowanie i leczenie

Przy pielęgnacji cery wrażliwej w gabinecie kosmetycznym należy uwzględnić wszystkie wymienione czynniki, przeprowadzić wywiad z pacjentem i ustalić właściwy sposób pielęgnacji.

---