Mikrobiologia

TKANKA NABŁONKOWA

Grupa tkanek, która pokrywa powierzchnie, wyściela wszystkie jamy i kanały ciała.

Pełni następujące funkcje:

- pokrywowo- ochroną (np. naskórek)

- wydzielniczą (np. gruczoły)

- resorpcyjną (np. nabłonek jelita)

- barierową (np. śródbłonek, nabłonek pęcherzyków płucnych)

- czuciową ( np. nabłonek węchowy, kubki smakowe)

Cechy tkanki nabłonkowej:

Zbudowana jest z komórek ściśle do siebie przylegających i małej ilości substancji międzykomórkowej (błony podstawnej). Tkanka nie jest unaczyniona!!!

Błona podstawna:

- tworzy granicę między tkanką nabłonkową a innymi tkankami (najczęściej tkanką łączną)

- zbudowana jest z 3 warstw:

• blaszki jasnej (glikoproteidy, laminina, entaktyna, fibronektyna)

• blaszki gęstej (kolagen typu IV)

• blaszki siateczkowatej (kolagen typu III, VII)

Funkcja:

- barierowa

- wymiana produktów metabolicznych

- różnicowanie się komórek nabłonkowych

Klasyfikacja tkanki nabłonkowej:

1. ze względu na kształt komórek:

- płaski- wydłużone jądra komórkowe (endothelium, mezothelium, pęcherzyki płucne)

- sześcienny (wysokość= szerokość= głębokość)- centralnie położone jądra komórkowe (cewki nerkowe, oskrzeliki oddechowe, jajnik)

- walcowaty- wysokość kom. jest 2,5 razy większa niż ich szerokość (jajowód, żołądek, jelito cienkie i grube).

2. Ze względu na liczbę warstw:

- jednowarstwowy- wielonarządowy- wszystkie komórki kontaktują się z błoną podstawną

• nabłonek urzęsiony (układ oddechowy)

• nabłonek przejściowy (układ moczowy)

- wielowarstwowy- wiele warstw komórek, lecz tylko warstwa podstawna kontaktuje się z błoną podstawną

• nabłonek wielowarstwowy płaski- nierogowaciejący (przełyk)

• rogowaciejący (naskórek)

MIKROKOSMKI

- palczaste wypustki cytoplazmy pokryte błoną komórkową długości około 2µm i średnicy 0,1µm

- zwiększają powierzchnię komórki (brzeżek szczoteczkowy około 30x)

Streocylia- mikrokosmki o długości 10µm występują w kanale najądrza.

Rzęski- wypustki cytoplazmatyczne o długości 7-10µm i średnicy 0,2µm. pokryte są błoną komórkową a wewnątrz zawierają aparat ruchowy- aksonem. Występują w drogach oddechowych i w jajowodzie. Mogą występować pojedynczo lub w niewielkich grucpach (brzeżek migawkowy).

Gruczoły:

- zewnątrzwydzielnicze:

• układ przewodów wyprowadzających

• kształt odcinków wydzielniczych

• rodzaj wydzieliny

• mechanizm wydzielania

- wewnątrzwydzielnicze

Typy wydzielania:

- wydzielanie egzokrynowe:

• merokrynowe- komórki zewnątrzwydzielnicze trzustki

• apokryfowe- gruczoł mlekowy

• holokrynowe- gruczoł łojowy

- wydzielanie endokrynowe

TKANKA ŁĄCZNA

- rozpowszechniona w całym organizmie

- występują pod różnymi postaciami tj. obejmuje wiele typów tej tkanki pełniąc róże funkcje

- różne typy tkanki łącznej wykazują wspólne cechy:

• pochodzenie z mezenchymy lub komórek szpiku kostnego

• znaczą przewagę ilościową istoty pozakomórkowej (macierzy) nad komórkami

Klasyfikacja komórki:

- komórki stałe- fibroblasty i ich odpowiedniki (chondroblasty, osteoblasty, komórki siateczki, odontoblasty)

- komórki pochodzenia szpikowego- makrofagi (histiocyty, komórki Browicza- Kupffera, osteoklasty, mikroglej), komórki plazmatyczne (plazmocyty), komórki tuczne (heparynocyty, mastocyty).

- komórki krwiopochodne (napływowe)- neutrofile, eozynofile, bazofile, limfocyty, erytrocyty.

Skład macierzy (istoty pozakomórkowej):

- włókna kolagenowe

- włókna sprężyste (elastyczne)

- substancja podstawowa: proteoglikany (glikozaminoglikany) i glikoproteiny

WŁÓKNA KOLAGENOWE

- występują w pęczkach

- są bardzo odporne na rozciąganie i rozerwanie

- w mikroskopie elektronowym wykazują poprzeczne prążkowanie

- zbudowane z białka kolagenu: produkowane głównie przez fibroblasty

- podstawowa jednostka budowy to tropokolagen, złożony z 3 łańcuchów białkowych

- wyróżniamy kilkanaście typów kolagenu np. typ I i III znajdują się m. in. w skórze, typ II w chrząstce szklistej.

WŁÓKNA ELASTYCZNE

- występują pojedynczo, tworząc sieć lub błony (np. błona elastyczna w aorcie)

- mogą zwiększać swoją długość o 150%

- zbudowane z białka elastyny i mikrofibryli

- elastyna jest produkowana przez fibroblasty i komórki mięśniowe gładkie (np. błony elastyczne).

SUBSTANCJA PODSTAWOWA TKANKI ŁĄCZNEJ

- wypełnia przestrzeń między komórkami i włóknami

- zbudowane z proteoglikanów i glikoproteidów

- produkowane przez fibroblasty

- zmiany w jej strukturze to przyczyna licznych chorób zwanych kolagenozami

FIBROBLASTY

- posiadają ostre wypustki

- jądro z wyraźnym jąderkiem i rozproszoną chromatyną

- duża ilość RER, dobrze rozwinięty aparat Golgiego

- liczne mikrotubule odpowiadają za wydłużony kształt komórki

- ich spoczynkowa forma to fibrocyty

- czynność ich jest regulowana m. in. hormonalnie (hormon wzrostu działa pobudzająco a hormony sterydowe- hamująco).

MAKROFAGI

- pochodzą z komórki macierzystej szpiku

- cechuje je zdolność fagocytozy

- wydzielają wiele związków m. in. enzymy lizosomalne, interferon, prostaglandyny, cytokiny (biorą udział w reakcji immunologicznej)

- należą do układu fagocytów jednojądrowych tzw. MPS.

Układ fagocytów jednojądrzastych

Komórki	Umiejscowienie
Komórki macierzyste Promonocyty Monocyty Makrofagi	Szpik kostny Szpik kostny Szpik kostny, krwioobieg Tkanka łączna (histiocyty) Wątroba (komórki Browicza- Kupffera) Płuca (makrofagi wolne i osiadłe) Węzły chłonne (makrofagi wolne i osiadłe) Szpik kostny (makrofagi) Jamy surowicze (makrofagi opłucnowe i otrzewnowe) Kości (osteoklasty?) Układ nerwowy (komórki mikroglejowe?)

KOMÓRKI TUCZNE

- pochodzą z komórki macierzystej szpiku

- występują we wszystkich tkankach, gdzie towarzyszą naczyniom krwionośnym

- posiadają liczne ziarnistości z mediatorami reakcji alergicznej (np. histamina, heparyna), które mogą wywołać obrzęk, ból, wzrost temperatury (katar sienny, pokrzywka, astma oskrzelowa atopowa, wstrząs anafilaktyczny)

- reakcja alergiczna zawsze zachodzi w obecności immunoglobuliny E (IgE).

KOMÓRKI PLAZMATYCZNE

- chromatyna w jądrze ma układ szprychowaty

- dobrze rozbudowane RER, trzyjądrowo zlokalizowany aparat Golgiego i centriole

- licznie wystepują w układzie limfatycznym oraz w błonie śluzowej przewodu pokarmowego

- powstają z limfocytów B i produkują przeciwciała

TKANKA TŁUSZCZOWA ŻÓŁTA

- komórki o kształcie sygnetu- duża kropla tłuszczowa otoczona przez wąski rąbek cytoplazmy z jądrem komórkowym (i organellami komórkowymi) średnicy komórek

25-250µm.

Funkcja: magazyn energii, izolator termiczny, amortyzacja urazów mechanicznych. Występuje w tkance podskórnej, otacza nerki, naczynia krwionośne.

TKANKA TŁUSZCZOWA BRUNATNA

- komórki o średnicy 20-40µm, centralnie położone jądro komórkowe,

- w cytoplazmie liczne, drobne krople lipidowe i mitochondria z dobrze wykształconymi grzebieniami.

Funkcja: termoregulacja ustroju (produkcja ciepła).

Występuje u noworodków i małych dzieci, u dorosłych niewiele (w śródpiersiu, w dołach pachowych).

CHRZĄSTKI

Zbudowane z komórek i substancji międzykomórkowej, otoczone ochrzęstną (wyjątek- powierzchnie stawowe)

-tkanka łączna zwarta o utkaniu nieregularnym, bogato unaczyniona

Chrząstki nie są unaczynione!!!!

Odżywanie komórek następuje przez dyfuzję z naczyń ochrzęstnej lub z płynu stawowego.

Wyróżniamy 3 typy chrząstek:

- szklista

- sprężysta

- włóknista

CHRZĄSTKA SZKLISTA

- występuje w modelach chrzęstnych kości długich i tchawicy

- zbudowana z chondrocytów występujących w grupach izogenicznych i substancji międzykomórkowej

- jednostką strukturalną jest terytorium chrzęstne tzw. chondron. Jest to grupa izogeniczna i otaczające ją: torebka, pole wewnętrzne i zewnętrzne.

- substancja międzykomórkowa zbudowana jest z proteoglikanów bogatych w siarczany chondroityny i keratyny oraz z kolagenu typu II.

CHRZĄTKA SPRĘŻYSTA

Mniej komórek w grupie izogenicznej (2-3), w substancji międzykomórkowej występuje gęsta siatka włókien sprężystych. Wykazuje dużą elastyczność. Buduje: małżowinę uszną, trąbkę słuchową, nagłośnię.

CHRZĄSTKA WŁÓKNITSA

Substancja międzykomórkowa jest wypełniona pęczkami włókien kolagenowych (kolagen typu I). Między pęczkami kolagenu leżą, raczej pojedynczo chondrocyty.

Występuje w: spojeniu łonowym, krążkach międzykręgowych, miejscach przyczepu ścięgien i wiązadeł do kości.

TKANKA KOSTNA

Podział:

1. Płodowa

- występowanie: w czasie rozwoju w życiu płodowym, w organizmach dojrzałych: szwy kostne, błędnik ucha wewnętrznego, w przebiegu chorób np. osteoporoza

- budowa: grube pęczki włókien kolagenowych o nieregularnym przebiegu

- cechuje je mała wytrzymałość mechaniczna

2. Dojrzała

1. zwarta- kortykalna (tworzy kości długie, zewnętrzna warstwa nasad kości długich, pokrycie wszystkich kości płaskich)

2. gąbczasta ( nasady kości długich, wnętrze kości krótkich i płaskich)

Kość kortykalna

blaszki generalne wewn. (szpik) blaszki generalne zewn. (okostna)

Kość gąbczasta

- zbudowana z blaszek uformowanych w beleczki, przebiegające w różnych kierunkach i tworząc sieć

- między beleczkami znajduje się szpik kostny

- jednostka architektoniczna: pakiet beleczkowy

KOMÓRKI KOŚCI

- osteoklasty- makrofagi kości- odpowiedzialne za niszczenie kości

- osteoprogenitory- mogą się różnicować w osteoblasty lub chondroblasty

- osteoblasty- komórki kościotwórcze, biorą udział w produkcji macierzy kości, w procesie mineralizacji, ich aktywność pobudza parathormon, hormon wzrostu, hormon tarczycy a hamują- kortykosteroidy.

- osteocyty- najliczniejsze w dojrzałej kości, leżą w jamkach kostnych, nie produkują substancji międzykomórkowej

- komórki powierzchni kostnej- leżą między tkanką kostną a naczyniami krwionośnymi, są wrażliwe na działanie hormonów: parathormonu i kalcytoniny.

System Haversa- osteony

Kanał Haversa

blaszki międzysyste-mowe

---