a więc w ujęciu dynamicznym, nie są określone bezpośrednio przez stan bogactwa narodowego, ale przy danym stanie bogactwa zależą od rozwiązań systemu ekonomicznego. Przez to, że one same nie są wartościami stabilnymi, osiągnięcie jakiegoś stopnia zaspokojenia potrzeb społecznych nie oznacza jego utrzymania. Na przykład wprowadzenie nowego systemu podatku linio­wego może polepszyć lub pogorszyć ów stopień. W obszarach objętych uza­leżnieniem ingerencji od materialnych możliwości państwa dodatkowe skom­plikowanie rodzi to, czy organy państwa samodzielnie decydują o części dochodu narodowego przeznaczonego na inwestycje i konsumpcję (jeśli ten podział ma akurat znaczenie przy zaspokojeniu określonych potrzeb), czy decydują o tym jednocześnie i w określonej mierze podmioty społeczne, a zwłaszcza samorządy terytorialne. I w końcu, w jakim zakresie decydują o tym podmioty prywatne, które prowadzą dziś w Polsce znaczną część gospo­darki (około 60% dochodu narodowego). W efekcie ta jasna, zdawałoby się, przesłanka już w punkcie wyjścia rysuje się jako spiętrzony związek niejako

wewnętrznych uzależnień wobec tych potrzeb, które będą realizowane przez administrację.

Rozumienie ingerencji administracji jako jej działalności prawotwórczej i wykonawczej stwarza potrzebę ustalenia znaczenia omawianych tu przesła­nek wobec każdej z tych dziedzin. Otóż w każdej z nich możliwości materialne państwa i samorządów terytorialnych mają znaczenie niejednakowe. Przede wszystkim więc w bezpośredniej działalności wykonawczej możliwości mate­rialne występują w kontekście uwarunkowania realnego, czyli są sprawdzalne praktycznie. Zatem ich brak decyduje o niemożliwości czy nieskuteczności działania pozytywnego. Z kolei w tych dziedzinach aktywności praktycznej administracji, w których ustalenie i realizacja uprawnienia czy obowiązku są pewne, siła uwarunkowań materialnych odnosi się wyłącznie do działań pra­wotwórczych organów administracyjnych. Jeśli jednak przedmiot, rozmiary i stopień pewności ingerencji ustalone są poza administracją, niknie bezpośred­nie znaczenie materialnych możliwości wobec ingerencji samej administracji, pojmowanej jako wartość osobna, a niejako działalność wykonawcza. Tak się

dzieje na przykład wtedy, gdy Sejm ustawą podnosi kwotową wielkość emery­tury.

Moc oddziaływania możliwości materialnych państwa i samorządów na zasięg i treść ingerencji powinny być rozpatrywane także stosownie do po­działu działalności administracyjnej na tę, która polega w efekcie na kształto­waniu i przesuwaniu świadczeń i dóbr materialnych, oraz tę, w której nie ma podobnego odniesienia. W rezultacie omawiany tu rodzaj przesłanek ma zna­czenie bezwzględne, możliwe lub obojętne (przy czym brak znaczenia nigdy nie będzie równoznaczny z brakiem łożenia na samo utrzymanie, rozbudowę czy organizację aparatu administracyjnego).

108

B. Cele działalności administracyjnej (interes publiczny, i interes społeczny) jako jej warunki

Przez cele rozmieć tu można takie wartości podstawowe, których realiza­cja leży w ostatecznym zamierzeniu podmiotów administrujących. Wartości te występują w dwojakim charakterze: są celem działań administracyjnych i jednocześnie ich warunkiem. Wśród nich znajdują się m.in.: interes publicz­ny, interes indywidualny, interes państwowy. Nazwy szczególne podobnych wartości są rozliczne (interes społeczny, interes powszechny, interes publicz­ny, interes zbiorowy, interes ogólnospołeczny, interes ogólnonarodowy, dobro publiczne, dobro powszechne, użyteczność publiczna, interes państwa, słuszny interes obywateli itp.). Jako pojęcia są przedmiotem badań różnych nauk, a zwłaszcza nauki o polityce, socjologii, ekonomii, nauki administracji, nauki prawa. W sferach stosunków społecznych regulowanych prawem występują w dwóch podstawowych kategoriach: interesu prawnego i interesu faktycznego (zwykłego), przy czym ten ostatni jest niekiedy również przedmiotem swoistej regulacji.

Pojęcie interesu stanowi bądź przedmiot badań, bądź narzędzie badań. Ranga naukowa pojęcia interesu widzianego raczej jako pojęcie - narzędzie, a nie przedmiot, wyrasta z faktu posługiwania się nim przez przepis prawny, ranga społeczna zaś z faktu jego istnienia i konstatacji ze strony podmiotów interesu. Jako przedmiot badań występuje zazwyczaj w związku z regulacją prawną o charakterze procesowym. Wyraźnie rzadziej obejmuje regulacje prawa materialnego czy działy prawa wyróżnione w sposób specjalny. Instru­mentalna zaś rola pojęcia interesu przejawia się zarówno w badaniach podsta­wowych, gdy chodzi np. o ustalenie kryterium odgraniczenia prawa admini­stracyjnego od cywilnego, jak i w badaniach szczegółowych, gdzie stanowi np. kryterium podziału w systemie środków prawnych. W badaniu rozwoju inge­rencji administracji pojęcie interesu natomiast raczej nie odgrywa większej roli, choć oczywiście odosobnione konteksty uwypuklania jego znaczenia w tym względzie nie są wcale rzadkie. Konteksty te obrazują zazwyczaj niekwe­stionowany prymat interesu publicznego wobec interesu indywidualnego.

Nie podejmując rozważań wokół eksponowanych w nauce prawa proble­mów interesu, które są dość złożone zwłaszcza w aspekcie pozycji jednostki, przyjąć jednak trzeba pewne określenie interesu.

Przez interes, za E. Samborską-Boć¹⁸, „rozumieć można określona wartość motywacyjna ujawniana lub ujawniającą się w razie kontrowersyjnego zbiegu dwóch zachowań przejawianych zależnie co najmniej przez dwa podmioty czy

¹⁸ E. Samborską-Boć, Układy powiązań w kooperacji przemysłowej, Wrocław 1982,

s. 75.

109

---