Czym jest klasyczna teoria socjologiczna? Kogo nazywamy klasykiem i dlaczego?
Klasyczna teoria socjologiczna jest logicznym i rygorystycznym uporządkowaniem zjawisk społecznych zgodnie z zasadami teorii naukowej, jest poparta empirią.
Aby można ją było nazwać klasyczną powinna tworzyć nowe pojęcia, być stosowana w praktyce i zdobyć uznanie.
Ramy czasowe KTS:
- od połowy XIX wieku i Augusta Comte, który stworzył pojęcie „socjologia” (1839) oraz ogarnął ją jako dyscyplinę naukową,
- do lat '20 XX wieku, kiedy zaczęła rozwijać się współczesna metodologia badań społecznych
Klasykiem nazywamy autora, dla którego społeczeństwo było przedmiotem systematycznej refleksji i który przyczynił się do rozwoju socjologii (choć niekoniecznie samemu będąc socjologiem jak np. K.Marks). Czyli można powiedzieć, że jego twórczości jest ogniwem łączącym wcześniejszą i późniejszą myśl społeczną. Z jego dorobku można wyróżnić jakieś naczelne idee, które są przydatne w jakiś sposób również dzisiaj i da się je sprawdzić współczesnymi metodami badań. Za klasyków uważani są m.in. Comte, Marks, Spencer, Pareto, Dilthey, Durkheim, Weber, Simmel, Mosca, Gumplowicz.
2. Wymień i opisz zjawiska zachodzące w społeczeństwie XIX-wiecznym, które bezpośrednio wpłynęły na rozwój teorii socjologicznej
- nowe ruchy społeczne - rewolucja francuska obaliła dotychczasowy system polityczny i stary ład społeczny, procesy społeczne wymknęły się spod kontroli, okazało się, że zamierzone zmiany społeczne nie przyniosły zniesienia nierówności społecznych
- rewolucja przemysłowa - gospodarka oparta na rolnictwie jest przyspieszonym tempie zastępowana gospodarką opartą na przemyśle, praca z gospodarstw domowych przenosi się do fabryk
- urbanizacja - siła robocza przemieszcza się ze wsi do miast, miasta się rozwijają co nie przekłada się jednak na poprawę warunków życia
- rozwój nauki i techniki związany z rozwojem przemysłu włókienniczego, hutniczego i energetycznego, pojawia się zegar, synchronizacja pracy w fabrykach wymagała zmiany organizacji czasu, rytm pracy przestaje regulować słońce,
- narodziny nowego typu moralności - przejście ludzi z zamkniętych środowisk wiejskich do anonimowych zbiorowości w miastach - nowy świat trudny do zrozumienia i mało przyjazny, tworzą się patologie
- zmiana miejsca religii w życiu człowieka - religia jest krytykowana przez naukę, jako niemożliwa do weryfikacji metodami badawczymi
Te zjawiska wpłynęły na rozwój socjologii, w której upatrywano nadziei na rozwiązanie problemów społecznych i stworzenie ładu.
3. Opisz stanowisko Marksa wobec Hegla i młodoheglistów.
7. Pozytywizm - definicja terminu, główne cechy filozofii pozytywnej oraz przedstawiciele.
Pozytywizm w spojrzeniu węższym to ogół poglądów Augusta Comte'a
W szerszym spojrzeniu to ogół poglądów filozoficznych z tamtego czasu.
Cechy:
- krytyka metafizyki - nie badamy tego czego nie da się zbadać
- krytyka religii i klasycznej filozofii - bo nie są potwierdzone badaniami
-traktowanie faktów społecznych jako rzeczy - stoimy z boku świata badanego, widzimy go z zewnątrz, stąd wywodzi się „spojrzenie obiektywne”
- utopia bez utopii - nauka jest dla pozytywistów podstawą inżynierii społecznej
- podejmowanie aktualnej problematyki kryzysu społecznego, pozytywiści nie krytykują tego co było wcześniej ale próbują stworzyć coś nowego
- naturalizm - metody w naukach nie powinny odbiegać od nauk przyrodniczych
Przedstawiciele:
A.Comte
J.S.Mill
H.Spencer
E.Durkheim
8. Faza teologiczna / faza metafizyczna / faza pozytywna - opisz
Są to 3 fazy rozumowania ludzkiego określone przez Comte'a w „Rozprawie o duchu filozofii pozytywnej”:
Faza teologiczna - bóg - umysł ludzki nie dorósł do rozwiązywania problemów naukowych, więc przypisuje ludzkie cechy przedmiotom i wyjaśnia zjawiska poprzez działanie sił nadprzyrodzonych.
Ta faza przybiera kolejno postacie:
- fetyszyzmu (gdzie człowiek kierowany instynktem i uczuciami obdarza przedmioty np. gwiazdy cechami istot żywych gwiazd)
- politeizmu (istoty fikcyjne i niewidzialne zostają obdarzone życiem i stają się źródłem zachodzących dokoła zjawisk)
- monoteizmu (uproszczenie wierzeń do jednej istoty i poczucie, że wszystkie zjawiska podlegają niezmiennym prawom)
Faza metafizyczna - natura - spekulacje rozumowe i abstrakcyjne pojęcia czyli następuje dalsze uproszczenie: siły nadprzyrodzone są zastępowane jednym bytem ogólnym, naturą. Ta faza jest również określana przez pozytywistów jako ontologia, faza chwilowa, choroba, zauroczenie. Metafizyka rozkłada system teologiczny, bo odbiera wiarę w niezmienność praw, którym podlega świat a jednocześnie nie tworzy w zamian nic nowego (w miejsce boga wstawiono naturę).
Przejście przez fazę teologii i metafizyki jest dla umysłu naturalne i konieczne aby mógł dojść do fazy pozytywnej.
Faza pozytywna - ludzkość, rozum - szukanie praw, wiedzieć aby przewidywać przyszłość, jest to inaczej faza naukowa. Dawne, z góry określone prawdy absolutne są zastępowane przez rzetelną obserwację zjawisk, racjonalną analizę i wyciąganie wniosków.
12. Analiza pojęcia „pozytywne”.
5 znaczeń u Comte'a: realny, pożyteczny, nie negatywny, opozycja ścisła a nie mglista, jedność i pewność
13. Metody używane prze socjologów (wg Comte'a)
- obserwacja
- eksperyment
- porównanie
- historyczna