Zasady rachunkowości
Ustawa o rachunkowości zawiera w art. 4-8 nadrzędne zasady, które są podstawowymi regułami prowadzenia rachunkowości. Zasady te umożliwiają rozwiązywać problemy nieuregulowane szczegółowo w przepisach prawa bilansowego. Wyróżnia się następujące zasady rachunkowości:
- zasada wiarygodności (rzetelnego obrazu),
- zasada przewagi treści nad formą,
- zasada ciągłości,
- zasada kontynuacji,
- zasada memoriału,
- zasada współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów,
- zasada ostrożności (ostrożnej wyceny),
- zasada indywidualnej wyceny,
- zasada istotności.
Zasada wiarygodności (rzetelnego obrazu) - (art. 4 ust. 1 ustawy o rachunkowości). Zasada ta polega na tym, że dane przyjęte za podstawę wyceny aktywów i pasywów, które wynikają z ksiąg rachunkowych, mają odzwierciedlać stan rzeczywisty dokonanych przez jednostkę operacji i umożliwiać rzetelną wycenę aktywów i pasywów oraz prawidłowe ustalenie wyniku finansowego. Oznacza to, że dane, które wynikają z ksiąg rachunkowych, mają zgodnie ze stanem faktycznym odzwierciedlać informacje służące za podstawę sporządzenia rocznego sprawozdania finansowego i jednocześnie umożliwiać skuteczną kontrolę dokonanych operacji, a także prawidłową wycenę aktywów i pasywów.
Zasada przewagi treści nad formą - (art. 4 ust. 2 ustawy o rachunkowości). Zasada ta oznacza, że w razie kolizji między zasadą rzetelnego obrazu a wymaganiami określonymi przepisami prawa przyjmuje się rzeczywistą treść ekonomiczną operacji. Zasada ta jest stosowana w wyjątkowych sytuacjach. Zazwyczaj wymagane jest omówienie problemu w dodatkowych informacjach i objaśnieniach łącznie z podaniem uzasadnienia przyjętych rozwiązań oraz określeniem skutków dla bilansu i rachunku zysków i strat.
Zasada ciągłości - (art. 5 ust. 1 ustawy o rachunkowości). Zasada ta nakazuje przyjęte przez jednostkę zasady (politykę) rachunkowości stosować w sposób ciągły. W związku z tym bilans otwarcia kolejnego roku obrotowego musi być taki sam jak bilans zamknięcia poprzedniego roku.
Zasada kontynuacji - (art. 5 ust. 2 ustawy o rachunkowości) - jeżeli nie przewiduje się likwidacji jednostki lub ograniczenia jej działalności, to wycena aktywów i pasywów następuje po rzeczywistych cenach nabycia lub kosztach wytworzenia z uwzględnieniem planowanych odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Zasada memoriału - (art. 6 ust. 1 ustawy o rachunkowości). Np. należne pracownikom wynagrodzenia za grudzień (mimo że wypłacone w styczniu następnego roku) podlegają zarachowaniu do kosztów tego roku, którego dotyczą. Wykonane na rzecz jednostki w grudniu usługi obce (zafakturowane na początku stycznia następnego roku) mają być zaliczone również do kosztów roku obrotowego, którego dotyczą. Zasada ta obowiązuje również w przypadku przychodów ze sprzedaży, które zgodnie z umową, nabywca odebrał sprzedany dla niego towar w końcowych dniach grudnia, a zapłacił za niego w styczniu następnego roku, to sprzedawca powinien zarachować tę operację do przychodów ze sprzedaży w grudniu bieżącego roku, a nie w styczniu następnego roku.
Zasada współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów - (art. 6 ust. 2 ustawy o rachunkowości). Stosuje się ją do kosztów i przychodów działalności operacyjnej oraz kosztów i przychodów finansowych. Zasada ta oznacza konieczność przeciwstawiania przychodom kosztów, celem ustalenia wyniku finansowego. Dlatego wyodrębnia się czynne i bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów oraz rozliczenia międzyokresowe przychodów.
Zasada ostrożności - (art. 7 ust. 1 i ust. 2 ustawy o rachunkowości). Przykład: jeżeli jednostka sporządza sprawozdanie finansowe za 2011 r. w dniu 10 marca 2012 r., to każde zdarzenie gospodarcze dotyczące 2011 r. ujawnione w okresie do 10 marca 2012 r. należy ująć w księgach rachunkowych 2011 r.
Zasada indywidualnej wyceny - (art. 7 ust. 3 ustawy o rachunkowości). Zasada ta mówi, że składniki aktywów i pasywów, przychodów i kosztów, zysków i strat muszą być ustalone oddzielnie.
Zasada istotności - (art. art. 8 ust.1 ustawy o rachunkowości). Przyjęte do stosowania uproszczenia powinny zapewniać rzetelne informacje. Przyjęte zasady powinny zapewniać porównywalność stanu aktywów i pasywów oraz przychodów i kosztów w następujących po sobie okresach sprawozdawczych. W celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej jednostka może zmienić dotychczas stosowane rozwiązania na inne, przewidziane ustawą (w informacji dodatkowej przedstawia się skutki tych zmian na sprawozdania finansowe).