PRZYWÓDZTWO, WŁADZA, KIEROWANIE
PRZYWÓDZTWO - jest oddziaływaniem na zachowania innych; to rodzaj społecznego wpływu, który pojawia się wówczas, gdy jedna osoba (przywódca) jest zdolna do powodowania pożądanego przez siebie zachowania kogoś innego, ulegającego jej z powodu więzi, jaka ich łączy (z powodu stosunku społecznego, jaki pomiędzy nimi zachodzi); wiąże się z pewnymi szczególnymi cechami i zachowaniami osoby, której inni są skłonni zaufać i podporządkować się (mówimy wtedy, że ta jednostka ma w grupie autorytet, władzę, którą
inni dobrowolnie akceptują).
Przyczyny wzrostu znaczenia przywództwa w organizacjach gospodarczych:
Od przywódców zależy poziom życia i gospodarki
nasilenie się konkurencji (należy umieć przewodzić)
globalizacja współczesnej gospodarki (dużymi organizacjami najlepiej kierują ludzie o cechach przywódczych)
kieruje się ludźmi wykształconymi (nieskuteczne byłoby oddziaływanie takie, jak 20 lat temu)
firmy znajdują się w burzliwym otoczeniu (muszą być plastyczne, zmieniać się, a najskuteczniej zmiany przeprowadzają przywódcy
w Polsce przeżywamy okres transformacji
Rodzaje przywództwa:
strategiczne - polega na umiejętności radzenia sobie sytuacjach trudnych do przewidzenia i w czasie ważnych zmian w otoczeniu; polega na ciągłym dostosowywaniu, reorientacji i usprawnianiu organizacji; jego istotą jest wprowadzanie zmian; zaczyna się od wyznaczenia kierunku działania, opracowaniu wizji przyszłości i ustalenia strategii;
kierownicze - jego istotą jest określanie wytycznych do pracy, którą należy wykonać, skłanianie ludzi do pracy, ich inspiracja, dostarczanie energii niezbędnej, aby osiągnąć wyznaczone cele; ten typ występuje częściej i obejmuje ludzi kierujących jedynie określonymi działaniami
WŁADZA- możliwość wywierania wpływu przez jednego na zachowanie drugiego człowieka w taki sposób, że ten drugi robi coś, czego w innym przypadku by nie zrobił.
Władza i wpływ w organizacjach wiążą się z autorytetem formalnym (posiadanie prawa do wywierania wpływu) oraz autorytetem nieformalnym (władza sprawowana ze względu na przyzwolenie jednostek). Co za tym idzie różnice w sposobach sprawowania władzy tkwią w jej źródłach (np. przywódcy - częściej sięgają po źródło władzy nieformalnej; manager - częściej korzysta ze źródeł władzy formalnej
Źródła władzy, autorytetu i przywództwa:
władza nagradzana - jej istota to nagradzanie osób za wykonanie zadania
władza wymuszana - jej istota to kary
władza z mocy prawa - władza formalna
władza ekspercka - podwładni są przekonani o kompetencjach i wiedzy w danej sprawie swego przywódcy
władza odniesienia - pojawia się wówczas, gdy osoby podwładne wykazują chęć do naśladowania lub upodobnienia się do sprawującego władzę
uczucia - nieformalne; siła wpływu zależy również od emocji i uczuć
osobowość - wpływy zależy od osobistych cech sprawującego władzę
charyzma - sprawujący władzę jest postrzegany jako człowiek o wyjątkowych cechach; podporządkowanie się mu wynika z wiary w jego możliwości rozwiązania pewnych spraw (źródłem charyzmy jest skuteczność w ich rozwiązywaniu)
Sytuacyjne modele przywództwa:
stanowią odpowiedź na wyzwania XXI wieku
nie dają jednoznacznej odpowiedzi, który ze stylów jest najlepszy i uniwersalny
sądzą, że kultura, w której działa organizacja i przedsiębiorstwo nie mają znaczenia dla przywództwa
wskazują na konieczność konsultacji z pracownikami w trudnych sytuacjach
Lider, przywódca czy manager
Pojawienie się lidera grupy jest najważniejszym i zarazem najtrudniejszym do uchwycenia momentem przy realizowaniu zadań w organizacji. Lider spełnia określoną rolę w grupie. Każda grupa posiada swojego lidera formalnego (z wyboru) lub też nieformalnego.
Lider- osoba, która jest najlepiej spośród wszystkich członków zespołu przygotowana do poprowadzenia innych dla osiągnięcia zaplanowanego celu. Inni członkowie grupy nie posiadający takich zdolności poddają się wpływom lidera, który tymi umiejętnościami dysponuje.
Pozycja i rola lidera zmienia się. Rolę lidera powinien spełniać ten, kto umie dać wystarczające poczucie bezpieczeństwa grupie i przekonać, że posiada spośród wszystkich jej członków właśnie te, najbardziej potrzebne wszystkim umiejętności do osiągnięcia celu. I tę rolę może spełniać każdy, w zależności od sytuacji, czasu i zadań powierzonych grupie.
Powstało wiele zestawień pożądanych cech każdego lidera. Według Krzysztofa Obłója lista najbardziej popularnych cech obejmuje:
pewność siebie
ambicję, orientację na osiągnięcia i sukces
asertywność
zdolność do dominacji nad innymi
tolerancję na stres
upór i stanowczość
inteligencję
odwagę
natomiast lista umiejętności:
umiejętność tworzenia wizji pożądanego stanu
kreatywność i innowacyjność
takt i talenty dyplomatyczne
sprawność perswazyjnego mówienia i słuchania
szybkie podejmowanie decyzji
umiejętność stawiania zadań i organizowania pracy
Niestety badania nie dały odpowiedzi na pytania: jakie cechy są najważniejsze w konkretnych sytuacjach i kto może być liderem. Oceniając potencjalne możliwości danego człowieka do „bycia” przywódcą przyjęto natomiast, że osoba mająca wszystkie lub niektóre cechy z listy pożądanych właściwości może, poprzez ich rozwój, stać się dobrym liderem, natomiast ta, która nie ma żadnej z nich, nigdy nie będzie przywódcą efektywnym.
Przywódca to szczególny rodzaj kierownika, który ma bezpośredni związek z zachowaniami organizacyjnymi. Przywódca to osoba mająca duży wpływ na podwładnych, którzy wykonują polecenia pożądane przez szefa ze względu na więzi, jakie ich łączą. Przywództwo charakteryzuje się wyjątkowymi cechami osoby, której inni skłonni są zaufać i podporządkować się dobrowolnie. Można powiedzieć, że dana osoba cieszy się w wybranej grupie społecznej autorytetem, władzą, która jest akceptowana.
Badacze doszli do wniosku, że grupa dobrze działa, gdy ma kogoś, kto pełniłby dwie podstawowe funkcje:
1) rozwiązywania problemów - związane z działaniami,
2) społeczne - podtrzymujące trwałość grupy (pośredniczenie w rozwiązywaniu sporów i powodowanie, aby określone osoby czuły się doceniane przez grupę).
Osoba, która potrafiłaby jednocześnie pełnić te dwa rodzaje funkcji byłaby szczególnie skutecznym przywódcą. Jednak w praktyce jest tak, że przywódca ma umiejętności, temperament i czas umożliwiające mu zajmowanie tylko jednego z tych stanowisk.
Cechy przywódcy: umiejętność wyrażania wizji, wpływania na innych dla jej urzeczywistnienia, inspirowania do pracy zespołowej, zachęcanie do współpracy w celu zrealizowania wizji, bycie przykładem dla innych w jej realizacji, umiejętności komunikowania się, tworzenia efektywnych relacji między ludźmi w organizacji, budowania pozytywnych powiązań i społecznych postaw do osiągnięcia największych aspiracji. Istotą przywództwa jest posiadanie wizji przyszłości. Każdy, kto odnalazł w sobie wizję i jest jej autorem odczuwa, widzi oraz potrafi ją jasno i przekonująco przedstawić.
Manager - jest osobą w przedsiębiorstwie, której zdaniem jest realizacja procesu zarządzania rozumianego jako działania obejmujące planowanie (formułowanie celów oraz sposobów ich realizacji), organizowanie (koordynowanie działań), kierowanie ludźmi (sprawienie, że ludzie współpracują ze sobą w realizacji celu) i kontrolowanie (sprawdzanie, na ile podejmowane i realizowane działania przybliżają do założonego celu). W skutecznym realizowaniu swojej funkcji w organizacji manager potrzebuje nie tylko wiedzy związanej z dziedziną, którą zarządza. Ważne jest, by manager posiadał jasno określone cele dotyczące wydajności podległej mu jednostki organizacyjnej. Powinien wiedzieć, w czym on i jego dział ma pomóc zarówno przedsiębiorstwu jak i innym działom czy osobom. Dobry manager powinien mieć bardzo dobrze rozwinięte tak zwane umiejętności miękkie związane z komunikacją interpersonalną i zarządzaniem zespołem pracowniczym.
Manager zadania:
dyktuje decyzje
podaje do wiadomości
Przekazuje
przedstawia
uzasadnia
pyta
podejmuje decyzje
Przekonuje
przedstawia problem
akceptuje rozwiązania
Konsultuje
deleguje decyzje
pilnuje strategii, celu, granic kompetencji
Zleca
wspomaga podwładnych i ponosi
odpowiedzialność za wyniki ich pracy
Cechy osobowości i umiejętności menedżera
Pewność siebie
Ambicje, orientacja na sukces i osiągnięcia
Asertywność (zdolność do dominacji nad innymi)
Tolerancja na stres
Stanowczość
Konsekwencja
Inteligencja
Odwaga
Umiejętność tworzenia wizji pożądanego stanu
Kreatywność i innowacyjność
Takt i talenty dyplomatyczne
Sprawność perswazyjnego mówienia i słuchania
Szybkie podejmowanie decyzji
Czym zatem różni się lider od przywódcy? Jakie cechy wyróżniają spośród nas prawdziwego przywódcę, a jakie osobę posiadającą w danym momencie pozycję kierowniczą lub spełniającą rolę lidera?
Przywódca i lider nie są synonimami do kierownika, czy managera. Często tym pojęciom przypisuje się te same wartości. Istotna różnica polega na tym, że manager zarządza, a lider przewodzi. Obie te role są potrzebne w organizacji i kierownictwo powinno je spełniać. Manager skupia się na teraźniejszości i strukturze organizacji. Ważne jest dla niego planowanie, budżetowanie, kierowanie, kontrolowanie, i tym podobne sprawozdawcze czynności. Skupia się na utrzymaniu stanu obecnego w organizacji, stabilności i przewidywalności. Natomiast lider zorientowany jest na przyszłość i ludzi. Tworzy on wizję i strategię, którą wpaja pracownikom i jest dla nich przykładem. Nie boi się zmian i innowacyjności. Jest inspiracją dla swoich pracowników, motywuje ich, stwarza warunki do twórczego działania i zaraża entuzjazmem. W praktyce zarządzania często można spotkać się z poglądem, że przywódca to po prostu dobry manager. Jednak różnica pomiędzy zarządzaniem a przewodzeniem jest zbyt duża, aby móc te pojęcia tak do siebie zbliżyć. Managerem można zostać poprzez awans, natomiast przywódcą trzeba się stać. Lider musi mieć wiele cech charakteru, które sprawią, że pracownicy staną się jego wyznawcami. Dobrowolne podążanie za liderem powoduje wzrost zaangażowania w wykonywane czynności. Zarządzać znaczy zorganizować, wykonać mieć za coś odpowiedzialność, natomiast przewodzić znaczy wpływać, wytyczać kierunek, działanie, opinię. Dobry system w organizacji kreuje efektywnych managerów o wysokich kwalifikacjach i kompetencjach, jednakże aby stać się liderem potrzeba czegoś więcej. Potrzebne jest natchnienie, inspiracja i entuzjazm.
Kierowanie partycypacyjne
Styl partycypacyjny - W stylu partycypacyjnym dyrektor przedstawia problem i prosi o jego rozwiązanie. Zarządzanie partycypacyjne inaczej zarządzanie uczestniczące - zespół działań, których celem jest stworzenie osobom zatrudnionym możliwości wysuwania inicjatyw i przejmowania przez nich odpowiedzialności w procesie pracy. Najbardziej rozpowszechnionymi metodami zarządzania partycypującego jest zorganizowanie grup dyskusyjnych i kół jakości. Ich podstawowym zadaniem jest możliwość swobodnego wyrażania opinii i rozwiązywania problemów. Ich celem może być ulepszenie strategii firmy, kontroli w procesie zarządzania albo swobody w zakresie organizacji. Sprawność procedur partycypacyjnych w największym stopniu zależy od zalet ludzi, cech organizacyjnych i technicznych środowiska firmy.
Pracownicy otwierają się na uczestnictwo, czy współpracę, jeśli:
mają ku temu zdolności i umiejętności - najważniejsze z nich dotyczą komunikacji interpersonalnej, ważne jest również wykształcenie, znajomość zagadnień, zaufanie w stosunku do organizacji;
widzą w tym własne korzyści - należy do nich przyjemność z działania, zysk materialny, możliwość rozwoju, zmiana statusu etc.;
przedsiębiorstwo stwarza taką możliwość - jeśli do jednej pracy zatrudnionych jest wiele osób, to zaangażowanie indywidualne traci na wartości, w strukturach mocno rozbudowanych pionowo komunikacja bywa zaburzona a odpowiedzialność relatywnie mniejsza. W takiej sytuacji rozwiązaniem jest ponowny podział władzy w organizacji, wraz ze zwiększeniem zakresu decyzji podejmowanych zespołowo.
Aby działania partycypacyjne były skuteczne, podczas reorganizacji menedżerowie powinni brać pod uwagę oczekiwania pracowników. Pozwala to na tworzenie realistycznych modeli partycypacji w procesie zarządzania.
Charakterystyka kierownika
Miejsce pracy traktuje on jako narzędzie dostarczania człowiekowi szeroko rozumianej satysfakcji. Dba o rozwój pracowników widząc w tym drogę do sprawnej realizacji
strategicznych celów instytucji. Swoja role widzi jako działania zmierzające do ukształtowania wysokiego morale podwładnych, wzrostu poczucia ich integracji z instytucja oraz sprzyjanie wzrostowi potencjalnych możliwości ich działania na rzecz firmy. Nie jest gotów do poświecenia ludzi dla osiągnięcia doraźnych
celów organizacji. Ze względu na stosowany styl kierowania za skuteczna formę motywowania uznaje nagrody. Stosowana forma kary jest zmniejszenie zainteresowania winnym.
Warunkiem powodzenia kierowania partycypacyjnego jest wiec wysoki poziom kwalifikacji fachowych i moralnych członków zespołu, niezakłócony tok realizacji zadań bieżących oraz system motywacji skutecznie promujący działania o charakterze kreatywnym.
styl partycypacyjny nie będzie sprawny, jeżeli podwładni będą dążyć do realizacji celów sprzecznych z interesami instytucji, jeśli nie będą mieli rozbudowanych potrzeb wyższego rzędu, a konieczność zaspokojenia potrzeb podstawowych będzie tłumic potrzeby partycypacji w rozwiązywaniu problemów stojących przed organizacja. Wówczas to podwładni nie będą angażować się w opracowanie nowych rozwiązań.
DEINFLUENTYZACJA- to świadome pozbawienie się wpływu szczególnie przez kierownika, a także w wielu sytuacjach przez cały zespół czy przez poszczególne jednostki, jeżeli wpływ ten mógłby zmniejszać efektywność zespołu.
TEORIE:
behawioralne- badania uniwersytetu w Ohio, badania uniwersytetu Michigan, siatka zarządzania,; teorie te są to sposoby wyjaśnienia przywództwa w kategoriach zachowań przywódców
uwarunkowań- model Fiedlera, teoria drogi do celu, model uczestnictwa przywódcy, płeć- zmienność uwarunkowań
PODSUMOWANIE
Z przywództwem możemy się spotkać w każdej działalności gospodarczej zarówno prywatnej, państwowej czy życiu codziennym. Warto zatem pokusić się o przybliżenie tego pojęcia, jak również innych kategorii z nim związanych. Definicje słowa przywództwo możemy rozpatrywać w dwóch aspektach- jako proces i jako właściwość. Pierwsza z tych kategorii charakteryzuje to zagadnienia jako proces, który nie wymusza wpływu w toku kierowania i koordynowania działań uczestników skoordynowanej grupy, zmierzającej do osiągnięcia celów danej organizacji. Właściwością przywództwa zaś jest zestaw cech lub charakterystyk przypisanych tym, którzy są powszechnie postrzegani i uznawani za efektywnych przy wywieraniu tego rodzaju wpływu na inne jednostki. Kobiety posiadają cechy, które wyróżniają je w sposób szczególny. Dzięki zdolnościom empatycznym są na pewno lepszymi menadżerami. Łatwiej nawiązują porozumienie. Realizując określony projekt nie myślą egoistycznie tylko o promocji własnej osoby, ale o osiągnięciu za wszelką cenę celu. Są bardziej sumienne i odpowiedzialne.
Szczególna siła, która tkwi w kobietach uprawnia ich do współpracy z mężczyznami na płaszczyźnie organizacji i zarządzania. Wygląda jednak na to, że musi minąć dużo czasu, aby zostały zmienione stereotypy krzywdzące kobiety, a one same miały większe szanse na awans zawodowy do roli lidera - przywódcy.