MAKROEKONOMIA - KONSPEKT WYKŁADU

Dr Elżbieta Kwella

WYKŁAD 1

EKONOMICZNY SPOSÓB MYŚLENIA - WPROWADZENIE DO STUDIOWANIA MAKROEKONOMII

1. Czym jest ekonomia - definicje ekonomii jako nauki.

Problem wyboru ekonomicznego.

2. Czym zajmuje się mikroekonomia i makroekonomia?

3. Przegląd głównych problemów makroekonomicznych.

4. Strona popytu i strona podaży.

5. Podstawowe modele makroekonomiczne.

Ekonomia keynesistowska i ekonomia klasyczna.

Teza: dwusystemowy model gospodarki.

CZYM JEST EKONOMIA?

1. Nauka o wymuszonej maksymalizacji.
"Jak ludzie - jednostki, rodziny, przedsiębiorstwa, organizacje, społeczeństwa wykorzystują rzeczy, z których starają się otrzymać jak najwięcej w stosunku do tego, ile chcą otrzymać".

2. Studium wyboru.
"Jak ludzie dokonują wyborów ekonomicznych".

3. Studium zachowania człowieka.

"Jak ludzie postępują w pogoni za spełnieniem swego zapotrzebowania na dobra i usługi".

4. "Jak ludzie podchodzą do naturalnych warunków ograniczoności, jak wybierają sposoby użytkowania dostępnych zasobów".

Rzadkość - przymus: ograniczoność - decyzja: wybór (co - ile -jak - dla kogo - kiedy) - cel: maksymalizacja - ekonomizacja (optymalny wybór: racjonalna kalkulacja) - koszt straconej szansy (koszt alternatywny) - wartość: stopa transformacji - cena -popyt - podaż -....

MIKROEKONOMIA

1.Nauka o przymusowej maksymalizacji (ograniczoności i koszcie alternatywnym) i dokonywaniu wyborów.

2.Teoria cen.

Mechanizm cenowy, proces rynkowy, nakłady i wyniki, koszty i dochody.

3. Produkcja, konsumpcja i wartość ekonomiczna poszczególnych dóbr.

4. Zachowania indywidualnych podmiotów gospodarujących.

5. Indywidualne rynki.

MAKROEKONOMIA

1. Bada zjawiska i procesy w skali całej gospodarki.

2. Tempo rozwoju gospodarki.

Jakie nakłady i jakie dochody są generowane? Czemu gospodarka nabiera tempa lub je traci?

3. Działalność ekonomiczna na wielu rynkach.

4. Zachowania zbiorowe.

5. Co wpływa na poziom produkcji, zatrudnienia i cen w kraju i jaką rolę, jeśli w ogóle, odgrywa w tym rząd?

6. Polityka gospodarcza państwa - cele, metody, narzędzia, jej skuteczność.

7. Nauka wyboru makroekonomicznego.

ISTOTA MAKROEKONOMII

Przedmiotem badania makroekonomii jest gospodarka w skali kraju i większej (grup krajów, międzynarodowych ugrupowań gospodarczych, np. Wspólnot Europejskich, gospodarki światowej). Podstawowymi pojęciami są produkt i dochód narodowy. Rynkowe interakcje między produktem narodowym a dochodem narodowym: produkt narodowy jest zagregowaną podażą (AS), dochód narodowy reprezentuje zagregowany popyt (AD), stanowią sedno badań makroekonomicznych.

zagregowana podaż
Dochód

zagregowany popyt

RODZAJE SYSTEMÓW EKONOMICZNYCH

PRZEGLĄD MAKROEKONOMII
JAK? DLACZEGO?

1.Czy korzystamy z pełnej wydajności naszego
systemu ekonomicznego. Czy mamy nie
zaangażowane zasoby?

2. Ekonomia pełnego zatrudnienia i bezrobocia.

3. Ekonomia pełnej produkcji i poniżej możliwości.

4. Ekonomia wydatków poniżej i powyżej
możliwości.

5. Ekonomia inflacji i recesji.

6. Studium przyczyn przyspieszania i spowalniania systemu ekonomicznego.

PRZEGLĄD GŁÓWNYCH PROBLEMÓW MAKROEKONOMICZNYCH.

BEZROBOCIE (U)	INFLACJA ( ၐ )
1. System gosp. działa zbyt wolno,	1. System gospodarczy działa zbyt szybko,
2. Nadwyżki (AD ြ AS),	2. Niedobory ( AD ှ AS ),
3. Zbyt małe wydatki,	3. Zbyt duże wydatki,
4. Producenci nie produkują,	4. Biznes, producenci próbują uzyskać więcej środków niż ich jest,
5. Ludzie nie kupują,	5. Konsumenci próbują kupować więcej niż jest towarów,
6. Niewykorzystane moce wytwórcze i zasoby pracy,	6. W pełni wykorzystane wszystkie zasoby, bieżący PKB powyżej PKB potencjalnego,
7. Recesja, depresja (kryzys).	7. Rozkwit, boom gospodarczy, przegrzanie koniunktury,
8. Ceny, płace spadają	8. Ceny, płace rosną

STRONA POPYTU I STRONA PODAŻY

1. STRONA POPYTU

AD = C + I + G + (X - M)

decyzje

Polityka fiskalna i polityka pieniężna

2. STRONA PODAŻY

Możliwości produkcyjne gospodarki + efektywność ich wykorzystania.

- liczba godzin przepracowanych,
- produktywność pracy,
- efektywność wykorzystania zasobów.

Polityka przeciwdziałania bezrobociu strukturalnemu,
polityka przemian strukturalnych,
polityka przemysłowa,etc.

PODSTAWOWE MODELE MAKROEKONOMICZNE

Poziom cen Długookresowa zagregowana

(P) podaż (LAS) = potencjalny PKB

zagregowany popyt

P2 AD2

P0 AD0 tylko zmiany cen (nominalne)

P1 AD1

Y* produkcja (PKB)

(potencjalny PKB)

Rys.1 Klasyczny długookresowy model wzrostu z giętkimi cenami: AD-LAS

tylko zmiany realne (PKB, zatrudnienia)

P krótkookresowa zagregowana

podaż(SAS)

stały poziom cen

P

zagregowany popyt

AD2

AD0

AD1

Y0 Y1 Y2 Y* produkcja (PKB)

Rys.2 Keynesowski krótkookresowy model wzrostu z cenami sztywnymi wyjaśniający recesję
i ekspansję.

a) b)
Poziom cen Poziom cen

Pm LAS LAS

P* Pm

P*

Pn Pn AD

Y* produkcja (PKB) Y* produkcja (PKB)

Rys.3 Model dostosowań cenowych i ilościowych:

3a) - dostosowania cenowe i ilościowe przy wyższym poziomie P* i bardziej stromej krzywej zagregowanego popytu AD, 3b) dostosowania cenowe i ilościowe przy niższym poziomie P* i bardziej płaskiej krzywej AD. Pm - cena maksymalna oznaczająca punkt zwrotny ceny z rosnącej na malejącą, Pn - najniższy poziom cen i punkt zwrotny ceny z malejącej na rosnącą. Strzałki pionowe oznaczają dostosowania cenowe (nominalne), strzałki poziome - dostosowania ilościowe (realne).

PODSTAWOWE MODELE MAKROEKONOMICZNE -WZORY

1. Przeciętny (ogólny) poziom cen. Wartość (suma iloczynów cen i odpowiadających im wytworzonych dóbr finalnych w danym czasie) podzielona przez ilość tych dóbr:

P =ΣPiQi /Qi gdzie: P - przeciętny (ogólny) poziom cen,

Pi - ceny poszczególnych dóbr od 1 do n,

Qi - ilości poszczególnych dóbr od 1 do n.

2. Zmiany przeciętnego poziomu cen w modelu z elastycznymi cenami (klasycznym, długookresowym AD-LAS):

P1 = M1V/Q Prawo Fishera (szkoła monetarna): MV = ⇒ PQ,

P2 = M2V/Q M = ⇒ P (Q/V), zał. Q i V - stałe

Pn = MnV/Q gdzie:

P1, P2, Pn - odpowiednio zmieniające się ceny w wyniku wzrostu ilości pieniądza w obiegu,

M1, M2, Mn - rosnąca ilość pieniądza w obiegu,

V - stała szybkość obiegu pieniądza w gospodarce,

Q - stała ilość dóbr finalnych w gospodarce, odpowiadająca potencjalnej produkcji (Y*, potencjalnemu PKB), tj. takiemu poziomowi PKB, przy którym majątek produkcyjny - w zwyczajowym czasie- jest w pełni wykorzystany, a jednocześnie zatrudnienie ukształtowałoby się na tzw. potencjalnym poziomie (L*) (brak bezrobocia przymusowego).

3. Zmiany ilości dóbr finalnych (poziomu bieżącej produkcji) w modelu z "lepkimi" cenami:

Q1 = M1V/P

Q2 = M2V/P

Qn = MnV/P gdzie:

Q1, Q2, Qn - odpowiednio zmieniające się ilości dóbr finalnych (poziomy bieżącej produkcji Y, PKB),

M1, M2, Mn - rosnąca ilość pieniądza w obiegu,

V - stała szybkość obiegu pieniądza w gospodarce,

P - stały poziom cen (ceny "lepkie", sztywne).

4. Model z dostosowaniami cenowymi i ilościowymi (na podst.: Pappel D.H.: Ćwiczenia z makroekonomii. PWN, Warszawa1997, str.19).

AD = a + B/P gdzie:

AD - realny zagregowany popyt (przy założeniu AD=AS),

a - popyt niezależny od ceny (wielkość egzogeniczna),

B/P - popyt zależny od ceny, inaczej 1/P B, np. P=1, wtedy popyt zależny od ceny = B, przy P=2 odpowiednio 1/P B.

Dochód

narodowy

Produkt

narodowy

Podstawowe cechy:

1. Społeczna (publiczna) własność

- zasobów naturalnych

- środków produkcji;

2. Nakazy i zakazy

instrumentami zarządzającymi wykorzystywanymi przez centrum (rząd). Ich podstawowym zbiorem był dyrektywny plan centralny;

3. Planowanie produkcji

- alokacja czynników produkcji

- określanie wielkości produkcji i usług przez dyrektywy rządowe;

4. Planowanie dystrybucji

- określanie odbiorców dóbr i usług

- określanie cen przez rząd (ceny administrowane);

5. Ograniczona rola rynku w gospodarce.

W praktyce nawet w fazie największej centralizacji istniał wolny rynek owoców i warzyw z działek przyzagrodowych

Mieszana

gospodarka nakazowa

(socjalizm rynkowy)

Podstawowe cechy:

1. System planowy dominuje w gospodarce;

2. Mechanizm rynkowy - cząstkowy udział.

Mieszana

gospodarka rynkowa

(kapitalizm mieszany)

Podstawowe cechy:

1. Mechanizm rynkowy dominuje w gospodarowaniu;

2. Interwencjonizm państwowy istotny w gospodarce.

Podstawowe cechy:

1. Prywatna własność

- zasobów naturalnych

- kapitału realnego, finansowego

- dóbr przetworzonych;

2. Wolność wyboru

- nauki

- zatrudnienia

- wydatków

- działalności gospodarczej

- miejsca zamieszkania;

3. Interes własny

- producent maksymalizuje zysk

- pracownik dochód

- konsument satysfakcję;

4. Mechanizm rynkowy

- rynek, konkurencja regulatorem
gospodarki

- kategorie rynkowe instrumentami gospodarczo zarządzającymi: cena, koszt, dochód, zysk, strata, stopa %, płaca, renta gruntowa itd. Stanowią podstawę indywidualnych decyzji właścicieli zasobów;

5. Ograniczona rola rządu w gospodarce.

W najbardziej liberalnej gospodarce występuje sektor publiczny, państwo "nocny stróż".

Gospodarka

planowa

(system nakazowy, socjalizm planowany)

Gospodarka

mieszana

(różne typy systemu

realnie dominującego)

Gospodarka

wolnorynkowa

(system wolnorynkowy,

kapitalizm rynkowy)

---