Prawo gospodarcze -jest dyscypliną kompleksową tzn. zawiera różnorodne normy
Prawne ( prawa cywilnego, karnego, administracyjnego, państwowego), wspólną cechą
Tych norm jest przedmiot regulacji (dotyczą działalności gospodarczej).
Czym zajmuje się prawo gospodarcze?
Prawo gospodarcze jak każde inne prawo reguluje pewne stosunki prawne.
Prawo gospodarcze będzie się zajmowało regulacją stosunków prawnych, które powstają w przestrzeni pomiędzy państwem a podmiotem gospodarczym. Inaczej mówiąc, jest to sfera stosunków prawnych, która wypełnia przestrzeń pomiędzy państwem podmiotami gospodarczymi.
Będzie interesował nas każdy podmiot gospodarczy od początku do końca, ale w wybranym zakresie; od powstania do zakończenia działalności.
Pojęcie działalności gospodarczej.
Pojęcie działalności gospodarczej zostało zdefiniowane w ustawie, z 1988r. o działalności gospodarczej. Zgodnie z tą ustawą, działalność gospodarcza, była to pewna aktywność, pewna przedsiębiorczość podejmowana przez określone podmioty w celach zarobkowych, czyli dla osiągnięcia zysku. W wyniku prowadzonej działalności gospodarczej musiały powstawać nowe dobra i usługi, a charakterystyczne dla tej działalności miało być to, że była prowadzona na własny rachunek. Do działalności gospodarczej ustawa ta zaliczała - działalność produkcyjną, usługową, handlową i budowlaną. Wprowadzone zostało pojęcie podmiotu gospodarczego, które obecnie określa się jako przedsiębiorca.
Pojęcie działalności gospodarczej zostało na nowo określone w ustawie z 1999r. prawo działalności gospodarczej. Ustawa ta rozszerza pojęcie działalności gospodarczej. Mianowicie, działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, działalność handlowa, budowlana, usługowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Działalnością gospodarczą jest także działalność polegająca na poszukiwaniu, wydobywaniu i eksploatacji zasobów naturalnych. Poza zasadą wolności gospodarczej, prawnej równości przedsiębiorców omawiana ustawa wprowadza jeszcze inne zasady takie jak: uczciwej konkurencji, ochrony słusznych interesów konsumentów, a także zasadę przestrzegania dobrych obyczajów w obrocie gospodarczym. Ustawa z 1999r. Reguluje podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej przez podmioty polskie, podmioty zagraniczne, a także reguluje zasady zrzeszania się przedsiębiorców. Nie reguluje natomiast zasady tworzenia przedstawicielstw i różnych oddziałów przedsiębiorstw zagranicznych w Polsce. Działalność gospodarcza, jak już wspomniano, musi być prowadzona w sposób zorganizowany i ciągły. W związku z powyższym nie jest działalnością gospodarczą działalność uboczna. Omawiana ustawa definiuje pojęcie przedsiębiorcy.
Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna (samodzielnie może występować w obrocie gospodarczym, ma zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych, zdolność sądową, zdolność upadłościową), nie mająca osobowości prawnej spółka Prawa handlowego, czyli spółka jawna i komandytowa oraz wspólnicy spółki cywilnej (dawniej spółka, obecnie wspólnicy spółki).Każdy przedsiębiorca musi uzyskać wpis do Rejestru Przedsiębiorców. Zasady wpisu do Rejestru Przedsiębiorców określa odrębna ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym. Ta ustawa zawiera trzy takie rejestry - Rejestr przedsiębiorców, Rejestr zakładów opieki zdrowotnej, fundacji, stowarzyszeń itd., Rejestr niewypłacalnych dłużników. Ustawa prawo działalności gospodarczej obowiązuje od 01.01.2001r. W tym samym terminie zaczęły obowiązywać ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym i kodeks spółek handlowych. Obecnie te trzy ustawy stanowią podstawę do prowadzenia działalności gospodarczej. Charakterystyczne dla ustawy prawo działalności gospodarczej jest również to, że ograniczono reglamentację działalności gospodarczej. Reglamentować można było działalność gospodarczą za pomocą koncesji i zezwoleń. Ustawa z 1988r. Wprowadziła 11 dziedzin sfer koncesjonowanych. Z biegiem czasu liczba tych dziedzin wzrosła do 27. Stara ustawa nie zawierała przepisu, że wzrost liczby koncesji może się odbyć w drodze ustawy. Ilość koncesji zwiększano w drodze rozporządzeń ministrów. Nowa ustawa ograniczyła sfery koncesjonowane początkowo do 7, a później do 8, i wyraźnie określa, że wzrost liczby koncesji może się odbyć w drodze ustawy. Tam gdzie dotychczas były koncesje, w skutek ograniczenia ich ilości są teraz zezwolenia, a tam gdzie były zezwolenia dzisiaj nie potrzeba niczego żeby prowadzić działalność gospodarczą (działalność wolna). Nowa ustawa rozszerza obowiązek posiadania rachunków bankowych przez przedsiębiorcę, Rozszerza obowiązek przeprowadzania transakcji bezgotówkowych. Wszystkie podmioty, które prowadzą księgi przychodów i rozchodów muszą prowadzić pełną księgowość, pełną rachunkowość i prowadzić transakcje bezgotówkowe. Limity wartości tych transakcji pozostają bez zmian w stosunku do poprzednich uregulowań. Początkowo objęto tą pełną księgowością te wszystkie podmioty, które były objęte kartą podatkową, czy ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Trybunał Konstytucyjny zakwestionował ten przepis i dzisiaj te podmioty nie muszą prowadzić pełnej księgowości, jeśli nie przekraczają w roku określonych przychodów. Jeżeli organ koncesyjny przewiduje przyznając jakąś koncesję, że wnioski złoży jakaś większa ilość przedsiębiorców, to wtedy musi powiadomić o tym w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, czasopiśmie o ogólnokrajowym zasięgu, a następnie przeprowadzić rozprawę administracyjną. Ustawa z 1999r. wprowadza również promesę koncesyjną. Promesa koncesyjna polega na tym, że organ państwowy przyrzeka przedsiębiorcy, że jeżeli spełni określone wymagania to w przyszłości dostanie koncesję. Otrzymanie tej koncesji gwarantuje promesa. Na podstawie promesy przedsiębiorca może prowadzić działalność gospodarczą. Przedsiębiorca nie otrzyma koncesji wtedy, gdy nie dotrzyma warunków zawartych w promesie. Promesę koncesyjną wydaje się na okres nie krótszy niż 6 miesięcy. Rozpatrywana ustawa zawiera definicję małych i średnich przedsiębiorców. Jest to istotne, dlatego, że fundusze Wspólnot Europejskich są przeznaczone dla małych i średnich przedsiębiorstw. Ustawa w sposób ramowy reguluje problematykę samorządu gospodarczego, pomimo że istnieje oddzielna ustawa o Izbach Gospodarczych. Stwierdza, że przynależność do samorządu jest dobrowolna, a nie jak poprzednio obligatoryjna. Samorząd gospodarczy, do którego przynależność jest dobrowolna nie ma żadnych uprawnień władczych w stosunku do przedsiębiorcy wykonującego określonego rodzaju działalność gospodarczą. I w końcu ostatnia nowa regulacja wprowadzona przez tą ustawę - Organy administracji rządowej i samorządowej są zobowiązane do pomagania tym wszystkim, którzy podejmują i wykonują działalność gospodarczą. Organy te mają współdziałać z przedsiębiorcami, aby ten, który podjął się wykonywania tej działalności mógł ją realizować skutecznie.
Przedsiębiorstwo podmiotu gospodarczego (podmiot gospodarczy) - terminu tego używamy w czterech znaczeniach: wg kodeksu handlowego; przedsiębiorstwo należy rozumieć jako zorganizowany kompleks majątkowy przeznaczony do prowadzenia działalności, o których mówi ustawa o działalności gospodarczej, wg kodeksu cywilnego; art. 55 KC (!), przedsiębiorstwo jest traktowane jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych i obejmuje wszystko co wchodzi w skład tego przedsiębiorstwa: firmę, nazwę, znaki towarowe, księgi rachunkowe, prawa majątkowe ,itp. oraz art.526 KC. Kodeks cywilny traktuje pojęcie przedsiębiorstwa szerzej niż KH.
Art. 55.1. [Przedsiębiorstwo]
Przedsiębiorstwo, jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, w szczególności:
1) firmę (nazwę), znaki towarowe i inne oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo,
2) księgi handlowe,
3) nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały,
4) patenty, wzory użytkowe i zdobnicze,
5) zobowiązania i obciążenia, związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa,
6) prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych przez przedsiębiorstwo.
Art. 55.2. [Czynność dotycząca przedsiębiorstwa]
Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.
Art. 55.3. [Gospodarstwo rolne]
Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.
w znaczeniu przedmiotowym; oznacza zakres działalności gospodarczej konkretnego podmiotu gospodarczego.
w ujęciu komplementarnym; występują jeszcze inne wartości i okoliczności, które działają w oderwaniu od kompleksu majątkowego i mają wpływ na wartość tego przedsiębiorstwa, np. lokalizacja przedsiębiorstwa, reputacja.
Pełnomocnictwo
Pełnomocnictwo to jednostronne oświadczenie osoby (mocodawcy), na mocy którego inna osoba (pełnomocnik) staje się upoważniona do działania w imieniu mocodawcy. Innymi słowy, każda czynność wykonana przez pełnomocnika w imieniu mocodawcy i w zakresie udzielonego pełnomocnictwa wywoła skutki bezpośrednio w sferze prawnej mocodawcy.
Rodzaje pełnomocnictwa
Mocodawca może ustanowić takie pełnomocnictwo, w którym pełnomocnik będzie mógł dokonywać wszystkich czynności w zakresie tzw. zwykłego zarządu (pełnomocnictwo ogólne). Powinno być ono zawarte na piśmie pod rygorem nieważności. Może ustanowić też pełnomocnictwo rodzajowe, dzięki któremu pełnomocnik będzie mógł dokonywać w imieniu mocodawcy czynności prawnych określonego rodzaju (np. sprzedawanie nieruchomości, zawieraniu umów o pracę w imieniu przedsiębiorstwa itp.). Może ustanowić wreszcie pełnomocnictwo szczególne - do dokonania w imieniu mocodawcy określonej czynności prawnej (np. do sprzedaży określonego mieszkania).
ART.99.
Jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie.
ART.101.
Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.
ART.105.
Jeżeli pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach pierwotnego umocowania, czynność prawna jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć.
Art.106.
Pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników tylko wtedy, gdy umocowanie takie wynika z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.
Art.108.
Pełnomocnik nie może być druga stroną czynności prawnej, której dokonywa w imieniu mocodawcy, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy. Przepis ten stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy pełnomocnik reprezentuje obie strony.
Prokurent i Prokura Art.109.1.
§1. Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
§2. nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Art.109.2.
§1. Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielana na piśmie.
§2. Prokurentem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Art.109.4.
§1. Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie.
§2. Kierowanie do przedsiębiorcy oświadczenia lub doręczenia pism mogą być dokonywane wobec jednej z osób, którym udzielono prokury łącznie.
Art.109.5.
Prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa)
Art.109.6 do art.109.9.
Prokura nie może być przeniesiona. Prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności.
Prokura może być w każdym czasie odwołana.
Prokura wygasa wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy.
Prokura wygasa za śmiercią prokurenta.
Śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury.
Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorstw.
Zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno, określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej także sposób jej wykonywania.
Prokurent składa własnoręczny podpis zgodnie ze znajdującym się w aktach rejestrowych wzorem podpisu, wraz z dopiskiem wskazującym na prokurę, chyba że z treści dokumentu wynika, że działa jako prokurent.
Spółka Cywilna
Kodeks Cywilny:
Art. 860. [Pojęcie, forma] § 1. Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.
§ 2. Umowa spółki powinna być stwierdzona pismem.
Art. 861. [Aport] § 1. Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług.
Spółka komandytowa
Cechy charakterystyczne:
za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada jeden ze wspólników (komplementariusz) całym swym majątkiem i ma prawo do reprezentacji
komandytariusz - odpowiada w sposób ograniczony, czyli do wysokości wkładów - komandytariusz w związku z tym jest odsunięty od prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania,
nie posiada osobowości prawnej.
Utworzenie spółki komandytowej:
umowa w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności,
wpis do Rejestru Handlowego.
Spółka akcyjna:
Udział ma charakter papieru wartościowego, zmienne prawa akcjonariuszy,
Status: przez akt notarialny pod rygorem nieważności;
Założyciele: osoby fizyczne i prawne.
Organy: Zarząd (odpowiada za działalność, prowadzi bieżące sprawy), Rada Nadzorcza lub Komisja Rewizyjna (badanie bilansu, rachunku (Komisja bada różne zagadnienia międzybilansowe)), Walne Zgromadzenie (co około 6 miesięcy w stosunku do roku obrotowego rozpatruje i zatwierdza sprawozdania, udziela pokwitowania władzom spółki, zmiana statutu wymaga Walnego Zgromadzenia).
Prawa Akcjonariuszy:
charakter majątkowy: do dywidendy; uczestnictwo w podziale spółki w przypadku likwidacji; do wyboru akcji nowej emisji.
Charakter niemajątkowy (prawa porforacyjne): do przeglądania księgi akcyjnej; do uczestniczenia w Walnym Zgromadzeniu; do głosu na Walnym Zgromadzeniu; do powoływania pełnomocnika do Walnego Zgromadzenia; bierne prawo wyborcze organów spółki; prawo mniejszości (1. 1/10 występuje o zwołanie Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia; 2. mogą wprowadzić reprezentanta do Komisji Rewizyjnej)
Obowiązki akcjonariuszy: dokonywanie wpłat na akcje w sposób równomierny; powtarzające się świadczeń pieniężnych.
Może być przekształcona w sp. z o.o. jeżeli akcjonariusze mają ponad 50% kapitału spółki + ¾ głosów.
Spółki akcyjne mogą się łączyć: przeniesienie majątku w zamian za akcje; powstanie zupełnie nowej spółki.
Spółdzielnie: dobrowolne zrzeszenie: zmienny skład osobowy, nieograniczona liczba osób, zmienny fundusz udziałowy, prowadzi działalność gospodarczą w imieniu członków; majątek: prywatna własność jej członków.
Spółka jawna
Wyrosła ze Spółki Cywilnej i wiele uregulowań dotyczy właśnie spółki cywilnej.
Spółka jawna jest to spółka osobową bez osobowości prawnej.
Wkłady wnoszone przez wspólników, odpowiedzialność za prawa i obowiązki, reprezentowanie, udziały w zyskach i stratach, wystąpienie ze spółki jest takie samo jak w Spółce Cywilnej.
Charakterystyczne cechy Spółki Jawnej:
bezpośrednia, osobista, solidarna i nieograniczona odpowiedzialność każdego wspólnika,
każdy wspólnik jest upoważniony do samodzielnego reprezentowania i zaciągania zobowiązań (o ile umowa spółki nie stanowi inaczej),
wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach jako zwrotu wydatków i do równego uczestniczenia w stratach.
SPÓŁKI dzielimy na spółki osobowe i kapitałowe. Spółki osobowe to są takie spółki, w których ważny jest skład osobowy (łączenie osób) a spółki kapitałowe to spółki, które łączą kapitał.
Spółki osobowe to: spółka jawna, komandytowa i cicha.
Spółki kapitałowe to: spółka akcyjna, spółka z ograniczona odpowiedzialnością, i z udziałem kapitału zagranicznego.
Spółka cicha (jest odmiana spółki cywilnej) - umowa spółki nienazwana w formie pisemnej
Wspólnik cichy:
nie prowadzi spraw spółki,
nie reprezentuje spółki wobec osób trzecich,
jego nazwisko nie figuruje w nazwie spółki,
może wnieść wkład pieniężny lub rzeczowy do spółki, wniesiony majątek może stracić lub powiększyć,
nie ponosi żadnej odpowiedzialności za sprawy spółki.
Spółki prawa handlowego
spółki osobowe: jawna, komandytowa
spółki kapitałowe: z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna
Spółki kapitałowe mają osobowość prawną.
Pierwotnym aktem, który doprowadza do powstania spółki jest umowa między wspólnikami a w przypadku Spółki Akcyjnej podpisanie Statutu.
Dokonanie rejestracji w sądzie. Tylko spółka z o.o. i S.A. w momencie rejestracji otrzymują osobowość prawną. Prowadzenie spraw spółki i reprezentowanie spraw spółki na zewnątrz powierzane jest specjalnie do tego powołanym organom (zarząd i prokurenci).
Spółka komandytowa i jawna nie posiadają osobowości prawnej, ale maja zdolność prawną, do czynności prawnej i procesową.
Umowa w formie aktu notarialnego.
Spółka Akcyjna i Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością otrzymują osobowość prawną w momencie rejestracji. Oznacza to, że wspólnicy mogą prowadzić sprawy spółki i ją reprezentować. Organami są Członkowie Zarządu i Prokurenci.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej, może być tylko 1 wspólnik (ale nie może nim być inna jednoosobowa spółka z o.o.) z chwilą zawarcia umowy spółki - powstaje spółka w organizacji, która może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania (zdolność prawna); z chwilą wpisu do rejestru uzyskuje osobowość prawną i staje się podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji.
Spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem, może być tylko 1 wspólnik (komplementariusz i akcjonariusz); akcjonariusze są traktowani jak komandytariusze. Osobowość prawna - jest ułomną osobą prawną, może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana (zdolność sądowa).