Geriatria wykład 4

Udar mózgu

Wg WHO - zespół kliniczny charakteryzujący się nagłym pojawieniem się ogniskowych lub globalnych zaburzeń czynności mózgowia, które jeśli nie doprowadzą wcześniej do zgonu utrzymują się dłużej niż 24h i nie mają innej przyczyny niż naczyniowa.

Rodzaje:

• Niedokrwienny 80%

- przemijające napady niedokrwienia (TIA) objawy utrzymują się do 24h

- odwracalny udar niedokrwienny objawy cofają się w ciągu 3 tyg

- udar dokonany objawy trwają powyżej 3 tyg

• Krwotoczny 20%

Czynniki ryzyka wystąpienia daru mózgu:

- nikotynizm, alkoholizm, wek, płeć męska, nadciśnienie, choroby seca, przebyty TIA lub udar, cukrzyca, zaburzenia krzepliwości krwi, doustne środki antykoncepcyjne, dieta bogata w tłuszcze zwierzęce, otyłość, mała aktywność fizyczna, niedoczynność tarczycy, zwężenie tętnic, migrena.

Objawy ostrzegawcze udaru mózgu:

- zaburzenia czucia, nagłe połowicze osłabienie kończyn, wykrzywienie twarzy (afazja amimika), utrata zdolności mówienia lub rozumienia mowy, zaburzenia widzenia, silne bóle głowy, zaburzenia równowagi w pozycji stojącej lub siedzącej, zaburzenia o charakterze przytomności lub świadomości, zaburzenia wegetatywne (oddech, RR, tętno, temp. ciała), zaburzenia poziomu glikemii, zaburzenia gospodarki wodno- elektrolitycznej

Objawy ogniskowe:

- niedowład lub porażenie połowicze (wiotkie, spastyczne), zaburzenia czucia powierzchownego i głębokiego, zaburzenia widzenia (niedowidzenie połowicze), ślepota.

Działania opiekuńcze nad chorym

Zakres działań opiekuńczych sprawowanych przez opiekuna obejmuje:

- pomoc w zaspokajaniu potrzeb fizjologicznych i higienicznych

- zapobieganiu powikłaniom

- inicjowanie i podtrzymywanie terapeutycznego kontaktu z pacjentem i zespołem leczniczym

- wdrążenie do samoobsługi

- zapewnienie prawidłowej pozycji ciała i współdziałanie w uruchomieniu

- opiekun powinien akceptować chorego poprzez okazywanie mu wyrozumiałości, serdeczności, cierpliwości, a także unikanie nadopiekuńczości, nie należy wyręczać chorego w czynnościach, które sam może wykonać

Zaburzenia wyższych czynności nerwowych:

• Zaburzenia poznawcze (agnozja)

• Zaburzenia działania (apraksja)

• Zaburzenia orientacji, pamięci i myślenia

Zespół zaniedbania połowiczego

Należy zwrócić uwagę na następujące sytuacje:

• Stałe zwracanie przez chorego głowy i oczu na stronę prawą

• Ubieranie prawej połowy ciała

• Pozostawienie przez chorego jedzenia znajdującego się po lewej stronie talerza

• Niezdolność czytania słów po lewej stronie gazety

• Wyrażenia przez chorego przekonania, że przedmioty po lewej stronie pola widzenia zagubiły się

• Poruszanie się tylko po jednej stronie korytarza

1. zaburzenia spostrzegania:

Wśród wielu rodzajów wyróżnia się agnozję:

- wrodzoną

- słuchową

- dotykową- poczucia płaszczyzn pionowej, poziomej praz środkowej części planu (przestrzeni)

2. apraksja- polega na braku zdolności do wykonywania wyuczonych celowych czynności ruchowych, pomimo braku deficytów motorycznych, rozumienia poleceń i woli ich wykonywania

3. afazja- zaburzenia stanu funkcjonalnego obszarów korowych, nadawania i odbierania mowy- trudności w tworzeniu i rozumieniu języka mówionego, pisania czy też migowego

4. dyzartria- zaburzenia spowodowane uszkodzeniem aparatu wykonawczego mowy (mm, warg, języka, strun głosowych, podniebienia)

Pomoc w komunikowania się z chorym z afazją:

- zwrócenie się do chorego „twarzą w twarz”

- używanie krótkich zdań i prostych słów, akcentowanie w zdaniu najważniejszych wyrazów

- mówienie powoli, wyraźnie z przerwami pomiędzy słowami, nie ma potrzeby podnoszenia głosu

- unikanie mówienia do pacjenta z innymi głośnymi rozmowami lub balansem w tle

- wzmocnienie komunikowania, pokazywanie aktualnie używanych przedmiotów np. szklanki z herbatą oraz za pomocą mimiki, gestów, intonacji głosu

- przestrzeganie krótkiego czasu rozmowy

Zaburzenia orientacji- wyróżnia się zaburzenia orientacji przestrzennej, czasowej i dotyczącej własnej osoby:

- zwracamy się do chorego po nazwisku i imieniu

- korygujemy informacje o miejscu pobytu

- pozostawiamy przyciemnione światło na noc w pokoju

Zaburzenia myślenia:

- chory ma trudności z myśleniem abstrakcyjnym, nie potrafi uogólnić, powtarza wykonywane czynności aż do otrzymania sygnały o przestaniu

- zachęcamy do czytania, oglądania programów w TV, a później rozmawiamy na ten temat

- włączyć chorego do lekkich prac domowych

Zaburzenia pamięci:

- uczyć chorego przez rozwijanie zdolności zapamiętywania poprzez np. podpowiadanie pierwszej litery słowa, pokazywanie rysunków lub kojarzenie

- wracać do punktu wyjścia, gdy pacjent zapomniał po co przyszedł

- „ucz i przypominaj”

Zaburzenia funkcji pęcherza moczowego

Mogą mieć charakter:

- nieotrzymania moczu

- trudności z opróżnieniem pęcherza

Usprawnianie funkcji mm zwieraczy:

- regulowanie fikcji co 3-4h

- zapewnienie właściwej temp otoczenia i spokojnej atmosfery

- stosowani podkładek lub wkładek absorpcyjnych

- unikanie alkoholu, kawy, herbaty, kakao (zwiększają ilość moczy w pęcherzu)

Pomoc w zaspokojeniu potrzeb fizjologicznych:

Chory samodzielny w zakresie wydalania, ale nie sprawny wzg ruchowym należy pomóc stosowanie do potrzeb, w dojściu do WC, w ściąganiu i podciąganiu bielizny, w utrzymaniu równowagi przy siadaniu i wstawaniu z sedesu itp.

Pomoc w czynnościach higienicznych:

Chory wdrążony do samodzielności powinien wykonywać zabiegi higieniczne w obecności opiekuna, w bezpiecznym i przystosowanym otoczeniu (niskoprogowa wanna, nieślizgające się plastikowe krzesła, dywaniki antypoślizgowe itp.)

Pomoc w ubieraniu się:

Ubieranie powinien chory rozpoczynać od strony N/P, w miarę możliwości angażując w nie zarówno kończyny zdrowej i N/P. Należy chorego zaopatrzyć w ubrania dwuczęściowe, zapinane na rzepy, suwaki, ubrania łatwe w zakładaniu i zdejmowaniu. Rozbierać chory powinien się w pozycji siedzącej i częściowo stojącej. Podczas wykonywania czynności przez chorego opiekun ustawia się po stronie N/P.

Zaburzenia połykania- dysfagia:

- polega na trudnościach w formowaniu kęsu pokarmowego oraz przechodzeniu pokarmów płynnych i stałych z jamy ustnej do dolnych odcinków przewodu pokarmowego

- zaburzenia połykania mogą prowadzić do trudności w doustnym przyjmowaniu pokarmów do niedożywiania, zachłyśnięcia itp.

- Karmić chorego powinna rodzina lub opiekunowie.

Zapewnienie prawidłowej pozycji ciała i pomoc w uruchomieniu pacjenta z niedowładem połowiczym:

- należy zapewnić prawidłowe ułożenie chorego w łóżku, bezpieczną zmianę pozycji oraz udział w pionizacji i nauce chodu.

- prawidłowe ułożenie chorego powinno zapewniać ochronę niedokładnych (mięśni) lub porażonych kończyn w fazie wiotkości, zapobieganie powstawaniu przykurczy i odleżyn, nie utrudniać wentylacji płucnej oraz ułatwić odpływ krwi żylnej z mózgowia.

Pomoc choremu w readaptacji:

• przystosowanie warunków życia do niepełnosprawności

- przystosowanie mieszkania

- zaopatrzenie w sprzęt pomocniczy

• pomoc w zaakceptowaniu kalectwa

• usprawnianie w zakresie samoobsługi

• aktywizacja

• pomoc w uwzględnieniu spraw zawodowych

• wskazanie pozytywnych postaw

• kontakt z organizacjami rehabilitacyjnymi (zespoły terapeutyczne, domy dziennego pobytu)

Przystosowanie mieszkania:

• sypialnia

- twardy materac, możliwość oparcia stóp o podłogę przy stawaniu z łóżka

- wyposażenie w krzesło z bocznymi podpórkami

• łazienka

- sedes podwyższony

- maty antypoślizgowe

- poręcze przy toalecie

• pokoje

- dywany i chodniki dobrze przytwierdzone do podłogi bez frędzli

• schody

- przy wąskich schodach poręcz po obu stronach

Obniżone poczucie wartości społecznej:

- korzystanie z umiejętności i zachowanej wiedzy

- wykorzystanie możliwości fizycznych pacjenta w konkretnych działaniach życia

- zachęcenie chorego don spotkań i życia kulturowego

- zachęcanie do rozmów na tematy go interesujące

Profilaktyka udaru mózgu

- kontrola RR, tętna, stężenia cholesterolu i glikemii

- utrzymanie odpowiedniej masy ciała

- eliminowanie alkoholu i tytoniu

- aktywność ruchowa

- dieta

Rodzina powinna być:

- wsparciem dla chorego

- czynnikiem motywującym

- wspomagająca, stanowcza w stosunku do chorego

- cierpliwa, wyrozumiała, kochająca

- członkowie rodziny powinni dzielić się obowiązkami

Komunikacja alternatywna i wspomagająca jako wsparcie procesu rehabilitacji osób po udarze mózgu

Należy podzielić na 2 kategorie:

1. wspomagająca naturalna- bez użycia pomocy komunikacyjnych przy użyciu wyłącznie własnego ciała, gestów, mimiki itp.

2. Wspomagająca specjalistyczna- przy użyciu np. książek, symboli, komputera- wymaga użycia pomocy komunikacyjnych

Najbardziej popularne systemy komunikacji alternatywnej:

1. system gestów:

- Makaton

- Coghamo

- duński słownik gestów

- język migowy

- alfabet palcowy (daktylografia)

- mima

- pantomima

- kongosty

2. systemy dotykowe

- Brailie

- alfabet punktowy

3. systemy graficzne

- system symboli jednowyrazowych

- system graficzny (bliss)

- piktogramy

- PCSC- Picture Comunication Symbols

- ELS (dawniej Rebus)

- Makaton

- SIG symbol

- Picture This

- Beta

- system ruchomych symboli

- metoda

- Alfabet literowy-sylabowy- literowy

4. metody łączone

Łagodzenie niezborności ruchowej

Głównym zadaniem ćwiczeń prowadzonych z chorymi u których wystąpiły objawy ataksji jest łagodzenie niezborności włączając świadomą kontrolę nad wszelkimi ruchami wywierając za pośrednictwem wyższych środków mózgowych. W tym celu można wykorzystać ćw Frenkel, w których zaburzone czucie głębokie zostaje zastąpione innym analizatorem- wzroku. Składają się z :

1. komendy różnym głosem, ćw prowadzone zapowiedzią ich kolejnym numerem

2. chory powinien doskonale opanować każde ćw lub grupę ćw, zanim pozwoli się na przejście do ćw trudniejszych

3. w miarę postępów nie powinno się zwiększać siły lecz polecać wykonywanie ruchu bardziej złożonego

4. ruchy o całym zakresie należy przeprowadzić przed ruchami o niewielkim zakresie

5. na początek tempo ruchów jest szybkie, później wolniejsze, gdyż wymaga to większej kontroli

6. chory powinien ćw ruchy najpierw

Plan zajęć

• zaburzenia funkcji językowych oraz komunikacji społecznej u seniorów:

- przegląd zagadnień związanych ze skutecznością zastosowania specjalnej aplikacji komputerowego wspomagania rehabilitacji

- prezentacja oprogramowania- afosystem

- prezentacja sprzętu i oprogramowania- komunikacja alternatywna

Afazje- klasyfikacja Bostońska

- Brocka, Wernickiego, prowadzenia, amnestyczna, mieszana, transkorowa afazja motoryczna, transkorowa afazja sensoryczna

Schorzenia prowadzące do deficytów o charakterze demencji:

- choroby neurodegeneracyjne

- Alzhaimer

- choroba Picka

- choroba Huntingtona

- Parkinson

- choroby zakaźne

- choroba Crutzfelda- Jacobsa

- HIV/AIDS

- łagodne zaburzenia poznawcze

Typy zespołów otępiennych

Otępienie potencjalnie odwracalne (10%). Przyczyny: metaboliczne, hormonalne, zatrucia, nawracające infekcje, niedobory wit, alkoholizm)

Otępienie pierwotne zwyrodnienie mózgu

1. choroba Alzhaimera (50-80%)od początku choroby zaburzenia pamięci, orientacji przestrzennej, objawy zakłopotania, leki depresyjne

2. otępienie z ciałkami Lewy'ego (15-20%) zaburzona jest koncentracja wzrokowo- poznawcza

3. otępienie czołowo- skroniowe (10%) dominują zaburzenia osobowości, zachowania (zaburzenia krytycyzmu, tzw rozhamowanie, obojętność) itp.

---