ŚREDNIOWIECZE

1. Ogólna charakterystyka kultury i literatury średniowiecznej.

Średniowiecze jest to określenie epoki, którą sytuuje się między czasami starożytnymi a nowożytnymi. Za początek średniowiecza uważa się umownie rok 476n.e., czyli upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego(zdobycie Rzymu przez wojska germańskie), natomiast schyłek tej epoki wiąże się z rokiem 1453, kiedy to nastąpił upadek Cesarstwa Bizantyjskiego(zdobycie Konstantynopola przez Turków).

Średniowiecze to okres bardzo ważny przemian ustrojowych w całej Europie: rozpowszechnia się feudalizm, a społeczeństwo dzieli się na odrębne stany, coraz bardziej różnicuje się między sobą zakresem przywilejów i pozycją społeczną. Wieki średnie to okres, zarysowywuje się obejmująca niemalże cały kontynent walka o dominację między władzą świecką a kościelną. Kultura średniowiecza jest więc kulturą uniwersalną, ponadnarodową, odrębną w poszczególnych krajach, a jednocześnie spójną i połączonymi wspólnymi celami ideowo-religijnymi. Tak więc pomimo widocznego rozwarstwienia stanowego i zróżnicowania obyczajowego, kultura średniowieczna wydaje się być czynnikiem raczej łączącym niż dzielącym Europę.

CHARAKTER EPOKI:

wyznaczały przede wszystkim następujące cechy:

1. Uniwersalizm, który zaznaczał się w sposobie przedstawiania człowieka i jego stosunku do świata, podporządkowujący jednostkę ludzką Bogu i religii, co jest zauważalne chociażby w głównych wzorcach osobowych(świętego, rycerza, władcy), tematach poruszanych przez literaturę i sztukę, a także w dominacji języka łacińskiego nad językami narodowymi.

2. Indywidualizm, powodujący powstanie pierwszych utworów w językach narodowych. Indywidualizm stał w opozycji do uniwersalizmu, co dawało się zauważyć chociażby w fakcie występowania dwóch kategorii języków: ciągle jeszcze dominującej i urzędowej łaciny oraz języków narodowych.

3. Częste konfrontacje dwóch światów- chrześcijańskiego i pogańskiego.

4. Poczucie jedności państw europejskich, wynikające się z pogłębiania się różnic między Europą a Wschodem.

5. Zdominowanie życia przez rygorystycznie pojmowane wzorce osobowe i wynikające z tego nakazy moralno-obyczajowe, a także poczucie winy, kult cierpienia, lęk przed grzechem, końcem świata, piekłem i szatanem. Życie ziemskie było traktowane jedynie jako byt marny, doczesny, wstęp do życia wiecznego.

6. Dualizm poglądów, czyli pojmowanie świata w przeciwstawnych sobie rygorystycznie pojmowanych kategoriach dobra i zła, rozciągających się na wszystkie dziedziny życia. Wynikały z tego bezustanne przeciwstawienia: Bóg-Szatan, niebo-piekło, anioły-demony... Generalnie daje się zauważyć zdecydowany prymat wartości duchowych nad materialnymi.

7. Dydaktyczny i moralizujący charakter filozofii i literatury, polegający przede wszystkim na wskazywaniu autorytetów etyczno-moralnych: Pisma Świętego, Ojców Kościoła(św. Tomasz św. Augustyn, św. Hieronim), świętych-ascetów.

8. Naczelne wzorce osobowe.

9. W sztuce dwa dominujące kolejno style : romański i gotycki.

Dla Polski średniowiecze to okres rozkwitu gospodarczego kraju(rozwój miast, budownictwa świeckiego, architektury i sztuki- gotyk) i wzrostu jego znaczenia na arenie międzynarodowej. W tym czasie pojawiają się pierwsze ośrodki kulturalne (Akademia Krakowska). Wiek XV określany jest w sztuce wiekiem Wita Stwosza.

2. Wzorce człowieka w literaturze średniowiecznej.

W oparciu o poznaną literaturę średniowiecza możemy mówić o trzech wzorcach parenetycznych- czyli ideałach, wzorach do naśladowania propagowanych w tej epoce.

1)RYCERZ- wzorem takim jest np. Roland (z francuskiej „Pieśni o Rolandzie”), Tristan itp.

CECHY:

-honor;

-odwaga:

-wierność danemu słowu i damie serca;

-męstwo;

-pobożność;

-mistrzostwo w rycerskim rzemiośle.

2)WŁADCA- tu za przykład może nam posłużyć portret Bolesława Chrobrego i Bolesława Krzywoustego, jaki odrysowuje Gall Anonim w „Kronice polskiej”

CECHY:

-mądrość;

-sprawiedliwość;

-duma;

-miłosierdzie;

-pobożność;

-odwaga;

-waleczność;

-spryt.

3)ŚWIĘTEY(ascety)-a przykładem takiego wzoru może być św. Aleksy, św. Franciszek,

św. Jerzy walczący ze smokiem, św. Kinga.

CECHY:

-pobożność;

-ubóstwo;

-umartwianie ciała;

-medytacja;

-męczeństwo;

-zdolność do czynów cudownych.

3. Charakterystyka średniowiecznej literatury świeckiej i religijnej (w oparciu o wybrane przykłady).

„Bogurodzica”; „Legenda o św. Aleksym” ; „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” i myślę że wystarczy.

4. Średniowieczne zabytki piśmiennictwa języka polskiego.

Średniowiecze to okres kształtowania się polszczyzny, pierwszych tekstów w naszym języku. W początkach istnienia państwa polskiego królowała łacina- w tym języku zapisywano wszelkie dokumenty, później tworzono dzieła literackie. Właśnie łacina była językiem ludzi wykształconych, poza tym polszczyzna dopiero się kształtowała- zjednoczone przez pierwszych Piastów plemiona nie mówiły jednym językiem! Powoli w tekstach łacińskich zaczęło pojawiać się coraz więcej słów polskich- najpierw nazwy miejsc, imiona, nazwiska, potem także inne nazwy, w końcu zdania. W wiekach XIV i XV powstają większe teksty po polsku. Pod koniec średniowiecza kształtuje się polski język literacki.

Co nam daje analiza zabytków piśmiennictwa polskiego? Pozwala na przykład prześledzić etapy kształtowania się naszego języka: procesy fonetyczne, zmiany we fleksji czy składni, zmiany ortograficzne. To ważne, by zrozumieć kształt dzisiejszej polszczyzny. Dzięki porównaniu tekstów z różnych epok widzimy też zmiany w słownictwie- zapożyczenia(powiązane ściśle z ówczesną polityką państwa), zmiany znaczeń wyrazów.

• IX w. : Geograf Bawarski- pojawia się w nim pierwsze nazwy w naszym języku. Anonimowy autor, pochodzący z Bawarii. Wymienia nazwy plemion zamieszkujące tereny dzisiejszej Polski: Wiślanie, Goplanie, Opolanie itd.

• X w. : Dagome iudex - Najdawniejszy dokument państwowy: Mieszko I oddaje swoje państwo pod papieską opiekę. Językoznawcy odnaleźli w nim kilka bardzo zniekształconych polskich nazw, m.in. Gniezno, Kraków, Odra.

• XI w. : Kronika Thietmara - W tym dziele historycznym biskupa mersburskiego pojawia się- często zniekształcone- zapisy polskich nazw: Ślężanie, Głogów, Odra, Wrocław, także imie Bolesława Chrobrego (autor opisuje walki toczone z Niemcami przez tego władcę).

• XII w. : Bulla gnieźnieńska - Nazywana złotą bullą języka polskiego. Powstała w 1136r. W kancelari papieża Innocentego II. W napisanym w rejestrze dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego pojawia się 410 polskich nazw osobowych i miejscowych, będącym znakomitym materiałem dla badaczy ówczesnej polszczyzny.

• XIII w. : Księga henrykowska - PIERWSZE ZDANIE PO POLSKU pochodzi z niej, z kroniki klasztoru cystersów z Henrykowa na Dolnym Śląsku. W zapisach z 1270r. Pojawia się zdanie „Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj” (czyli: daj, niech ja pomielę, a ty odpoczywaj). Tak powiedział do swojej zmęczonej żony niejaki Boguchwał. Językoznawcy spierają się, czy pragną jej w ten sposób pomóc, czy może chciał pokazać, jak się to robi.

„BOGURODZICA”- patrz temat nr 9.

Pierwsze liczne polskie nazwy w dokumentach - Mamy w tym czasie coraz więcej dokumentów kościelnych i świeckich, które mówią o realiach ówczesnej Polski. Oprócz nazw własnych pojawiają się w nich inne słowa, np. nazwy podatków.

• XIV w. : Kazania świętokrzyskie - Zabytek o ciekawej historii: w roku 1890 profesor Aleksander Brückner odkrył go przypadkowo w oprawie kodeksu teologicznego z XV w. Średniowieczny manuskrypt został pocięty na paski i użyty przez intrligatora do wzmocnienia innej księgi. Z 18 pasków udało się odtworzyć 6 kazań - jedno całe inne we fragmentach. Ponieważ kodeks pochodził z klasztoru benedyktynów św. Krzyż na Łysej Górze, odnalezione kazania nazwano świętokrzyskimi. Są one zabytkiem polszczyzny małopolskiej, przeznaczonej raczej nie dla prostego ludu: ich autor stosuje język ofisjalny, elementy stylu artystycznego, starannie dobierane słowa. Językoznawcy odnaleźli tu także wiele ciekawych archaizmów.

Psałterz floriański - Nazwa tego zabytku pochodzi od austryiackiego miasta ST. Florian, gdzie przez wieki go przechowywano. Władze polskie kupiły psałterz w 1931r. (za 700 000 zł !!!!) i przekazały Bibliotece Narodowej. To liczące 296 kart dzieło jest trójjęzyczne: psalmy występują w języku niemieckim, łacińskim i polskim.

Roty przysiąg sądowych - Były to różnego rodzaju świadectwa, oświadczenia składane podczas rozpraw sądowych. Nie mają znaczenia literackiego, ale wiele mogą nam powiedzieć o epoce. Możemy w nich np. przeczytać, że Maciej „nie ukradł Wojnowy krowy, ale ją nalazł” , Jan „nie wziął cztyrech kop z Małgorzaciny skrzyni gwałtem” , a Wojciech ”księżej łąki nie posiekł” . Wobec nieznajomości realiów roty przysiąg czasami trudno zrozumieć...

• XV w. : Kazania gnieźnieńskie - Starszy o wiek od Kazań Świętokrzyskich zbiór składa się ze 103 kazań łacińskich i 10 polskich, przy czym liczne głosy dowodzą, że te pierwsze też wygłaszano w języku polskim. Ich anonimowy autor używał języka potocznego, codziennego a jednocześnie żywego- odbiorcami mieli być zapewne prości ludzie. Zabytek jest dokumentem wielkopolskiej odmiany ówczesnego języka polskiego. Porównanie tych dwóch zbiorów kazań pozwala na dokładniejszą analizę średniowiecznej polszczyzny.

Psałterz puławski - Rękopis znajdował się w Bibliotece Czartoryskich w Puławach- stąd nazwa. To póżniejsza kopia licząca 300 stron.

Biblia królowej Zofii - pierwszy datowany zbytek: tłumaczenie powstało w1455r. Na prośbę żony Władysława Jagiełły- Zofii; inna nazwa : Biblia szaroszpatacka, od węgierskiej miejscowości, w której odnaleziono zabytek w wieku XIX. Do XX w. dotrwało zaledwie 185 kart, resztę najprawdopodobniej dawni introligatorzy do oprawiania innych dzieł.

Utwory hagiograficzne - Przede wszystkim „Legenda o św. Aleksym”, inne to „Żywot św. Błażeja” „Legenda o św. Dorocie”. Ciekawymi zabytkami są apokryfy (dzieła literackie opisujące żywoty świętych, będące tworami bujnej wyobraźni autora). Spisane na początku XVI w. ale pochodzące z XV w. , „Rozmyślanie przemyskie” -inaczej Żywot Najświętszej Rodziny, liczy ponad 800 stron i zostało określone jako jedyny nasz zabytek „wart czytania” - a to z powodu żywego języka i realiów życia codziennego.

Różnego rodzaju modlitwy, pieśni religijne - typu Ojcze nasz, Zdrowaś Mario, kolędy, pieśni wielkanocne.

Literatura świecka - W XV w. pojawia się wiele ciekawych zabytków, ukazujące średniowieczne realia. Należą do nich: „O zachowaniu się przy stole” Słoty; „Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią”; „Satyra na leniwych chłopów”. Zachowały się też nieliczne listy miłosne.

„TRAKTAT O ORTOGRAFII” Jakuba Parkoszowica.

Liczne GLOSY i MAMMOTREKTY - Glosy to tłumaczenia trudniejszych łacińskich słów czy sformułowań, zapisywane na marginesach średniowiecznych ksiąg. Mammotrekty to pierwsze słowniczki; uporządkowane glosy dotyczące danego tekstu.

5. Typowe elementy poetyki średniowiecza (np.: alegoria, kontrast, idealizacja, heroizacja).

Alegoria-

Kontrast-opisujesz DUALIZM świata w średniowieczu

Idealizacja- opisujesz „Legendę o św. Aleksym” bądź odpowiednio przekształcasz „Rolanda” albo jeśli znasz to idealizujesz miłość „Tristana i Izoldy”

Heroizacja-„Pieśń o Rolandzie”

6. Przykłady nawiązań do średniowiecza w późniejszych epokach.

RENESANS- Choć pogardliwie ocenił wieki średnie (i taką obdarzył je nazwą) sporo jeszcze z ich dorobku czerpał. Przejął parenezę (typ świętego był kontynuowany), wielu tworzyło po łacinie, w dziełach wciąż pobrzmiewa fascynacja magią liczby, mistyka i oczywiście, religijność. Najważniejszym „odkrywcą” średniowiecza był Szekspir. Tworzył on na przełomie wieków XVI i XVII (więc wspomnienie jego znajdziecie w BAROKU). Odrzucił klasyczny typ tragedii - wprowadził do niej baśniowość i magię, pisał o średniowiecznych osobach- z tej właśnie epoki pochodzi Makbet.

BAROK- jest „krewniakiem” średniowiecza- przynajmniej duchowym. Na przełomie renesansu i barku tworzył William Szekspir, który w średniowieczu umieszczał akcję swoich dramatów, np. Makbeta czy Hamleta. Sceneria starych zamków pomagała zbudować w tych utworach niezwykłą, poruszającą atmosferę. W tym czasie powróci filozofia wieków średnich, np. wywodząca się z pism św. Augustyna dualistyczna wizja człowieka podzielonego na ciało i duszę (w poezji metafizycznej, sonetach Sępa-Szarzyńskiego), umieszcza Boga w centrum wartości. Twórcy baroku obsesyjnie przypominają o nietrwałości ludzkiego życia (motyw vanitas- tj. marności) i nieuchronności umierania. Powracają tak zwane. tańce śmierci, często występuje motyw umierania („Do trupa Morsztyna”).

Kontrreformacja przywraca do życia ideał rycerza walczącego za wiarę chrześcijańską, postępującego zgodnie z etosem rycerskim („Jerozolima wyzwolona” Tass; „Wojna chocimska” Potocki; „Cyd” Corneille). Ideały rycerskie nie zawsze są pokazywane na poważnie, czego dowodem jest dzieło Crevantesa. „Don Kichot”, (który wskrzesza ideał rycerza średniowiecznego z całym jego kodeksem i kultem miłości dworskiej).

„Cyd” P. Corneille'a - rozgrywa się średniowiecznej Hiszpanii, a główny bohater broni honoru nawet kosztem własnych uczuć. „Jerozolima wyzwolona” T. Tasso - przywołuje czasy i ludzi wypraw krzyżowych. Wśród rycerzy i tu napotykamy osoby wzorcowe, choćby Godfryda de Bolloni. Atmosfera eposu, baśniowe i fantastyczne postacie silnie nawiązują do poetyki średniowiecza.

OŚWIECENIE-różni się oczywiście od dawnych wieków średnich. Powracano do nich jednak w fabułach utworów np. rozkwitła powieść gotycka- rozgrywająca się w scenerii średniowiecznych ruin lub w starych siedzibach, pełna tajemniczości, zdarzeń nie wyjaśnionych i grozy. W polskim oświeceniu po motyw średniowieczny sięgną Ignacy Krasicki w „Myszeidzie” , która rozgrywa się za panowania króla Popiela.

ROMANTYZM- Już w drugiej połowie XVIII w. pojawia się neogotycyzm- szczególn zainteresowanie stylem gotyckim, którego wyrazem była między innymi tzw. powieść gotycka (jej akcja toczyła się w opuszczonych zamkach, których sceneria dobrze współgrała z wielkimi namiętnościami) oraz naśladowanie średniowiecza w architekturze (neogotyk). Sami romantycy uznali średniowiecze za jedno z ważniejszych źródeł inspiracji. Fascynowała ich mroczna, tajemnicza atmosfera tej epoki, dylematy rycerzy itp.

Do wieków średnich nawiązywali wielcy twórcy romantyzmu: Schiller w swoich balladach np. w „Rękawiczce”; Mickiewicz w „Konradzie Wallenrodzie”, „Grażynie”; Słowacki w „Balladynie” czy „Lilli Wenedzie”.

POZYTYWIZM- zwrócił się ku średniowieczu głównie poprzez powieść historyczną. Np. „Krzyżacy” Henryk Sienkiewicz.

MŁODA POLSKA- przypomniała mit rycerza Zawiszy- „Wesele”- S. Wyspiański Z kolei Stefan Żeromski stare podanie o Walgierzy ujął w Powieści o Walgierzu Upadłym. Poeci podjęli motyw frańciszkański (Kasprowicz, Staff)

DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE - Zaowocowało powieścią Zofii Kossak-Szczuckiej dotyczącą wypraw krzyżowych „Krzyżowcy”. Powieścią T. Parnickego „Srebrne orły”.

LITERATURA WSPÓŁCZESNA- W literaturze ważnym tytułem jest „Imię róży” Umberta Eco, której akcja rozgrywa się w średniowiecznym opactwie. Warto również sięgnąć po „Wybrańca” Thomasa Manna, „Czerwone tarcze” Iwaszkiewicza czy „Bolesława Chrobrego” Antoniego Gołubiewa. Ciekawym zjawiskiem jest poezja Stanisława Grochowiaka, nawiązująca do średniowiecznej estetyki (eksponowanie brzydoty) i typowych dla tej epoki motywów (np. ascezy) + „Miniatura średniowiecza” W. Szymborska.

Wieki średnie okazały się fascynujące dla twórców filmu. Liczne dzieła pokazują legendę o królu Arturze i jego rycerzach Okrągłego Stołu czy historię Joanny d'Arc. Za dowód ciągłego zainteresowania średniowieczem można uznać plany kolejnych ekranizacji „Krzyżaków” Sienkiewicza. Inne ciekawe dzieła to „Siódma pieczęć” Ingmara Bergmana, „Pieśń słoneczna” Franca Zeffirellego (opowieść o życiu św. Franciszka), „Pieśń o Rollandzie” w reżyserii Cassentiego.

7. Czy słuszne według Ciebie jest określenie epoki „Mroki Średniowiecza” ?

Średniowiecze bardzo długo było traktowane jako epoka pozbawiona własnej tożsamości kulturowej, jako czas „pośredni” między doskonałym antykiem a kontynuującym te idealne antyczne wzorce renesansem. Ów lekceważący stosunek zmienił się z czasem - o ile twórcy oświecenia uważali wieki średnie za epokę ciemnoty, o tyle dla romantyków okazała się ona fascynującym źródłem inspiracji. W kulturze na stałe zagościły wywodzące się ze średniowiecza motywy i tematy (etos rycerski, asceza, Matka Boska pod krzyżem). Wciąż inspiruje sztuka i architektura tej epoki, zwłaszcza gotyckie katedry! Do dorobków wieków średnich twórcy późniejsi nawiązują w różny sposób: są nie tylko kontynuatorami, ale też interpretatorami, czasem krytykami. Motywy i tematy tej epoki bywają przedstawione parodystycznie, czego przykładem mogą być filmy grupy Monty Pythona. Zależy to po części od epoki, po części od samego twórcy. Jak każda epoka średniowiecze daje różne możliwości interpretacji....

8. Średniowieczna wizja świata i jej odbicie w literaturze.

Głupi temat. Chodzi o to, że trzeba jakoś sprawdzić czy pamiętasz ważniejsze utwory literackie średniowiecza, bo jak tak to tylko mówisz o czym są a odpowiedź to podsumowanie tych dzieł. Tak więc:

-„Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią”- jest przykładem poezji moralno-dydaktycznej. Utwór jest zbudowany na zasadzie dialogu- rozmowy mistrza ze śmiercią. Wiersz podejmuje problem umierania i równości wszystkich ludzi wobec śmierci. Jest to wyraźne nawiązanie do średniowiecznej maksymy „memento mori” (pamiętaj o śmierci), wskazującej na przemijalność ludzkiego życia i marność wszelkich spraw doczesnych. Utwór ukazuje, iż śmierć jest wszechobecna, wszechwładna i i dotyczy każdego człowieka- bez względu na jego stanowisko, pochodzenie czy majątek.

Średniowieczni ludzie obawiali się śmierci, a zarazem byli nią zaintrygowani, budziła respekt i strach. Rozważaniom na temat śmierci sprzyjał burzliwy okres XIV-XV w. (kryzys cesarstwa i papiestwa, wstrząsy społeczno-gospodarcze, wojny epidemie, nawrotne fale wielkiego głodu) budził poczucie zagrożenia i nietrwałości życia, wzmagając zarazem pogardę dla świata i jego przemijających wartości. Rozliczne dzieła (w tym i „RMPzeŚ”) zwłaszcza łacińskie na temat „wzgardy świata” akcentowały motyw vanitas, tj. marności, ukazywały uciechy, pokusy i wspaniałości życia jako zwodnicze i podległej nieubłaganej władzy śmierci.

-„Pieśń o Rolandzie”- W średniowiecznej wizji świata jedno z głównych miejsc zajmuje ideał rycerza, szlachetnego, pobożnego i odważnego. Najważniejszym zadaniem „PoR” było przedstawienie i upowszechnienie wizerunku doskonałego rycerza chrześcijańskiego, jednego z głównych wzorców średniowiecza. Doskonały rycerz musiał być waleczny, odważny, oddany Bogu, ojczyźnie i swojemu panu. Celem swojego życia doskonały rycerz miał uczynić walkę w obronie wiary chrześcijańskiej i ojczyzny. Jego postępowanie powinna cechować duma i dbałość o dobre imię wynikające z podporządkowania się nakazom etyki rycerskiej. Wszystkie te warunki spełniał hrabia Roland, należy więc go uznać za wzorowy przykład idealnego rycerza chrześcijańskiego. Roland ginie jako prawdziwy bohater. Jego śmierć zostaje uwznioślona. Nie chce wzywać pomocy, zabrania mu tego duma. Przed śmiercią gorąco modli się do Boga, przeprasza za grzechy i oddaje mu swą duszę. Po śmierci dostaje się do raju, dokąd jego duszę zanoszą Archanioł Gabriel i św. Michał.

W średniowieczu panował jeszcze jeden wizerunek ”doskonałości”. Przeto każdy władca był tym najmądrzejszym, najsprawiedliwszym. Pieśń o Rolandzie przynosi również wizerunek idealnego władcy. Takim wzorowym władcom jest tu Karol Wielki. Nie tylko posiada on wszystkie cechy doskonałego rycerza, ale oprócz tego jest troskliwym, dbającym o swoich podwładnych królem, ideałem godnym najwyższego szacunku.

Nie można też zapomnieć o wielkiej roli jaką, w życiu średniowiecznych, odgrywała religia. Najlepszym tego wyrazem są liczne psałterze(opisane w 4.) jak i apokryfy(„literatura piękna” dotycząca świętych). Dużą rolę w procesie gloryfikacji chrześcijaństwa odegrały utwory hagiograficzne(opisujące żywot świętych, propagują one i konstruują one wzór świętego) Przykładem jest „Legenda o św. Aleksym”. Około X wieku Legenda... dotarła do Europy Zachodniej(gdyż pochodziła najprawdopodobniej z Syrii), zdobywając ogromną popularność i budząc fale naśladownictwa. Utwór propaguje skrajną ascezę. Święty Aleksy jest wzorem ascety : odrzuca dla boga wszelkie dobra materialne, dobrowolnie decyduje się na życie w skrajnej nędzy, rezygnuje z jakichkolwiek przyjemności doskonali w sobie cnotę i pobożność, lecz przede wszystkim uzyskuje zbawienie i zdobywa aureolę świętego.

***Streszczenie Legendy.. : mamy opis narodzin i młodości , jego małżeństwa, które się nie spełnia, bowiem młodzian złożył śluby czystości i wyruszył na tułaczkę. Obserwujemy upokorzenia i ubóstwo, które znosi, oraz cuda- jak choćby interwencja Matki Boskiej, która każe wprowadzić Aleksego do kościoła. Liczne cuda następują po śmierci Aleksego- dzwony same biją, ciało posiada uzdrowicielską moc. Oczywiście-wiadomo, kto umarł i znane są jego losy, bowiem Aleksy pozostawia wyjaśniający list.

9. Narodziny poezji polskiej - „Bogurodzica”.

„Bogurodzica” jest zabytkową polską pieśnią religijną i rycerską. Dwie pierwsze zwrotki to najstarsza część utworu, pochodzi z pierwszej połowy XIII wieku, choć spisane zostały w początkach XV wieku.

W późniejszym okresie utwór bardzo się rozrósł, gdyż dopisywano kolejne zwrotki. Popularność „Bogurodzicy” sprawiły, że została uznana za pierwszy hymn polski. Autorstwo najstarszej części przypisywano

św. Wojciechowi - według piętnastowiecznej legendy. Pierwsza zwrotka to modlitwa skierowana do Matki Bożej z prośbą o wstawiennictwo u Chrystusa w celu wyjednania wiernym obfitych łask. W drugiej zwrotce zbiorowy podmiot liryczny zwraca się do Syna Bożego, aby ten na wzgląd na Jana Chrzciciela, wysłuchał modlitw i zesłał proszącym łaskę pobożnego życia, zaś po śmierci zapewnił im życie wieczne w raju

„Bogurodzica jest wierszem zdaniowo-rymowym, czyli takim, w którym poszczególne wersy mają rożną liczbę sylab. Każdą strofę zamyka refren- pochodzące z greki „Kyrielejson” (dosłownie: Panie zmiłuj się nad nami). W konstrukcji zwracają uwagę podobieństwa poszczególnych wersów (paralelizmy), a także liczne przeciwstawienia (antytezy), za pomocą których autorowi udało się wyrazić sprzeczności wiary. Maria jest jednocześnie „Bogurodzicą” (matką) i „Dziewicą” (panną)- przeciwstawione sobie zostały życie ziemskie i życie wieczne.

Na specjalną uwagę zasługuje fakt, że mimo żmudnych poszukiwań nie odnaleziono żadnego łacińskiego pierwowzory pieśni. Jest ona całkowicie oryginalna i stanowi znakomite świadectwo doskonałego opanowania rzemiosła poetyckiego przez anonimowego autora, który wykazał dużą kulturę literacką i samodzielność.

Istniej także hipoteza, że Bogurodzica była pieśnią Jagiellonów. Ma o tym świadczyć fakt wpływów ruskich na język pieśni, szczególnie żywych w czasach Władysława Jagieły, oraz tzw. Strofy dodane, zawierające także modlitwę za króla, a nawet za królową Zofię i jej synów.

10.Propagowanie chrześcijańskich wzorców osobowych: „Kwiatki św. Franciszka z Asyży”, „Legenda o św. Aleksym”.

Nie udało mi się zdobyć „Kwiatków...” więc nie jestem wstanie tego opracować! :(

Ale na podstawie wcześniej opracowanej „Legendy...” będzieci wiedzieli co mówić, więc wystarczy sobie tylko przypomnieć o czym są „Kwiatki...”

Sorry...

6

---