DEGRADACJA GEOTECHNICZNA
DEGRADACJA GLEBY - spadek żyzności gleby polegający na obniżeniu ilości i jakości próchnicy w glebie, wymywaniu kationów zasadowych (gł. wapnia, magnezu i potasu), zakwaszeniu gleby i zniszczeniu jej struktury. Degradacja gleby jest wywoływana zmianami klimatu, ingerencją człowieka w środowisko biologiczne prowadzącą do tzw. stepowienia (przez wycinanie lasów). Degradacja wywołana jest także obniżeniem poziomu wód gruntowych, rabunkową gospodarką rolną oraz innymi zabiegami agrotechnicznymi (np. nawożeniem organicznym).
W strefach intensywnego oddziaływania przemysłu przetwórczo - wydobywczego degradacja może się objawiać w formie geotechnicznej degradacji gleb. Degradacja geotechniczna gleby powoduje zewnętrzne zmiany na powierzchni ziemi, czyli zniekształcenia rzeźby terenu. Występuje ona na terenie całego kraju, lecz w największej koncentracji na terenach górniczych, budowlanych i miejskich. Zmiany te mogą dotyczyć zniekształceń w rzeźbie terenu w wyniku działalności górnictwa odkrywkowego i podziemnego w obrębie którego odbywa się wydobycie surowców. Zmiany te dotyczą również budownictwa wodnego, drogowego, kolejnictwa lub też mogą być spowodowane zakładaniem instalacji podziemnych (gazociągi, rurociągi, wodociągi, przewody elektryczne i telefoniczne). Do przyczyn degradacji geotechnicznej należą również:
- budowa magazynów i placów składowych,
- budowa ferm zwierząt gospodarskich,
- budowa szlaków komunikacji pieszej, kołowej i lotniczej oraz innych form,
- budownictwo wodno - ściekowe
- składowanie odpadów górniczych, hutniczych, chemicznych i miejskich,
Przekształcenia te powodują trwale lub czasowe przekształcenie pokrywy glebowej, a także zmieniają ukształtowanie rzeźby powierzchni oraz strukturę gleby. Powodują także tworzenie się szczelin, lejów i innych form deformacji.
Formy degradacji geotechnicznej stanowią znaczny odsetek ogólnego areału gruntów w kraju. Powierzchniowe zmiany geotechniczne przyjmują często formy fizycznej degradacji gleb, która polega na:
- zagęszczaniu masy glebowej (polegające na zastosowaniu ciężkich maszyn i narzędzi do uprawy gleb oraz składowaniu materiałów, w wyniku tego następuje silne ugniecenie podpowierzchniowej warstwy gleby, powoduje to trwałe zniekształcenie ternu)
- pogarszaniu się struktury gleby, poprzez wadliwe uprawianie roli.
- nadmiernym odwodnieniu gruntów wywołanym lejem depresyjnym (znaczące obniżenie poziomu wód podziemnych w stosunku do naturalnego zwierciadła tych wód.)
- wadliwej melioracji czego skutkiem jest deficyt wody, (melioracja - zabieg techniczny mający na celu trwałe polepszenie zdolności produkcyjnych gleb)
- zawodnieniu (na skutek osiadania gruntów na terenach górniczych),
- oddziaływaniu zbiorników wodnych,
- a przede wszystkim polega na działaniu erozyjnym wodnym i wietrznym,
Mechaniczne zniszczenie lub uszkodzenie poziomu próchniczego gleby wiąże się ze zniekształceniem rzeźby powierzchni terenu. Wyróżnić można następujące formy niszczenie poziomu próchniczego:
- zniekształcenie budowy i miążkości gleby,
- likwidacja poziomu próchniczego,
- oraz pokrycie gruntem biologicznie nieczynnym,
Degradacja gleby w wielu przypadkach prowadzi do jej całkowitego lub bardzo silnego zniszczenia. Najczęściej gleba jest zdejmowana z powierzchni lub pokryta zostaje zwałami odpadów różnej genezy i miąższości.
Literatura:
Z. Cieśliński, P. Jaworowski, E. Szczepańska: „Problemy ochrony i rekultywacji środowiska”, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2004
Internetowa Encyklopedia PWN, Dostępne w World Wide Web: http://encyklopedia.pwn.pl/16135_1.html
F. Maciak „Ochrona i rekultywacja środowiska”, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2003
3