Król Edyp - postać archetypowa
"Król Edyp" jest to tragedia antyczna autorstwa Sofoklesa. Po raz pierwszy została wystawiona w teatrze ok.430-425 r.p.n.e. Autor ukazuje w niej tragiczne losy głównego, a zarazem tytuowego bohatera-Edypa. Jest on królem Teb-miasta, którego mieszkańców nęka zaraza. Jej przyczyną jest, jak się później okazuje gniew bogów na zabójcę Lajosa (byłego króla),który nadal stąpa po ziemi.Jedyną możliwością na wyzwolenie Teb jest wygnanie zabójcy. Edyp przyrzeka odnaleźć zbrodniarza i rzuca na niego klątwę. Do pałacu przybywa jasnowidz Tejrezjasz, Edyp jednak nie wierzy w jego przepowiednie, oskarżając go o bluźnierstwo. Prawdy dowiaduje się od swej żony, a zarazem matki-Jokasty. Wyjawia mu,że Lajosa zabił ktoś w wąwozie niedalęko Teb i że zeznać to może pewien sługa, który uszedł z życiem. W tej chwili Edyp uświadamia sobie,że to on sam nieświadomie zabił Lajosa. Sługa wyjawił królowi również całą prawdę na temat jego pochodzenia i jego rodzonych rodziców. Jokasta jak się o tym dowiedziała popełniła samobójstwo, a Edyp oślepił się i poprosił bogów o wygnanie.Zacznę od wyjśnienia terminu "postać archetypowa". Otuż jest to postać literacka, której dzieje i postępowania ukazują pewne wzory uniwersalne. Zazwyczaj jest to dramat człowieka pragnącego wywikłać się z przerastającej go sytuacj, która nie jest od niego zależna.
Jedną z wielu przykładów postaci archetypowych podobną, w pewnym sensie, do Edypa jest Ikar, który tak jak Edyp dążył do danego celu. W jego przypadku celem było wzniesienie się jak najwyżej i poczucie pełnej satysfakcji z lotu. Mizernie się to dla niego skończyło, podobnie jak szukanie oprawcy Lajosa przez Edypa. Przytoczeni tu bohaterowie są odzwierciedleniem ludzkich starań i dążeń do doskonałości, co nie zawsze się udaje. Oznaczają człowieka próbującego przekroczyć własne ograniczenia. Również Demeter jest przykładem postaci archetypowej. Mimo wielu przeciwieństw losu uparcie dążyła do szczęśliwego życia u boku swej córki. Jest symbolem czułości i miłości matki do swych dzieci. Odzwierciedla dzisiejsze poczucie macierzyństwa każdej kobiety. W dramacie Szekspira pt."Romeo i Julia" również doszukujemy się postaci archetypowych. Sż nimi tytułowi bohaterowie, którzy ze względu na swoje pochodzenie nie mogą być razem, mimo iż tak bardzo się kochają. Popełniają samobójstwo, aby połączyć się ponownie w zaświatach. Romeo i Julia są symbolem niespełnionej miłości o upartego dążenia do bycia razem. Ukazują parę kochanków, która jest gotowa zrobić wszystko dla miłości, nawet umrzeć, byle tylko być razem. Za wzór postaci archetypowej uważa się również Antygonę. Była wierna prawom ustalonym przez boga, a nie przez człowieka i dlatego uważała, że jej bratu Polinejkesowi należy się pochówek. Nie zważała na to, że wg. praw ludzkich jest on zdrajcą i za jego pochowanie grozi kara śmierci. Przypłciła to życiem, ale czuła, że musi tak zrobić. Każdy będzie osądzony po śmierci ze swych czynów, dlatego nie powinniśmy osądzać zmarłych na ziemi. Antygona ilustruje ludzi, którzy całkowicie zaufali i oddali się bogu. Uważam, że Edyp jest postacią archetypową. Swoim zachowaniem ukazuje wspólne dla całej zbiorowości ludzkiej pewne przekonania, wzory zachowań, wyobrażenia o świecie i przeżycia tkwiące w zbiorowej podświadomości. Obrazy te uzyskują swoją konkretyzację w różnych formach działalności ludzkiej, którą ilustrują wyżej wymienione przykłady.
Bohater tragiczny.
Tematem mojej rozprawki jest udowodnienie, iż Edyp był bohaterem tragicznym. Owy bohater to postać znajdująca się w sytuacji w której musi dokonać wyboru między dwiema drogami. Bez względu na to, którą wybierze, kończy się to dla niego katastrofą.
W tragedii greckiej, istotnym elementem jest człowiek,nad którym wisi fatum. Mimo dobrych intencji,gmatwa swój los i tym samym doprowadza do wypełnienia się przeznaczenia.
Uważam, że Edyp był bohaterem tragicznym i postaram się udowodnić to poniższymi argumentami.
Pierwszym argumentem uzasadniającym moją tezę jest historia narodzin Edypa i związane z tym postępowania. Kiedy wyrocznia ostrzegła króla Lajosa o tym, że zostanie zabity z ręki syna i ożeni się z własną matką, porzucono nowonarodzone dziecko. Zaniesiono go wysoko w góry z myślą o jego śmierci i nie spełnieniu się przepowiedni. Jednak los chciał inaczej. Znaleźli go pasterze i zanieśli do władców Koryntu, którzy zostali jego przybranymi rodzicami. Edyp dorastał, ale nie czuł się tam szczęśliwy. Wybrał się do wyroczni, która poinformowała go o zamierzonych wobec niego planach. Młodzieniec w lęku przed zabiciem ojca i ożenieniem się z matką, uciekł z ojczyzny.
Te zdarzenia począwszy od narodzin do powrotu do Teb, zmierzają ku jednemu. Wszystkie poczynania Edypa dążą do wypełnienia się przepowiedni.
Kolejnym argumentem jest zabicie Lajosa przez Edypa. Buntowniczy młodzieniec podczas spotkania z królem i dworzanami w wąskim wąwozie, nie chciał ustąpić miejsca. Wybuchła kłótnia, której efektem była śmierć dworzan a także Lajosa. Edyp w nieświadomości dokonał zabójstwa rodzonego ojca i tym samym doprowadził do spełnienia się pierwszej części przepowiedni.
Nie można pominąć zagadnienia dotyczącego rozwiązania zagadki Sfinksa przez naszego bohatera. Owa Sfinks pożerała wszystkich wchodzących do miasta, którzy nie znali sposobu na jego łamigłówkę. Wówczas król Kreon ogłosił, iż kto rozwiąże zagadkę potwora dostanie Jokastę za żonę.
Za sprawą bogów w celu dopełnienia przepowiedni, Edypowi przyśniło się rozwiązanie. Król dotrzymał słowa i Jokasta została żoną własnego syna. Mieli oni czworo dzieci i żyli szczęśliwie do momentu,gdy w królestwie dała się we znaki klątwa bogów. Wezwano Terezjasza, który po długich namowach ogłosił Edypowi o zbrodni kazirodztwa i ojcobójstwa. W efekcie Jokasta powiesiła się, a jej mąż wykuł sobie oczy.
Po przeanalizowaniu powyższych argumentów potwierdzam swoją tezę, iż Edyp był bohaterem tragicznym.
Nad rodem Labdakidów wisiało fatum. Począwszy od Lajosa, przez Edypa i Antygonę. Jednak historia Edypa pokazuje, że mimo ucieczki przed przeznaczeniem, wszystkie wydarzenia prowadzą do tego co wcześniej zostało zaplanowane. Poczynania, które wydawałyby się dobre, powodowały, że los tego młodzieńca coraz bardziej się komplikował. To wszystko za sprawą przepowiedni. Gdyby nie była znana, postępowanie owego bohatera byłoby zupełnie inne. Żyłby w nieświadomości i możliwe, że nie doszłoby do jego kalectwa i śmierci rodziców.
Król Edyp - dobry czy zły?
Trudno zdecydować, czy Edyp, bohater tytułowy tragedii Sofoklesa, był dobry czy zły. O jego czynach decydował los - Fatum, a jego wyrokom nie mógł się podporządkować.Tebańska przepowiednia głosiła, że syn króla Lajosa w przyszłości zabije go, zasiądzie na tronie i ożeni się z własną matką. Rodzice postanowili porzucić dziecko, które miało stać się takim zagrożeniem. Chłopczyk został odnaleziony w górach przez pasterzy z Koryntu, zabrany tam i wychowany. Po wielu latach Edyp wybrał się do delfickiej wyroczni by poznać prawdę o swoim pochodzeniu. Również usłyszał przepowiednię, że jego losem jest zabić ojca i ożenić się z matką. Będąc przekonanym, że jego rodzicami są król i królowa Koryntu, bohater postanowił nie dopuścić do wypełnienia się losu. Wyruszył w świat. Podczas podróży napotkał człowieka jadącego wozem i podczas sprzeczki o ustąpienie z drogi zabił go. Okazało się później, że człowiekiem tym był Lajos i przepowiednia zaczęła się spełniać.Nieustępliwy los zaprowadził Edypa do Teb. Miasto nękane było przez Sfinksa zabijającego wszystkich, którzy nie umieli odpowiedzieć na jego zagadkowe pytanie. Edypowi udało się to a w nagrodę za uratowanie miasta otrzymał tron i rękę królowej Jokasty. W ten sposób doprowadził nieświadomie do wypełnienia się przepowiedni.Los Edypa był zapisany już w chwili jego narodzin. Żaden śmiertelnik nie da rady pokonać Przeznaczenia. Wszelkie starania są bezskuteczne. Wszystko, co robił Edyp miało na celu ostateczne dopełnienie się losu, chociaż on przecież sądził inaczej.Nie był przecież świadom, że przypadkowo spotkany na drodze człowiek jest jego ojcem. Nie mógł wiedzieć, że zabijając go uczynił pierwszy krok w stronę wypełnienia przepowiedni, z powodu której opuścił, jak myślał, rodzinny dom. Nie znał swoich prawdziwych rodziców, więc nie mógł sądzić, że zabił swojego ojca i ożenił się z matką. Nie był odpowiedzialny za los, który go spotkał ani za zło, które popełnił. Zrobił wszystko, co podpowiadała mu logika, by uniknąć popełnienia ojcobójstwa i kazirodztwa. Z winy Fatum po prostu nie mógł ich uniknąć. Cierpiał potem nie ze swojej winy.Edyp był dobrym królem, miłosiernym i sprawiedliwym władcą Teb. Wrrószał się nieszczęściami spadającymi na jego kraj rodzinny, dzielił cierpienia swego ludu. Z całego serca pragnął podporządkować się woli bogów by odsunęli kataklizmy od miasta. Mówi: "Lecz skoro wróci - to byłbym przewrotnym, gdybym za głosem nie postąpił boga". Bardzo chce poznać prawdę o śmierci króla Lajosa i podejmuje kroki mające na celu wykrycie zabójcy. W tym momencie popełnia hamatrię, czyli tragiczną pomyłkę. Nie wie przecież, że to on sam jest w istocie mordercą, którego nakazał poszukiwać! Nie wie, że to przez niego na miasto spadła klątwa bogów. Tak, jak w poprzednim przykładzie i tu można stwierdzić, że Edyp nie ponosi odpowiedzialności za klęski spadające na miasto. Zyskuje wręcz opinię sprawiedliwego, bo używa wszystkich dostępnych środków by owe klęski zahamować.Władca, nieświadomy swojej roli w całej sytuacji, wydaje na mordercę króla wyrok wygnania i przeklina go. Oświadcza: "I tak złoczyńcy klnę, aby on w życiu, czy ma wspólników, czyli sam w ukryciu nędzy, pogardy doświadczył i sromu". Mamy tu do czynienia z ironia tragiczną. Bohater nie wie, że skazał i przeklął samego siebie!W chwili, gdy dowiaduje się prawdy pozostaje wierny prawu i sobie. Stosując się do wydanego przez siebie wyroku opuszcza miasto. Postanawia przyjmować odtąd wyroki losu bez sprzeciwu, nieważne co by niosły. Ukazuje w ten sposób wspaniałą i godną pochwały postawę - nie stara się więcej uciekać przed Przeznaczeniem, lecz stawia mu czoło. Nie stara się odwrócić swego losu, lecz przyjmuje go dobrowolnie, choć wszystkie nieszczęścia, do których doprowadził nie były jego winą. Jego poczucie winy nie ma tak naprawdę podstaw.Edyp oczywiście nie jest postacią kryształową. Jak wielu innych bohaterów antycznych tragedii jest pełen pychy - hybris. Możemy zauważyć to między innymi w czasie zajścia z Terezjaszem, gdy to władca wypędza go z pałacu. Sama tylko pycha nie jest wystarczającym powodem, by uznawać Edypa za złego człowieka.Podsumowując należy stwierdzić, że Edyp nie był złym człowiekiem. Na wykazanie się dobrem nie miał z kolei czasu i okazji. Każdy czyn nieszczęśnika skazany był na niepowodzenie, jednak nie cierpiał ze swojej winy. Udręki miasta i jego władcy były jedynie zrządzeniem losu. Przekracza to jednak ramy ludzkiego pojmowania. Ważne jest to, że według tragedii Sofoklesa człowiekiem rządzi Fatum a światem przypadek. Szczególnie bolesne "dary" losu należy jednak przyjąć dzielnie i z godnością.
Której z bogini przyznał by złote jabłko i dlaczego ?
Której z bogini przyznałbym złote jabłko i dlaczego ? Z mitu Historia wojny Trojanskiej możemy wywnioskować, ze bezpośrednią przyczyna wojny pod Troja był tzw. wybór Parysa . Syn Priama mial z posród trzech bogiń, wybrać ta jedna najpiękniejszą, której da złote jabłko przyniesione przez boginie Eris. Rzeczą jasna było to, ze każda z bogini chciała być wybrana ... - wywiązała sie wiec rywalizacja, która polegała na prezentowaniu swojej urody, a raczej tego co moga dac boginie Parysowi w zamian za jabłko. Pierwsza bogini Hera oferowała mu pałace, królestwo i bogactwo. Druga - Atena w zamian za jablko gotowa byla uczynic Parysa najmądrzejszym człowiekiem na Ziemi. Afrodyta zaś przeznaczyła najpiękniejszą kobietę na Ziemi - Helene, żonę króla Sparty - Menelaosa. Parys bez wahania przystal do propozycji Afrodyty i jak to pózniej sie okazalo nie byl to zbyt dobry pomysł . Będąc na jego miejscu złote jabłko zdecydowanie przyznałbym bogini madrosci, czyli Atenie. Bogini Eris, przynoszac jablko, zaznaczyla, ze jest to jablko dla najpiękniejszej. Mysle, ze w tym momencie bardzo dobrze znajduje swoje odzwierciedlenie wiersz Stanislawa Grochowiaka pt.: Ikar , gdzie interpretujac ten utwór stwierdzilem, ze piekno to nie tylko rzeczy wpadajace w oko , ale przede wszystkim rzeczy naturalne, wartosciowe. Dlatego tez moge powiedziec, ze madrosc jest równiez rzecza piekna, i duzo wartosciowsza niz Helena. Parys przyznajac jablko Afrodycie, nie kierowal sie umyslem, o tym wyborze zdecydowaly jego wyobrazenia na temat wygladu przyznanej mu Heleny, dostrzegajac w niej to zewnetrzne piekno, lecz nic poza tym. Jednym slowem Nie wszystko zloto co sie swieci . Kierujac sie tym przyslowiem oraz interpretacja wiersza Ikar wybralbym Atene, glownie ze wzgledu na wyplywajace wartosci i korzysci z oferowanej mi madrosci. Bedac najmadrzejszy, znalbym odpowiedzi na kazde pytania nurtujace ówczesnych ludzi, to dalo by mi duzy respekt wsród spoleczenstwa, bylbym dla nich autorytetem, wczesniej czy pózniej zostal bym kims waznym. A jezeli bylbym na wysokim stanowisku, to bylbym bogaty. To jest wlasnie jeden z wielu przykladów jak mozna wykorzystac swoja madrosc. Herze nie przyznalbym zlotego jablka, poniewaz pieniadze szczescia nie daja , zas jezeli chcialbym wejsc w zwiazek z kobieta, to musiala by nas laczyc obustronna milosc, a nie jak w przypadku Parysa zafascynowanie jej zewnetrznym pieknem i wola bogini Afrodyty. Tak wiec jak widac Syn Priama, decydujac sie na Helene, doskonale zdawal sobie sprawe, ze ten zwiazek bedzie kruchy, nie budowany na szczesciu, lecz na pokusie Parysa. Po drugie Parys chcial ja miec od zaraz, dlatego ja porwal, co w rezultacie doprowadzilo do zrujnowania swej ojczyzny. To wszystko swiadczy o tym, ze Parys nalezal do ludzi, którzy zyja chwila, sa lekkomyslni i chca miec wszystko co najlepsze bez najmniejszego wysilku. Nigdy nie zjada sie pierwsze deseru , - do wszystkiego w zyciu trzeba dojsc, wyznaczajac sobie caly czas kurs, cel. Wszystko musi odbywac sie wedlug okreslonego planu; - Madrosc planów polega takze na przewidzeniu trudnosci . Trzeba byc zdecydowanym, miec swoje zdanie, którego nigdy nie sie zmienia, wiedzac, o tym, ze to czym sie zajmujesz lub robisz jest dobre i w przyszlosci zaowocuje satysfakcjonujacymi wynikami. Po drugie kazdy wybór w zyciu musi byc dobrze rozwazony, tzn. ile w nim jest dobra, a ile rzeczy, które w przyszlosci moga przesadzic o blednie podjetym wyborze. Tymi powiedzeniami oraz cechami kieruje sie w zyciu. Dlatego tez dla mnie racjonalnym wyborem jest wlasnie madrosc, jest to wartosc bardzo wazna w zyciu, która oprócz wartosci, korzysci, dodaje nam cechy czlowieka wyrafinowanego, wyuczonego, z bogatym zasobem slownictwa... itd. W realnym swiecie, nie majac mozliwosci przyznania zlotego jablka Atenie , inwestuje w madrosc, chodzac dzien, w dzien do szkoly i pomimo, ze nie sprawia mi to zbyt duzej przyjemnosci, ucze sie, bo wiem, ze kiedys to zaprocentuje.