1.Sposoby definiowania religii.

Słowo RELIGIA pochodzi od łacińskiego słowa RELIGIO, co oznacza sumienne przestrzeganie obowiązków, lub też od słowa RELIGARE, co oznacza przywiązywać, wiązać na nowo.

W okresie pierwszych wieków naszej ery używano słowa "religio" dla określenia różnorodnych tradycji religijnych, przez co charakteryzowano poszczególne grupy społeczne. Wcześni chrześcijanie używali częściej słowa "wiara", czyli "prawdziwa religia", jednak w późniejszym okresie chrześcijanie stali się nośnikiem terminu "religia". W ich rozumieniu owe słowo oznaczało "wiarę w Boga". Powołując się na myślenie pierwotnych chrześcijan, pozostałe wierzenia monoteistyczne także określano mianem religii, jednak inne wierzenia trudno było nazwać religiami, gdyż były to raczej grupy społeczne mające własne tradycje. Współcześnie religia jest formą wierzeń, która nie obejmuje jedynie nowych zgromadzeń (sekty, ruchy wyznaniowe). Termin religia stał się pojęciem uniwersalnym.

Istnieją trzy główne sposoby definiowania religii:

1. DEFINICJE AUTONOMICZNE (ISTOTOWE)

Celem autorów tych definicji jest wskazanie tego, co stanowi istotę religii. Autonomiczny oznacza "niesprowadzony do żadnej innej rzeczywsitości", "wiara w jakąś rzeczywistość świetną". Wiąże się to z pojęciem "sacrum" - istnieje świat o nadprzyrodzonym charakterze. Sfery sacrum nie można poznać, istnieje wiara, że dusza po śmierci się tam dostanie. Definicja istotowa opiera się na Bogu osobowym, który posiada cechy, określające go jako postać. Postać Boga zależy od tradycji religijnej, np. w chrześcijaństwie Bóg występuje w trzech osobach. Z kolei w judaizmie nie przedstawia się wizerunku boga, gdyż jest to uważane za świętokradztwo, podobnie jak w islamie. Istnieje wiele przykładów religii, w których bóg nie istnieje, choćby buddyzm, czy też religie pleminne, gdzie świat duchów ma wpływ na wszystko w rzeczywistym świecie plemion. Na podstawie tych przykładów religię definiuje się jako wiarę w to, że światem istniejącym, poznawalnym rządzi świat niepoznawalny. Definicja ta skupia się na istocie religii.

2. DEFINICJE REDUKCJONISTYCZNE (OGRANICZONE)

Określają związek religii z kulturą i sztuką, ekonomią, polityką czy też ludzkim życiem. Posługując się tymi definicjami poszukuje się związku religii z innymi sferami życia, przez co istnieją różne punkty widzenia, np. socjologowie doszukują się związku religii ze sferą społeczną, a historycy sztuki w religii odnajdują przyczynę powstawania nowych nurtów artystycznych.

3. DEFINICJE STRUKTURALNE

Określają religię jako wewnętrznie bardzo zróżnicowane zjawisko, posiadające pewną strukturę. Zjawisko religii opiera się na doktrynie religijnej, zachowaniach religijnych oraz organizacji religijnej. Wszystko to stanowi fundamentalne podstawy istnienia każdej religii.

a) Doktryna - uporządkowany zbiór twierdzeń ludzkich i sacrum (w tych religiach, w których wierzenia zostały spisane w formie świętych ksiąg czy tekstów), a także przekaz ustny (mity), pomiędzy którymi istnieje głębszy związek logiczny, przyczyna i skutek. Doktryny dotyczą sfery sacrum i profanum, przedstawiony jest obraz świata poprzez zależności między tymi dwoma sferami.

b) Zachowania religijne - obrzędy, kulty, które mają bardzo ważne znaczenie. Są to schematy wielokrotnie powtarzane w życiu i przekazywane kolejnym pokoleniom. Zachowaniem tym jest modlitwa - zbiorowa lub indywidualna - sposób komunikacji ze sferą sacrum. Drugim sposobem kontaktu jest ofiara - "drobne przekupstwo" w formie żywności, kwiatów, pielgrzymki do świętych miejsc, cyklicznych spotkań, świąt (ustalony kalendarz) - najważniejszy cykl roczny, według którego odnosi się każda religia. Do zachowań należy przestrzeganie postu w formie różnych zakazów i wskazań. Zachowania odnoszą się do cyklu życia ludzkiego - od momentu narodzin do śmierci.

c) Organizacja religijna - funkcjonowanie religii dzięki jej wyznawcom. Religie potężne to chrześcijaństwo i islam, które skupiają ponad 50 % ludności świata. Religie małe skupiają kilka tysięcy osób, zwykle są to grupy etniczne o tradycjach przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Społeczności wiernych są w różny sposób wewnętrznie zbudowane (np. w katolicyzmie dominuje kapłan, a w judaizmie - rabin, z kolei w islamie - brak silnej strony formalnej). W religii zmiana elementu jednego pociąga za sobą zmianę drugiego elementu, np. podczas zmiany jakiegoś tekstu, w wyniku czego może dojść do rozłamy w danej religii.

Definicja strukturalna skupia się na budowie wewnętrznej religii.

2. Jakie funkcje pełni religia?

1. CZYSTORELIGIJNE (SWOISTE)

Polega na przedstawieniu człowiekowi dróg, które pozwolą mu na godziwe życie, zgodne z pewnymi normami wynikającymi z danej religii, za co człowieka spotykają sankcje pozytywne i negatywne zarówno w życiu, jak i po śmierci. Łaskawość Boga lub bogów oraz kary są wskazówką dla życia człowieka, który musi postępować w taki sposób, aby uzyskać łaskawość sacrum.

a) FUNKCJA ZBAWCZA - związana z zyskaniem akceptacji życia człowieka, która ma wpływ na losy jego nieśmiertelnej duszy, co wiąże się z obietnicą nagrody, szczególnie po śmierci.

2. INSTRUMENTALNE

Religia stanowi rolę instrumentu, który ma wpływ na życie człowieka.

a) FUNKCJA POZNAWCZA (ŚWIATOPOGLĄDOWA) - określa poznanie świata poprzez interpretacje religijne (pryzmat religijny - wszystkie zjawiska interpretowane przez prawdy religijne). Funkcja opiera się na systemie światopoglądowym, w którym wiele twierdzeń z rzeczywistości podporządkowanych jest ideom religijnym (np. rzeczywistość jest wynikiem boskiej ingerencji). Każda religia przedstawia jakąś interpretacje świata, wypowiada się w swojej doktrynie, która jest zawarta w świętych księgach lub w mitach, na temat człowieka, przyrody, kosmosu, społeczeństwa, zjawisk, zmian w przyrodzie, początku świata, różnic między życiem a śmiercią oraz sfery sacrum.

b) FUNKCJA SPOŁECZNA - przedstawia poglądy badaczy zainteresowanych społecznym aspektem religii, zwraca uwagę na wspólną wiarę i praktyki religijne (które są podstawowym tworzywem dla więzi duchowej i wyznaniowej) oraz na to, że w dziejach ludzkości więź religijna była podstawowym spoiwem wspólnego życia ludzi w grupach.

c) FUNKCJA PSYCHOLOGICZNA - zwraca uwagę na poszukiwanie racjonalnych przyczyn powstawania religii. Wskazuje, że wiara w opiekę sił nadprzyrodzonych pomaga ludziom opanować strach przed różnymi nieszczęściami, chorobą, śmiercią, a wiara w życie pozagrobowe pozwala znależć ludziom sens życia, zobaczyć, że nie jest ono epizodem, tylko będzie istnieć po smierci.

d) FUNKCJA POLITYCZNA - powstała na etapie tworzenia się państwa. Siła władzy powoduje, że ludzie muszą respektować daną więź polityczną. Określa uzasadnienie istnienia władzy poprzez ochronę własności wspólnej. Jako pierwszy tę rolę religii określił Platon w rozprawie "Państwo". Funkcja wzmacniająca istniejącą władzę oraz utrwalająca w przekonaniu, że istniejący porządek polityczny wynika z praw, które bogowie ustanowili dla ludzi.

e) FUNKCJA NORMATYWNA (MORALNA) - związana z normami ogólnospołecznymi. Istnieją dwa rodzaje norm: czystoreligijne ("jest jeden Bóg" w chrześcijaństwie) i nieczystoreligijne ("nie kłam", "nie kradnij" - normy ogólnoludzkie). Wiąże się z wyznaczaniem repertuaru norm i wartości, których człowiek musi przestrzegać, do których musi się stosować, gdyż jego życie będzie poddane ocenie. W religii wszystko ma swoje wytłumaczenie, zwracając uwagę na siłę sacrum.

f) FUNKCJA KULTURALNA - określa wpływ religii na rozwój cech kulturowych, formy życia kulturalnego człowieka (obyczajowość, która świadczy o obchodzeniu świąt; odpowiednie zachowania w wyznaczonym czasie lub przez całe życie), a także sztukę (formy prezentowania postaci religijnych na obrazach, rzeźbach, itd.; okreslone ściśle graficzne znaki religijne oraz symbole; ozdoby miejsc sakralnych; odpowiedni taniec, literatura, na co wpływ ma religia).

3. Najbardziej znane kryteria podziału zjawisk religijnych, typy religii oraz konkretne przykłady.

Kryterium powstania religii:

• ze względu na pochodzenie: naturalne, objawione i dharmiczne (religie wiążące się z dharmą. Zaliczamy do nich: hinduizm, buddyzm, dźinizm, sikhizm oraz adźiwików)

• ze względu na to, jak pojmują istotę boską: monoteizm, politeizm, henoteizm, deizm, panteizm

• ze względu na zasięg oddziaływania religii: religie uniwersalistyczne, narodowe, plemienne.

• ze względu na punkt wyjścia: religie teocentryczne, religie kosmocentryczne.

Typy religii:

• Kryterium prawdy - nie przydaje się w religioznawstwie -prawdziwe -fałszywe

• Kryterium liczby Bogów - bywa używane ale pod wieloma zastrzeżeniami, ponieważ w niektórych religiach nie ma Boga, Np, ateiści

• Religie nieteistyczne - występują duchy, które kierują życiem i losem człowieka, np. dżinizm

• Religie teistyczne -monoteistyczne, Np., chrześcijaństwo, judaizm, islam -politeistyczne, Np, hinduizm, szintoizm, wczesny judaizm

• Sekty

4. Kiedy powstało religioznawstwo i jakie są współczesne kierunki badawcze religioznawstwa.

Religioznawstwo (jako dział nauki) powstało w II połowie XIX w. Za twórcę religioznawstwa najczęściej uważa się F.M. Mullera. Przyczynami powstania religioznawstwa było zainteresowanie(niekoniecznie wiarą) swoją religią i obcą.

Religioznawstwo-dyscyplina badawcza, której przedmiotem zainteresowań jest religia, we wszelkich jej przejawach i aspektach. Religioznawstwo bada wszystkie systemy rel. Zarówno historyczne jak i współczesne. Zajmuje się problematyką genezy wierzeń rel. , ich ewolucją, procesami modernizacyjnymi i adaptacyjnymi, jak również kwestią ich zaniku. Przedmiot swoich badań religię ujmuje jako dziedzinę kultury poszukując zależności pomiędzy nią, a rozmaitymi dziedzinami kultury.

Współczesne kierunki badawcze religioznawstwa:

Teoria religii(religioznawstwo ogólne); Historia(porównawcza); Fenomenologia religii; Psychologia religii; Socjologia religii; Etnologia religii; Geografia religii

5. Określ okres, z którego pochodzą najstarsze religie, jakie dyscypliny naukowe je badają, jakie pozostałości prehistorii świadczą o wierzeniach i obrzędach praczłowieka.

Najstarsze ślady istnienia wierzeń i obrzędów religijnych sięgają czasów średniego paleolitu. Pojawiły się ślady grzebania zmarłych, Na szczątkach zmarłych znaleziono „ochre” (czerwony barwnik), która miała magiczne znaczenie, przywrócenia życia. Są groby w których znaleziono dużo podziurawionych muszelek, które traktowana jako ozdoby, a także znak przynależności (niewiadomo czy to miało znaczenie religijne).. W paleolicie środkowym stworzone zostały zalążki kultury duchowej, obrządek pogrzebowy, rytualny kanibalizm- zjadanie organów wewnętrznych drugiego człowieka przenosiło wszystko co najlepsze z ofiary na „zjadającego”, znaleziono również ludzkie czaszki z wydrążonymi otworami w tych samych miejscach. W jaskiniach 90% obrazów było poświęconych zwierzynie. Bardzo często odbywały się rytuały (kult myśliwski) w których zakopywano czaszkę zwierząt z nadzieja, że w tym miejscu wyrośnie roślina. Znaleziono również bron i inne przedmioty ozdabiane szczególnymi znakami, figurki kobiet związane z kultem - Wenus. Kult zmarłych, który pod koniec paleolitu stał się rozpowszechnioną praktyką świadczy o tym, że wytworzył także własną filozofię życia, na której oparł religię.

Pozostałości prehistorii świadczące o wierzeniach i obrzędach praczłowieka: miejsca pochówków, ślady ofiar, wyobrażenia istot nadprzyrodzonych, miejsca gdzie oddawane były obrzędy sakralne. malowidła na ścianach (sceny myśliwskie) gliniane tabliczki

Badaniem religii pierwotnych zajmuje się funkcjonalizm religii, etnologia religii oraz historia religii.

6. Typy religii plemiennych i ich współczesny zakres w świecie.

Obecnie religie plemienne występują na terenach Ameryki Południowej (wśród ludów Amazonii), w Afryce, w krajach Oceanii, w Azji (m.in. Wietnam, Laos, Birma, Tajlandia).

Typy religii plemiennych: animizm, manizm, fetyszyzm, totemizm, szamanizm, teizm.

1. animizm - wiara w istnienie świata duchowego, świata bytów potężniejszych od ludzi. Za zwykłymi rzeczami kryją się potężne moce, często postrzegane jako energia przenikająca całą rzeczywistość, lecz skoncentrowana zwłaszcza we wszystkim co niezwykłe, czasami też w szczególnych umiejętnościach ludzkich.

2. manizm - kult przodków. Słowo manes , zapożyczone z mitologii rzymskiej, znaczy zmarli przodkowie. Nie umierają oni całkowicie, ich dusze, obdarzone mocą, pozostają przy życiu i wywierają dobroczynny lub szkodliwy wpływ na losy potomnych, więc należy oddawać im cześć religijną, modląc się i składając ofiary. Kult przodków przejawiał się w 2 formach: kultu przodków rodzinnych oraz kultu przodków rodowych, klanowych, plemiennych, założycieli miast i państw, którzy nierzadko bywali podnoszeni do rangi bóstw.

3. Fetyszyzm-związany z kultem przedmiotów zwanych fetyszami, takich jak: drzewa, zwierzęta, kamienie, strumienie, muszle lub przedmioty wykonane sztucznie, takie jak figurki czy wisiorki. Specjalne zabiegi obrzędowe udzielają im mocy magicznej i w związku z tym ich czciciel oczekuje od nich określonego działania. Obydwa terminy: fetyszyzm i fetysz, wprowadził francuski religioznawca Charles de Brosses (1709-1777) twórca hipotezy, iż fetyszyzm stanowi pierwotną formę, a nawet źródło wierzeń religijnych.

4. totemizm - oparty na uznawaniu mistycznej więzi pomiędzy jednostką lub grupą, a określonym zwierzęciem, przedmiotem, rośliną lub zjawiskiem atmosferycznym, które stawało się totemem i jednocześnie godłem klanu, szczepu czy plemienia. Zwierzę totemiczne, uważane za przodka-opiekuna grupy społecznej, jest otoczone czcią i ochroną, której służy system zakazów tabu, na przykład zakaz zabijania zwierzęcia totemicznego i zakaz spożywania go.Totemizm jest dziś uważany za jeden z elementów religii i występuje razem z animizmem, głównie w społecznościach rodowych i można go spotkać u niektórych plemion Australii, Afryki i Ameryki Północnej. Jest też trudno zrozumiałym dla cywilizacji zachodniej systemem klasyfikacji, praktykowanym w społecznościach pierwotnych.

Pozostałością totemizmu jest wiara w bogów-zwierzęta, na przykład w religii antycznego Egiptu, gdzie wyobrażano sobie bogów pod postacią krokodyla, ibisa, kota, byka lub szakala.

5. szamanizm oparty jest na animizmie. Jego początki sięgają okresu paleolitu, około 30.000 lat p.n.e. Słowo szaman pochodzi z języka tunguskiego i oznacza "ten, który jest w stanie ekstazy". Dziś spotyka się lokalne odmiany szamanizmu u ludów obu Ameryk, Azji Południowo-Wschodniej, Oceanii i Afryki. Szaman jest najczęściej wybierany przez duchy, które dają o tym znać za pomocą wizji, snów i specjalnych znaków. Jest to dar, rodzaj powołania, które uzewnętrznia się zazwyczaj już w wieku dorastania.

8. Ogólna charakterystyka wierzeń i zachowań religijnych judaizmu oraz islamu.

Judaizm:

-wiara w jednego boga -Jahwe (jestem, który jestem), brak wizualizacji, jest twórcą wszystkiego, surowy ale sprawiedliwym sędzią, niewidzialny i wszechmocny.

-Tora - najważniejszy tekst objawiony (5 pierwszych ksiąg biblii)

-Bóg wynagradza za przestrzeganie prawa a karze za łamanie

-dusza ludzka jest nieśmiertelna

-bóg ześle mesjasza, który zbawi świat

- Mojżesz jest największym prorokiem( Bóg podyktował mu Prawo na Synaju, prawo to jest niezmienne)

-wiara, że Żydzi są narodem wybranym

- najświętszym miejscem jest Ściana Płaczu (pozostałość po świątyni jerozolimskiej, cel pielgrzymek i modlitw)

-wierne przestrzeganie żydowskich reguł życia zawartych w Biblii i Talmudzie:

-obrzezanie chłopców (symbol przymierza z bogiem)

-zachowanie szabatu, świąt, postów

- judaizm dziedziczono po matce

-gwiazda dawida i menora jako symbole

-Koncepcja człowieka zakłada jedność ciała i duszy, co pozwala człowiekowi spełniać powinności wobec Boga i świata

- w ciągu dnia żyd powinien odmówić 3razy modlitwy

-modlą się w synagogach

- judaizm uważa, że także nie-Żydzi mogą trafić po śmierci do raju, chociaż Żydom jest łatwiej tam trafić

-chasydzi (najbardziej ortodoksyjni żydzi)

Islam:

-bogiem jest Allah,Mahomet ostatnim prorokiem

-jedność boga, równość wiernych braterstwo i sprawiedliwość społeczna

- świętą księgą islamu jest Koran(wierzą, że wersety Koranu zostały objawione Mahometowi poprzez Archanioła Gabriela)

- respektują prawdy zawarte w Biblii ale nie respektują Trójcy Świętej

- 5 filarów islamu: (Szahada- wyznanie wiary),(Modlitwa- modlitwa odmawiana 5 razy dziennie),(Jałmużna- 25% na cele charytatywne), (Post- w miesiącu ramadan nie wolno pić , jeść palić, seksu), (Pielgrzymka do Mekki- przynajmniej 1 w życiu odbyć, zdobywa się szacunek, znajduje się tu Kaaba)

-wiara w Sąd ostateczny, przeznaczenie ( wszystko dzieje się z woli boskiej), Aniołów(Gabriela i michala),

-Szariat - prawo kierujące życiem wyznawców islamu

-odstęp od wiary największą zbrodnia

- modlą się skierowani do Mekki(znajduje się Czarny Kamień)

-modlą sie w meczetach

9. Scharakteryzuj jedną wybraną religię Azji (hinduizm, buddyzm, taoizm lub shintoizm) z punktu widzenia jej wierzeń, genezy oraz cech procesu dziejowego (zmiany, zróżnicowania, odłamy - wymień je i omów jeden wybrany).

Hinduizm- nazwa stworzona przez Brytyjczyków w czasach kolonialnych; funkcjonuje od ok. XIX wieku. Początek Hinduizmu (II w. p.n.e.) związany jest z wędrówką ludów. Ariowie dali początek ludom słowiańskim i pozostawili po sobie pismo - Wedy (dzieła)- koniec 2 tys lat p.n.e. Najstarszymi z nich są mantry - hymny, formuły ofiarne poświęcone bóstwom. Ok. 500 r. p.n.e. dzieła te uchodziły za stworzone przez boga.

W skład Wed wchodzą cztery sanhity pierwsza to Rygweda, czyli wiedza hymnów recytowanych na cześć bóstw; 2. Jadżurweda wiedza formuł ofiarnych 3. Samaweda, czyli wiedza pieśni, przeznaczoną dla kantora- udgatara,; 4. Atharwaweda - wiedza zaklęć albo "zamawiań"

Hindusi posiadają również obszerne teksty poświęcone wykonywaniu obrzędów liturgicznych czyli Brahmany oraz Upaniszady (Można w nich odnaleźć wielkie idee hinduizmu, a wśród nich na przykład ideę sansary) czyli traktaty filozoficzno-teologiczne używane po dziś dzień.

Hinduizm ma niezwykle bogaty panteon bogów. Obiektami kultu w głównych odłamach hinduizmu są trzej bogowie: Brahma, Wisznu i Śiwa. W naukowej teologii hinduskiej łączeni są często w triadę (trimurti).

Brahma jest twórcą okresów świata (kalpa), przedstawia się jako brodatego mężczyznę, z czterema głowami i czterema ramionami. Życie Brahmy, według wyznawców hinduizmu, odmierza cykl kosmicznego czasu świata. Doba Brahmy trwa tysiąc dni, kończących się zagładą. Po upływie stu lat życia Brahmy płomienie ognia pochłoną wszystko, razem z nim samym..

Wisznu jest konserwatorem tego świata, jest bogiem dobrym i przyjaznym ludziom. Przedstawia się go jako młodzieńca w błyszczącym diademie, jeżdżącego na mitycznym ptaku Garudzie. Wisznu w hinduizmie jest czczony w swoich zstąpieniach (awatarach), czyli wcieleniach. Wylicza się 10 awatar Wisznu, między nimi najbardziej znany jest Kryszna, Budda i Kalkin

Śiwa pod koniec każdej kalpy do jego zagłady. Jest postacią złożoną i wewnętrznie sprzeczną, ponieważ łączy w sobie ascetyzm i kult płodności. Jest opiekunem medytacji i joginów, a także bogiem siły rozrodczej, której symbolem jest fallus.

Znaczącymi bogami w hinduizmie są również opiekunowie stron świata, na przykład Indra to strażnik Wschodu, bóg burzy, wiatru i wojny, Agni - bóg ognia, jest strażnikiem południowo-wschodniej strony świata, Jama jest strażnikiem południowej strony świata, groźnym bogiem śmierci, a Waruna pełni straż nad Zachodem, włada oceanami, morzami i wodami lądowymi. Całym światem rządzi Ryta czyli reguła, której podporządkowana jest cała rzeczywistość a jej stróżami są Waruna i Mitra.

Występuje również kult zwierząt: kóz,byków, koni czy krów, kult duchów i kapłanów, kult miejsc oraz wiara w demony. Wszystkie obrzędy występujące w Hinduizmie sprawowane są przez ojców.

Występują w tej religii podziały społeczne : Bramini, Szakria, Wajsia, Siudra, kapłani, rycerze, ludzie pracy, niewolnicy.

Podział religii zawierał 3 okresy: Okres wedyzmu VII-VI w. p.n.e.; Okres braminizmu; Okres hinduizmu

Pojawiły się rozważania dotyczące duszy( związek pomiędzy duszą wszechświata a duszą jednostkową (atman)). Pojawiła się również idea wędrówki dusz- łańcuch wcieleń, przechodzenie duszy przez różne postaci prowadząca do ponownego spotkania z brahmanem i prowadzi do mokszy czyli wyzwolenia, które jedynie można osiagnąć kiedy będzie gromadzona tylko najlepsza karma (suma uczynków, zamierzen za życia)

W etyce hinduizmu akceptowane są trzy cele życiowe i zarazem drogi do szczęścia: dążenie do osiągnięcia doskonałości moralnej, uczciwe dążenie do osiągnięcia majątku, władzy i innych pożytecznych rzecz, dążenie do osiągnięcia rozkoszy zmysłowej.

10. Wymień współczesne religie Azji, określ ich wielkość (liczbę wyznawców)oraz zasięg geograficzny.

1. Hinduizm: Półwysep Indyjski i tereny sąsiednie (Inne państwa ze znacznym odsetkiem hinduistów to: Bangladesz, Sri Lanka, Pakistan, Indonezja, Singapur, Gujana, Surinam, Fidżi, Mauritius, Trynidad i Tobago, Republika Południowej Afryki.) (ok.900 mln)

2.Buddyzm: Indie, Chiny, Japonia, Mauritius, RPA, USA, Wielka Brytania (ok. 360mln,)

3.Taoizm: Chiny( ok. 35 mln)

4.Konfucjanizm: Chiny (ok.160 mln.)

5.Judaizm: Izrael (ok. 12-14 mln)

6.Shintoizm : Japonia (ok. 127mln)

7.Wedyzm: Indie

8.Braminizm: Indie

9.Dżinizm: Indie (ok. 4mln)

10.Sikhizm: Indie (ok. 23mln/)

11.Północnokoreańskie Juche: Korea Północna (ok. 19mln)

12.Islam: Azja Mniejsza, Półwysep Arabski, Indonezja,( Zjednoczone Emiraty Arabskie, Uzbekistan, Turcja, Tajlandia, Tajwan, Syria, Sri Lanka, Pakistan, Myanmar (dawna Birma), Mongolia, Meladiwy, Nepal, Kuwejt, Jordania, Jemen, Iran, Irak, Indonezja, Indie, Cypr, Chiny, Arabia Saudyjska, Afganistan) (ok. 1,2,mld)

13.Religie chińskie: Chiny (ok. 225mln)

14.Religie plemienne: Indie, Japonia (ok. 94-150mln)

---