IGNACY KRASICKI
MYSZEIS PIEŚNI X
PRZY ODDANIU <<MYSZEIDOS>>
Dedykacja, która miała nie być drukowana; skierowana do króla - na przeprosiny; ogólnie wielki wrzut, jedna wielka ironia
Pisać fraszki to rzecz zuchwała
Prostota nie zna dworskich obyczajów, więc oddaje to, co może - autoironia, Krasicki jest dworakiem od zawsze
Jedyny jej cel to wywołać uśmiech
PIEŚŃ I
„Wy, co śpiewacie bohaterów dzieła (…)” pozwólcie, że coś opowie
Nie o rycerzach, lecz myszach
Krytyk stwierdzi, że myszy są tylko ciężarem i szkodnikiem, a to one zagryzły nieprzyjaciela Popiela
Opis przyrody wokół Gopła ptactwo, doliny, łąki kwietne, bydlęta w gaikach, pastuszek nucący na fujarce
Po drugiej stronie jeziora Kruszwica - okazałe gmachy, wielka stolica
W środku jeziora wyspa - dzieło czarnoksiężnej sztuki
Na wyspie twierdza - w niej książę sarmatów Popiel
Król jest słaby i leniwy - państwo cierpi
Sprawuje formalną władzę, rzeczywistą jego faworyci
Zapomniano o wojnie, tylko biesiadują
„Trucizną kraju są grzechy monarsze”
Nikt się nie odważył sprzeciwić królowi (chęć zysku)
„Cnota u dworu mało kiedy święci” Krasicki charakteryzuje dwór i Popiela podobnie jak Kadłubek (parodia); widać aluzje do stosunków panujących współcześnie w Polsce na dworach magnackich - pozostałość czasów saskich - (anarchia, pijaństwo, wyzysk); nie ma tu aluzji do dworu Stanisława Augusta
Popiela dręczą myszy, zatrudnia Mruczysława (kota)
Wszyscy kombinują jak wypędzić myszy
Myszy muszą uciekać w pola
Wydano dekret dla całego państwa przeciw myszom, z korzyścią dla kotów
PIEŚŃ II
Wszyscy na różne sposoby dążą do szczęścia, lecz kiedy los przeszkodzi nie pomoże ani ubóstwo ani protekcja
Fortuna - słaba, ślepa, głucha
Myszy uciekają do swego króla w Gnieźnie
Gmach mniszego klasztoru - kiedyś księgarnia teraz spiżarnia aluzja do polskich stosunków w XVIII wieku - próżniactwo i nieuctwo mnichów
Król myszy Gryzomir, gdy dowiedział się o dekrecie, zwołał radę; przemowa króla: problem dotyczy już nie tylko Kruszwicy, ale i całego stanu; nie czas na kłótnie, trzeba się ratować - pobudza do zgody myszy i szczury
Kłótnia myszy vs szczury obrady mysie przypominają obrady izby senatorskiej za Sasów i Stasia, gdzie ścierały się stronnictwa magnackie
Gryzomir: „Ratujcie (…) ojczyzna przy zgonie” - parodystyczna aluzja do pseudopatriotycznych wykrzykników poselskich przy których zrywano sejmy
wszyscy: „Niechaj ginie wolność przeszła”
PIEŚŃ III
Co robią starzy naśladują młodzi, a to bez sensu bo na świecie jest więcej występnych niż cnotliwych ludzo
Myszy nauczyła się niezgody od ludzi
Bitwa koty vs myszy - bardzo krwawa, na zęby i pazury
Wódz kotów - Rominagrobis (szwagier Mruczysława), wódz myszy Gryzosław (brat Gryzomira)
Zagryzione koty: Miaukas, Dusimyszek, Filuś
Wszyscy uciekli, zostali hetmani: kot się modli, a szczur jest „mniej nabożny” - kot udusił szczura
Król myszy ucieka - a wszyscy za nim uciekają do innych krain
PIEŚŃ IV
Gdy Astera (bogini sprawiedliwości) mieszkała na ziemi panowała cnota i spokój; złoto było w ziemi i nie było bogatych i ubogich; nie było sędziów, lichwiarzy, płatnych zabójców
Wstaje dzień (promienie Febusa)
Popiel dowiaduje się ile kotów zginęło i w Kruszwicy rozpacz
Księżniczka Duchna płacze nad losem jej kochanego Filusia
Panegiryk ku czci Filusia parodia panegiryków w poezji dworskiej na cześć zwierzęcych faworytów możnych
Dwór płacze z księżną
Wielki pogrzeb Filusia (wszystkie zwierzęta się zjawiają), niosą drogocenne dary parodia opisu pogrzebu Patrolka w Iliadzie
Koty: Minetka , Hektorek, Irys, Bebe, Miledy
„Sprzęty szacowne od łapek i szyje,
Już was kochany Filuś nie użyje!”
Zwłoki spalono i włożono do złotej puszki
Epitafium - parodia panegirycznej poezji nagrobkowej, rozpowszechnionej gł. W czasach saskich
Duchna myśli o zemście - kobieta potrafi być zdradliwa, okrutna, podła, choć z pozoru płocha; chce wykorzenić wszystkie myszy
„My rządzim światem, a nami kobiety” - Popiel ulega córce
PIEŚŃ V
Nie wolno gardzić przypowieścią, bo niesie sens moralny (m.in. Ezopa)
Król myszy myśli o zemście, ale póki co ucieka (strach ma wielkie oczy, ale i skrzydła - leci nie biegnie)
Napotkał dom i chciał się w nim pożywić; wpada w łapkę: „O losy srogie! Fortuna zdradliwa!” widząc, że nie ma ratunku „począł rozmyślać o marnościach świata”
Do domu wraca baba (czarownica), Gryzomir błaga o litość, mówi, że może jej pomóc, bo „czasem też słaby mocnemu się przyda”
Wsiadają razem na łopatę i odlatują
W Kruszwicy choruje król Mruczysław (rany wojenne); leczyło go wielu doktorów, ale każdy polecał, co innego, więc kot w końcu wypędził ich wszystkich i tym się uleczył przeciw lekarzom - szarlatanom, którzy zamiast leczyć często zabijali pacjentów
PIEŚŃ VI
Nie jest szczęśliwy, kto wywyższony, lecz ten, kto na dole, bo im wyżej lata, tym ciężej upadnie
Król siedzi w latarni na łopacie, był głodny więc zjadł świeczkę i baba straciła światło, wyrzuciła więc świecę nie wiedząc, że tam jest mysz
Gryzander - dowódca szczurów; czytał Homera; słyną z cudnych przemów; mówi, że idą posiłki i bliskie jest zwycięstwo, ale nawet jeśli nie dotrze pomoc to warto umrzeć za wolność i ojczyznę; umiejscowił magazyny w folwarku lichwiarza (bez cnoty, honoru, serca), który nie dbał o zboże i marnowało się ono
Duchna rozpacza nadal nad Filusiem - Popiel się śmieje, ale martwi go córka, bo postanowiła ona „Albo się zemścić, albo płakać wiecznie”
PIEŚŃ VII
Nie ma choroby, która nie miałaby lekarstwa; w szczęściu wszystko Idzi gładko, w nędzy opuszcza nas i rozum
Gryzomira znalazł Kantor i porwał go do księżniczki
„Nie tak lichwiarz…” jak na mnie to naśladuje Morsztyna „Nie tyle puszcza Niepołomska zwierza”
Baba rusza na Łysą Górę, wezwała na pomoc mocarstwa piekielne - dowiaduje się, gdzie Gryzomir
Król myszy już jest prowadzony na plac śmierci
Baba bierze proszek z pudełka i rozsypuje, wszyscy zaczynają kichać, a mysz uchodzi
PIEŚŃ VIII
„Ile głów, tyle sposobów myślenia” - gdy kilku radzi nic nie zdziała, a jeszcze się pokłóci
Popiel wzywa radę: pierwszy monarcha wychwala Popiela i zdaje się na jego decyzję; Kanclerz radzi pozwać myszy do sądów nadwornych; podskarbi proponuje narzucić na nie grzywnę parodia napuszonych mów, charakterystycznych dla czasów saskich
Myszom ogłoszono wojnę
„Ludzie z kotami zachodzą w przymierze” !!!!
Baba i mysz dolatują to miejsca, gdzie grupują się szczury
Baba: przychodzi zawrzeć przymierze, ogłasza wojnę; za długo gada i wszyscy zasypiają
By jej nie urazić (że wszyscy zasnęli) król Serowind daje jej bogate łupy i obiecuje pomoc
Gryzomir żegna się z babą i sam wędruje do domu
PIEŚŃ IX
Kto traci czas na pielgrzymowaniu, trudzi innych, a i siebie nie bawi
Wędrówka myszy jest długa i trudna
(„Hymn do miłości ojczyzny” - drukowany w „Zabawach przyjemnych i pożytecznych”)
Święta miłości kochanej Ojczyzny,
Czują cię tylko umysły poczciwe!
Dla ciebie zjadłe smakują trucizny
Dla ciebie więzy, pęta nie zelżywe.
Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny
Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe,
Byle cię można wspomóc, byle wspierać,
Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać.
Dociera do ojczyzny; wszyscy się radują i śpieszą do niego
Wojska Popiela nie chcą się mieszać w wojnę
Popiel ucieka na wyspę i nie chce opuszczać zamku; mimo to koty rozbiły nad Gopłem obóz
Popiel modli się do Lelum Polelum (pogańskie bóstwo); wtem nadciągają myszy, więc chowa się do piwnicy
Rozpoczyna się walka (dowodzą Serowind, Gryzander, Gryzomir), jak zwykle krwawa
Ginął: Gomułkiewicz, Szperka, Twarogus, Serosław, Parmezanidas (syn Serowinda)
Gryzomir walczy z Mruczyslawem
Gryzomir: „głupią hardość karze prawe męstwo”
Los zadecydował o przegranej kota
PIEŚŃ X
„Miłość powszechna czyni człeka możnym” - najważniejsza jest miłość i szacunek poddanych
Wszystkiemu winien „kto najwyżej siedzi” (nierówność, hardość)
Popiel upił się miodem i stanął na beczce
Widzi widmo stryjów (których otruł zresztą)
Słyszy przemowę
Patrzy w zwierciadło i widzi królów, którzy broili w pijaństwie: Piast, Bolesław Śmiały, Kazimierz Wielki, Jan Olbracht, Władysław IV, August II Sas krytyka pijaństwa
Popiel zwołuje cały dwór, ale nikogo nie ma; widzi senatora, którego nie lubił (bo mu nie schlebiał), ale razem wsiadają w łódkę, by uciec przed myszami
„Popiel wpadł w wodę i myszy go zjadły”
Kadłubek pierwszy opisał tą historię - czy to bajka czy nie, autor wie, że kierowała nim prostota ducha ironia, wrzut na Kadłubka
„Niesłusznie wielcy małymi gardzimy”
IMIONA KOTÓW, SZCZURÓW, MYSZY:
Służą podniesieniu efektu komicznego przez parodystyczną personifikację
Na wzór starych imion słowiańskich Gryzomir, Serosław
Brzmienie obce Parmezanides - na wzór grecki; syn Parmezana
Zdrobniałe Minetka