Myszeidos pieśni X, I. Krasicki
Klimowicz: 161-167
WSTĘP (BN)
Poemat heroikomiczny (definicja, podejmowane zagadnienia)
- określenie poemat heroikomiczny pojawiło się po raz pierwszy w 1622 r. we Włoszech
- niekiedy używa się zamiennego określenia epos komiczny albo antyepopeja
Na utwory te, jak wskazuje sama nazwa, wpływ mają dwa czynniki:
czynniki heroiczne
czynniki komiczne
- heroiczność przysługiwała przede wszystkim postaciom tragedii i epopei
- takie cechy, jak wzniosłość, patetyczność stylu, powaga bohaterów, cierpienie itd. obce są gatunkom komicznym (wg Arystotelesa)
Epos heroikomiczny powstały w starożytnej literaturze greckiej łączy pewne istotne cechy epopei z komizmem, głównym żywiołem komedii.
Parodia - zastosowanie w utworze podniosłego, wysokiego stylu do przesadnie błahego tematu (z gr. `przedrzeźnianie pieśni')
Istotą parodii literackiej jest stylizacja, czyli naśladowanie stylu wzorca, którym może być konkretne dzieło, twórczość jakiegoś pisarza, poetyka danego gatunku, okresu lub grupy literackiej.
- parodia wnika w warstwę ideologii parodiowanego wzorca i wzorzec ten w swoisty sposób, serio lub tylko pozornie atakuje dzieło w celu wywołania efektu komicznego. Efekt zaś taki może powstać tylko u odbiorcy dobrze znającego parodiowany wzorzec >> dlatego parodiuje się przede wszystkim dzieła powszechnie znane
- parodiowanie zazwyczaj stanowi pretekst do zwrócenia uwagi czytelnika na aktualne problemy
Różnice między trawestacją a parodią
- trawestacja - ośmiesza poważną treść niską formą
(wg Markiewicza: ścisłe odwzorowanie toku fabularnego przy zmianie realiów i stylu lub ścisłe odwzorowywanie schematu kompozycyjno-stylistycznego przy zmianie treści)
- parodia - wzniosłą formę niską treścią
Batrachomyomachia - pierwowzór poematu heroikomicznego z V w przed Chr.; parodia Iliady 9walka mysz i żab)
- parodia wojny lub bitwy - najbardziej istotny element heroikomizmu
- od XVI w. poemat heroikomiczny za główne zadanie stawia pokazanie rozmaitych problemów aktualnej rzeczywistości
Myszeida (wstęp)
- utwór wydany w 1775, anonimowo; jest to pierwszy większy rozmiarami utwór Krasickiego
- utwór odniósł sukces; został wydany ponownie w przeciągu kilku lat, przetłumaczono go na niemiecki i francuski
- uważa się, że pierwotnie istniała inna wersja Myszeidy
- Myszeida zawiera wiele rozmaitych aluzji do rzeczywistości społeczno-politycznej, obyczajowej, do sfery życia kulturalnego
- wg badaczy literatury koty, które występują w utworze miałyby przedstawiać Rosjan, szczury i myszy - polską magnaterię i szlachtę; walki kotów ze szczurami, to alegoryczny odpowiednik konfederacji barskiej (są też historycy, którzy sprzeciwiają się łączeniu Myszeidy z jakimiś konkretnymi wydarzeniami)
- wieloznaczność Myszeidy, która wynika z jej parodii, z tonu ironicznego, z sytuacji groteskowych; nierzadko zacierają się granicę pomiędzy parodią, komizmem, satyrą, ironią, groteską i powagą,
- występuje szereg dygresji; luźno związane z tokiem fabularnym - pozwalają na wypowiedzi odautorskie na najróżniejsze tematy
- rozsiane po całym poemacie liczne sentencje (pewne prawdy ogólne, które ulegają degradacji przez kontekst komiczny)
- stosuje oktawę (charakterystyczna dla poematów rycerskich)
- w utworze ujawnia się niechęć poety do życia dworskiego (zarzuca im zanik ducha rycerskiego)
- występuje motyw zgubnej kłótliwości
- postępuje zgodnie z tradycja literacką: zwierzęta, które są głównymi bohaterami, zachowują się jak ludzie; przedstawiają ich cechy i typy
- obraz króla Popiela (jednego z bohaterów utworu) jest zaprzeczeniem Stanisława Augusta
- Myszeida parodią eposu bohaterskiego
- parodia przemówień-wyznań w stylu Hektora i Achillesa
- parodystyczny stosunek do stylu barokowego
- parodystyczne imiona (brzmią, jak staropolskie, np. Mruczysław, Hektorek)
- krytyka naiwnego pojmowania historii