W buddyzmie tybetańskim kolorystyka odgrywa szczególną rolę. Różne kolory symbolizują różne emocje, które po przekształceniu mogą zostać przeobrażone w oświecone właściwości umysłu, tzw. mądrości. Są to:
mądrość podobna do zwierciadła, rozpoznaje złudną naturę zjawisk;
mądrość równości, rozpoznaje, że zjawiska są wzajemnie powiązane w zintegrowanej tkaninie bytu;
mądrość rozróżniająca, rozpoznaje nieograniczoną różnorodność zjawisk;
mądrość wszechspełniająca, rozpoznaje jak w najbardziej skuteczny sposób zamanifestować aktywność dla dobra świata;
mądrość wszechprzenikająca, dotyczy ostatecznej natury rzeczywistości.
Podstawowe kolory odnoszą się także do poszczególnych żywiołów, kierunków świata, form oraz rodzin buddów.
Obrazuje to mniej więcej poniższa tabela:
|
|
|
|
|
|
kolor |
żywioł / |
stan umysłu |
mądrość |
forma buddy |
rodzina |
|
|
|
|
|
|
niebieski |
woda / |
gniew |
zwierciadlana |
Akszobja |
rodzina |
|
|
|
|
|
|
czerwony |
ogień / |
pożądanie |
rozróżniająca |
Amithaba |
rodzina |
|
|
|
|
|
|
żółty |
ziemia / |
duma |
wszechspełniająca |
Ratnasambhawa |
rodzina |
|
|
|
|
|
|
zielony |
powietrze / |
zazdrość |
równości |
Amoghasiddhi |
rodzina |
|
|
|
|
|
|
biały |
umysł / |
ignorancja |
wszechprzenikająca |
Wajroczana |
rodzina |
|
|
|
|
|
|
(wg różnych przekazów symbolika ta może różnić się kilkoma szczegółami)
Z kolei japońskie zen nie jest aż tak jaskrawe jak tybetańska Diamentowa Droga. Kolorystyka w tej szkole jest stonowana i dość jednolita, co pomaga w uspokojeniu umysłu. Dominuje tutaj czerń, biel, sepia.
O ile mi wiadomo, to w Polsce nie ukazała się żadna monograficzna praca na temat sztuki wizualnej w buddyzmie. Jedną z popularniejszych na Zachodzie pozycji jest "Art of Tibet" Roberta E. Fishera (Thames and Hudson Ltd, London, 1997). W Polsce wydana została praca Joanny Tokarskiej-Bakir pt. "Wyzwolenie przez zmysły. Tybetańskie koncepcje soteriologiczne" (Fundacja Na Rzecz Nauki Polskiej, Wrocław, 1997), w której sztuka buddyzmu tybetańskiego została opisane bardziej w kontekście religioznawczym niż artystycznym.