Regionalne zróżnicowanie stanu zdrowotnego ludności świata
W konstytucji z 1948 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określiła zdrowie jako „stan pełnego, dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko jako brak choroby lub zniedołężnienia”. W ostatnich latach definicja ta została uzupełniona o sprawność do „prowadzenia produktywnego życia społecznego i ekonomicznego” a także o wymiar duchowy.
zdrowie fizyczne - prawidłowe funkcjonowanie organizmu, jego układów i narządów
zdrowie psychiczne - a w jego obrębie:
zdrowie emocjonalne - zdolność do rozpoznawania uczuć, wyrażania ich w odpowiedni sposób, umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciem, lękiem, depresją, agresją
zdrowie umysłowe - zdolność do logicznego, jasnego myślenia
zdrowie społeczne - zdolność do nawiązywania, podtrzymywania i rozwijania prawidłowych relacji z innymi ludźmi
zdrowie duchowe - u niektórych ludzi związane z wierzeniami i praktykami religijnymi, u innych osobiste 'credo', zbiór zasad, zachowań i sposobów osiągania wewnętrznego spokoju i równowagi.
Coraz wyraźniejszy jest kontrast między stanem zdrowia ludności krajów bogatych i biednych. Według ocen WHO przeciętna spodziewana długość życia osób, które urodziły się i mieszkają w państwach uprzemysłowionych, wynosi 76 lat, a w państwach mniej rozwiniętych — 54 lata. W roku 1950 śmiertelność noworodków w krajach ubogich była trzy razy wyższa niż w zamożnych, obecnie — aż 15 razy. Pod koniec lat osiemdziesiątych wskaźnik zgonów wskutek komplikacji porodowych był 100 razy większy w państwach biednych niż w bogatych. Jak informuje WHO, jedna z przyczyn tkwi w tym, że przeszło połowa mieszkańców krajów niezamożnych pozbawiona jest dostępu do czystej wody i żyje w fatalnych warunkach sanitarnych. Zdaniem ONZ liczba „najbardziej zacofanych krajów” wzrosła z 27 w 1975 roku do 48 w roku 1995. Na świecie żyje 1,3 miliarda ubogich i wciąż ich przybywa.
Głównymi czynnikami powodującymi pogorszenie stanu zdrowia ludności w skali globalnej zaliczamy m.in.:
niedożywienie i niewłaściwe odżywianie,
zanieczyszczenia wody pitnej i wody używanej do celów higienicznych, a także jej niedostatek,
zanieczyszczenia powietrza, gleby i innych elementów środowiska,
zanieczyszczenia i skażenia żywności,
drobnoustroje chorobotwórcze (bakterie, wirusy, grzyby),
używanie narkotyków, tytoni, alkoholu,
różnego rodzaju promieniowanie i hałas.
Do głównych kategorii chorób z medycznego punktu widzenia zaliczamy:
zakaźne - proces biologiczny zachodzący w organizmie w wyniku wtargnięcia i rozwoju w nim zarazków,
inwazyjne - wywołane przez pasożyty,
chroniczne - nieuleczalne, można jedynie powstrzymać rozwój choroby,
dziedziczone - przenoszona z rodziców na potomstwo np. daltonizm
genetyczne - spowodowane nieprawidłowością w materiale genetycznym komórek.
Wraz z rozwojem cywilizacyjnym coraz częściej pojawiają się nowe choroby, które możemy podzielić na choroby:
cywilizacyjne - np. nerwice, zatrucia, pylice, choroby układu krążenia,
społeczne - związane z warunkami środowiskowymi i ekonomicznymi życia ludności, np. AIDS, choroby zakaźne, psychiczne, alkoholizm, cukrzyca, reumatyzm,
zawodowe - np. choroby krtani, słuchu, pylica węglowa, rozedma płuc.
NAJCZĘSTSZE CHOROBY NOWOTWOROWE W POLSCE (dane z 2001r);
Rodzaj nowotworu, Liczba zachorowań, Liczba zgonów
Rak płuc 19 738, 18 295
Rak jelita grubego i odbytnicy 9 295, 6 885
Rak piersi 8 416, 4 381
Rak macicy 6 761, 2 752
Rak nerki 3 380, 2 124
Rak prostaty 2 990, 2 267
Rak jajnika 2 982, 1 880
Białaczka 1 949, 1889
Rozkład geograficznego zróżnicowania występowania poszczególnych chorób zależy m.in. od warunków klimatycznych, poziomu higieny i rozwoju gospodarczego. W krajach bardziej rozwiniętych przeważają choroby cywilizacyjne, a w krajach rozwijających się choroby społeczne. Największym zagrożeniem dla stanu zdrowia i najczęstszą przyczyną śmierci uznano palenie tytoniu oraz nadciśnienie tętnicze.
Dym papierosowy ma również bardzo niekorzystny wpływ na urodę. Dermatolodzy mówią wręcz o "tytoniowej twarzy". Jest ona niedotleniona, z czasem cera staje się coraz bladsza i bardziej poszarzała. Dzieje się tak, gdyż zapalenie papierosa powoduje skurcz naczyń krwionośnych skóry utrzymujący się do 90 minut. Zakłóca produkcję kolagenu i włókien elastynowych - odpowiedzialnych za sprężystość skóry. Skóra staje się cieńsza i bardziej pomarszczona. Dodatkowo, zawarte w dymie substancje obniżają poziom estrogenów, wpływając na wysuszanie skóry - jest to powód powstawania przedwczesnych zmarszczek. Papierosy wywołują także chorobę "rosacea" - trwałe zaczerwienienie środkowej części twarzy, pękające naczyńka, oraz powstawanie ropnych nacieków.
Dane o polskich palaczach:
9 mln Polaków to nałogowi palacze
57 proc. palaczy to mężczyźni
54 proc. palaczy wypala 11-20 papierosów dziennie
co drugi palacz uważa, że bardzo trudno jest rzucić palenie bez pomocy lekarza lub produktu wspomagającego
ponad 70 proc. palaczy chce rzucić palenie, a 68 proc. zrobiłoby to od jutra - gdyby wierzyło w powodzenie
80 proc. palaczy uważa, że nie powinno się palić przy dzieciach ale robi to 15 proc.
Przeciętny palacz rzucał palenie 7 razy
90 proc. palaczy rzuca palenie za pomocą "silnej woli" - bez wsparcia farmakologicznego
Wydatki na papierosy:
Rocznie statystyczny palacz wypala 3000-3600 sztuk papierosów. W sumie Polacy wypalają 4,5 miliarda opakowań rocznie za 17 miliardów zł. Przeciętny palacz traci w złotówkach:
Po 6 miesiącach 900 wieża hi-fi
Po roku 1.825 telewizor
Po 2 latach 3.650 wczasy zagraniczne. Po 3 latach 5.475 nowe meble
Po 10 latach 18.250 używany, samochód miejski
Po 20 latach 36.500 domek letniskowy
Następstwa zdrowotne:
Co roku na świecie z powodu chorób odtytoniowych umiera 4 miliony palaczy
Codziennie na świecie umiera 11 tys. Palaczy
W Polsce 70 tys. palaczy umiera rocznie z powodu chorób odtytoniowych
50 proc. zgonów dotyczy osób w wieku 35-69
60 proc. populacji palących zapadnie w ciągu 20 lat na choroby odtytoniowe
Choroby odtytoniowe w liczbach:
Choroba wieńcowa 300 tys. chorych
Astma oskrzelowa 200 tys. chorych
Udary mózgu 150 tys. chorych
Rak płuca 32 tys. chorych
Do najgroźniejszych chorób ludzkości należą nowotwory. Liczba zgonów i zachorowań stale rośnie. W roku 2000 wyniosła ok. 6mln, naukowcy przypuszczają, że w 2015 r wzrośnie do 9 mln.
W II połowie XXw. w Europie i Stanach Zjednoczonych największy problem stanowi rak płuc. W Japonii , pł. Chinach, Chile i w Europie Wschodniej najczęściej stwierdzono raka żołądka. W Afryce Zachodniej i Afryce Południowo-Wschodniej pleśń i toksyny, powstające w wyniku nieodpowiedniej konserwacji żywności wywołują liczne przypadki raka wątroby i żołądka.
Choroby, na które zapadają nie tylko ludzie, ale również zwierzęta:
BSE - popularnie nazywana "chorobą szalonych krów"- choroba zakaźna wywoływana przez białkowe czynniki zakaźne, tzw. priony. Chorobę stwierdzono po raz pierwszy w roku 1986, w Wielkiej Brytanii. W latach 90. wybuchła epidemia BSE na terenie Europy Zachodniej, gdzie masowo wybijano całe stada bydła, a straty wyniosły miliony euro. Do Polski choroba szalonych krów dotarła na początku XXI wieku, ale nie nosiła znamion epidemii. Dotychczas stwierdzono kilkadziesiąt przypadków tej choroby. Wszystkie stada zwierząt wśród, których stwierdzono BSE zostały zlikwidowane.
Borelioza - wielonarządowa choroba zakaźna wywoływana przez bakterie przenoszona na człowieka i niektóre zwierzęta przez kleszcze. Wykryta po raz pierwszy w 1975 w Stanach zjednoczonych. Najwięcej przypadków chorobowych występuje w Szwecji, Finlandii, Niemczech, Austrii, Szwajcarii. W Polsce natomiast najwięcej zachorowań stwierdzono w woj. podlaskim.
SARS - Zespół ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej - rodzaj nietypowego zapalenia płuc, które po raz pierwszy pojawiło się w końcu 2002 roku w prowincji, na południu Chin. Informacje o tej nowej chorobie pojawiły się dopiero wtedy gdy zachorowali pierwsi pacjenci w Hongkongu i Wietnamie. Po pewnym czasie choroba rozprzestrzeniła się drogą podróży lotniczych na inne kraje świata. SARS przenosi się drogą kropelkową Do chwili obecnej śmiertelność w przypadku zachorowania na SARS jest oceniana na około 7%.
Podsumowując: wszystkie czynniki środowiskowe, ekonomiczne, społeczne i polityczne kształtują stan zdrowotny ludności na świecie. Jest on bardzo zróżnicowany. Jednym z jego przejawów jest długość życia mieszkańców poszczególnych części świata, która waha się średnio od 36 lat w niektórych krajach Afryki do 81 lat w Japonii.
1