CZYNNIKI ABIOTYCZNE

1. Czynniki klimatyczne

- OGIEŃ

- GAZY

ATMOSFERYCZNE

2. Czynniki edaficzne

. Czynniki klimatyczne:

Ogień

• Pożar
  W warunkach naturalnych pożar powstaje w wyniku uderzenia piorunem lub samozapalenia. Często jednak przyczyną pożaru jest niewłaściwe zachowanie się człowieka (brak ostrożności przy obchodzeniu się z ogniem i materiałami łatwopalnymi, podpalenia).

Lokalizacja pożarów na mapie świata

Rodzaje pożaru

• pożary ziemne

• pożary przyziemne

• pożary wierzchołkowe

• pożary pojedynczych drzew

Skutki:

• Częściowe bądź całkowite zniszczenie ekosystemu leśnego

• Pożar skraca w kilka minut proces mineralizacji trwający wiele lat

• Zwiększone erozje gleby leśnej w wyniku mocnych opadów

• Zakłócenia w strukturze gleby: wytworzenie się warstwy nie absorbującej wody, zagęszczenie gleby

• Zwiększone uwalnianie do atmosfery dwutlenku węgla i azotu (gazy cieplarniane)

• Umożliwiają naturalne odnowienie utraconych gatunków

• Naturalna odbudowa pierwotnej struktury lasu

• Pożary wywołane celowo pozwalają ograniczyć i kontrolować nagromadzenie palnej materii

Rośliny które przystosowały się do oddziaływania ognia to

PYROFITY (PIROFITY)

Wyróżnia się pyrofity pasywne i aktywne. Do pierwszej grupy należą drzewa i krzewy odporne na działanie ognia. Przystosowanie u tych roślin polega zwykle na wykształcaniu grubej i słabo palącej się kory np. silnie uwilgotnionej. Martwica korkowa (korowina) składająca się z warstw korka jest doskonałym termoizolatorem, ponieważ komórki w niej są martwe i wypełnione powietrzem. Szczególnym przystosowaniem do przetrwania pożaru jest wykształcanie przez niektóre krzewy utworów zwanych lignotuber.

Pirofitami aktywnymi są zwykle krzewy i rośliny zielone. Dla nich ogień jest czynnikiem stymulującym wzrost, kiełkowanie lub rozmnażanie. Rośliny wymagające do rozwoju oddziaływanie ognia nazywane są pirofilnymi. Przykładem mogą być niektóre gatunki mącznicy lub sumaka wytwarzające nasiona o twardej skorupie. Łupina ta pęka w czasie pożaru, umożliwiając rozwój nasion w dogodnych warunkach.

Przykłady PYROFITÓW

dąb korkowy - chroniony grubą korą

sosna Banksa - jej szyszki otwierają się i uwalniają nasiona pod wpływem wysokiej temperatury podczas pożarów

Gazy Atmosferyczne

to

jednorodna mieszanina gazów stanowiących atmosferę ziemską

Najważniejsze gazy wchodzące w skład atmosfery i ich rola:

Tlen - gaz ten odgrywa szczególną rolę w życiu na Ziemi. Niezbędny jest bowiem w procesach utleniania i oddychania. W procesie oddychania następuje utlenianie zgromadzonych przez rośliny i zwierzęta substancji organicznych, dzięki czemu wytwarza się energia dla wszystkich procesów życiowych. Brak tlenu zagraża życiu jeżeli jego zawartość w powietrzu spada poniżej 10 - 12%. Jakkolwiek zapasy tlenu atmosferycznego są bez przerwy odnawiane poprzez fotosyntezę, to jednak coraz częściej mówi się o postępujących zmianach składu gazowego powietrza atmosferycznego, a zwłaszcza o niedoborze tlenu, ze względu na rosnące zużycie tego gazu w procesach spalania.

Ozon - jest to trójatomowa forma tlenu (O3), gaz silnie utleniający o charakterystycznym orzeźwiającym zapachu. W dolnej atmosferze występuje w niewielkich ilościach. Najczęściej O3 znajduje się na wysokości 25-30 km (ozonosfera). Zebrany razem utworzyłby w warunkach normalnego ciśnienia warstwę o grubości zaledwie ok. 2-3 mm. Jest drugorzędnym składnikiem atmosfery, ale ma zasadnicze znaczenie biologiczne. Pochłaniając promieniowanie nadfioletowe w paśmie 150-290 nm powoduje, że dopływa ono do powierzchni Ziemi tylko w ilościach niezbędnych do życia. Jest to bardzo ważne, gdyż większa ilość promieniowania nadfioletowego ze względu na jego dużą aktywność biologiczną działa zabójczo na komórki żywe. Ozonosfera spełnia więc rolę filtru ochronnego przed nadmiarem tego promieniowania i dzięki niej istnieje życie na Ziemi. Jest też absorbentem długofalowego promieniowania Ziemi. Jako energiczny utleniacz, ozon przyspiesza rozkład materii organicznej. W małym stężeniu gaz ten działa korzystnie na organizmy żywe, gdyż pobudza ich procesy fizjologiczne.

Azot - W przyrodzie, atmosferyczny azot wiązany jest (do postaci tlenków) przez bakterie azotowe żyjące m.in. w korzeniach roślin motylkowych i podczas wyładowań atmosferycznych. Trafia potem do gleby, gdzie jako azotany wykorzystywany jest przez rośliny do tworzenia aminokwasów i białek będących podstawowym budulcem świata ożywionego. Obumarłe substancje organiczne rozkładając się wydzielają gazowy azot do atmosfery i jego związki do gleby. Azot - rozkładany w glebie przez niektóre bakterie - trafia ponownie do atmosfery.

Gazy cieplarniane - (CO2 , para wodna, metan, ozon, freony, halony, dwutlenek azotu) gazowy składnik atmosfery będący przyczyną efektu cieplarnianego. Gazy cieplarniane zapobiegają wydostawaniu się promieniowania podczerwonego z Ziemi, pochłaniając je i oddając do atmosfery, w wyniku czego następuje zwiększenie temperatury powierzchni Ziemi. W atmosferze występują zarówno w wyniku naturalnych procesów, jak i na skutek działalności człowieka.

Czynniki edaficzne

związane są z własnościami podłoża oraz gleb to m.in. struktura podłoża i gleb, wilgotność gleb, odczyn gleby, organizmy glebowe

Struktura gleby

Rodzaj i sposób wzajemnego powiązania oraz przestrzenny układ elementarnych cząstek stałej fazy gleby.

1. Struktury proste

• Rozdzielnoziarnista

• Spójna

2. Struktury agregatowe

• Sferoidalna

• Foremnowielościenne

• Struktury wrzecionowate

• Dyskoidalne

Struktury włókniste

• Gąbczasta

• Włóknista właściwa

Podział struktur według Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego

Wilgotność

Decyduje o przebiegu niektórych procesów glebotwórczych. Obecność wody warunkuje powstanie gleb hydrogenicznych np. torfowych czy glejowych. Jej nadmiar lub niedobór wpływa na możliwość wykorzystania poszczególnych gleb do upraw.

Odczyn (pH)

Należy do bardzo ważnych właściwości gleb. Określa się go na podstawie stosunków jonów H+ do OH- . Jeżeli dominują jony H+ to odczyn jest kwaśny, jeżeli dominują jony OH- odczyn jest zasadowy. Odczyn gleby warunkuje przebieg wielu procesów glebotwórczych, ma decydujący wpływ na możliwość pobierania składników pokarmowych przez rośliny, czyli wpływa bezpośrednio na ich rozwój

Organizmy glebowe

fitoedafon to bakterie, promieniowce, grzyby, glony.

do zooedafonu należą pierwotniaki, wrotki, nicienie, ślimaki, wazonkowce, dżdżownice, niesporczaki, skorupiaki, zaleszczotki, roztocze, pająki, owady oraz kręgowce.

Organizmy glebowe uczestniczą w procesach mających podstawowy wpływ na właściwości gleby i odgrywają ważną rolę w życiu biocenoz leśnych, m.in. biorą udział w biologicznym krążeniu wielu pierwiastków nieodzownych dla życia, w procesach rozkładu, humifikacji i mineralizacji szczątków organicznych oraz w kształtowaniu fizycznych właściwości gleb.

---