TANIEC W STAROŻYTNOŚCI

• już nie istnieje. Możemy jedynie zaobserwować wpływ tych tańców.

• Wszelkie informacje dotyczące tańców starożytnych pochodzą z zabytków plastycznych i piśmienniczych. Na ich podstawiejednak mozemy jedynie snuć hipotezy na temat o przypuszczalnym ruchu starożytnych

EGIPT

Informacje ogólne:

• taneczna kultura w Egipcie osiągnęła wysoki poziom

• sztuka (również taneczna) ujęta w ramy organizacyjne miała służyć umocnieniu władzy faraonów. Zawdzięczamy to szybkiemu rozwojowi Egiptu i centralizacji władzy

.

Stare Państwo:

• najdawniejsze zabytki obrazują obyczaje taneczne związków plemiennych- tzw. nomów. Posiadały one własne bóstwa i związane z nimi obrzędy, na które składały pieśni, muzyka i taniec. Taniec związany z obrzędową symboliką

• doniosła rola i społeczne znaczenie tańca

• najliczniejsze były tańce pogrzebowe. Były one żywe o śmiałych ruchach. Miały obdarzyć duszę zmarłego i uchronić ją przed demonami

• w hieroglifach „hbj” oznaczało radość, taniec i ćwiczenie gimnastyczne- świadczy to o charakterze ich tańca

• taniec w Egipcie nazywany był gimnastycznym- nastawiony na zewnętrze piękno, harmonię rytmiczną, zręczność fizyczną (nie na naśladownictwo). Akrobatyka grała tam dużą rolę

• z tego wnioskujemy, że istniało prawdopodobnie coś w stylu szkoły tańca

• wśród tancerzy wysoko cenieni byli karłowaci chłopcy z plemion Pigmejskich.

Państwo średnie:

• rozwój Egiptu i wzrost władzy faraonów jest przyczyną buntów chłopów i niewolników- wpływa to znacznie na rozwój tańa, który nabiera bardziej świeckiego charakteru, traci bezpośrednie związki z magią kultową

• jest coraz wyższy poziom techniki, taniec jest bardzo żywy i dynamiczny

• tworzą się wielkie widowiska z zalążkami dramatu - tzw. misteria (ku czci Ozyrysa i Izydy). Taniec odgrywał w misteriach istotną rolę. Tańczyli na nich kapłani. To oraz przepych wydarzenia miało służyć podkreśleniu ich władzy (trzeba pamiętać że w starożytnym Egipcie kapłani byli drugą najważniejszą kastą)

• rozwój tańca dla celów rozrywkowych- wędrowne grupy tancerzy-komików i akrobatów, taniec pojawia się na ucztach. Tańce rozrywkowe wyrażały przede wszystkim radość

Nowe państwo:

• wędrowne grupy tancerzy-komików przenoszą się na dwory faraonów i możnowładców egipskich

• umocnienie się władzy faraona i kasty kapłańskiej powoduje zmianę masowych misteriów na niedostępne dla ludu ceremonie świątynne

• z wypraw do Indii przywożono wiele rozmaitości i wpływów, m.in. tancerki hinduskie, co miało duży wpływ na charakter tańca- nabrał on miękkiej plastyczności ruchów i wprowadził elementy taneczne

Upadek:

• wskutek podboju Egiptu przez Persję wiele jego wpływów i elementów rozprzestrzeniło się

• do dziś można zaobserwować elementy tańca, które się zachowały w folklorze egipskim. (Ciekawostka: Egipt posiada trzy rodzaje folkloru. We wschodnim jest np. taniec brzucha)

MEZOPOTAMIA (Babilonia i Asyria)

• zarys historyczny- Hammurabi, król Babilonii zjednuje miasta summeryjskie, a potem podbijają to Asyryjczycy przejmując ich rozwiniętą kulturę i cywilizację

• o tańcu wiadomo bardzo niewiele

• tańce asyryjsko-babilońskie związane były zkultem sił przyrody uosabianym w ludzkich postaciach. Taniec wykonywany podczas obrzedów religijnych

• z czasem przenosi się na dwory władcy jako popisy taneczne podczas uczt, przyjmuje bardziej świecki charakter. Podstawowym ruchem są koliste ruchy bioder

• kultura ta miała wpływ na rozwój tańca wielu wschodnich państw starożytnych (np. Fenicji, Palestyny)

PALESTYNA (-> z dedykacją dla Lisa ;p)

• nie wiadomo wiele o pierwszych tańcach

• rodowo-plemienny ustrój mieszkańców Palestyny pozostawił wiele przeżytków tańca połączonego z magią i ekstazą. (Szamani- prorocy skaczą i wirując wprowadzali się w stan upojenia, transu. To co podczas tańca tego bezładnie mówili uznawane było za proroctwa). Skakanie i wirowanie- podstawowy krok.

• Żydzi mięli trzy procesje w roku: Święto Majowe, Święto Zimowe i Święto Kuczek. Towarzyszył im śpiew, muzyka i taniec. Procesje te pod wpływem misteriów egipskich i asyryjsko- babilońskich również nabrały charakteru dramatycznego. Kobiety i mężczyźni stali, śpiewali i tańczyli osobno (jak to w tych religiach...)

• potem przejęli od Egipcjan zwyczaj występów tanecznych podczas uczt.

FENICJA

• młode i wysokorozwinięte państwo

• taniec zachował łączność z tekstem recytowanym i śpiewem

• taniec miał charakter ekstatyczny - był pełen dzikości a nawet okrucieństwa (np. bili się biczami, wykonywali orgie, składali krwawe ofiary). (Of course wszystko w charakterze obrzędowym)

• Z tych obrzędów narodził się potem rytuał kultu Dionizosa w Grecji

GRECJA

Ogólne informacje:

• ogromne znaczenie w dziejach tańca

• powszechność kultury tanecznej- taniec wiązał się z religią i mitami, życiem publicznym, teatrem i sportem. Dzięki temu wytworzyła się różnorodność form. Wszystkie cechowała prostota, bezpośredniość, radość życia

• wartość etyczna i funkcja wychowawcza- zadaniem tańca było kształtowanie duchowego piękna człowieka. W związku z tak wysokimi wymaganiami nastąpiło wykształcenie się zasad etycznych tańca

• ścisły związek tańca, muzyki i poezji- tzw. orchestyka. Taniec nie rozwinął się jako samodzielna sztuka. Taniec istniał tylko w formie zespołowej- najczęściej w formie koła, ale również szeregu , kwadratu, koła

• częstym motywem ruchowym było naśladowanie zwierząt, ruchów walki czy pracy, ale naśladowanie to następowało pod wpływem odczuwanie piękna przyrody

Okres kreteńsko-mykeński:

• Kreta kolebką starogreckiej kultury

• tańce kultowe o podkładzie magicznym (związane z obrzędami)

• tańce wojenne kuretów- kapłanów Rei

Grecja za czasów Homera:

• ogniskiem kształtowania się kultury stało się Peloponez

• prostota form i przewaga tańca zbiorowego

• mitologia grecka przenosi kult Ozyrysa (umierający i odradzający się bóg) na Dionizosa- boga winnej latorośli . Oczywiście podczas obrzędów tańczono. Tańce te znamionowała ekstaza taneczna. Ruchy dynamiczne, gwałtowne, liczna gestykulacja. (Tańce te nie miały jeszcze założeń estetycznych)

• zalążki pięknej sztuki tanecznej Grecji pojawiły się wraz ze wzrostem kutu Appolina

Grecja archaiczna:

• rozwój kultury pod zwierzchnictwem Sparty, która nadaje sztuce znaczenie polityczne

• dawne tańce kuretów straciły swe religijne znaczenie stając się tańcami mającymi uczyć sztuki walki (np. pyrriche). Taniec rozwijał zręczność, gibkość, siłę.

• Gymnopedia- wchodziły w skład igrzysk i misteriów. Tańczono je nago- był topopis siły i zręczności

• tańczono podczas procesji i igrzysk

• taniec mimo związków religijnych miał chrakter bardziej świecki

• z czasem coraz więcej liryzmu wchodziło do tańca. Wraz ze wzrostem znaczenia religii nabierał pierwiastka wychowawczego, coraz bardziej kształtować miał duchowo, nie tylko fizycznie

• społeczną funkcję wychowawczą osiągnął taniec za pomocą swego piękna.

Grecja klasyczna w okresie państwa ateńskiego:

• znaczenie Spartrty maleje i na czoło wysuwają się Ateny

• misteria już dawno straciły swą religijność

• V w. - rozkwit teatru greckiego. Wyrazicielem akcji był tańczący chór. Taniec miał ogromne znaczenie

• W tragedii taniec poważny, wolniejszy; w komedii skoczny, miał większą możliwość improwizowania; w dramatach satyrowych wykonywano skinnis- taniec, którym celem było naśladowanie znanych osobistości

• nauka tańca wchodziła w zakres ogólnego wykształcenia (m.in. cheironomii- mowy rąk, na którą silnie wpłynęła hinduska mundra)

• technika taneczna dążyła do harmonii ruchów, osiągnięcia pięknych linii i proporcji. Nie miała na celu popisów wirtuozerskich.

• Powoli wzrastało zamiłowanie do rozrywki i taniec wszedł do życia prywatnego (np. komos- występy tancerzy, kuglarzy, śpiewaków podczas uczt; wesela, tańce żałobne, wegetacyjne)

Okres hellenistyczny:

• liczne, ogromne zmiany ustrojowe, liczne wpływy wschodu powodują zanikanie ideowego znaczenia tańca

• rozpad orchestyki- taniec staje się częścią widowisk pantomimicznych

• tworzą się zawodowe zespoły taneczne biorące wynagrodzenie za występy

• Taniec nabiera coraz więcej cech błahej rozrywki rywalizując z popisami kuglarzy, linoskoczków, akrobatów

• rośnie znaczenie obcych zespołów

• rośnie znaczenie i wpływ tańców wschodu i Egiptu

• Grecję przejmuje Rzym

RZYM

• kultura kształtowała się najpierw pod wpływem etruskim, a później pod wpływem greckim.

• Brak samodzielnej kultury tanecznej (wojskowy charakter Rzymu; nie nadawali tańcowi większego znaczenia- jak walkom gladiatorów, cyrkom)

• negatywny stosunek do tańca

Najstarszy lud Italii to mieszkańcy Etrurii:

• mięli tańce pogrzebowe o ruchach śmiałych i skocznych jak Egipcjanie

• tańce wojenne

Otworzenie miasta- państwa Rzym:

• poważne tańce związane z obrzędami i tańce wojenne

• funkcją tańca było podkreślenie wojennej potęgi Rzymu, np. uświetnienie pochodów orężnych po zwycięstwie

• artyści byli obcy (Grecy, Syryjczycy, Egipcjanie). Rozprzestrzenili zamiłowanie do tańca wśród Rzymian, ale głównie jako widowisko (nawet w obrzędach)

• ciekawostka: powstały nawet szkoły tańca, ale oburzony Scypio kazał pozamykać te niemoralne i szkodliwe placówki

• rosło zamiłowanie do rozrywek- słonie i małpy cyrkowo uczono tańców wojennych, uliczne farsy (zalążki dell'arte). Widowiska często prostackie. Ich celem był przepych i zewnętrzna świetność

Okres cesarstwa:

• taniec nabiera szczególnego znaczenia jako masowa rozrywka, sztuka widowiskowa. Cechował go brak głębszej treśli i ideowego znaczenia

• w teatrze rzymskim taniec zastępowała dotąd mimiczna ilustracja tekstu przez aktora zwanego mimus. Wpływ grecki rozwinął tę sztukę do artystycznej pantomimy, która była zniekształconą cheironomią grecką. Słowo zastąpiono całkowicie gestem i mimiką. Aktor- tancerz pantomimus występował sam i ukazywał szereg postaci za pomocą gestów i zmiany masek, kostiumów (mimus- naśladować). Pantomima przeszła do historii tańca jako zdobycz artystyczna Rzymu.

Upadek cesarstwa:

• Rzym przejmuje północną Afrykę i wybrzeże Azji Mniejszej stając się środkiem krzyżowania rożnych kultur (fenicka, syryjska, judejska, hinduska, grecka, europejskich narodów barbarzyńskich

• ogólny upadek moralności: próżniacze życie, taniec podczas uczt miał w sobie coraz więcej z orgii, pantomima przeszła do cyrku, nabierając cech krwawych widowiskowa

• upadek Rzymu

• kultura taneczna społeczeństw niewolniczych starożytnej Grecji i Rzymu zachowała elementy kultury pierwotnej. Na wyżyny artyzmu podniosła je twórcza myśl filozofów i artystów greckich

• ten okres pozostawił po sobie cenną spuściznę: powstanie norm i kanonów estetycznych, powstanie artystycznej sztuki pantomimicznej, wytworzenie się zawodu tanczerza- taniec zyskuje autonomiczność

Ogólne podsumowanie- czyli jak można to ująć u paru słowach:

Na początku tańce związane były silnie z religią i obrzędami, a potem nabierały świeckiego charakteru, a nawet rozrywkowego.

---