TANIEC W SPOŁECZEŃSTWACH NAJSTARSZYCH, I rok, Turska

TANIEC W SPOŁECZEŃSTWACH NAJSTARSZYCH

Wiadomości wstępne

- taniec jest jedną z najstarszych sztuk związaną z życiem ludzkim

- zjawisko tańca występuje również wśród zwierząt (zaloty ptaków, tańce godowe ptaków, bardziej rozwinięte tańce małp człekokształtnych)

- pierwotny, nieskoordynowany i nieświadomy taniec dziecka

WNIOSEK: Człowiek ma wrodzoną chęć ekspansji ruchowej.

Podstawowe składniki tańca

- RUCH - istota tańca, nieodzowny składnik naszego życia pod względem fizjologicznym ( bicie serca, krążenie krwi, oddychanie), ale i motorycznym (chód, bieg, siadanie); podporządkowany jest prawom rytmu;

- RYTM - rządzi funkcjami naszego organizmu (rytmiczne bicie serca, miarowe oddychanie) oraz techniką wykonywania każdej czynności;

WNIOSEK: Fizjologiczne wyjaśnienie zjawiska tańca nie jest wystarczające, ponieważ sztuka ta kształtowała się jako jedna z form świadomej działalności ludzkiego społeczeństwa w określonych warunkach jego bytu.

Początki tańca

Ok 80 tysięcy lat p.n.e. - uformowanie biologicznego typu człowieka, który stał się członkiem społeczności

Taniec rozwija się poprzez:

- poznawanie elementów otaczającego świata

- naśladowanie przejawów życia

- oddziaływanie na otaczający świat i życie

- chęć wyrażenia uczuciowego stosunku do otaczającego świata poprzez naturalny „instrument” - ciało

Źródła informacji

Wiadomości o najwcześniejszych dziejach tańca dostarcza nam:

- archeologia ( na podstawie naskalnych rysunków i malowideł jaskiniowych)

- etnografia (na podstawie obyczajów tanecznych, zachowanych wśród ludów żyjących obecnie na najniższym szczeblu rozwoju społecznego)

Znaleziska archeologiczne związane z tańcem

- Hiszpania, Cogul - malowidło przedstawiające taniec kobiet wokół jednego mężczyzny;

- Francja, Dordogne - malowidło przedstawiające taniec trzech postaci w maskach (na wpół zwierzęcych, na wpół ludzkich);

- Francja, jaskinia Tuc d'Audubert - rysunek przedstawiający człowieka w tanecznej pozie, w masce jelenia i z końskim ogonem;

- Szwecja - zabytki z epoki brązu - liczne rysunki na płytach grobowych przedstawiające obrzędowe tańce pogrzebowe;

Charakterystyka prymitywu tanecznego

1 - pierwiastek ekstatyczny

- taniec spełnia funkcję magicznego zaklęcia sprowadzającego normalny rozwój zjawisk przyrody

- taniec jest ujściem dla napięcia psychicznego wywołanego strachem przed bogami, okazją do osiągnięcia ekstazy (choroba, susza, śmierć, nieurodzaj)

2 - społeczne znaczenie tańca

- obrzędy taneczne związane są z ważnymi wydarzeniami (), więc skupiają wszystkich członków społeczności

- całej grupie towarzyszy ten sam cel, myśl, zadanie

- służy do wzmacniania więzi społecznych i pobudzania uczucia solidarności

3- synteza sztuk

- malarskie ornamenty masek i ciała

- śpiew i akompaniament instrumentalny

- epicka lub dramatyczna treść tańca

- rytmiczne ruchy ciała

4 - prostota form

- otwarte koła (otaczanie kołem przedmioty lub osoby daje nad nim władzę i pozwala na mistyczne zespolenie się z nim)

- koła zamknięte ( złożone z tancerzy obejmujących się za barki lub biodra celem wzmocnienia zbiorowej siły)

- szeregi ( w tańcach wojennych podział na dwa „walczące” szeregi)

- solo (tancerz występuje jako reprezentant rodu czy szczepu)

5 - charakter ruchu

- taniec w pozycji siedzącej (Oceania)

- taniec w pozycji stojącej (Indie)

- taniec w jednym miejscu (Afryka)

- taniec w przestrzeni (Indianie)

- ruchy konwulsyjne, drgania, gwałtowne, skręty szyi, wibrujący ruch tułowia, rzuty w przód i tył

6 - przewaga rytmu w akompaniamencie

- okrzyki

- śpiew unisono

- proste instrumenty muzyczne (perkusyjne)

***************************************************************************

Od zarania dziejów człowiek znał taniec jako zjawisko ruchowe, sprawiające mu szczególną przyjemność, sięgającą nieraz stanu ekstatycznego. Później ewoluował i rozwijał się jako wytwór społecznej gromady.

1) Taniec obrazowy - taniec o charakterze magicznym, naśladowanie konkretnego obiektu lub faktu miało oddziaływać na rzeczywistość.

2) Taniec zespołowy - czynności magiczne we wspólnym ruchu i celu; tańce te były okazją do wyładowania nadmiaru energii człowieka pierwotnego, wyrażenia uczuć, osiągnięcia ekstazy; towarzyszyły temu okrzyki i uderzenia rękami o własne ciało, czyli pierwszy akompaniament dźwiękowy do tańca.

Tańce coraz bardziej tracą swój magiczny cel. Ułatwione warunki życia, rozpoczęcie koczowniczego trybu życia, ulepszone narzędzia pracy sprzyjają uprawianiu tańca dla celów rozrywkowych.

3) Taniec popisowy - gimnastyczny taniec bez treści; najważniejsza jest zręczność, piękno ruchu i przyjemność samego tańczenia.

Powstają pierwsze instrumenty perkusyjne, np. grzechotki w kości i muszli, dwa kawałki drewna, skóry naciągnięte na tarcze drzew, piszczałki, które nadają RYTM.

Typy tańców prymitywnych

Tańce związane z czynnościami produkcyjnymi :

Tańce myśliwskie - zwabienie łownej zwierzyny poprzez naśladowanie jej ruchów i wydawanie głosów; tańczone tylko przez mężczyzn.

Tańce wegetacyjne - mają sprowadzić urodzaj i odwracać klęski; rytuał deszczu, wiatru, burzy;

Tańce związane z wierzeniami religijnymi :

Tańce w kultach totemistycznych - wywodzą się z naśladowania ruchów zwierząt, przeznaczone są dla uczczenia zwierzęcia, od którego pochodzi ród czy plemię;

Tańce imitujące zwierzęta - mają na celu zwiększenie przyrostu naturalnego czczonych zwierząt i utrzymanie rodowej łączności z totemem;

Tańce w maskach zwierzęcych - służą do utrzymania ścisłej więzi rodowej z totemem, gdyż tancerz przez włożenie maski utożsamia się z czczonym zwierzęciem;

Tańce w kultach animistycznych - wynikają z wiary w zaludnienie świata duchami zmarłych i szkodliwymi demonami, które należy zjednać sobie lub wypędzić za pomocą tańca.

Tańce pogrzebowe - wykonywane są w celu zapewnienia spokoju zmarłemu, mają zapobiec przeistoczeniu się w złego demona; tańczy się okrążając zmarłego często w należącym do niego ubraniu, w masce podobnej do rysów twarzy lub nawet ze skalpem;

Tańce lecznicze - uprawiane przez szamanów jako sposób na wypędzenie choroby spowodowanej przez złego demona; czarownik wiedzie symboliczny bój z demonem, wypłasza go tańcem, zaklęciami i okrzykami aż do uzyskania stanu ekstazy;

Tańce w kultach astralnych - wykonywane są na cześć słońca, gwiazd; mają zapewnić plemieniu długie życie i znaczny przyrost naturalny;

Tańce plemienne - mają na celu umocnienie więzi społecznej; wykonywane przy okazji narodzin, momentu inicjacji, śmierci, zaślubin;

Uroczystości służące umocnieniu przyjaźni pomiędzy plemionami - australijskie korrobori.

Tańce wojenne - mają zachęcać do walki, podnosić ducha wojennego lub odstraszać nieprzyjaciela; służą też do uświetnienia zwycięstwa; w okresie pokoju uprawiane są jako ćwiczenia przygotowawcze do wojny;

WNIOSEK: Każda uroczystość w życiu rodzinnym czy plemiennym związana jest z odpowiednim tańcem. Zasadniczą jego funkcją jest podtrzymywanie życia plemienia.